DE VIER WINDEN
'Woongenot' in vroeger eeuwen
flffl i
nnffl ffl FiflPP in
inn1
i ifjf-
ji inFpsn
Pilgrims in jeugdsoos Brogum
Universitaire opleiding
in Zeeland vanaf augustus
Grafische
werkgevers
voorzien
gunstig 1989
Cultureel festival in Goes
heeft het thema 'Grenzeloos'
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Donderdag 11 mei 1989 Nr. 24538
5
Kleine Zierikzeese huisjes
ZIERIKZEE - De historische schoonheid van oude steden wordt in belang
rijke mate bepaald door grote gebouwen en opvallende burgermanswoningen.
Vaak ziet men over het hoofd dat de specifieke sfeer van vroeger ook dikwijls
samenhangt met de aanwezigheid van zeer kleine woninkjes, die alleen of deel
uitmakend van huizenblokjes onontbeerlijk zijn in het totaalbeeld. De liefheb
ber van oude romantiek betreurt het doorgaans dat juist zoveel van die klein
schalige bebouwing door allerlei oorzaken verloren is gegaan.
Onherstelbaar is het verlies ge
weest van dit soort huisjes in Zie-
rikzee en enkele andere plaatsen
op Schouwen als gevolg van de
watersnoodramp. Hoewel de wo
ningen de vloed soms hadden
'overleefd' is er later toch de
stoomwals van afbraak en verval
over heen gegaan. Tégenover dit
gesignaleerde verlies stond ook
winst: het wonen in de nieuw
bouw had grote voordelen vergele
ken bij de eenkamerwoninkjes
van vroeger waar van echt woon
genot nauwelijks sprake was.
Het kleinschalig en weinig com
fortabel wonen was in oude tijden
hoofdzakelijk bestemd voor jan
boezeroen en bejaarden, vooral
bejaarde vrouwen omdat laatstge
noemden vooral vroeger door
gaans overbleven.
Een groot assortiment van die
merkwaardige kleine huisjes be
vindt zich in het Zierikzeese ha
venkwartier, Ravestraat, Wevers-
hoek, bij de zoutketen aan de
Vissersdijk en nog op enkele ande
re plaatsen.
'Bouwer'
Het is met name J. Coumou,
'bouwer' van nieuw-Zierikzee ge
weest, die met indringend vermo
gen over woontoestanden van des
tijds belangwekkende gegevens
heeft aangedragen. Het is waarde
vol dat in zijn schets over Vijfen
dertig jaar Beter Wonen zoveel
bouwstoffen voor dit stuk Zierik
zeese historie voor het nageslacht
konden worden vastgelegd. Cou
mou laat duidelijk blijken dat hij
het met nog vele andere inwoners
van Zierikzee destijds heeft be
treurd dat voor de tenuitvoerleg
ging van het plan-Buyse (het
bouvvterrein was gelegen op het
terrein van boomkweker Buyse)
een reeks pittoreske huisjes, be
kend als de Godskamertjes, moest
worden opgeofferd. De woninkjes
(in de volksmond ook aangeduid
als 'schosjes') hadden nog geheel
hun achttiende eeuws uiterlijk on
danks incidentele vernieuwingen
en reparaties. Oorspronkelijk ei
gendom van Zierikzeese gilden
kwamen de huisjes na 1798 in ste
delijk bezit.
,,Er is nog een poging gedaan
om ze te behouden, maar er waren
toen geen financiële regelingen
die dit mogelijk maakten", aldus
Coumou, die verder schrijft: „wel
licht zou dit nu wat gemakkelij
ker gaan"... Verdwenen de Gods
kamertjes derhalve in 1953 uit het
stadsbeeld, dit was al veel eerder
gebeurd met de Sint Lievenska-
inertjes aan de westzijde van de
Breedstraat (afgebroken 19*24) en
de Sint Lucaskamertjes aan de
Minderbroederstraat (1933).
Over woongenot sprak men
vroeger niet. De kleine man was
doorgaans al tevreden wanneer
hij een dak boven zijn hoofd had.
In de vorige eeuw en het begin van
deze eeuw waren de mensen min
der gauw opstandig dan tegen
woordig; men schikte zich in zijn
lot. Tevredenheid was een deugd
die ook door de kerk in sterke ma
te werd gepropageerd. 1
Het kleinschalig wonen was in
onze ogen verbazingwekkend:
„De kleine woningen herbergden
vader, moeder en acht tot tien of
meer kinderen. De gang was smal,
aan de bovenzijde gewit; onder
een lambrizering van zwarte teer.
Aan het einde van de kleine gang
was de keuken, uitgebouwd." Al
dus de beschrijving-Coumou.
