Willem III en Zierikzee
Een aan de haak geslagen vis
lijdt pijn volgens onderzoek
iwmmtmm
Zierikzeese woning
vannacht beschoten
streeknieuws
4
DEURLOO B.V.
Pijn- en angstreactie vergelijkbaar met die van de mens
ZIERIKZEE - Pijn- en angstreacties van vissen zijn
vergelijkbaar met die van mensen. Dit blijkt uit het zo
juist door de Rijksuniversiteit Utrecht gepresenteerde
eindrapport van het onderzoek naar pijn en angst bij aan
de haak geslagen en gedrilde (karperachtige) vissen. Het
onderzoek dat op initiatief van de Nederlandse Vereni
ging tot Bescherming van Dieren tot stand is gekomen,
werd mede door de landelijke sportvisserij-organisaties
en de overheid gefinancierd. Het eindrapport geeft dui
delijk aan dat een vis geen 'reflexautomaat' is, maar een
dier met gevoelens en emoties. Net als de mens reageert
de vis op allerlei indrukken uit zijn omgeving. Het dier
kan leren en neemt afgewogen beslissingen.
Dit nieuw verkregen inzicht in de
ervaringswereld van vissen is een we
reldprimeur voor de Nederlandse on
derzoekers en zal belangrijke gevol
gen moeten hebben voor de wijze
waarop de mens nu omgaat met vis
sen. Ombuiging van de heersende
moraal ten aanzien van deze dieren
verdient dan ook de hoogste priori
teit", aldus de onderzoekers.
Het onderzoek is verricht door
prof. dr. F. J. Verheijen en dr. R. J. A.
Buwalda van de vakgroep Vergelij
kende Fysiologie, Rijksuniversiteit
Utrecht. Zij menen bewezen te heb
ben dat pijn en angst voor vissen to
taal verschillende ervaringen zijn.
die daarin worden 'bewaard', moeten
dit met de dood bekopen,
De Nederlandse Vereniging tot Be
scherming van Dieren is van mening
dat de uitkomst van het onderzoek
vérstrekkende gevolgen heeft yoor de
omgang m'et vissen. Dat geldt voor de
hengelaar, de beroepsvisser, de bio-
technicus, de onderzoeker, de viskwe-
ker en de handelaar in poot-, con
sumptie- en aquariumvissen. Ook de
lozing van allerlei afvalstoffen in vis
water komt erdoor in een nog kwalij
ker daglicht te staan.
De Dierenbescherming heeft mi
nister Braks en het parlement drin
gend verzocht de consequenties van
tfe onderzoeksresultaten te aanvaar
den en de welzijnsproblematiek voor
Het is hen gelukt de door de vis uit
gezonden pijn- en angstsignalen naai
de mens te 'vertalen' en herkenbaar
te maken. Bovendien slaagden zij er'
in de mate waarop het dier pijn en
angst ervaart, te meten. Gebleken is
dat het leed van een 'deskundig' aan
de haak geslagen vis eerder bepaald
wordt door angst, dan door pijn.
Onaanvaardbaar
Op grond van het nieuw verworven
inzicht, stellen de onderzoekers vast
dat een levende vis als aas veelal zo
ernstig lijdt, dat het gebruik ervan
volledig onaanvaardbaar is. Hetzelf
de geldt voor leefnetten. Veel vissen
vissen op adequate wijze te regelen
in de toekomstige Gezondheids- en
Welzijnswet voor Dieren.
Verder verlangt de Dierenbescher
ming op korte termijn een verbod van
de overheid op het gebruik van leven
de vissen als aas en op,het gebruik
van het leefnet. Dit, om onnodig vis-
seleed bij het hengelen te voorkomen,
mede gelet op de artikelen 254 en 455
van het Wetboek van Strafrecht (het
toebrengen van letsel of pijn aan die
ren).
Advertentie
INSTALLATIEBEDRIJF
SCHUDDEBEURS - TEL, 01110-16255
UTRECHT - De bonden van dienst
plichtige militairen WDM en AVNM
komen buiten het nieuwe overlegmo
del voor de defensiesector te staan.
