Een vergeten hoofdstuk uit lange
geschiedenis van vissend Bruinisse
berichten
UITVAARTVERZORGING
SCHOUWEN-DUIVELAND
J. W. DE KEIJZER - Renesse
Verdwenen in Chili,
AMNESTY
INTERNATIONAL
Speciale
surveillances
tegen heimelijke
aanlandingen vis
Subsidiepot
management
ondersteuning
leeg
Garnalen bezorgden vissers dik belegde boterham
BRUINISSE - Bruinisse-Mosseldorp. Dat weet iedereen, zeker in de regio, ook al is
de regionale geschiedenis verder een gesloten boek. De nog altijd aanwezige mossel-
kotters - in aantal sterk geslonken maar wat de uitrusting betreft sterk verbeterd - zijn
er nog steeds een bewijs van. Bruinisse en de oesters. Vooral menig oudere bewaart er
nog goede herinneringen aan. Tot 1963 een leuke bijverdienste, als er in november en
december weinig te verdienen viel. Oesters uitzoeken, oesters verpakken; men was er
mee vertrouwd. Maar Bruinisse en garnalen? Niemand die er nog van weet of ervan
heeft gehoord.
Eén scheepje was er wel, dat tot
1940 op garnalen viste. De Bru 82 van
de familie Verspoor. Achtereenvol
gens Piet Verspoor, Arie Verspoor en
Leen Verspoor vonden hun bestaan
op het garnalenscheepje. Een deel
van de vangst werd mee naar huis ge
bracht en de de omroeper maakte aan
de bevolking bekend, dat er in de
Leeuwenbuurt weer garnalen te koop
waren.
Enkele centen voor een volle thee-
kom en de garnalen-liefhebbers kwa
men in Bruinisse aan hun trekken.
Maar het bleef voor de verkopers een
centenkwestie. Grof geld werd er niet
verdiend. En toch spreekt de Bruse
geschiedenis van gulle garnalenvang-
sten en een intensieve visserij door de
Bruse vloot.
Overlevering
Dezelfde vloot waarvan men uit
overlevering weet, dat ze paraat was
als er op de Banjaard een schip was
gestrand of dat men er grond mee
vlette als er een dijk moest worden
aangelegd of hersteld. Maar dat men
ook garnalen viste is in het vergeet
boek geraakt. Vooropgesteld moet
worden, dat over de eerste halve
eeuw, nadat Napoleon naar Sint He
lena werd verbannen over de geschie
denis van Bruinisse weinig bekend
is. Bij toeval werd door een Zierik-
zeeënaar die nogaleens in de archie
ven van Zierikzee snuffelt, de garna
lenvisserij op Bruinisse en de beteke
nis hiervan voor die gemeente opge
doken.
Hij vond ze in mappen over de han
del van Zierikzee. Meer speciaal in
de bijlagen fabrieken en Trafieken,
waarbij niet alleen bijzonderheden
staan over de stad zelf, maar ook
over de gemeenten bij de stadspoor
ten. En ongetwijfeld zijn de garnalen
met Zierikzeese schepen naar Enge
land vervoerd. Grimsby en Londen
waren de plaatsen waarheen de
Zeeuwse garnalen werden gezonden.
Over het jaar 1969 staat onder het
hoofdje Bruinisse vermeld: ,,De han
del in garnalen werd weer eens met
goed gevolg gedreven. Wel was de
vangst niet ruim, maar de kwaliteit
uitstekend". Tegen vier gulden tot ze
ven gulden per mand werd veel ver
zonden naar Engeland. Uit andere
bron is bekend, dat de vloot in 1859
bestond uit 63 schepen en in 1975 uit
95 schepen. Hieruit volgt, dat er in
1969 praktisch de gehele vloot op gar
nalen viste. Men had blijkbaar twee
ijzers in het vuur. Mosselen én garna
len.
Want in die tijd was er nog geen
sprake van verpachte percelen. Dat
kwam pas na 1870. Toen werd de mos
selvissers door het Bestuur der Visse
rijen op de Zeeuwse Stromen geor
dend. Mosselvissers konden een
perceel huren van de grond, waarop
ze tot dusver vrij hadden gevist. Vrije
visserij betekende dat men de Greve-
lingen opging om plaats te zoeken
waar in het wild mosselen waren te
vangen op de zogenaamde mossel-
banken. Voor de wal van Bruinisse
heet een bepaalde plaats zelfs de
mosselbank, maar verder kende men
de Veermansrug en de Veermans
plaat. In het schippers jargon beter
bekend als de Rik en de Paereplaete.
