Maart als lentemaand
Niet de kaart maar het gebied
FLORA FAUNA
in vogelvlucht
Nijpels wil dat bouwvakker
vervuilende baas aanklaagt
Jan Piet Staal
Vergadering
commissie RO
Zierikzee
Vergadering
commissie
openbare
werken
Westerschouwen
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Vrijdag 10 maart 1989 Nr. 24505
5
De Hattinga's en Schouwen-Duiveland
ZIERIKZEE - Zelfs de meest gedetailleerde en
haarscherpe kaart, antiek of modern, kan de werke
lijkheid van een gebied nooit weergeven, hoogstens
benaderen. Toch kunnen wij ademloos kijken naar
een kaart die eeuwen geleden is getekend en daarna
via de gravure-op-koperplaat in een beperkt aantal
is vermenigvuldigd. Natuurlijk biedt de ene kaart
of plattegrond aanmerkelijk meer gegevens dan de
andere maar de toeschouwer is content met iedere
bijzonderheid die hij ontdekt. Tot de kaartmakers
die zich met Schouwen-Duiveland hebben bezig ge
houden behoorden de Hattinga's; zij hebben in de
18de eeuw tal van lokaties in Zeeland (veel vestigin
gen!) „in beeld" gebracht. De oogst die zij hebben
nagelaten is belangwekkend en onvervangbaar. Er
is ook een zeer fraaie en interessante kaart van
Schouwen-Duiveland bij, uitgegeven in 1753.
Het is nog niet zo lang geleden
dat de Hattinga's en de door hen
vervaardigde kaarten ten volle
werden gewaardeerd. Dat is mede
een gevolg geweest van het feit dat
zo'n groot deel van hun produktie
betrekking heeft op forten en ver
sterkte steden. Dergelijke kaarten
zijn voor een breed publiek het
minst boeiend.
Kwaliteit
De kwaliteit van de Hattinga-
kaarten is echter buitengewoon
groot. Prof. Koeman schreef in
Een fragment van de Hatting a-kaart opgemeten in 1752 en uitgegeven
in 1753.
zijn Geschiedenis van de Karto-
grafie van Nederland: „blijkens
hun kaarten en hun geschriften
bezaten de Hattinga's een voor die
tijd opvallend verstandig oordeel
over de kwaliteiten waaraan een
kaart moest voldoen. Hun opvat
tingen over de kartografie kunnen
ook vandaag de dag nog met in
stemming herhaald worden. Wan
neer wij spreken over de kartogra-
fen Hattinga dan bedoelen wij
daarmee Willem Tiberius Hattin
ga (1700-1764) en zijn zonen David
Willem Hattinga (1730-1790) en
Anthony Hattinga (1731-1788).
Vader Willem was een noorder
ling, Hij werd te Leek in Gronin
gen geboren maar ging later te
Leiden medicijnen studeren. Als
„hobby" beoefende hij daarbij
wis- en natuurkunde. „Zowel de
bedijkingen, het polderwezen als
de algemene belangstelling voor
de topografie van het land waar
hij zijn jeugd doorbracht, brengen
hem tot karteringswerk". (Koe
man).
Vader en zonen Hattinga moeten
jarenlang keihard hebben gear
beid aan hun karteringsprojecten.
Het aantal kaarten dat hun naam
draagt is enorm. Hun werkgebied
bleef niet beperkt tot Zeeland;
ook elders waren hun kaarten ge
wild zodat zij grote gebieden en
plaatsen in opdracht hebben gete
kend. Als bewijs van hun wel
haast onbegrensde werkzaamheid
mogen de vier atlassen dienen die
zij hebben gemaakt: een atlas van
Zeeuws-Vlaanderen (5 delen), een
atlas van Staats-Brabant (3 delen),
een atlas van Zeeland (4 delen) en
een atlas van de Frontieren van
Gelderland, Overijssel en Gronin
gen (3 delen).
„Tegenwoordige
Staat"
Er is tijdens hun leven nooit een
uitgever geweest die het aandurf
de om alle man.uscriptkaarten in
druk uit te geven. Een klein aan
tal werd door de Amsterdamse
uitgever Tirion afgedrukt ten be
hoeve van de „Tegenwoordige
Staat", een werk in vele delen.
