wm
x—
NOORDWELLE - Alle
dorpen op Schouwen-
Duiveland beschikken
over een gemeentewapen.
Dat geldt daarom ook
voor Noordwelle. Het
schild is gedateerd op 31
juli 1817. Het is
uitgevoerd in zwart, een
gesp van goud en een
rond schildhoofd, beladen
met drie ruiten van zilver,
naast elkaar geplaatst. De
gesp in de wapentekening
heeft meer weg van een
cirkel met een middellijn.
Het is het blazoen van het
geslacht Welle (Van Cats).
Op een uit 1745
daterende gravure is het
dorp Noordwelle
afgebeeld. Daarop
domineert in het midden
de toren van de
hervormde kerk.
Noordwelle is anno 1987
nog steeds een knus dorp,
zoals het dat in de jaren
van weleer ook was. Het
grondgebied van de
voormalige zelfstandige
gemeente Noordwelle was
gelegen in de polder
Schouwen. Ten noorden
grensde Noordwelle aan
het Brouwershavensche
Gat, ten oosten aan het
grondgebied van Ellemeet
en Serooskerke, ten
zuiden aan dat van
restauratie werden de steunberen
van de kerk herbouwd, Het laat
gotische schip werd- in de
zeventiende eeuw hersteld. Het koor
werd in 1754 herbouwd op het oude
muurwerk, nadat het iri 1576 door
brand werd geteisterd. Een tijd lang
was het koor verbouwd tot school,
maar bij de restauratie die het
kerkje onderging werd het weer in
de oude vormen teruggebracht. De
eenvoudige kansel dateert van 1754
Ouderling Koster is graag genegen
om ons het kerkje van binnen te
laten zien. ,,Ik heb op het ogenblik
toch niks anders te doen", zegt hij
..EVen-de sleutel pakken."
'Kerkdienst-11 ;uur.' vermeldt het.
bordje naast de ingang van de kerk.
Eenmaal binnen begint Koster.zijn
verhaal „Hier rechts is do
eigenlijke dienstruimte, maar die
gebruiken we alleen 's zomers, want
die ruimte is niet verwarmd, 's
Winters wijken we uit naar een
kleinere ruimte aan deze kant",
vertelt Jan Koster. Sinds 1 januari
van dit jaar is de kerkeraad van de
Hervormde kerk in Noordwelle
samengevoegd met die van Renesse.
„We konden niet anders meer, .want
vandaag de dag kom je in deze
kleine kernen niet meer aap
ambtenaren", onderkent Koster
„Het wordt allemaal mdéilijk in die
dorpjes. Eigenlijk had ik er al jaren
uit moeten zijn, maar je blijft
noodgedwongen zitten tot je
versleten bent". De kerkeraad van
Noordwcllp heeft nog de.
beschikking pver een diaken en
twee ouderlingen, stuk voor stuk
hebben ze reeds een gezegende
leeftijd. Overigens maken Renesse
en Noordwelle al wel meer dan
tweehonderd jaar gebruik van
dezelfde predikant „De
eigendommen van de twee kerken
zijn wel van de afzonderlijke
kerkvoogdijen", weet Koster nog.
Een van de voornaamste
eigendommen is het schitterende
orgel, dat zich in de kerk bevindt.
„Er zijn er maar een stuk of drie,
vier van", legt Jan Koster uit. Het
orgel dateert van 1868 en werd
gebouwd door de Amsterdamse
orgelbouwers Flaes Brünjes.
Organist Dubbel uit Burgh-
Haamstede bespeelt het orgel
tijdens de-zomerse diensten
„Eigenlijk zau het wekelijks
bespeeld moeten worden, maar
omdat vrc gedurende de
wintermaanden hier geen diensten
houden, komt dat er niet van. We
laten het wel jaarlijks stemmen,
zodat het in een goede conditie
blijft". Even later klimmen we met
enige huivering via een aantal
smalle laddertjes naar het puntje
van de toren, van waaruit een fraai
uitzicht over hot dorp de wat
wankclige reis ruimschoots
vergoedt. Onderweg naar boven
blijken de verschillende
verdiepingen hun eigen functie te
hebben. Twee hoog is het uurwerk
aangebracht en een plateau hoger is
de enorme klok bevestigd. „Hier is
tevens het domein van dc duiven",
voegt Koster toe. Helemaal in de
punt ligt de vlaggc-stok met vlag.
