de steenhouwer
Een dag op stap met
Elke steensoort heeft weer zijn eigen karakter
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Maandag 9 mei 1988 Nr. 24333
In sommige landen zien
begraafplaatsen er volgens
Timmerman heel anders uit dan in
Nederland. „In Italië bijvoorbeeld
zie je veel meer kunst op
begraafplaatsen. Een begraafplaats
in Nederland is vaak erg sober en
traditioneel. Nederlanders zijn ook
moeilijk voor iets nieuws te
porren". Als het aan Timmerman
zou liggen zouden de Nederlandse
begraafplaatsen er heel anders
uitzien en hij ziet het ontwerpen
van grafmonumenten als een
uitdaging. ,,Het is wel zo dat een
monument dat je ontworpen hebt
altijd een beetje jouw monument
blijft".
Zoals al eerder gemeld doet
Timmerman meer dan alleen
grafstenen ontwerpen en
produceren. ,,We doen ook veel aan
restauratiewerk. We hebben alles bij
elkaar zo'n twintig jaar aan de
Dikke Toren in Zierikzee gewerkt.
Soms is het dan weieens moeilijk
om de juiste steensoort te pakken te
krijgen, maar dat is een kwestie
van bij ven zoeken. Wat ik ook graag
doe is een open haard ontwerpen, of
een mooie stenen vloer. Ik heb ook
weieens een schouw ontworpen voor
een hotel-restaurant in Bergen op
Zoom, en voor die marmeren
schouw worden ontzettend veel
bruidspaartjes gefotografeerd. Dan
heb je natuurlijk veel eer van je
werk". Timmerman heeft meer dan
alleen Schouwen-Duiveland als
werkgebied. ,,Zeg maar da't we tot
een brede straal rond Rotterdam
werken".
Het gebeurt Timmerman ook wel
dat hij ontdekkingen doet waarbij
hem, als rechtgeaard natuursteen
liefhebber, de rillingen over de rug
lopen. ,,We hebben het bijvoorbeeld
eens meegemaakt dat we een gevel
moesten restaureren. In die gevel
zat graniet verwerkt en dat hadden
ze gewoon geel geschilderd". In dat
licht bezien stelt Timmerman dat
betonpaaltjes in een
monumentenstad als Zierikzee
eigenlijk uit den boze zijn. ,,Het is
veel mooier als je daar hardstenen
paaltjes neerzet". In Zierikzee
liggen volgens Timmerman ook veel
door hem gefabriceerde hardstenen
stoepen. „Dat zijn heel wat
metertjes stoep".
Naast vloeren en badkamers
ontwerpt en maakt Timmerman ook
stenen meubels. Marmeren tafels,
bureaus en dergelijke. Duur?
Volgens Timmerman niet. .Zeker
niet als je in aanmerking neemt dat
bijvoorbeeld een stenen vloer een
leven lang meegaat. En nog wel
langer. Kijk maar naar de stenen
vloeren in monumentenpanden. Die
zijn vaak eeuwen oud. En het is
onzin om te zeggen dat een stenen
vloer koud zou zijn. Het is bekend
dat een stenen vloer juist een goede
warmte-accumulatie heeft".
Een produkt dat meer en meer
verdrongen is door het roestvrij
staal is het granieten aanrechtblad.
Vroeger zag je veel van die granito
aanrechtbladen. Maar granito is
weer heel wat anders dan graniet.
Als je een granieten aanrechtblad
hebt Heb je wel een aanrechtblad
dat heel lang meegaat en dat
praktisch niet beschadigd kan
worden. Want graniet is bikkelhard
en spiegelglad. Duur? Dat ligt er
helemaal aan hoe groot het blad is
en of -er bijvoorbeeld ingebouwde
spoelbakken in moeten zitten. Want
daar heb je veel werk aan".
Martin Timmerman heeft een heel
andere achtergrond dan zijn vader,
maar heeft wel de liefde voor het
natuurlijke materiaal van zijn
vader geërfd. Martin is na zijn HTS-
opleiding bij het bedrijf gaan
werken en neemt de technische kant
van het bedrijf voor zijn rekening
terwijl broer Chris de administratie
verzorgt. Dat hun bedrijfstak een
geheel eigen aanpak vraagt blijkt
wel uit het feit dat Chris zelf een
computerprogramma voor de
administratie moest ontwerpen. Met
de bestaande programma's kon men
niet uit de voeten. Timmerman
senior is de commerciële man
binnen het bedrijf. Martin: ,,We
hebben bij de overschakeling van
marmer naar meer graniet ook zelf
onze machines aangepast. Want dat
is weer een heel andere techniek".
Een rondleiding door het bedrijf
maakt duidelijk hoe een en ander
in zijn werk gaat. Allereerst worden
verschillende opdrachten die
hetzelfde materiaal vereisen bij
elkaar gelegd. „Want het materiaal
is duur en dus moet je het zo
effectief mogelijk benutten.