Een aantal kaarten en prenten
werd verzameld tot een „Atlas
van Zeeland". De kaart van
Schouwen-Duiveland maakt daar
ook deel van uit. Deze boeiende
kaart die talrijke details ver
schaft, werd opgemeten in 1752 en
een jaar later uitgegeven. Blijkens
de fraaie cartouche met de Triton
is dit het werk geweest van de „In
genieurs D. W. Carel en Anth. Hat
tinga". Mede omdat deze kaart van
Schouwen-Duiveland naast sier
lijke en scherpe uitvoering ook
van aangenaam formaat is, is zij
talloze malen als illustratie in ge
schiedkundige uitgaven opgeno
men. Wiebe Keikes
DEN HAAG - Minister Nijpels (VROM^vindt dat de vakbeweging zich moet
gaan verdiepen in een milieuvriendelijke bedrijfsvoering in de bouw. Hij wil
individuele werknemers (in veel kleinere bedrijven bestaat geen onderne
mingsraad) de mogelijkheid geven hun baas aan te spreken op de gevolgen
voor het milieu van hun werkzaamheden. Deze werknemers moeten dan wet
telijke bescherming krijgen tegen eventuele maatregelen van hun werkgever.
Dat heeft de bewindsman gezegd op het congres van de Bouw- en Houtbond
FNV in Den Haag.
De bouw krijgt afzonderlijk aan
dacht in het volgende maand te pre
senteren nationaal milieu beleids
plan. Nijpels voorziet op milieu
gebied geen deregulering (het versoe
pelen en afschaffen van voorschriften
en regels, hoeksteen van het kabi
netsbeleid) maar herregulering.
Nieuwe stappen zijn nodig, als ver
scherping van het vergunningenbe
leid en nieuwe milieuheffingen, zo
hield hij zijn vakbondsgehoor voor.
Milieuaccountants
Nijpels vindt dat speciale milieuac
countants de mogelijkheden moeten
aangeven die een bedrijf heeft om mi
lieu-investeringen te doen die kun
nen leiden tot een milieuveiliger be
drijfsvoering. Hij denkt aan een
verplicht milieu-jaarverslag aan de
ondernemingsraad of personeelsver
tegenwoordiging. Dat kan bijdragen
tot milieuveiliger werken, maar ook
tot het treffen van sancties als het in
trekken van vergunningen.
Nijpels' ministerie ontwikkelt mo
menteel een 'milieukeurmerk' of 'mi-
lieumaat', een soort bijsluiter bij
bouwstoffen, -materialen en halffa
brikaten. De bijsluiter geeft voor de
gehele gebruiks-levenscyclus de mi
lieu-aspecten van het produkt aan.
Opdrachtgevers, architecten en aan
nemers kunnen dan bewust voor mi
lieuvriendelijke oplossingen kiezen,
aldus Nijpels.
Hij liet de Bouw en Houtbond FNV
weten dat bouwen op terreinen waar
vervuilende bedrijven hebben
gestaan binnenkort pas mag nadat er
een bodemonderzoek is ingesteld.
Een wijziging van de Woningwet die
dit regelt is in voorbereiding. In de
gesubsidieerde woningbouw bestaat
het verplichte bodemonderzoek al.
Invoerbeleid
De minister zal samen met andere
ministers bekijken of er een selectief
invoerbeleid van (hard)hout mogelijk
is, dat de voorkeur geeft aan hout uit
landen die verantwoorde vormen van
bosbeheer en -exploitatie doorvoe
ren. De Rijksgebouwendienst zal
voorlopig alleen maar tropisch hard
hout gebruiken als ander materiaal
om technische, economische of ecolo
gische redenen niet verantwoord is.
Nijpels verwacht hier vooral een be
wustmakende functie van ten aan
zien van de betekenis van het tropen-
bos voor het leven op aarde. Hij gaat
onderzoeken welke bruikbare alter
natieven er zijn voor bouwkundige
toepassingen van hardhout.