„Die laten wc altijd in de aanslag
hier liggen, want het is geen doen
om dat geval steeds naar boven en
beneden te sjouwen". Na dc reis
terug nemen we nog even een kijkje-
in de ruimte, waar gedurende de
wintermaanden verwarmd dienst
wordt gedaan. Een schitterende
grafsteen met het opschrift 'Pieter
van Tuylc 11 van Serooskercke
trovden Jonckvrovwe Cornelia van
Hnemstede. Anno 1464' maakt de
eerbiedwaardige leeftijd van het
kerkje kenbaar „Graag gedaan
hoor", roept Jan Koster ons toe,
wanneer hij de kerkdeur weer
afsluit. „Ik had toch niets anders te
doen", herhaalt hij nog eens ten
overvloede.
Na een korte wandeling arriveren
we bij het plaatselijke schooltje De
Stove Schoolhoofd Smallcgange zit
over wat correctiewerk gebogen als
we zijn werkruimte binnenstappen
Reeds 24 jaar is Smallcgange aan
het schooltje van Noordwelle
verbonden. „Och, je komt in zo'n
dorpje, je hebt het er goed naar je
zin en je koopt er een huis. Dat pint
je min of meer aan zo'n dorp vast.
Met het verstrijken van de jaren
word je min of meer een stukje van
zo'n dorp. Inmiddels heb je al
kinderen van oud-leerlingen op
school. Dat schept een band, die zo
hecht is. dat je er niet meer over
prakkizeert om elders naar toe te
gaan", vertelt Smallegange. Het
schoolhoofd realiseert zich
drommels goed, dat boven het
schooltje van Noordwelle het
zwaard van Damocles hangt „Bij
de herstructurerings-operatie
basisschool van 1988 wordt het
stellig erg moeilijk voor ons. Bij de
vorige operatie kregen we nog
ontheffing. Wc hadden al een paar
jaar eerder dan elders kleuters op
school. We fungeerden min of meer
als proef, maar straks zal het echt
moe'lijk worden", vertelt het
schoolhoofd, die met Petra den
Hollander het complete team vormt.
„Noordwelle is qua bevolking een
jong dorp Er wonen veel jonge
mensen, maar het aantal kinderen
loopt toch wat terug" In het najaar
van 1986 hield een aktiegroep een
ludieke aktie op het gemeentehuis
van Westerschouwen om daarmee
aandacht te vragen voor de ontstane
problematiek. „Het is voor
Noordwelle van.levensbelang, dat
het schooltje blijft bestaan. Als een
dorp geen school meer heeft, wordt
het een gehucht, een dorp zonder
ziel".'
De problematiek van Noordwelle
zit hem voor een belangrijk deel in
het fejL dat er gefen uitbreiding van
het woningbestand komt „Als lk
hier door het raam naar buiten kijk
en ik zie dat grote perceel
bouwgrond in het Hoefijzer, dan
komt het probleem steeds weer op
me af. De grondprijs ligt hier even
hoog als bijvoorbeeld in Burgh-
Haamstedc. Deze kern heeft echter
veel meer voorzieningen en dan
kiezen nieuwe bewoners toch liever
voor Burgh-Haamstede als voor het
meer landelijke Noordwelle We
hebben er bij de gemeente al bij
herhaling op aangedrongen om de
grondprijs in Noordwelle wat te
laten zakken om het allemaal wat
aantrekkelijker te maken". Het
schooltje in Noordwelle is nooit
echt groot geweest qua aantal
leerlingen. „Tben ik hier kwam
waren er 26 leerlingen; Later is dat
30 en 33 geweest, maar nu zitten we
inmiddels op zeventien leerlingen
Met de nieuwe teldatum 1988 in het
verschiet is dat duidelijk beneden
het quantum van 23, dat vereist zou
zijn om het schooltje te laten
voortbestaan". Schoolhoofd
Serooskerke en
Haamstede en ten westen
aan dat van Haamstede
en Renesse. Het
grondgebied van
Noordwelle bestaat uit
zeer vruchtbare zeeklei.