Deze auteur vermeldt voorts dat
er in die miniatuurwoningen vaak
sprake was van onvoldoende iso
latie, zodat het er altijd erg voch
tig was. Het condenswater zat te
gen het plafond.
De huisjes hadden soms twee
kleine vertrekken, waartussen
een trap naar de zolder was ge
plaatst. Zo'n zolder bood geen en
kele luxe. Vaak was er een verde
ling aangebracht in twee gedeel
ten, afgeschermd door een gor
dijn!
Overal waar ruimte was ont
wierp men woonvertrekken, zelfs
in de ongemakkelijke Noordha
venpoort. Hier was het gezin Juin
vele jaren bewoner in een primi
tieve ruimte, grenzende aan de
toegang. Toch zou vader Juin hier
nog stokoud worden; hij bereikte
de respectabele leeftijd van hon
derd jaar. Vergeleken met dit sim
pele wonen in de duistere spelon
ken van een middeleeuws bouw
werk woonde het gezin van Piet
van Beveren (eertijds boomkwe
ker, later archivaris!) bijzonder
vorstelijk in de ruimten van de ou
de vierschaar ten stadhuize.
WIEBE KEIKES
De zgn. Godskamertjes te Zierikzee. Aaneengesloten gevelreeks en plattegronden. Van twee woningen i
de tekening de indeling gereconstrueerd. (C. A. van Swigchem).
VLISSINGEN - Vanaf augustus 1989 is het mogelijk
via de Hogeschool Zeeland de Engelse nniversitaire
MSc-graad te behalen. De sector maritieme en operatio
nele techniek van de Hogeschool start dan met de oplei
ding tot Master of Sience Transport Technologie (MSc).
De studie is bedoeld voor studenten
die het HBO-diploma maritieme of
operationeel technische sector al op
zak hebben en die op internationaal
niveau willen verder studeren in de
goederenstroomverwerking en de
haven- en transporttechnologie. Ook
werknemers die door hun bedrijf in
de gelegenheid worden gesteld weer
te gaan studeren kunnen aan de stu
die deelnemen.
Eén jaar
Het diploma van de University of
Wales College of Cardiff kan in één
jaar behaald worden. De Hogeschool
heeft hiervoor een samenwerkings
verband met de universiteit gesloten.
De opleiding vindt gedeeltelijk in
Vlissingen en gedeeltelijk in het En
gelse Cardiff plaats. De opleiding
wordt gesteund door de provincie
Zeeland en een aantal Zeeuwse be
drijven.
De studie sluit aan op de afstudeer
richtingen maritiem officier of ha
ventechnoloog en is afgestemd op het
internationale karakter van het vak
gebied. Met het oog op Europa 1992
neemt de behoefte van het bedrijfsle
ven aan breedgeoriënteerde, univer
sitair geschoolde werknemers toe.
De keuze voor samenwerking met de
universiteit van Wales is gebaseerd
op kwaliteit en reputatie.
AMSTERDAM - De organisatie van
werkgevers in de grafische industrie
KVGO verwacht dat 1989 opnieuw
een gunstig jaar zal worften in de be
drijfstak. De optimistische verwach
tingen van de ondernemers lijken
niet zonder grond, zo schrijft de orga
nisatie in het verschenen jaar
verslag.
Het KVGO verwacht dat het aan
deel'van de bedrijven dat verlies lijdt
(8 procent in 1988) dit jaar nog verder
zal dalen. Van de leden van het
KVGO verwacht 60 procent een stij
ging van de omzet en 39 procent7
denkt dat de omzet gelijk zal blijven.
Slechts een procent voorziet een da
ling. 33 procent verwacht groei van
het aantal banen, 59 procent ver
wacht geen wijzigingen en 8 procent
denkt minder personeel in dienst te
zullen hebben.
Van de grafische bedrijven denkt 61
procent dit jaar meer te investeren in
produktie-apparatuur dan vorig jaar,
12 procent zegt niet te zullen investe
ren en 27 procent weet het nog niet.
Het jaar 1988 wordt door het KVGO
omschreven als niet ongunstig. Het
volume van de drukkerijproduktie
was over de eerste negen maanden
van dat jaar 6,8 procent hoger dan in
de vergelijkbare periode van 1987. In
vergelijking met voorgaande jaren is
dat een forse stijging. Over het hele
jaar was de omet bij 64 procent van
de bedrijven groter dan in 1987 en bij
6 procent minder groot. Bij de overige
30 procent was er geen verschil. In het
algemeen was do omzetontwikkeling
iets gunstiger dan in 1987.