Vervolgens worden de platen in
vorm gezaagd. Dat gebeurt
machinaal met behulp van feen
zaagblad met diamanten
snijvlakken. Vervolgens worden de
platen aan de bovenzijde gepolijst
en worden ook de zijkanten
afgewerkt. Zowel bij zaag- als
polijstmachine wordt water
gebruikt voor koeling en of het stof
neer te slaan. Werkzaamheden die
overigens vroeger allemaal met de
hand moesten gebeuren. Hetgeen
veel tijd in beslag nam. In
marmeren grafstenen worden de
letters gefreesd „In graniet gaat
dat niet Dan gebruiken we de
gritstraaltcchniek". vertelt Martin
Timmerman. „Over de steen wordt
dan een heel taai folie geplakt
waarin de letters zijn uitgcstansd.
Onder hoge druk wordt er dan heel
fijn grit op gespoten waardoor de
letters ontstaan". Een marmeren
grafsteen verweert, terwijl graniet
altijd goed blijft. Martin wrijft het
stof weg van een steen. „Als je hier
over 20 jaar met een doekje over
gaat glanst het nog net zo", aldus
Timmerman.
Tekst: Piet Kleemans
Foto: Johan Junior
NIEUWERKERK - „Wat
het leuke aan het vak is?
Je werkt met een mooi
produkt en je maakt er
iets nog mooiers van. Je
hebt altijd eer van je
werk". Dat zegt W.
Timmerman uit
Nieuwerkerk. Zijn
beroep: steenhouwer. Een
tamelijk uniek beroep.
Ook een beroep waarvoor
je niet op een school
opgeleid kunt worden. De
praktijk is de leerschool.
„Ik heb het van mijn
vader geleerd en die heeft
het weer van zijn vader
geleerd", aldus Martin
Timmerman. Een dag op
stap met de steenhouwer.
Timmerman Natuursteen is een oud
bedrijf.,,We zijn in 1839 in Zierikzee
begonnen", aldus Timmerman
senior. „Maar toen heette het
Meester Aannemerij en
Steenhouwerij Van der Linden. De
naam Timmerman is er pas in 1916
bijgekomen. Dat oude pandje in
Zierikzee bestaat trouwens nog
steeds". In eerste instantie was het
de bedoeling dat het bedrijf in
Zierikzee zou blijven en daar een
groter pand met vooral meer
bergruimte zou betrekken. Door
allerlei verwikkelingen is het daar
echter nooit van gekomen en werd
gekozen voor vestiging in
Nieuwerkerk. „En we zitten hier
prima. Het bedrijf is heel
makkelijk te vinden. De mensen
hoeven nooit te zoeken".
Timmerman senior kwam in 1936
bij zijn vader in het bedrijf. „Mijn
vader deed het ook, naast zijn werk
als aannemer. De afdeling
grafstenen was toen maar een heel
kleine tak van het bedrijf".
Gaandeweg groeide de tak echter en
momenteel draait het in het
Nieuwerkerkse bedrijf om de
natuursteen. Marmer, graniet, maar
ook steensoorten als zandsteen
worden gebruikt voor de meest
uiteenlopende zaken. Vroeger werd
al dit materiaal met de hand
bewerkt. Timmerman senior: „Als
je dan een marmeren plaat door
moest zagen ging dat met de hand.
Daar deed je uren over. Dat was
echt een monnikenwerk hoor. Met
de machines van tegenwoordig ga je
in een paar seconden door een plaat
marmer heen. Graniet duurt wat
langer omdat dat een hardere
steensoort is. Vroeger was het meest
gebruikte materiaal marmer maar
tegenwoordig is graniet hét
materiaal".
Voor wat betreft de techniek heeft
de steenhouwerij volgens
Timmerman een enorme vlucht
genomen. „Zo rond 1950 heb ik zelf
zaagmachines gebouwd, maar ook
nu nog veranderen wij zelf
machines totdat ze naar ons zin
zijn", aldus Timmerman. Ook in het
materiaal is er in de loop der jaren
het nodige veranderd. Zoals
Timmerman senior al aangaf is niet
langer het marmer toonaangevend,
maar is het meest gebruikte
materiaal tegenwoordig graniet. Een
natuurprodukt dat in erg veel
variaties te krijgen is. Timmerman:
„Elke zes weken wordt er ergens op
de aarde nog een nieuwe
granietsoort gevonden".
Marmer wordt door veel mensen in
verband gebracht met pracht en
praal en veel geld. Volgens
Timmerman niet terecht. „Marmer
kan in prijs variëren van heel
goedkoop tot heel duur. En de prijs
wordt niet in eerste instantie
bepaald door hoe het marmer eruit
ziet, maar meer uit wat voor groeve
het komt. Marmer uit India
bijvoorbeeld is goedkoop omdat het
arbeidsloon daar laag is". Aan de
hand van foto's probeert
Timmerman een beeld te geven van
wat een steengroeve precies is.
Soms een put van wel zestig meter
diep. „En in principe is het dan zo
dat hoe lager je komt hoe beter het
steen van kwaliteit is. Maar dat is
geen wet van meden en perzen",
aldus Timmerman.