Maar op alle platen, die nu in
kunstmatige eilanden zijn veranderd
is een regel uit de bekende Zuiderzee
ballade van toepassing: 'De voerman
laat er zijn paard nou grazen'. Het wa
ren van 1820 tot 1870 en vroeger plaat
sen waar in het wild op mosselen
werd gevist en tot welke tonelen dat
soms aanleiding gaf is onder meer te
lezen in het boek Bruinisse door de
eeuwen heen. Daarin wordt gememo-
reer,d dat er in 1773 een mosseloproer
plaats vond.
In 1870 werd alle mosselgrond in
percelen verdeeld en afgebakend.
Men kon een perceel pachten van de
overheid. Daarop kon men mosselen
zaaien en oogsten als ze groot genoeg
waren voor consumptie. Een enorme
stap voorwaarts in de geschiedenis
van de mosselcultuur. Maar nu kwam
uit de Zierikzeese archieven aan het
licht, dat niet alleen mosselen, maar
ook garnalen een stevige pijler wa
ren van de Bruse economie. Men kon
immers mosselen vangen, maar ook
garnalen. Een mosselschipper, die na
1870 mosselkweker werd, weet over
te schakelen als het moest.
In de oorlogsjaren 1940-45, toen de
mosselkwekerij geen mogelijkheden
meer bood, ging men over op de visse
rij op bliek (jonge haring, in Bru toen
pinnen genoemd). Die werden opge
kocht en naar Duitsland geëxpor
teerd. Voor zover bekend werden ze
niet in Nederland verwerkt. Bruinis
se telde 120 tot 130 jaar geleden nog
geen 2000 inwoners en er waren ook
nog ondernemende losarbeiders, die
van de vissers van Bruinisse twee
manden garnalen kochten, die op een
kruiweg zetten en in Zierikzee gingen
uitventen. Eén van hen was de groot
vader van Piet Okkerse Mz (eveneens
Piet geheten). Aan het einde van de
dorpsweg deed hij zijn Engels leren
broek uit en kruide met zijn vracht
langs de Straatweg te voet naar Zie
rikzee. Okkerse liep dus tot aan de
poorten van Zierikzee in zijn dikke
baaien onderbroek, want dat verge
makkelijkte de mars. Want heen en
terug was het toch gauw zo'n dertig
kilometer. Maar Okkerse moet in die
tijd 25 tot 30 jaar zijn geweest. Wat hij
aan verdienste thuis bracht waren
slechts enkele dubbeltjes. Het week
loon was in die tijd niet hoger dan
vijf gulden.
In 1870, aldus de Zierikzeese ar
chieven, leverde de garnalenvisserij
in Bruinisse goede winsten op. Er de
den zestig vaartuigen aan mee. De
overigen hadden het blijkbaar te
druk met het bezaaien en in orde
brengen van hun mosselpercelen. In
datzelfde jaar kwam de later zo be
kende visser en vishandelaar De
Nooyer samen met zijn knecht Groot-
jans van Arnemuiden naar Brouwers
haven. Hij viel als garnalenvisser
met zijn neus in de boter, want wat
staat er te lezen over 1870: ,,De garna-
lenvangst overtrof alle verwachtin
gen". Vierhonderdduizend kilo's wer
den uitgevoerd tegen vier a zes
gulden per mand. In Brouwershaven
heeft de garnalenvangst het langste
stand gehouden. Het is niet bekend of
De Nooyer de eerste was, die dit be
drijf in Brouwershaven uitoefende.
Zeker is dat ook toen de vangst in
Bruinisse al lang was afgelopen.
Blinken
Opgaan, blinken en verzinken,
dichtte Bilderdijk. Zo was het ook
met de garnalenvisserij. In 1875
wordt vermeld: „Slechte vangst,
slechte prijzen (twee gulden per
mand). 1878: de garnalenvangst levert
weinig op. De oorzaak daarvan wordt
in het volgende jaar onthuld: concur
rentie vanuit Tfexel".