Tijdens informeel overleg tussen de
fensie en de belangenverenigingen
van militairen is gebleken dat VVDM
en AVNM niet op de steun van de be
roepsmilitairen hoeven rekenen en
dat defensie de zaak als nagenoeg af
gerond beschouwt.
TILBURG - De positie van de bur
gerregering in Suriname is mogelijk
verzwakt door de uitkomst van de on
derhandelingen die vorige week zijn
gevoerd met minister Bukman van
ontwikkelingssamenwerking. Dat
heeft de PvdA-woordvoerder voor Su
riname in de Tweede Kamer, J.
Pronk, verklaard tijdens een studie
bijeenkomst aan de Katholieke Uni
versiteit van Brabant in Tilburg.
ZIERIKZEE - In de nacht van donderdag op vrijdag
werd om ongeveer 02.25 uur met een vuurwapen gescho
ten op een woning aan Kerkhof Noordzijde te Zierikzee.
De dierenbescherming wil op korte termijn een verbod op het gebruik van le
vende vissen als aas en op het gebruik van het leefnet.
Het schot werd vermoedelijk gelost
met een hagelgeweer. De munitie
drong via een raam de woning binnen
en richtte daar grote schade aan. Het
huis wordt bewoond door twee be
jaarde mensen. Zij werden niet ge
wond. Een woordvoerder van de
Rijkspolitie Schouwen-Duiveland
sprak het vermoeden uit dat het een
wraakactie betreft die op de verkeer
de personen werd toegepast. In de af
gelopen maanden werd al eerder een
steen door de ruit van het huis ge
gooid.
De rijkspolitie stelt een nader on
derzoek in. Zij verzoekt iedereen die
in de nacht van donderdag 19 op vrij
dag 20 mei iets heeft gehoord of ge
zien dat met de actie te maken kan
hebben contact ofc te nemen met het
politiebureau te Zierikzee. Telefoon
01110-14055.
ZIERIKZEE
Bezoek hospitaalschip
Op woensdag 25 mei komt ms.
Prins Willem Alexander, een schip
van de Nationale Stichting Varende
Recreatie voor Zieken en Verpleeg
den, aan in Zierikzee. Aan boord zijn
50 mensen met een handicap. Dit op
uitnodiging van de Landelijke Werk
groep van de Christelijke Gerefor
meerde Kerken. Het schip arriveert
om 19.30 aan het Luitje in Zierikzee
en wordt daar ontvangen door jeugd
koor Sjaloom onder leiding van Cees
Groenleer. Na een optreden van circa
30 minuten wordt er gepauzeerd en
krijgen de passagiers van de Prins
Willem Alexander namens het Rode
Kruis een attentie aangeboden. Om
20.30 uur volgt een optreden van
Zangvereniging De Lofstem onder
leiding van Jaap Schouls.
RENESSE
Bejaardensoos
Nadat dinsdag 10 mei de laatste
soosbijeenkomst was van de bejaar
densoos Renesse heeft het gezelschap
het seizoen afgesloten met een bus
tocht. Die voerde over de Stormvloed
kering naar Vlissingen, waar de boot
naar Breskens werd genomen. In de
Lindehoeve te Sluis werd de koffie
genoten, waarna een tocht naar Perk-
polder door het Zeeuws-Vlaamse land
volgde. Met de boot naar Kruiningen
en terug naar Renesse waar in de
Orissant het diner werd genuttigd.
KERKWERVE
EHBO-diploma's
Op de Christelijke basisschool te
Kerkwerve werd jeugd-EHBO les ge
geven door de dames De Kok-Berre-
voets en Kristalijn-Roskam van de
Rode Kruisafdeling Zierikzee/Kerk
werve. Negentien kinderen behaal
den het diploma. Het zijn Lennart
den Boer, Piet-Jan Bolkenbaas, Geert
Dijkstra, Ilja Peute, Dennie Scheele,
Guido Klap, Wendy Hage, Marianne
van der Sluijs, Anja Stouten, Linda
Nederhof, Eveline de Jongh, Corieke
van de Sluijs, Paola de Vlieger, Ma
rieke van de Wekken, Hilde den Boer,
Linda Kloet, Marjolein Boot, Roe
land Bienefelt en Stefan Gyarmaty.