TILBURG - Kinderen van werkloze
en arbeidsongeschikte vaders doen
het slechter op school dan kinderen
van wie de vader wel werkt. Die con
clusie trekken twee sociologen, ver
bonden aan de Katholieke Universi
teit Brabant, in een onderzoek naar
de effecten van werkloosheid en ar
beidsongeschiktheid op de tweede
generatie. De resultaten van dit on
derzoek zijn gepubliceerd in het Am
sterdams Sociologisch Tijdschrift.
GRONINGEN - Ruim 60 procent
van de fusies en overnamens die er de
laatste jaren in het bedrijfsleven zijn
geweest, is mislukt. Het geld dat de
overnemende bedrijven voor de over
name hebben betaald, hebben ze er
na de overname niet meer uitgekre
gen. Slechts 20 tot 25 procent van de
overnamens is succesvol.
Het bruidsboeket is al geplukt
en ook alle verdere voorbereidingen zijn gelukt.
Wij gaan trouwen
ANDRÉSLOOTMAKER
JACQUELINE KETTING
op vrijdag 17 maart 1989 om 14.00 uur in het stadhuis te Brou
wershaven.
Receptie van 19.00 tot 20.30 uur in het dorpshuis ,,'t Zuuden-
de" te Kerkwerve.
Velddamseweg 3, Nieuwerkerk
Brouwerijstraat 27, Noordgouwe
Ons adres wordt: Stolpweg 3, 4306 PK Nieuwerkerk
Wij gaan trouwen:
MARTIN FLIKWEERT
CONNY POOT
op vrijdag 17 maart 1989 om 15.45 uur in het stadhuis te Brou
wershaven.
U kunt ons feliciteren op onze receptie van 19.00 tot 20.30 uur
in het Dorpshuis te Sirjansland.
Ons adres is: Bogerdweg 11, 4315 CB Dreischor.
Langs deze weg willen wij u hartelijk bedanken voor de vele
handen, bloemen, cadeau's en felicitaties. Zo is het voor ons
een onvergetelijke 25-jarige huwelijksdag geworden. Ook na
mens onze kinderen hartelijk dank.
TEO en JANNIE HEIKAMP
Zierikzee, maart 1989
Slabbers werf 37
13 maart en 14 maart a.s.
GESLOTEN.
Goudsmid/Juwelier
Lange Reke 22 - Renesse
Telefoon 01116-1477
PLAATS UW
FAMILIEBERICHTEN
IN DE
ZIERIKZEESCHE
NIEUWSBODE
Bedroefd, maar ook dankbaar, voor alles wat zij voor ons
heeft gedaan, geven wij u kennis, dat na een zeer werk
zaam leven, plotseling is overleden mijn geliefde vrouw,
onze lieve moeder en oma
JACOBA VAN DOEZELAAR
Echtgenote van JACOB ADRIAAN KLOET
op de leeftijd van 63 jaar.
.Zwaar valt ons dit verlies"
J. A. KLOET
Haamstede: T. BROEKHUIS-KLOET
H. H. J. BROEKHUIS
Sandra, Rymond
4328 RG Burgh-Westenschouwen, 9 maart 1989
Kure 11
Correspondentie-adres:
Fam. H. H. J. Broekhuis, Sluispad 23, 4328 BK Haam
stede.
Geen bezoek aan huis.
De rouwdienst zal worden gehouden maandag 13 maart
om 13.15 uur in de Aula van de begraafplaats „Vredehof"
te Haamstede, Lagezoom 1, waarna aansluitend de begra
fenis zal plaatsvinden om 14.00 uur op de begraafplaats te
Burgh.
Diegene die deze plechtigheid wenst bij te wonen, wordt
verzocht tijdig aanwezig te zijn.
Gelegenheid tot condoleren in bovengenoemde aula na de
begrafenis.
Na een kortstondig lijden is tot onze diepe droefheid nog
onverwachts overleden onze geliefde zuster, schoonzuster
en tante
JACOBA VAN DOEZELAAR
Echtgenote van J. A. KLOET
op de leeftijd van 63 jaar.
