Zierikzeese gijzelaars
en het oproer van 1472
Rabobank Q
streeknieuws
De Rabobank Rendement Rekening
geeft 5,2% rente
met een grote opnamevrijheid
Straatmeubilair" in Zierikzee
geld en goede raad
Beatrixschool
vraagt extra
formatieplaats
4
Moord in het stadhuis en oproer in de straten
ZIERIKZEE - Het gijzelen van mensen. Het lijkt een
verschijnsel van deze tijd te zijn; een middel van gang
sters en terroristische splintergroepen om hun doel te be
reiken. Ofschoon de afgelopen jaren heel wat gijzeldra-
ma's de media hebben gehaald is het geen „nieuw
wapen". Ook in het verre verleden werden onschuldige
burgers opgepakt en als gijzelaars meegenomen. Zo kent
ook Zierikzee zijn eigen gijzeldrama, dat zich in 1472 ten
tijde van de Bourgondische heerschappij voltrok.
Corruptie binnen het stadsbestuur
was de aanzet tot dit gijzeldrama dat
zich in 1472 afspeelde binnen de
stadspoorten v.an Zierikzee, dat zijn
stadsrechten het recht op eigen be
stuur en eigen rechtspraak) ontving
van de Hollandse graven, die hier
sinds 1323 de scepter zwaaiden. Dat
veranderde toen de Bourgondiërs in
1433 de macht van de Hollandse gra
ven overnamen en de stad opzadelden
met een reeks van belastingen. De
Bourgondische heersers hadden dat
geld hard nodig. Niet alleen om hun
vele oorlogen te financieren maar
ook om het omvangrijke ambtenare
napparaat dat Philips van Bourgon-
dië (,,De Goede") en later zijn zoon
(Karei de Stoute) er op na hield, in
stand te kunnen houden.
Accijnzen
De ene belasting na de andere werd
de bevolking van Zierikzee opgelegd.
En wee diegene die niet meebetaalde.
Die was ervan verzekerd dat hij gena
deloos gestraft zou worden. In 1472
werd er opnieuw een belastingregel
uitgevaardigd. In het vervolg zouden
de meest dagelijkse levensmiddelen
zoals bier, wijn, tarwe, rogge en zout
flink belast worden. Twee ambtena
ren, Michiel van Heenvliet en Claas
Sijmons Priester werden door Karei
de Stoute belast met het toezicht op
het innen van deze nieuwe accijnzen.
In die tijd was de bevolking van
Zierikzee verdeeld in twee kampen.
Die welke aan de kant van de Hoeken
stonden en zij die de kant van de Ka
beljauwen kozen. Grofweg gesteld
kozen de welgestelde kooplieden de
kant van de Kabeljauwen, terwijl
juist de adel, boeren en de gilden, die
weinig goeds te verwachten hadden
van een bestuur van de welgestelde
koopmansgeslachten de Hoeken (ha
ken om kabeljauw te vangen) steun
den. Kortom tweespalt in de stad.
.7.
Eén jaar
Volgens de oude handvesten van
Zierikzee werden de bestuurders van
de stad voor de periode van één jaar
aangesteld. Het Hoeksgezinde stads
bestuur dat Zierikzee in 1470 had
voelde er weinig voor om na een
jaartje besturen de macht weer over
te dragen aan mogelijk de andere
partij. Om die macht wat langer in
handen te kunnen houden boden de
stadsbestuurders Karei de Stoute een
bedrag van drieduizend gulden als zij
nog drie jaren op hun plaatsje moch
ten blijven.
Gezien de som geld die daar tegen
over stond vond Karei de Stoute het
best wat zich daar in het Zierikzeese
stadhuis afspeelde. Deze omkoperij
lekte echter uit en veroorzaakte on
der de burgers grote woede. De bom
barstte toen in 1472 de nieuwe belas
ting op de eerste levensbehoeften
werd afgekondigd.