NOORDGOUWE
Afscheid
De muziekvereniging Con Amore
nam afscheid van Chris van Laten.
De Brouwenaar is reeds 63 jaar muzi
kant. Gedurende elf jaar daarvan
was hij actief lid van de Noordgouw-
se muziekvereniging. Van Laten
bespeelde de grote trommel en gaf les
aan de jeugdleden die wilden leren
drummen. Tévens was Van Laten ne
gen jaar lang secretaris van de mu
ziekvereniging. Voorzitster Lokerse
overhandigde hem ter herinnering
een wandbord. Voor zijn vrouw wa
ren er bloemen. Het echtpaar Van La
ten verhuist naar Rotterdam waar zij
oorspronkelijk vandaan kwamen.
GOES
Concert
Op zaterdag 21 mei is er in jonge
rencentrum 't Beest in Goes een op
treden van de Amerikaanse popgroep
Big Dipper. Het concert wordt geor
ganiseerd met steun van de provincie
Zeeland. Big Dipper is een viermans
formatie afkomstig uit Boston. De
band bestaat uit Bill Gofreier (gi
taar), Steve Michener (bas), Jeff Olip-
hant (drums) en Gary Waleik (gitaar)
De groep bracht eind vorig jaar de LP
Heavens uit. Als support-act fungeert
de Arnhemse groep De Artsen.
ai
ZIERIKZEE - „Dat onverteerde braaksel van de zee", zo zagen de Engelsen in
de 17de eeuw Holland. Simon Schama noemt in zijn studie over de Nederlandse
cultuur in de Gouden Eeuw, verschenen onder de titel Overvloed en onbehagen,
vele uitspraken van afgunstige Engelsen. Uitspraken waarin ook verwondering
doorklinkt. De kleine Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was in het
17de eeuwse Europa een apart fenomeen. Uit het niets was de republiek gegroeid
tot één van de machtigste staten. De federale staatsvorm bleek geen.beletsel voor'
een politiek waarin handel en koopvaardij op de voorgrond stonden.
ging groter werd steeg de behoefte
aan 1 een" sterke i iman,» >die i Neder-;ui
land 'kon reddem De .jónge prins;:
vdn "Ofanj.e" leek»- de uitverkoren»-,
mlari--oïn''der'leiding op zich te me-i
men. In februari 1672 werd Willem
voor één veldtocht benoemd tot
kapitein-generaal. De aanhangers
van de jonge prins roerden zich
steeds nadrukkelijker. De Repu
bliek verdiende opnieuw reen
Oranje aan het hoofd inde lijn ,van
de prinsen Willem I, Maüritsi.Fre-
derik Hendrik en Wi'ilem II.
Raadspensionaris Johan de Witt -
werd als schuldige aangezien van
al het onheil, dat de Republiek
overkwam.
De burgerij begon zich steeds
meer te bemoeien met de staatsza
ken. In verschillende Hollandse
en Zeeuwse steden eisten zij onder
meer verheffing van de prins tot
stadhouder. De Oranje-aanhan
gers, veelal te vinden onder de ar
beidende stand, wilden hun be
stuurders met geweld overreden.
Ook in Zierikzee groeide dé span
ning. Het Zierikzeese stads
bestuur was realistisch genoeg om
te zien dat er veranderingen moes
ten komen. Maar zóu geweld ver
meden kunnen worden?
Kaart van de republiek, met daarop aangegeven de verste opmars van de
vijand en de inundaties (uit: D. J. Roorda, het Rampjaar 1672, Bussum
1971).
De republiek omvatte de ge
westen Holland, Zeeland,
Utrecht, Gelderland, Overijssel,
Friesland, Groningen en Drente.
Tot het grondgebied behoorden
ook grote delen van het huidige
Noord-Brabant en Limburg, even
als Zeeuws-Vlaanderen. Deze zo
genaamde generaliteitslanden
kenden echter geen zelfbestuur en
stonden onder toezicht van de
Staten-Generaal. Sinds de afzwe
ring van de Spaanse koning Phi
lips II kenden de gewesten geen
vorst als hun landsheer. In plaats
daarvan hadden zij een stadhou
der, die de eerste dienaar van de
Staten was. Na het overlijden van
Prins Willem II in 1650 hadden de
meeste gewesten geen stadhouder.