Vorig jaar kon 55 procent van de be
drijven zijn prijzen iets optrekken, 40
procent hield ze gelijk en 5 procent
moest genoegen nemen met een lichte
daling. Het bedrijfsresultaat verbe
terde vorig jaar bij 54 procent van de
bedrijven. Bij 35 procent bleef het ge
lijk en bij 11 procent was sprake van
een verslechtering.
DEN HAAG - „Trek uw handen
af van dit Zuidafrika en keer met
ere terug als de apartheid is verdwe
nen". Zo luidde de conclusie van het
PvdA-Tweede-Kamerlid Wallage tij
dens de aandeelhoudersvergadering
van Shell in het Haagse Congresge
bouw. Wallage was een van de .„pro
testaandeelhouders", afkomstig uit
de politiek, vakbondswereld, actie
wezen, kerken en anti-apartheids-
groepen die de vergadering bijwoon
den.
Vrijdag 12 mei
Nederland 1
13.00 uur Nieuws voor doven en
slechthorenden.
15.40 uur Centennial, Amerikaanse
serie gebaseerd op het gelijknamige
boek van James A. Michener.
16.30 uur Avontuur! Vanmiddag:
Ring of fire, serie. Afl. 2.
17.30 uur Journaal.
17.45 uur Henderson Kids, Australi
sche serie over de avonturen van de
kinderen Henderson. Afl. 6.
18.30 uur De Muppets. Gast: Roger
Miller.
19.00 uur Journaal.
19.19 uur Prince in concert, hoogte
punten uit het concert dat Prince vo
rig jaar in Dortmund gaf in het kader
van zijn Love Sexy Tbur door Europa.
19.40 uur Father Dowling, Ameri
kaanse misdaadsei'ie.
20.25 uur Hints, spelprogramma.
'21.00 uur Twee banen op één kussen.
Engelse comedyserie.
21.30 uur Brandpunt in de markt,
maandelijks programma over het wel
en wee van de Nederlandse economie.
22.30 uur Journaal.
22.40 uur In 't holst van de nacht, se
rie.
23.30 uur The only way, Deens-Britse
speelfilm uit 1970.
Nederland 2
13.00 uur Nieuws voor doven en
slechthorenden.
16.00 uur TROS telearchief, serie
programma's uit het beeldarchief.
17.00 uur Derrick, Duitse misdaase-
rie.
18.00 uur Suske en Wiske, tekenfilm
serie.
18.22 uur Familie Oudenrijn, serie.
Afl. 5, herh.
18.47 uur Bassie en Adriaan, Neder-
lande serie. Afl. 5.
19.00 uur The highwayman, Ameri
kaanse serie. Afl. 10.
20.00 uur Journaal.
20.29 uur 50 Jaar John Woodhouse,
special met oude en nieuwe successen
van deze accordeonist.
21.05 uur Jongbloed en Joosten,
praatprogramma.
21.35 uur Cliff Richard 1959-1989, mu-
ziekspecial.
22.00 uur TROS sport, wekelijks
sportmagazine.
22.30 uur TROS weekendfilm: Moord
of medelijden?, Amerikaanse speel
film uit 1987.
00.11 uur Journaal
Nederland 3
08.55, 13.00 en 17.15 uur Nieuws voor
doven en slechthorenden
09.00 uur Ik zoek, ik zoek een kinder
boek, les 5.
09.30 uur Suske en Wiske anders be
keken, les 1.
10.00 uur Nieuws uit de natuur, les
23.
11.00 uur Schooltelevisie-weekjour-
naal, les 27.
11.30 uur Brandpunt in de school, lés
8.
17.30 uur Journaal
17.45 uur Sesamstraat
18.00 uur Paspoort.
18.30 uur Financieel management,
les 2.
19.00 uur Het klokhuis.
19.15 uur Jeugdjournaal
19.25 uur TV-3, gevarieerd magazine.
20.00 uur Journaal.
20.29 uur Einstein voor iedereen, live
themaprogramma over het populari
seren van wetenschap.
22.30 uur Journaal
22.40 uur Gesprek met de minister
president.
22.50 uur Nieuws voor doven en
slechthorenden.
BRT 1
14.00 uur Schooltelevisie
15.00 uur Felice. Herh.
15.30 uur I.Q. Herh.
16.00 uur Iemandsland. Herh.
17.00 uur Flipper, Amerikaanse
jeugdserie.
17.25 uur Juke Box
17.30 uur Arnold, Amerikaanse
jeugdserie.
17.55 uur Nieuws.
18.00 uur Tik tak, animatieserie voor
de allerkleinsten. Afl. 167, herh.
