de orgelman
Een dag op stap met
'De dorpen af, dat vind ik nog steeds het leukst
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Maandag 19 juni 1989 Nr. 21559
hij zelf minder prettig, ook al
brengt het wat extra geld in het
laatje. „Als het zo druk is heb je
helemaal geen tijd om een praatje
te maken met de mensen, en dat
hoort er nou juist helemaal bij",
aldus Gieskes. Tijdens zijn
omzwervingen op het eiland pikt
hij overal de nieuwtjes op. „Van de
meeste dingen ben ik wel op de
hoogte. Je ziet onderweg nogal wat
gezichten hè". Gieskes kent zijn
pappenheimers ondertussen en hij
weet bij voorbaat waar het goed
spelen is en waar hij beter zijn tijd
niet kan verdoen. „In Plan West in
Zierikzee kom ik niet. Dat is de
moeite niet. Overdag zijn daar maar
heel weinig mensen thuis", aldus
Gieskes.
Hij stelt dat winkeliers er in de
regel geen bezwaar tegen hebben als
hij bij hun winkel in de buurt gaat
staan spelen. „Maar het komt
natuurlijk weieens voor dat zo'n
winkelier een slechte dag heeft en
dan vraagt of je niet een eindje
verder kunt gaan staan spelen. En
dat doe je dan gewoon. Maar
normaal gesproken vinden ze het
wel leuk als je voor hun winkel
komt spelen, want zo'n orgel trekt
toch volk natuurlijk. Het beste
plekje in Zierikzee is voor mij op
de Appelmarkt tegenover de Hema.
Maar dan moet er wel ruimte
zijn om te staan anders blokkeer je
de hele straat en dat kan natuurlijk
niet". Over het algemeen, zo is de
ervaring van Gieskes, reageren de
mensen positief op de muziek van
het draaiorgel. „Negatieve reacties?
Nee, dat heb ik eigenlijk nog nooit
meegemaakt".
Door de bank genomen blijft
Gieskes niet langer dan 20 a 30
minuten op hetzelfde plekje staan.
„Soms wordt het ook wel langer,
dan sta je zo lekker te draaien dat
je de tijd vergeet". Een grote rol
speelt wat dat betreft het weer.
„Als het te warm is zitten ze
allemaal aan het strand en dan
verdien je niet veel. Maar het
vervelendste is het als je ergens
besteld bent en het regent een hele
tijd. Regen is funest voor een
draaiorgel. Daarom trekken wij ook
altijd heel snel een stuk zeil over
het orgel als het begint te regenen".
Gieskes trekt er trouwens nooit
alleen op uit. „Ik doe het altijd
samen met mijn vrouw, anders is
het gewoon niet te doen". Niet
alleen het orgel zelf, maar ook de
muziekboeken zijn erg gevoelig voor
vocht. De muziekboeken zijn
gemaakt van dik karton en dat
wordt er bepaald niet sterker op als
het nat wordt. Overigens maakt
Gieskes zijn muziekboeken zelf. Ze
zijn ook kant-en-klaar te
verkrijgen, maar dat blijkt nogal
prijzig. Gieskes haalt er een
muziekboek bij om uit te leggen
hoe een en ander in zijn werk gaat.
Waar het om draait is het patroon
van de perforaties in het kartonnen
boek. De plaats van de perforatie
bepaalt welk onderdeel van het
orgel in werking gezet wordt.
Gieskes weet de verschillende
onderdelen feilloos te vinden. „Ik
heb dat orgel van de grond af zien
opbouwen en ik ken het als mijn
broekzak".
Geen overbodige luxe overigens
want goed onderhoud is volgens
Gieskes essentieel voor het orgel.
„Het is net als bij een auto. Als je
de boel laat versloffen krijg je
gegarandeerd stukken". Dat
onderhoud betreft dan niet alleen
het binnenwerk, maar ook het
uiterlijk van het orgel. Alles moet
er pico bello uitzien en alleen bij de
gedachte al dat zijn orgel een valse
noot zou laten horen fronst Gieskes
de wenkbrauwen. „De mensen
horen het misschien niet hoor, maar
ik hoor het wel en dat kan voor mij
gewoon niet. Het orgel moet gewoon
helemaal in orde zijn". Gieskes zelf
neemt het onderhoud van het
binnenwerk voor zijn rekening. Een
vriend van hem verzorgt het
schilderwerk. „En dat doet hij heel
goed", aldus Gieskes. Bij het
onderhoud van het orgel hoort ook
het stemmen. Vooral door
temperatuurswisselingen wil het
nog wel eens voorkomen dat één of
meerdere onderdelen van het orgel
ontstemd raken.
Als je zo vaak onderweg bent als
Gieskes maakje uiteraard wel het
een en ander mee. Eén van de
anekdotes die Gieskes nog helder
voor ogen staat was de keer dat hij
dermate enthousiast met zijn
centenbakje stond te schudden dat
prompt de bodem eruit viel. „Al het
geld over de straat, en het mooiste
was dat de mensen dachten dat dat
zo hoorde, want ze gooiden er nog
wat bij", vertelt de orgelman
grinnikend. „Normaal gesproken
heb ik altijd een reservebakje bij
me, maar natuurlijk die ene keer
net niet. Dat zal je altijd zien".