Het jonge prinsje, geboren kort na
het overlijden van Willem II, leek
weinig kans te hebben zijn vader
op te kunnen volgen. Tijdens het
(eerste) stadhouderloze tijdperk
waren vele magistraten ervan
overtuigd dat het beter was het
stadhouderschap af te schaffen.
Tbt hen behoorde de bekwame
maar ook gewiekste raadspensio
naris van Holland en West-Fries
land Johan de Witt.
Spanningen in Europa
Twee grootmachten bepaalden
in West-Europa de politiek.
Frankrijk kreeg in 1660 een vorst
die het eigen grondgebied wilde
uitbreiden. Koning Lodewijk XIV
keek op de eerste plaats naar de
Zuidelijke Nederlanden, het hui
dige België. De andere grootmacht
was Engeland, dat zijn positie als
zeevarende mogendheid bedreigd
zag door de Nederlandse Repu
bliek. Tijdens de eerste en tweede
Engelse oorlog bestreden de oor
logsvloten van beide landen el
kaar fel. In de tweede Engelse oor
log behaalde de Nederlandse
vloot onder leiding van admiraal
De Ruyter een klinkende overwin
ning tijdens de Vierdaagse zee
slag. De daarop gehouden tocht
naar Chattam bij Londen be
vestigde de Nederlandse suprema
tie te water (1667).
Zolang de Republiek erin slaag
de Frankrijk en Engeland uit el
kaar te houden bleef haar positie
onaantastbaar. In 1670 kwamen
Engeland en Frankrijk met el
kaar overeen om de Republiek
aan te vallen. Vanuit het westen
dreigde een Engelse inval. De
troepen van de Franse koning
rukten vanuit het zuiden op. Een
grote troepenmacht trok de Maas
over om vanuit het oosten Neder
land binnen te vallen. Troepen uit
Munster en Keulen versterkten de
Franse troepenmacht, die een
sterkte van 120.000 man had. In
april 1672 vielen de legers aan. In
een ommezien was Gelderland
veroverd en Holland liep gevaar.
Om dat gevaar af te wenden werd
de Utrechtse laagvlakte onder
water gezet: de Hollandse water
linie.
Van alle kanten werd de Repu
bliek bedreigd. Naar mate de drei-
Schutterij en
predikanten
De burgerij vond twee spreek
buizen.. Allereerst de schutterijen
waarin vele mannen waren opge
nomen en die in tijden van oorlog
dé stad moesten verdedigen. Hun
manschappen werden voor het
grootste, deel gerecruteerd uit de
ambachtslieden. Op de tweede
plaats de predikanten van de Ge
reformeerde Kerk. Zij spraken
vanaf de kansels de taal van het
volk, stonden in groot aanzien en
waren in de regel onverdachte
Oranje-klanten.
De schutterijen en de Classis,
waarin de predikanten verenigd
waren, verzochten op 24 juni 1672
bij het stadsbestuur om inzage
van alle ingekomen stukken. Zo
wilde men zekereheid dat de bur
gerij niet bedrogen werd in hun le
gitieme wens dat Oranje stadhou
der moest worden. De Zierikzeese
raad was (nog) niet onder de in
druk. De schutterijen kregen te
horen dat de heren van het stad
huis zelf wel 'zouden bepalen wat
naar buiten gebracht kon worden.
De classis kreeg hetzelfde te ho
ren, met de.toevoeging dat het in
dienen van verzoeken of het vra
gen om audiëntie tevergeefs zou
zijn.
,,Het volk redeloos, de regering
radeloos, het land reddeloos". Met
die woorden was de situatie goed
_j*esd>e$st. De verheffing* van-de
pfïrfs" tot stadhouder leek een
kwestie van tijd.