Mijnsheerenland: G. J. KRAAK-VAN DOEZELAAR
Zonnemaire: A. VAN DOEZELAAR
M. VAN DOEZELAAR-DEN BOER
J. VAN DOEZELAAR
A. S. VAN DOEZELAAR-NUIJENS
J. DE MUNNIK-VAN DOEZELAAR
C. J. DE MUNNIK
Neven en nichten
Zonnemaire, 9 maart 1989
Heden overleed plotseling onze geliefde schoonzuster en
tante
JACOBA KLOET-VAN DOEZELAAR
op de leeftijd van 63 jaar.
Maastricht: A. J. KLOET
PH. KLOET-SMIT
Haamstede: L. J. KLOET
C. M. KLOET-HAGE
Burgh: J. L. KLOET
G. N. KLOET-DEURLOO
Neven en nichten
Burgh-Haamstede, 9 maart 1989
Met droefheid geven wij u kennis van het overlijden van
onze geliefde oudste zuster, schoonzuster en tante
C. J. VAN DEN BOUT-VAN HOEVE
Sedert 1954-weduwe van C. L. VAN DEN BOUT
op de leeftijd van 85 jaar.
Emmeloord:
Emmeloord:
Emmeloord:
M. W. VAN HOEVE-DALEBOUT
A. BROUWER-VAN HOEVE
J. J. G. BROUWER
Wieringerwerf: J. A. BROUWER-VAN HOEVE
W. P. BROUWER
K. VAN HOEVE
J. H. VAN HOEVE-GELUK
Neven en nichten
Wieringerwerf, 9 maart 1989
Correspondentie-adres:
G. van Til-van den Bout, Stevinstraat 24, 1775 BR Mid-
denmeer.
UTRECHT - Dr. M. Boekholdt aan
vaardt woensdag het ambt van bij
zonder hoogleraar innovaties in de
gezondheidszorg aan de Rijksuniver
siteit Utrecht (RUU). De leerstoel is
opgericht door het Nationaal Zieken
huisinstituut en gevestigd bij de fa
culteit der sociale wetenschappen.
WASHINGTON - Aan de universi
teit van Georgetown in de VS onder
zoekt men de mogelijkheid om de ge
netische samenstelling van kanker
cellen te wijzigen om deze kwets
baarder te maken voor bestraling.
Dit staat in de jongste uitgave van het
blad „Science", dat verschijnt.
Flora en Fauna in vogelvlucht
ZIERIKZEE - Maart begint vaak met koude, natte sneeuw, regen en soms zet
ten strenge winters door tot half maart. Toch kunnen we op zonnige dagen reke
nen, op temperaturen van boven de 20°C. Op zonnige dagen met een frisse wind
uit het oosten of noordoosten kunnen we door de temperatuur verrast worden.
Bij een temperatuur van ongeveer 10°C zien we de bijen en hommels de wijd
opengesperde krokussen bezoeken.
Wanneer we nu op die zonnige
dagen de temperatuur op hoofd
hoogte en bij de grond meten kun
nen we verschillen van meer dan
vijf graden meten. Een voorbeeld
van dit gegeven is te zien bij de
sleedoorn, die erg gevoelig is voor
warmte. Door de lentezon die toch
al een behoorlijke stralingswarm-
te kan geven zien we op de takken,
dicht bij de grond de eerste bloe
men verschijnen. Let in dit ver
band ook eens op de forsythia's en
andere vroege heesters. Waar ver
waarloosde wegkanten naar het
zuiden afhellen, bloeit het klein
hoefblad, dat ook 'hoestblad' ge
noemd kan worden omdat in deze
plant stoffen zitten, die in de
volksgeneeskunde gebruikt wordt
om slijm in de ademhalingswegen
op te lossen.
Na de bloei laat de bloemknop
van het hoefblad het kopje han
gen. Dit is echter van korte duur,
want na enkele dagen staat het
weer rechtop, maar nu met een zil
verwitte pluis. Soms zien we dat
de ene kant van de sloot die afhelt
naar het zuiden de zilverwitte
vruchtpluizen en aan de andere
kant van de sloot nog volop bloe
men. Kijken we op dit moment
naar het madeliefje, dan zien we
dat dit plantje ook volop in bloei
staat, ofschoon de hoofdbloei pas
in april is te verwachten.