Dumping op de markt kwam dus
ook ruim honderd jaar geleden al
voor. Of verdween de garnaal van de
Grevelingen? De geschiedenis ver
meldt het niet. Texel overwon, mede
omdat het juist in de mosselen goed
ging. In 1880 werden de garnalennet-
ten opgeborgen in de pakhuizen en
kwamen er niet meer uit, althans niet
meer om te vissen. Een bedrijfstak
ging verloren, de mosselen namen de
overhand. In 1872 vermelden de ar
chieven van Zierikzee, dat de mossel
vangst in Bruinisse gunstig was. Zij
werd uitgeoefend door 85 vaartuigen.
De mosselen werden uitgevoerd naar
België tegen 1,50 gulden a 1,70 gulden
per ton. Geen slechte prijs voor die
tijd.
Over 1871 staat in het verslag, dat
de mosselhandel belangrijk uit
breidde. Ook over de belangrijkheid
van de oesterteelt laat het verslag
van de gemeente Zierikzee, wat Brui
nisse betreft, de lezer niet in het on
gewisse. Over het meergemelde jaar
1869 staat: „De oesterhandel was iets
minder uitgebreid dan ten vorige ja-
re". Voornamelijk doordat men er
niet in slaagde een voldoende aantal
zaaioesters in te kopen. De gehele
handel liep over ongeveer zeven mil
joen stuks. Uit Engeland en Schot
land werden er ongeveer vijf miljoen
zaaioesters ingevoerd, die tegen hoge
prijzen werden verkocht.
De verzending naar België was zeer
belangrijk. De kwaliteit van de oes
ters was uitstekend. De prijs liep van
dertig tot vijfenveertig gulden per
duizend stuks, terwijl voor de
Zeeuwse koroesters zeventig tot tach
tig gulden per duizend stuks werd be
taald. De Grevelingen: voor Bruinis
se eeuwen een bron van welvaart met
zijn mee- en tegenvallers. Een bron,
die door het leggen van de Brouwers-
dam werd afgesloten. Wel verdienen
palingvissers en oesterkwekers er
nog een goed belegde boterham,
maar hun aantal is klein vergeleken
bij 125 jaar of met zelfs twintig jaar
geleden.
S. A. Jumelet
De Bru 82 temidden van andere garnalenscheepjes in 1931. Van links naar rechts: eigenaar Leen Verspoor, Kees Melis
sant uit Goedereede, Leen Kardol uit Bruinisse, twee andere vissers uit Goedereede en geheel rechts Willem Hoger-
werf uit Bruinisse. (Kardol en Hogerwerf waren knecht op de Bru 82).
Mede namens mijn ouders
THEO en ELMA VAN VELT-
H OVEN-KLINK wil ik u
graag meedelen dat ik een
zusje heb gekregen op 26 juli
1988.
PLAATST
AL UW
Zij heet
MAATJE JOSEPHINA
FAMILIEBERICHTEN
(Marisca)
MIRANDA
VAN VELTHOVEN
IN DE
Pr. Irenestraat 12
4311 BS Bruinisse
ZIERIKZEESCHE
Tijdelijk adres: Zweedse Ro
de Kruis Ziekenhuis, Zierik
zee.
NIEUWSBODE
Dag en nacht bereikbaar
Telefoon 01116-1692
in 1976, Rodrigo A. M. Hernandez.
Waar is hij???
„Verdwenen" maar niet vergeten.
(teken a.s. zaterdag de petitie in de stand in
Burgh)
ZIERIKZEE - De Algemene Inspec
tiedienst (AID) van het ministerie
van landbouw en visserij heeft se
dert enkele weken drie speciale sur
veillanceteams ingezet om meer
greep te krijgen op illegale, veelal
nachtelijke aanlandingen van vis.
Dat is bevestigd door een woordvoer
der van het ministerie.
Met name rond het IJsselmeer
wordt de laatste weken een sterk ver
hoogde nachtelijke activiteit van vis-
kotters waargenomen, die met hun
vangsten de sluizen aan beide zijden
van de Afsluitdijk passeren en ver
volgens in het niets lijken te verdwij
nen. Eind vorige week maakte de
Alkmaarse rijkspolitie jacht op ze
ven grote viskotters, die met hun ver
moedelijke vangsten spoorloos op het
nachtelijk IJsselmeer verdwenen.