Tierend
Onder leiding van mannen als Pier
Kaacke en Hendrik Rootstock, en de
priors van de Jacobijnen en Minder
broeders trok een stoet tierende bur
gers naar het stadhuis, waar de woe
dende massa na het forceren van de
deur naar binnen stormt. Zonder na
te denken aan de gevolgen worden de
twee door Karei de Stoute aangestel
de belastingambtenaren gedood en
uit het raam naar buiten gegooid. Het
oproer is een feit.
De burgemeester en de schout
schrikken bij het zien van deze woe
dende volksmenigte en smeken om
genade. De sleutels van de stad en de
richterroede van de schout worden
als blijk van boetedoening eveneens
naar buiten geworpen. Dat is voor het
volk buiten het moment om zelf een
nieuw stadsbestuur samen te stellen.
Een stadsbestuur dat er niet over
peinst om die nieuwe en gehate belas
ting te innen.
Vernietigen
Het duurt niet lang of Karei de
Stoute wordt in kennis gesteld van
het oproer in Zierikzee. Om die on
rust de kop in te drukken vaardigt hij
dan ook het bevel uit om de stad te
vernietigen. Langzaam aan maakt de
woede van de burgers plaats voor
angst. Enkele afgezanten van de
Bourgondische heerser melden zich
in Zierikzee om de belangrijkste
kopstukken van dit oproer op te spo
ren. Zonder vorm van proces worden
deze op de Gasthuisbrug onthoofd.
Een paar honderd anderen die bang
zijn een zelfde lot te moeten onder
gaan zoeken die nacht een goed heen
komen buiten de stad.
Gijzelaars
Ook Karei de Stoute laat zich in
Zierikzee zien. De burgers grijpen de
ze gelegenheid aan om de vorst om
genade te smeken en met succes...het
bevel om Zierikzee met de grond ge
lijk te maken wordt ingetrokken.
Maar daar tegenover staat dat Karei
de Stoute 24 belangrijke burgers als
gijzelaar mee naar zijn hof in Brussel
neemt.
Drie maart 1473 vertrekt de groep
gijzelaars naar Brussel. Een maand
lang verkeren de Zierikzeeënaren in
spanning over het lot van die 24
stadsgenoten wiens leven aan een zij
den draadje hangt. En dan een maand
later verschijnt de Bourgondische
heerser opnieuw in Zierikzee, Ja ze
ker, hij heeft er nog eens over nage
dacht en is na alles op een rijtje te
hebben gezet tot de conclusie geko
men dat hij het leven van de 24 onge-
lukkigen zal sparen.
Met klokgelui wordt het gezelschap
naar het stadhuis gebracht waar het
vonnis wordt voorgelezen: dertigdui
zend gulden te betalen in negen ter
mijnen. Daarbij nog eens zeshonderd
gouden kronen voor elk van de omge
brachte belastingambtenaren. Voorts
een groot kruis voor het stadhuis als
herinnering aan de moord op de be
lastingambtenaren en het verwijde
ren van de deuren van de stadspoor
ten. Daarbij moesten alle keuren en
handvesten van Zierikzee opnieuw
door Karei de Stoute bekrachtigd
worden.
Om er verder van verzekerd te zijn
dat de Zierikzeeënaren niet nog eens
zo'n rebellie zouden ontketenen vond
Karei de Stoute het maar beter om als
vorm van verzekering een deel van
het zilverwerk van de burgers mee te
nemen. In hoeverre dat zilverwerk
ooit weer is teruggeven aan de recht
matige eigenaar, daarover is weinig
bekend, maar veel Zierikzees zilver
zal wel nooit meer in Zierikzee zijn
teruggekeerd.
ZIERIKZEE
Popoverleg
Het Zeeuws Servicebureau voor
Jeugd- en Jongerenwerk en het
Zeeuws popoverleg zijn begonnen
met een nieuwe inventarisatie van
Zeeuwse popgroepen ten behoeve van
een nieuw uit te brengen editie van
het Pop-infoboek. Om ook deze editie
zo compleet mogelijk te krijgen wor
den popgroepen verzocht contact op
te nemen met het servicebureau,
01180-23475. Veel bands hebben in
middels een informatie-formulier
ontvangen en hoeven dus niet te bel
len.