Gieskes wordt ook regelmatig
ingehuurd om serenades te
verzorgen. Dat kan zijn ten gerieve
van een jarige of een gouden
bruidspaar maar het komt ook voor
dat Gieskes met zijn orgel een
pasgetrouwd stel, liefst in de vroege
ochtenduren, wakker mag maken
Allemaal zaken die het bestaan als
orgelman de nodige afwisseling
bezorgen. „Ik doe het nog steeds
met plezier", aldus Gieskes. En
hoewel hij hele dagen niets anders
hoort dan draaiorgelmuziek is hij
het geluid van zijn Alanti nog lang
niet zat. „Als het langere tijd regent
kan ik er niet op uit. Maar dan wil
ik toch het geluid van het orgel
horen en dan laat ik het gewoon in
de schuur spelen", aldus Gieskes. Er
is een aantal deuntjes dat hij altijd
bij zich heeft. „Zelf vind ik Het
kleine café aan de haven nog steeds
heel leuk, net als de wals Verlaten.
En Rode Rozen van Freddy Breek,
dat vind ik ook een leuk nummer".
Tbkst: Piet Kleemans
Foto: Joop van Houdt
ZIERIKZEE - „Je moet
zoiets niet gaan doen als
je er geen liefhebberij in
hebt. Zo'n orgel wordt
toch een stukje van
jezelf". Een uitspraak
opgetekend uit de mond
van M. A. Gieskes, bij
velen beter bekend als
Rinus. Rinus de
orgelman. Het vak werd
hem eigenlijk met de
paplepel ingegoten en
toch was het helemaal
niet vanzelfsprekend dat
hij, zoals de officiële
omschrijving luidt,
draaiorgelexploitant zou
worden. „Ik ben
vrachtwagenchauffeur
geweest totdat hernia
daar een einde aan
maakte. Ik liep als kleine
jongen wel altijd met
mijn opa mee en dat vond
ik altijd heel leuk. Maar
ik had niet het idee dat ik
orgelman wilde worden".
Hij werd het wel en
vandaag, maandag 19 juni
1989, is het op de kop af
twaalfeneenhalf jaar
geleden dat hij zijn
'Alanti' liet bouwen.
„Maar ik geef geen feestje
hoor".
Gieskes opa was een man die zeker
de oudere inwoners van Schouwen-
Duiveland gekend hebben: Ceés
Rossen. Hij trok met paard en
draaiorgel over, toen nog, het
eiland. „Hij heeft het gedaan tot hij
dik in de tachtig was", vertelt
Gieskes. Hij vergezelde zijn opa
vaak op diens tochten en hij was er
ook bij toen Rossen in 1969 een
ongeluk kreeg. Het draaiorgel werd
van achteren aangereden door een
auto. Gevolg: draaiorgel aan
barrels, twee man in het ziekenhuis
en twee mensen die zich onder
doktersbehandeling moesten
stellen. Overigens is het orgel dat in
1969 door de aanrijding zwaar
beschadigd werd weer opgebouwd.
„Mijn neef rijdt nu in Middelharnis
rond met dat orgel", aldus Gieskes.
Na de dood van Rossen in 1976
besloot Gieskes orgelman te
worden. Hij liet een orgel bouwen
in Oosterhout. „Daar heb ik met
mijn gezin armoe voor geleden",
stelt hij. Een orgel, zoals de Alanti
van Gieskes vertegenwoordigt een
waarde van 60.000,-.
Draaiorgelmuziek. Het is al heel
oud en als het aan Gieskes ligt zal
het voorlopig ook niet verdwijnen.
Het houdt immers de herinnering
levend aan al die oude
volksdeuntjes die vroeger op straat
gezongen werden. Draaiorgelmuziek
roept emoties op. Volgens Gieskes
gebeurt het regelmatig dat de
mensen op straat de liedjes van het
draaiorgel meezingen. ,,En ik heb
Het is nooit zo ter sprake geweest
maar als de nood aan de man zou
komen en Gieskes zou laten weten
geen brood meer te zien in zijn
bestaan als orgelman zou dat
ongetwijfeld het gesprek van de dag
zijn. Want een draaiorgel is, zo
zeggen velen, toch eigenlijk niet
weg te denken uit een historisch
stadje als Zierikzee. Sceptici onder
hen zullen daar wellicht de
kanttekening bij plaatsen dat de
ware orgelman zichzelf en zijn orgel
verplaatst met gebruikmaking van
een paard in plaats van een auto.
Anderen zullen wellicht naar voren
brengen dat de orgelman eigenlijk
zelf aan het wiel zou moeten
draaien en dat niet over moet laten
aan een benzinemotortje. Gieskes:
„Het is tegenwoordig gewoon niet
haalbaar om een paard voor het
draaiorgel te laten lopen. Dat zou
veel te veel tijd kosten als je van
het ene naar het andere dorp zou
gaan en het is bovendien veel te
gevaarlijk met al die auto's op de
weg. Met de hand draaien? Nee,
daar is dit orgel niet op gebouwd.