Steensoorten kun je moeilijk uit
een foldertje bestellen en
Timmerman gaat zich dan ook een
aantal keren per jaar persoonlijk op
de hoogte stellen van de kwaliteit
van de steen die hij inkoopt.
Criteria waaraan een steen moet
voldoen kan Timmerman niet zo uit
de losse pols geven. „Dat is heel
moeilijk uit te leggen. Dat moet je
zien. Ik leer het nu aan mijn zoon
Martin en die begint het nu aardig
onder de knie te krijgen".
Timmerman heeft ondertussen een
ruime ervaring opgebouwd, en ook
zijn vrouw L. Timmerman-
Papenhuyzen weet ondertussen haar
weetje, want vaak begeleidt ze hem
op zijn reizen naar Italië, Duitsland
en België. „Na een tijdje weet je
ook van welke groeves je
topkwaliteit mag verwachten en bij
welke je kritisch moet kijken naar
wat je koopt", aldus mevrouw
Timmerman. „Maar door zelf te
kiezen weet je wat je in huis haalt
en op die manier haal je je reisgeld
er zeker uit".
Naar eigen zeggen koopt
Timmerman nooit een kat in de
zak. „Het gebeurt maar een enkele
keer dat ik een nieuwe granietsoort
inkoop en dat die soort niet in de
smaak valt bij het publiek. Dus ik
ben wel erg voorzichtig in wat ik
inkoop". Steen is een
natuurprodukt. Een soms
eeuwenoud produkt en het gebeurt
meer dan eens dat men bij het
bewerken van steen fpssielen
tegenkomt. Versteende resten van
planten of dieren. Met gepaste trots
haalt Timmerman een van de
vondsten uit de toonkamcr. „Deze
versteende worm kwamen wc tegen
in een stuk steen uit het Belgische
Ba li gem. En die bewaren we
zorgvuldig, dat is toch wel een
beetje onze trots", aldus
Timmerman.
In de toonkamer vindt men, naast
de versteende worm. voorbeelden
van wat er allemaal met
natuursteen mogelijk is. Want het
gaat om veel meer dan alleen
grafstenen. Het bedrijf houdt zich
ook bezig met vloeren, wanden,
bordessen, badkamers, fonteinen en
monumenten. Om maar wat te
noemen. Onlangs kreeg Timmerman
opdracht om een monument te
ontwerpen dat inmiddels in
Rotterdam geplaatst is. Om de
concurrentie niet wijzer te maken
onthult Timmerman liever niet wie
de opdrachtgever is. Het monument
bestaat uit een rechthoekige
mai-mcren plaat met daarvoor een
taps toegesneden plaat die op de
punt staat. Het monument
symboliseert de neergang en
wederopbouw van Rotterdam.
Momenteel is Timmerman bezig met
een project in Polen, in opdracht
van een Nederlandse opdrachtgever.
„Daar zijn begraafplaatsen die
helemaal verwaarloosd zijn en één
daarvan is die in Pyskowice. En die
wil men nu helemaal gaan
renoveren. Er liggen op die
begraafplaats, vlakbij het
concentratiekamp Auschwitz, ook
Nederlandse oorlogsslachtoffers, en
de nabestaanden hebben nu niets
wat hen aan hun overleden
familieleden herinnert. Een
begraafplaats is heel belangrijk
voor de nabestaanden".
Het bezoeken van mensen in
verband met een overlijden in de
familie ziet Timmerman als een
heel belangrijk onderdeel van het
werk in een steenhouwerij, „Ik
bezoek graag mensen" aldus
Timmerman. „Veel mensen leven in
het rouwproces toe naar het
plaatsen van de grafsteen. Wij gaan
naar die mensen toe en luisteren
naar hun wensen. Zij mogen alles
tegen ons zeggen. Wij luisteren
alleen". Het is de ervaring van
Timmerman dat het tegenwoordig
in zwang zijnde cremeren ook zijn
minpunten heeft. „Het is iets heel
anders dan begraven. Je ziet vaak
dat men toch weer, nadat eerder
iemand uit de familie gecremeerd
is, een volgende overledene laat
begraven", aldus Timmerman.
Niettemin is hij ingesprongen op de
behoefte van de mensen om toch
iets tastbaars te hebben:
urnmonumenten. Ofwel standaards
waarop de urn in een marmeren
kistje kan worden geplaatst ofwel
een marmeren monumentplaatjc dat
een urnenkeldertje verbergt. „Op
die manier hebben de mensen toch
iets om naar toe te gaan".
Volgens Timmerman is één van de
verschillen in cultuur tussen het
^Oostblok en Europa de manier
waarop men met de doden omgaat.
„Nederland verstopt zijn doden. Al
'.ie je wel steeds meer de tendens
dat mensen al op jongere leeftijd
hun grafsteen uit komen kiezen en
soms ook al een bepaalde plaats
waar ze graag begraven willen
worden voor ogen hebben", aldus
Timmerman. „In het oostblok
wordt ook veel meer gedaan aan
begraafplaatsen. In Duitsland
wofden de graven veel .meer door de
nabestaanden zelf onderhouden. Ik
heb de indruk dat er in Nederland
minder eerbied voor
begraafplaatsen is".