Ook de AID heeft de toenemende il
legale aanlandingen opgemerkt en
beschouwt dat in de eerste plaats als
blijk van goed functioneren van de
controles in de veertien officieel aan
gewezen aanlandinsghavens langs de
Nederlandse kust. Om meer vat te
krijgen op illegale aanlandingen zijn
de drie operationele surveillance
teams actief op wisselende plaatsen
rond waterrijke gebieden in heel
noord en westelijk Nederland. „In
principe overal daar, waar een viskot-
ter met zijn behoorlijke diepgang
kan komen en waar aanlegsteigers
zijn". Daartoe behoren met name het
IJsselmeer en Europoort. Een team
bestaat uit twee AID-ambtenaren
met een auto met communicatiemid
delen. De 'vangsten' van de nieuwe
teams zijn nog gering. „We weten nog
niet, of het met die illegale aanlan
dingen wel meevalt of dat men ons
nog te slim af is," aldus de woord
voerder.
Beursbericht Markt Goes
dinsdag 26 juli 1988
Uien
Prijzen exclusief BTW: Stuttgarter,
deze week rooien. 24 cent per kg; Stu-
ron, rooien vóór 7 augustus 23 cent
per kg.
Vlas
Ongerepeld tot 50 cent per kg; af
wijkende partijen 40 tot 45 cent per
kg. Exclusief BTW.
Hooi
Prijzen per 1000 kg en exclusief
BTW? weidehooi 135,00 tot 160.00;
dijkhooi 95,00 tot 125,00.
Veemarkt Den BoSch
DEN BOSCH, 27-7. Slachtrunde-
ren: (per kg geslacht gewicht).
Aanvoer 1103, waarvan 178 stieren.
Dikbillen, extra kw. 10,00-/ 12,90;
stieren: le kw. 7,50-f 8,00, 2e kw.
6,40-/ 7,50; vaarzen: le kw. 7,50-
8,20, 2e kw. 6,40-/ 7,50; koeien: le
kw. 7,30-ƒ 8,20, 2e kw. 6,30-/ 7,30,
3e kw. 5,55-ƒ 6,30; worstkoeien
5,05-/ 6,10. Stieren: handel willig,
prijzen hoger; koeien: handel rede
lijk, prijzen iets hoger.
Gebruiksrunderen: (per stuk).
Aanvoer 880, waarvan 183 graskal
veren. Melk- en kalf koeien le soort
2100-/ 2800, 2e soort 1500-/ 2100;
melk- en kalfvaarzen: le soort 2125-
2925, 2e soort 1500-/ 2125; guste
koeien le soort 1650-/ 2100, 2e soort
1350-/ 1650; enterstieren 1250-
2050; pinken 1300-/ 1900; graskal
veren 850-ƒ 1300. Koeien: handel re
delijk, prijzen iets hoger; kalveren:
handel rustig, prijzen gelijk; pinken:
handel redelijk, prijzen gelijk; enter
stieren: handel redelijk, prijzen iets
hoger.
Vlees kal veren: (per kg levend ge
wicht).
Aanvoer 28. le soort 6,00-/ 6,50, 2e
soort 5,50-ƒ 6,00, 3e soort f 4,50-
5,50. Handel rustig, prijzen gelijk.
Nuchtere kalveren: (per stuk).
Aanvoer roodbont 736. Stierkalf
500-/ 715, stierkalf extra kw. 715-
800; vaarskalf 400-/ 575. Aanvoer
zwartbont 651. Stierkalf 430-/ 610,
stierkalf extra kw. 610-/ 710, vaars-
kalf 375-ƒ 480. Roodbont: handel
rustig, prijzen gelijk; zwartbont:
handel rustig, prijzen gelijk.
Varkens: (per kg levend gewicht).
Aanvoer 790. Slachtvarkens 2,30-
2,40; zeugen le kw. 1,86-/ 1,96, 2e
kw. 1,76-/ 1,86, 3e kw. 1,66-/ 1,76.