Dat gaat veel te zwaar. Langer dan
een paar minuten hou je dat gewoon
niet vol".
Geen geringe investering. Zeker als
men bedenkt dat een orgelman voor
wat betreft zijn inkomsten in feite
afhankelijk is van wat de mensen
in zijn centenbakje doen. De
veronderstelling dat sommige
mensen het rondgaan met het
centenbakje weieens als bedelen
zouden kunnen zien wijst Gieskes
resoluut van de hand. „Het is
gewoon keihard werken. Ik bied een
produkt aan de mensen aan en ik
word daar voor betaald. Net zoals
dat gaat bij een ander bedrijf".
Overigens is de officiële term voor
het rondgaan met het centenbakje
manzen. Een bezigheid die niet
zonder vergunning uitgevoerd mag
worden. Gieskes heeft vergunning
om in het 'overgrote deel van de
kernen op Schouwen-Duiveland zijn
draaioigel te laten spelen en daar
geld voor te vragen. Alleen in
Renesse komt hij niet. Daar komt al
sinds jaar en dag een andere
orgelman en het is een ongeschreven
wet dat draaiorgelexploitanten
elkaar nooit en te nimmer in de
wielen rijden.
het ook meegemaakt dat de muziek
van mijn draaiorgel mensen aan het
huilen bracht". Terwijl
draaiorgelmuziek eigenlijk per
definitie vrolijke muziek is. Gieskes
leest de Zierikzeesche Nieuwsbode
niet alleen voor het nieuws: „Ik
kijk ook altijd in de Nieuwsbode
bij de overlijdensberichten. In een
straat waar iemand gestorven is ga
ik die dag niet staan draaien met
mijn orgel. Dat kun je gewoon niet
maken, vind ik". Behalve in
Nederland komt hij met zijn
draaiorgel ook wel in België. „De
mensen daar reageren heel anders
op de muziek van een draaiorgel
dan de mensen in Nederland. Veel
enthousiaster".
Gieskes heeft voor zijn draaiorgel
een zeer uitgebreid repertoire.
Liedjes van voor de oorlog, maar
ook hedendaagse meezingers. Want
dat is wel een criterium waaraan de
klanken van Gieskes draaiorgel
moeten voldoen. Het moet
gemakkelijk in het gehoor liggen en
de mensen op z'n minst noden tot
meeneuriën. Gieskes heeft voor zijn
Alanti ook een aantal 'evergreens'
in voorraad. „In the Mood van
Glenn Miller. Dat is een nummer
dat het altijd goed doet bij de
mensen. Maar bijvoorbeeld ook
Buena Sera is heel populair".
Gieskes is nog steeds van plan om
Bill Hailey's Rock around the clock
op het repertoir van zijn draaiorgel
te zetten. Wat niet wil zeggen dat
het de oude nummers aan de kant
zou zetten. „Ik ben één van de
weinige orgeldraaiers die nog echt
oude nummers heeft", aldus
Gieskes. „Maar het is een
chromatisch orgel en je zou er bij
wijze van spreken ook klassieke
muziek op kunnen draaien".
Een draaiorgel spreekt tot de
verbeelding. Is het niet door de
muziek dan is het wel door het
uiterlijk. Gieskes heeft op zijn
Alanti de drie poorten die Zierikzee
rijk is laten schilderen. Maar dat is
zeker niet de enige versiering die
het orgel rijk is. Verder zijn er
bijvoorbeeld de twee Schouwse
boerinnetjes die ieder een bel
bedienen, en de omlijsting van'de
openingen in het orgel front die een
tipje van de sluier oplichten en de
toeschouwer een bescheiden blik in
het binnenste van het orgel gunnen.
Alles bij elkaar voldoende voor veel
mensen om het fototoestel in de
aanslag te nemen om het orgel op
de gevoelige plaat vast te leggen.
Gieskes: „Ik denk dat er kilometers
film zijn volschoten op het orgel.
Maar daar wen je aan Vaak dient
er dan door het kroost van de
fotograaf geposeerd te worden,
liefst op het orgel. Maar daar begint
Gieskes niet aan. ..Zo'n orgel is echt
heel teer. Voor je het weet heb je
duizenden guldens schade. Duitsers,
dat zijn nieuwsgierige mensen. Die
willen alles van het orgel weten.
Hoe het werkt, wat het kost. Alles".
Gieskes vindt die belangstelling op
zich niet zo vervelend, zolang men
maar met de ogen kijkt in plaats
van met de handen. „Soms moet je
ogen in je achterhoofd hebben",
aldus de orgelman. „Ze zitten er op
voor je er erg in hebt".
Gieskes rijdt, zo zegt hij, het liefst
de dorpen van Schouwen-Duiveland
af. Hoogtijdagen als dc
Tberistendagen in Zierikzee vindt