Verlustigen
De echte natuurliefhebber zoekt
in deze maand de beekjes in Lim
burg op. Genietend van de rijke
voorjaarszang kan hij of zij zich
dan verlustigen in de vroege bloei
van tal van bosplanten. Goudveil
omzoomt de oevers vaak met een
goudgele glans, een zeer fraai ge
zicht; het bewijst een zekere mate
van ongereptheid. Maagdenpalm,
muskuskruid, sleutelbloem, bos
viooltje, dotters, helmbloem,
speenkruid en tal van andere
planten beginnen te bloeien, ter
wijl andere, bijvoorbeeld het
daslook en de aronskelk toch al
met hun bladeren boven de grond
komen om van het licht te profite
ren vóór het bladerdak van
heesters en bomen de bosbodem in
schaduw hult.
In sommige tuinen brengen
vroegbloeiende prunussen de stra
ten al in een feestelijke lentestem
ming. In een kouder voorjaar ge
beurt dat pas in april. Rond deze
tijd, wanneer het kwik overdag
boven de 12 graden komt en er in
de namiddag een zachte regen
valt, kunt u in de avond de padden
zien trekken naar het water.
Op hun tocht moeten de padden
soms gevaarlijke wegen overste
ken, wat soms op één nacht voor
honderd padden hun laatste reis
wordt. Door het autoverkeer wor
den deze dieren verpletterd, wat
in sommige gebieden de pad-
denstand in gevaar brengt. In en
kele gebieden aarzelt men niet om
het verkeer op zulke dagen de no
dige beperkingen op te leggen.
Ons sterk milieubewuste Neder
lands volk kan veel doen aan de
instandhouding van onze padden,
mits het bereid is daadwerkelijk
iets te doen.
De tocht van de padden heeft
meestal plaats in de avonduren en
in de nacht. De wijfjes hebben
dikke lijven door de rijkdom aan
rijpe eieren, de mannetjes met
hun kleine lichamen steken daar
schriel bij af. In de kikkerslootjes
drijven klompen kikkerdril. De
bruine kikker overwinterde in de
modder, maar half maart is hij
present. De mannetjes, die zich
met hun voorpoten vastklemmen
aan de flanken van het wijfje,
storten hun zaadvocht op het mo
ment dat de wijfjes hun eieren leg
gen. Ieder pas gelegd ei bestaat uit
een donkere kern, die omgeven is
door een dun, haast doorschijnend
laagje. Dit zwelt, na het leggen,
snel op en daardoor gaan de eieren
zweven.
Maart: lentemaand. In elk geval
voor ieder, die, ondanks het soms
ruwe weer, de kunst van het zien
van de lenteverschijnselen ver
worven heeft. Hij of zij is een ge
lukkig mens! T.
Arie Herjboer
ZIERIKZEE - Woensdag 22 maart
vergadert de commissie ruimtelijke
ordening industrie, recreatie en toe
risme van de gemeente Zierikzee. De
vergadering wordt gehouden in de
raadzaal van het stadhuis en begint
om 19.30 uur.
Op de agenda een verzoek van de
Vereniging Eigen Huis om subsidie
op grond van de regeling bijdragen
aan gemeenten ten behoeve van
woonconsumenten. Eigen huis wil
subsidie in verband met een eerder
gehouden cursus. B en w van Zierik
zee staan positief tegenover het subsi
dieverzoek. Ook aan de orde komt de
meerjarenplanning 1989 tot en met
1993 in het kader van de stadsver
nieuwing.
BURGH-HAAMSTEDE - Donder
dag 16 maart vergadert de commissie
openbare werken van de gemeente
Westerschouwen. De vergadering
wordt gehouden in het gemeentehuis
en begint om 19.30 uur.
Op de agenda onder andere de nieu
we brandweergarage in Haamstede.
Ook aan de orde komt de aanpassing
van de Adriaan van der Weijdeweg en
er wordt aandacht gevraagd voor de
aanschaf van materiaal voor de
strandreddingsbrigade. Verder op de
agenda: overname gedeelte Welland-
weg, aankoop transporteur, aanschaf
aluminium rolsteiger en aanleg weg
gedeelte bedrijfsterrein. De op de
agenda betrekking hebbende stuk
ken liggen ter inzage tussen 18.30 en
19.15 uur.