Handel flauw, prijzen iets lager.
Slachtschapen- en lammeren: (per
kg geslacht gewicht).
Aanvoer: 941. Schapen 4,00-/ 5,85,
zuiglammeren 8,50-/ 10,45.
Slachtschapen- en lammeren: (per
stuk).
Schapen 150-/ 200, zuiglammeren
150-/ 200. Schapen: handel redelijk,
prijzen iets lager. Lammeren: handel
redelijk, prijzen iets lager.
Gebruiksschapen-, lammeren en
geiten: (per stuk).
Aanvoer gebruiksschapen- en lam
meren 509, weidelammeren 130-
170. Lammeren: handel redelijk,
prijzen gelijk.
Aanvoer geiten 111. Geiten 20-
ƒ80. Geiten: handel rustig, prijzen
gelijk.
Tbtale aanvoer 5759 stuks.
Nedlloyd Neerlandia, 27-7 te
Ptolimon
Nedlloyd Rotterdam, 26-7 van
Tbnerife naar Walvisbaai
Nedlloyd San Juan, 27-7 te Singapore
Black Sea 28-7 te Lubeck
Nedlloyd Dejima 27-7 180 zo van Na
gasaki naar Hongkong
Nedlloyd Neerlandia 28-7 van Ptoli
mon naar Kingston
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Appelscha (toez.) P.
Boekesteijn te Beilen, te Uitwijk J.
van Walsum, kand. te Ede.
Aangenomen naar Waspik G. D.
Hoff, kand. te Notter.
Tbegelaten tot de evangeliebedie
ning: R. van den Broek, Donkerstraat
7, 4119 LX Ravenswaaij.
Tbegelaten tot de evangeliebedie
ning en beroepbaar: J. E. Dulfer,
Vlagtwedderstr. 20, 9545 TC Bourtan-
ge, tel.: 05993-54773; J. Flikweert, Hu-
go de Grootstr. 8, 2811 KX Reeuwijk,
tel. 01829-4830; J. J. Suurmond, Fu-
tenweide 29, 3993 DP Houten, tel.
03403-74351; mw. M. E. Suurmond-
Vonkenman, Futenweide 29, 3993 DP
Houten, tel. 03403-74351; S. J. Visser,
Hoofdstr. 160, 9827 PC Lettelbert, tel.
05945-17018; mw. A. Zuidermeer, Ibis-
dreef 470, 3564 RS Utrecht, tel. 030-
620260; W. C. Zuijderduijn, Briel-
sestraat 38. 3251 CE Stellendam, tel.
01879-2966.
Gereformeerde Kerken
Beroepen te Witmarsum en Ping-
jum en Zürich mw. drs. L. van Weijen,
kand. te Amsterdam.
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt
Beroepen te Opende in combinatie
met Surhuisterveen: drs. T. P. Nap,
kand. te Groningen.
Bedankt voor Vollenhove-Kadoe-
len: W. Tiekstra te De Bilt-Bilthoven.
DEN HAAG - Staatssecretaris
Evenhuis van economische zaken
heeft de subsidieregeling
management-ondcrsteuning tijde
lijk stopgezet, omdat de subsidiepot
van 20,9 miljoen voor dit jaar nage
noeg leeg is. De aanvragen die tot op
heden zijn ingediend kunnen naar
het zich laat aanzien nog juist wor
den gehonoreerd, aldus het ministe
rie. Op korte termijn komt er een
nieuwe regeling.
De bestaande regeling ondersteunt
kleine en middelgrote ondernemers
financieel als zij om hun bedrijfsvoe
ring te verbeteren een externe advi
seur inschakelen. De subsidie be
draagt 30 procent, terwijl onderne
mers van de kleinste bedrijven (tot 10
werknemers) voor de eerste twee ad
viesdagen 70 procent subsidie krij
gen.
De nieuwe regeling zal beperkter
van opzet zijn. De eerste resultaten
van een onderzoek naar de werking
van de bestaande regeling wijzen er
op dat de huidige doelgroep (bedrij
ven met minder dan 100 werknemers)
te ruim is, aldus het ministerie. De
nieuwe regeling zal zich waarschijn
lijk dan ook toespitsen op kleinere
bedrijven.