18.05 uur Prikballon, kleutermagazi
ne.
18.20 uur Schoolslag, spelprogramma
voor middelbare scholieren.
19.00 uur Uitzending door derden,
programma van de Vlaams-
Nationale Omroepstichting.
19.25 uur Mededelingen en program
ma-overzicht.
19.30 uur Nieuws.
20.00 uur Buren, Australische serie.
Afl. 104.
20.20 uur Fanclub, Ben Crabbé pre
senteert nieuw talent en de kijker
mag kiezen wie een vedette wordt.
20.30 uur Juke Box
20.45 uur Story of S.O.E. 8-delige
Britse serie van Dominic Flessati
over één van de meest geheime oor
logsorganisaties. Deel 6.
21.45 uur Festival van Vlaanderen.
Mijn moederspraak VII: Als alle die
loverkrans risen.
22.25 uur Kunst-zaken
22.30 uur Nieuws
22.45 uur Weerbericht
Aansl. Paardenkoersen
22.55 uur Staatsgreep op z'n Brits, 3-
delige Engelse serie. Afl. 3 (slot).
23.40 uur Coda: Nooit meer eenzaam
dan een warme traan, van Daniel Bil-
liet.
BRT 2
18.45 uur Babel, tweewekelijkse
nieuwsbrief voor Marokkaanse mi
granten.
19.00 uur Zonen en dochters, Austra
lische serie. Afl. 739.
19.23 uur 2x7, tv-s'pelletje.
19.28 uur Programma-overzicht
19.30 uur Nieuws
20.00 uur Première, filmnieuws met
Jo Röpcke.
20.30 uur De legende van Tarzan
(Greystoke, the legend of Tarzan),
Engelse speelfilm.
22.35 uur Filmspot, achtergrondin
formatie bij de filmactualiteit.
23.05 uur Basketbal, België-Israël
(fchallenge Round EK in Portugal).
Samenvatting.
Op zaterdag 20 mei
GOES - Het thema Grenzeloos laat ons beseffen dat er
heel veel grenzen bestaan. Maar ook dat het mogelijk is
om deze grenzen te verleggen of te doen vervagen. Dat
zegt het Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking
Zeeland, de organisator van een cultureel festival dat on
der het thema Grenzeloos op zaterdag 20 mei op de Grote
Markt in Goes wordt gehouden.
Volgens de organisatoren wordt het
festival een bonte mengeling van mu
ziek, cultuur, dans en informatie die
duurt van 10.00 tot 17.00 uur. Hoogte
punten vormer) optredens van de
Ghanese groep Kumbi en de actrice
Gerda Havertong.
Het festival is het Zeeuwse vervolg
op de Europese noord-zuid-campagne
die in 1988 werd gehouden. Een on
derdeel daarvan was een culturele
toernee die door heel Nederland trok
en ook Goes aandeed. De werkgroep
Noord-zuid, die speciaal voor die ge
legenheid werd opgericht, is blijven
bestaan. En heeft nu het initiatief ge
nomen voor een vervolg.
Het cultureel festival Grenzeloos
omvat onder andere een tentoonstel
ling in de openbare bibliotheek over
Speelgoed en de Derde Wereld, Na de
opening van het evenement om 10.30
uur met een ballonwedstrijd, laat
een bont gezelschap van artiesten en
musici de hele dag door op de Grote
Markt wat zien van de cultuur van
Derde Wereldlanden. In marktkra
men wordt informatie gegeven door
25 Derde-Wereld-groepen en organi
saties uit de hele provincie. Verder
zijn er drankjes en tropische hapjes
te koop.
DEN HAAG - D66-fractievoorzitter
Van Mierlo moet mogelijke coalities
niet op voorhand uitsluiten. Dat is
onverstandig en voorbarig. Dit heeft
de woordvoerder van de Vrijzinnig
Democratische jongerenorganisatie
Jonge Democraten laten weten.
ZIERIKZEE - Zaterdag 13 mei geeft Nederlands nieuwste rock-act The Pilgrims een concert in jeugdsoos
Brogum in Zierikzee. De Pilgrims bestaat uit gitarist/zanger Persijn Jolink. bassist Peter van Straten,
drummer Leon Kinase, toetsenist Tony La Paz en lead-zanger Reniet Vrieze. Jolink maakte deel uit van de
onlangs opgeheven formatie Funky Stuff. Van Straten en Klaase speelden onder andere in Sweet 'd Buster.
Vitesse en Powerplay. Ervaren krachten dus. Het concert in Brogum begint omstreeks 22.00 uur.
103
„Maar wat wil je hier doen, alleen!