Niet in Veerc, zoals vele ge-
schiedboekjes ons leren, maar in
Dordrecht, de stad van raadspen
sionaris Johan de Witt, barstte het
oproer los. Op 25 juni werd de
prins onder druk'van een grote
menigte uitgenodigd óm orde op
^aken te komen stellen. De oproe
righeid sloeg over naar Rotter
dam. Gouda en Schiedam, Ook in
Zierikzee dreigde oproer. Op 1 juli
behandelde de stadsraad een ver
zoek van de officieren van de
schutterijen en van de gildede-
kens om de prins te verheffen tot
stadhouder. Tevensy^rzpeh11en ze
om vier personen''af v;temogen
vaardigen om zitting .tp'némen in
de raad. De stedelijke iftagistraten
besloten nog niet te wijken. Wel
verklaarden zij zich bereid voor
lichting te geven.
De Staten van Zeeland konden
de prins tot stadhouder van Zee
land benoemen. In de Staten had
den zitting de „Eerste Edele", de
v ^vertegenwoordiger van de Prins
van Oranje, en de zes stemhebben-
de steden van Zeeland: Middel--
burg, Zierikzee, Goes, Tholen,
Veere en Vlissingen. Goes en Tho
len waren allerminst ingenonien
met de benoeming van een nieuwe
'stadhouder,, .die jinyloéd zóu heb-
ben öp cde' samenstelling vah ljun
stadsbesturen. Toch móesten ook
zij zwichtten. Op 9 jüli beSÜjrteÉ
de Zeeuwse Staten unaniem om
de prins te verheffen tót stadhou
der. Zeeland was om.
Het besluit van de Statën tem--
perde de gemoederen niet. Er wa
ren nog velé andere grieven, zoals
de slechte financiële situatie van
het gewest. De oorlog vröëg grote
financiële offers en in het bijzon
der in Zeeland werden de belastin
gen daarvoor slecht geïnd.
Wilde de stadsraad niet zélf orde
op zaken stellen, wat lette de bur
gerij het heft in èigemhandèri te
nemen? Op 11 juli kwam de raad
opnieuw in vergadering bijeen.
Na het plechtig u-ïtSpVéken van het
ambtsgebed kwam een brief ter
tafel van de kapitein Hoffer en
zijn luitenant en vaandrig, ge
schreven vanuit Bergen op Zootn.
In verband met de oorlogsdrei
ging was daarheen een Zierikzee
se compagnie schutters gezonden.
Ze verzochten een financiële tege
moetkoming. Het verzoek was re
delijk en besloten werd te ant
woorden dat de leden van de
compagnie hetzelfde zouden ont
vangen als de manschappen uit
Middelburg.
Maar tijdens die vergadering
klonk er geschreeuw vanuit de
Meelstraat. De heren keken
In 1986 is het 300 jaar geleden
dat de Glorious Revolution ofwel
)de Roemrijke Omwenteling zich
voltrok. Stadhouderr Prijis Wil-
lèm III verdrepj 'in Qat jp^r. zijn
schoonvader Jacóbus' tlvan dê
Slngelse troon. Een ,j.aar later
werd Willem III samen met zijn
vrouw Mary gekroond tot koning
en koningin van Engeland, Schot
land en Ierland. Deze feiten zijn
aanleiding voor tal van mani
festaties en evenementen.
In een artikelenreeks wordt na
der ingegaan op de historische re
laties tussen koning-stadhouder
Willem III en Zierikzee.
nieuwsgierig door de ramen en
wat al lang gevreesd werd gebeur
de. Een dreigende mensenmenigte
vulde de straat. De landlieden en
vissers waren goed vertegenwoor
digd en hadden stenen, stokken en
wapens bij zich. De burgemeester,
noch de leden van de raad, lukte
het de menigte tot bedaren te
brengen. Spoedig kwam het tot
een uitbarsting. De ramen van het
stadhuis werden ingegooid. Men
zette zich aan het forceren van de
deur van het stadhuis.
De stadsraad had intussen op
dracht gegeven aan de kapiteins,
die iri krijgsraad bijeen waren, om
de schutterijen in het geweer te
brengen. Twee of drie compag
nieën slaagden erin de menigte
uiteen te drijven en het stadhuis te
ontzetten.
H.Uil
t (wordt vervolgd)
Raadspensionaris Johan de Witt (uit: Dick Schaap en Teun van den Berg,
Johan de Witt, een volmaakt Hollander, Bussum)