Ambachtelijk
De leden van de Christelijke Platte
landsvrouwen Bond (CPB) afdeling
Schouwen-Duiveland hebben een be
zoek gebracht aan de ambachtelijke
kaarsenmakerij te Oude-Tonge. Aan
de hand van dia's kon men zien hoe
kaarsen gemaakt worden, waarna
men zelf volgens oud gebruik kaar
sen kon dompelen. Tevens was er ge
legenheid om rond te snuffelen tus
sen de tierelantijntjes, waaronder
kaarsen en kandelaars in vele kleu
ren en maten, handbeschilderde sie
raden en houtsnijwerk.
CDA
Het CDA op Schouwen-Duiveland
praat vanavond, donderdag 19 janua
ri, in het Nieuwerkerkse dorpshuis
over het CDA-milieubeleid. L.
Nederhoed-Zijlstra (statenlid) ver
zorgt een inleiding. De bijeenkomst
begint om 19.45 uur.
Expositie
In de bibliotheek de Stolpe te Zie
rikzee is van 24 januari tot en met 13
februari een foto-expositie te zien
van Yekta Bakkalbasioglu uit Istan
bul. De foto's hebben betrekking op
zijn vaderland. Bezoekers krijgen
veertig foto's voorgeschoteld. Bak
kalbasioglu is voorzitter van de
Stichting Etnisch Ondernemerschap.
NCVB
Woensdag 25 januari is er weer een
NCVB-middag voor ouderen in het
Hervormd Kerkcentrum te Zierikzee.
Een en ander begint om 14.30 uur.
Afscheid
Na een veertigjarig dienstverband
bij de PTT neemt A. J. M. Dekker, be
heerder van het rijdend postkantoor
Advertentie
Voor het reserveren van grote spaarbedragen
verlangt u een behoorlijke rente. Maar u wilt
uw geld ook gemakkelijk kunnen opnemen.Dat
kan met de Rabobank Rendement Rekening.
De eerste inleg bedraagt minimaal f 10.000,-.
En zolang uw saldo hier boven blijft ontvangt u
Per kwartaal kunt u f 25.000,- vrij opnemen.
Ook cofltant. Meer opnemen kan na de opzeg
termijn van 3 maanden. Of tegen een geringe
retourrente.
Informeer bij uw Rabobank naar deze aantrek
kelijke spaarvorm.
rente.
Rente per 16-11 -1988
in Zierikzee, afscheid. Dekker maakt
gebruik van de VUT. Tbr gelegenheid
hiervan wordt hem zaterdag 11 fe
bruari tussen 15.30-17.30 uur een af
scheidsreceptie aangeboden in het
Voorsorteercentrum aan het Zierik
zeese Harirjgvlietplein.
BROUWERSHAVEN
Apollo
Muziekvereniging-Apollo uit Brou
wershaven verzorgt zaterdag 21 ja
nuari haar jaarlijkse uitvoering in
het Brouwse Tonnenmagazijn. De
muzikale avond begint met een optre
den van de drumband onder leiding
van instructeur C. J. Struijk. Vervol
gens is het de beurt aan de jeugd (zo
wel de jeugdleden die al met de
Brassband meespelen als de leerlin
gen). De leiding is in handen van C.
de Munnik. Hierna is het aan de
Brassband om onder leiding van J.
Knuist haar beste beentje voor te zet
ten. Een en ander wordt afgesloten
met een gezamenlijk optreden. In de
pauze is er een verloting en na de pau
ze spelen de leden van Apollo de
klucht De truc van Tinus. Er is bal na
met het uit Oost-Souburg afkomstige
De Roulettes.
NIEUWERKERK
Landbouwwerktuigen
De Coöperatieve Vereniging tot Ex
ploitatie van Landbouwwerktuigen
en machines Nieuwerkerk wa houdt
vrijdag 27 januari een algemene le
denvergadering in Ons dorpshtfis te
Nieuwerkerk. De vergadering begint
om 19.30 uur.