Denk je, dat 't je zenuwen kalmeren
zal? De ramen boven kunnen wel
weer open, we horen hem evengoed
aankomen".
„Als hij komt. Geurt! Als hij
komt!"
Geen antwoord.
Dan Thea opeens: „Nou ja, ik kan
op bed gaan liggen; ik ben gerad
braakt. Toe dan maar, 't is hier ook
niet alles, alleen met niets te
doen
Halverwege de trap krijgt opeens
het gewone praktische leven haar een
ogenblik te pakken. Ze keert zich om
naar Geurt, die haar gevolgd is.
„Overigens desleutel moet nog in
de molen zitten. Je had hem niet in je
handen, toen je terugkwam. Hoe
moet dat nu? 't Giet nog steeds".
„Stil laten zitten", zegt Geurt moe.
„Ze zullen vannacht wel niet inbre
ken, denk ik".
Met een vraag te meer beklimt
Thea verder de trap. Dat zegt Geurt.'
Geurt, die voor 't afgeloste geld zijn
leven op 't spel wou zetten!
„Ik bergrijp niet begint Thea,
oudergewoonte. Ze stopt plotseling;
Geurt, de grote zwijger, zal er toch
niet op ingaan. Zelfs op het dwaze af
breken van haar vraag gaat hij niet
in!-
Haastig en achteloos legt ze haar
kleren weg; de vrolijke zomerjurk zal
hopeloos kreuken, 't zegt haar niets.
Ze denkt 't ding nooit meer te kunnen
Door M. A. M. RENES-BOLDINGH
dragen, geladen als het is met 't wee
van deze avond en nacht.
Eenmaal uitgestrekt op haar bed,
voelt Thea eerst goed, hoe deze einde
loos zware dag haar weerstand heeft
gebroken. Iedere spier van haar li
chaam is machteloos. Alleen haar
geest kan niet tot rust komen. „Ar
beidsdag - oogstdag", de gedachte
speelt weer door haar heen. Wat heeft
de oogst opgeleverd? Kaf, meer niet!
Oogstdag - oordeelsdag. Maar wie
heeft de sprake verstaan? Is niet alles
bij het oude gebleven... behalve de
pijnigende onzekerheid omtrent
Geurt, haar jongen?
„Geurt, waar ben je!" roept haar
moederhart. Een stem in de woestijn
der onzekerheid.
„Is-er-niet, is-er-niet," herhaalt de
regen in het ritselen van de begroei
ing.
Toch blijft heel haar wezen óór, één
alles omvattend moeder-oor, dat door
het regensuizen heen ook het kleinste
geluid opvangt. Ze ligt niet gevouwen
handen, toch bidt ze niet in georden
de gedachten en woorden. Heel haar
wezen, zoals het daar ligt, is één roep
tot God en één luisteren naar ant
woord.
In het bed naast haar gooit grote
Geurt zich meermalen om en om.
Thea kent dat. Dan heeft hij iets. dat
hem kwelt, of hoog zit. Hij zou erover
willen spreken, maar de gedachten
willen zijn hart. de woorden zijn
mond niet uit; met zijn slaap wil 't
dus ook niet vlotten, constateert
Thea. Dat heb je ervan, grote zwijger
alles, wat je niet bijtijds naar buiten
werkt, roest in je vast en vreet je aan.
Ik zal je niet vragen, wat je hebt, je
moet zelf willen beginnen met mee
delen. Overigens is dit zwijgen haar
welkom, daar zij nu ook niet behoeft
te antwoorden. Ieder woord zou haar
stoj'cn in de spanning van haar luiste
rend wachten. Een heimelijke zeker
heid leeft in haar. dat dit wachtend
roepen de jongen helpen en onder
steunen moet.
Drie uur slaat de klok beneden. De
onweersbuien zijn zo goed als afge
trokken. Alleen de regen plenst nog
neer. ,,ls-er-nict. is-er-niet!" Ze denkt
aan 't oude, stuntelige rijm en'aan de
vreemde wijze, waarop het weer is
opgeroepen uit zijn doodsslaap. „De
ze molen zal niet staan
Verder is 't niet gekomen. De molen
staat nog steeds, hoewel al Gods stor
men op hem losgelaten waren. Grote
Geurt kan gerust zijn en 't rijmpje
was onzin. Tenzij de straf niet be
hoefde ten uitvoer te worden ge
bracht omdat
Wat heeft Geurt beleefd in de mo
len, toen hemel en aarde ineen sche
nen te storten? Is het iets beslissends
geweest? Kon hij maar spreken. In
plaats daarvan gooit hij zich weer
om, zodat het ledikant kraakt in zijn
geledingen.
(wordt vervolgd)