ZIERIKZEE - De Beatrixschool
heeft gezien de bijzondere situatie
waarin deze verkeert gedurende
twee jaar aanspraak kunnen maken
op een extra formatieplaats. Voor het
schooljaar '89-90 moet deze extra for
matieplaats opnieuw worden aange
vraagd bij de minister. Dit verzoek
komt vrijdag 20 januari tijdens een
bestuursvergadering van de Beatrix
school aan de orde. Deze vergadering
wordt gehouden in het gebouw aan
de Grachtweg en begint om 15.00 uur.
Nadat het aantal arbeidsplaatsen
op de Beatrixschool in 3,5 jaar met
een is verminderd heeft de minister
van onderwijs en wetenschappen de
Beatrixschool tegelijkertijd een ex
tra foraiatieplaats toegezegd. Dit op
grond van bijzondere omstandighe
den waarin deze regionale school
voor moeilijk en zeer moeilijk leren
de kinderen verkeert. Niet alleen zijn
de leerlingen in drie aparte gebou
wen gehuisvest maar ook moeten
meervoudig gehandicapte kinderen
worden opgevangen.
Of een school zo'n extra formatie
plaats krijgt toegewezen wordt jaar
lijks vastgesteld en is afhankelijk
van het budget van de minister. Voor
de schooljaren '87-88 en '88-89 is zo'n
extra formatieplaats vastgesteld. De
lopende toewijzing loopt echter in
augustus af en derhalve moet op
nieuw toestemming aan de minister
worden gevraagd.
Voorts buigt het bestuur van de
Beatrixschool zich over de ontwerp
begroting voor dit jaar en wordt te
vens een toelichting gegeven over de
nieuwe regelgeving in het speciaal
onderwijs en dan met name over de
opzet van het Proefgebied Zeeland.
ZIERIKZEE - Ook objecten van betrekkelijk geringe afmeting kunnen in het
stadsbeeld een belangrijke rol spelen. Juist door hun uiteenlopende karakter zijn
deze vaak sfeerbepalend. Op die regel maakt het stadsbeeld van Zierikzee geen uit
zondering. Enkele recente beelden en „straatmeubilair" van verschillende allure
hebben het straatbeeld verlevendigd en vormen hier en daar een pittoresk element
in het geheel.
Eerste ontmoeting met het Havenpark-anker in Cohjnsplaat. Van links naar rechts: burgemeester Kastelijnar
chivaris Keikes en Wim Schot (een van de twee schenkers
Er is in de loop der tijden op dit
gebied wel het een en ander veran
derd. Hetgeen in vroeger eeuwen
fraai en /of interessant werd ge
vonden is in later tijd soms geruis
loos verdwenen.
Het Zierikzeese stadhuis, door
architectuur en gebruik toonaan
gevend binnen de stedelijke sa
menleving was niet alleen een
uitermate boeiend gebouw op
grond van de diverse interieurs
maar was ook aan de buitenkant
bezienswaardig. En dat niet al
leen door vormgeving maar juist
door enkele merkwaardige attri
buten.
Arendskooi
Vooral de arendskooi, die aan de
buitenkant van de voorgevel aan
de Middelstraat (Meelstraat) was
bevestigd moet enkele honderden
jaren lang menigeen hebben geïm
poneerd. De arenden of adelaars
die gekooid en wel geen kwaad
meer konden doen symboliseer
den het alleroudste stadswapen
van Zierikzee. Zij werden gevoed
met vleesafval dat in de nabijgele
gen Vleeshal (onderdeel van het
stadhuiscomplex) beschikbaar
kwam.
Pas in de tweede helft van de
achttiende eeuw toen het raadhuis
een zeer ingrijpende verbouwing
onderging verhuisde de kooi eerst
naar de achterkant en verdween
op korte termijn.
Stenen der wet
Waarschijnlijk heeft men bij die
gelegenheid ook de aan de voorge
vel hangende .stenen der Wet"
verwijderd. Zij hadden sinds men
senheugenis de herinnering le
vend gehouden aan de stedelijke
rechtspleging; sommige veroor
deelden werden met de zware ste
nen om de nek te pronk gezet of
moesten er zelfs een straatje mee
om lopen...
Het oorspronkelijke gebruik
was ook vroeger bij velen niet
meer bekend; dit was waarschijn
lijk de reden dat de stenen als
vrijwel waardeloos naar een der
stadhuiszolders verhuisden en in
het vergeetboek geraakten. Eerst
in deze eeuw werden zij bij toeval
ontdekt en naar waarde geschat.
Zij kregen een plaats in de stede
lijke oudheidkamer.
Pompen
Van geheel andere aard dan de
bovenomschreven vanaf de straat
zichtbare objecten waren de open
bare pompen, die in de nabijheid
van stadhuis en elders waren ge
plaatst. De sierlijke gietijzeren
pomp voor de stadhuisgevel aan
de Meelstraat is sinds vele jaren
niet meer functioneel maar bleef
gelukkig bespaard als schilder
achtige herinnering aan de tijd
dat (drink)water uiterst schaars
kon zijn.
Straatmeubilair
Onder de noemer „straatmeubi
lair" - een algemeen aanvaarde
maar ietwat curieuze aanduiding -
kan men uiteraard de meest uit
eenlopende zaken onderbrengen,
die op de openbare weg of straat te
zien zijn. Vanzelfsprekend vol
doen de met royale hand in park
en straat geplaatste banken nog
het best aan die omschrijving. Een
monumentale bank zoals bj de
Oude Haven is een goed voor
beeld.
Variatie is er in overvloed. Tbl-
kens opnieuw worden initiatieven
ontplooid om hier en daar afwis
seling in het straatbeeld te bren
gen. Zo werd in de zeventiger ja
ren het kleine pleintje bij de
Noordhavenpoort „gestoffeerd"
met een zwaar kanon. Dit lood
zware object kwam na het overlij
den van een plaatselijke antiquair
uit diens boedel. Het vervaarlijke
object heeft geen directe relatie
tot Zierikzee maar doet het bijzon
der goed in het historische omge
ving. Het aantal kinderen dat
door toeristen bij of op het kanon
wordt gefotografeerd is niet te
schatten...
Ook de driearmige monumenta
le lantaarn, uit de 19e eeuw, sinds
een aantal jaren een fraaie domi
nant voor de Cornelia-stichting is
uit bovengenoemde boedel af
komstig. Deze straatlantaarn be
hoorde eertijds tot de stadsver
lichting te Zierikzee maar moest
wegens modernisering van de ste
delijke verlichtingsornamenten
het veld ruimen. Als gevolg van
de herwaardering voor alles wat
antiek èn sfeervol is werd ook de
ze monumentale Zierikzeese lan
taarn weer in genade aangeno
men.
In tal van kustplaatsen vormen
oude ankers aantrekkelijke blik
vangers. Ook in het Havenpark
stond er een exemplaar, dat echter
in de ogen van de gebroeders Jaap
en Wim Schot niet representatief
voor Zierikzee kon worden ge
noemd.
Antiek anker
Beide heren, met warme belang
stelling voor het historisch aan
zien van Zierikzee, konden op een
gegeven ogenblik de hand leggen
op een uit zee opgevist antiek an
ker van respectabele afmetingen.
Nadat burgemeester Kastelein
zich in Colijnsplaat van het in
drukwekkend karakter van het
anker had kunnen overtuigen
stond niets het transport naar Zie
rikzee meer in de weg. Tbt de dag
van vandaag vormt dit ongewone
geschenk van de gebroeders Schot
een waardig maritiem monument,
bij uitstek passend in de ambian
ce van het oude Zierikzee.
Het minder monumentale anker
dat op dezelfde plaats een aantal
jaren had gestaan verhuisde ver
volgens naar de tuin van de burge
meesterswoning in de Noordna-
venpoort..
WIEBE KEIKES