De voormalige
zelfstandige gemeente
Noordwelle had een
oppervlakte van 1009
bunders, terwijl het dorp
met de omgeving 430
inwoners telde. Veel is er
in deze situatie niet
veranderd met dien
verstande, dat er ook in
Noordwelle naast een
aantal oude, veelal
gerenoveerde huisjes ook
moderne huizen zijn
verrezen. Ook zijn er een
paar bedrijfjes gevestigd,
maar daar zit een afname
in, want zowel het
autobedrijf als de
drukkerij met de naam
van het dorp in het logo
verdwijnen binnen niet te
lange tijd. Het wordt dan
weer stiller in
Noordwelle, nog stiller.
Wanneer we onze tocht door
Noordwelle beginnen lijkt het alsof
we in een sprookjesdorp zijn
gekomen. Gedurende bijna een uur
komen wc niets of niemand tegen
en het l» toch midden op dc dag.
„Iedereen eet nu", vertelt Mnrtien
Moermond. nadat hij ons heeft
opgemerkt en vanuit zijn. woning
naar buiten is gekomen. „Ik zag
jullie zo zoeken. Ik denk misschien
zoeken ze wel wat. Laat ik maar
eens gaan kijken. Ik stond net op
het punt om een half uurtje te gaan
liggen. Eigen baas ben ik, dus ik
kan zelf bepalen wat ik doe".
Moermond vertelt van het
familiewapen, dat in glas en lood
voor een van dc ramen van zijn
boerderij aan de ring hangt. „Op
slot Moermond is het ook te zien,
maar dan groter en origineel", geeft
hij toe. „Dit exemplaar is nieuwer,
maar ook mooi. Het is trouwens
niet zo bijzonder, want heel veel
families op Schouwen-Duiveland
hebben zo'n wapen". Terwijl we
onze babbel maken met de
Ntfordwcllensc landbouwer passeert
een levensgrote bus. waarin we oen
paar kinderen bespeuren. „Dat zijn
de kinderen van ons schooltje. Ik
geloof, dat ze naar zwemles worden
gebracht", vertelt de landbouwer.
„Nee. ik heb het niet druk Er valt
niks voor me te beginnen op het
land. Als je wat wilt doen op hot
land. dan moet je dat 's morgens
doen. In de middaguren heeft het
zonnetje zijn werk gedaan. Dan is
het een blubberpartij. Trouwens,
het is nog erg vroeg in het jaar ook.
Als je nu kunstmest strooit heb je
een grote kans. dat het meteen weer
van het land spoelt en het is niet de
bedoeling, dat dat spul in dc sloten
terecht komt. Dus. rustig aan
voorlopig" Even later wandelt
Marticn Moermond naar binnen, om
waarschijnlijk even later toch
alsnog maar te gaan genieten van
een lekker vroeg-in-dc-middng-
slaapje Op de foto wilde Moermond
niet „Nee. poseren da's niks Je
moet mensen pakken, die voorbij
komen Jc gaat daar lekker bij dc
kerk op een bankje zitten en dan
komen ze wel. Dat is mooi. En dan
met een riek Waar zie je me voor
aan. Dat is helemaal uit de tijd"
Na Marticn Moermond bedankt te
hebben voor zijn gezellige babbel
besluiten wc maar dc daad bij het
woord te voegen Mnnr al gauw
blijkt het toch ook niet alles te zijn
om op NoordwcIIcnaors te gaan
zitten w.n-hten
„Een pooiMdeuren verderop woont
ouderling Jan Koster", vertelde
Martien Moermond nog, herinneren
we ons ineens. „Hij kan jullie vast
alles van de kerk vertollen".
Natuurlijk ontkom je er niet aan
om een bezoek te brengen aan de
Hervormde kerk. wanneer je het
over Noordwelle hebt De kerk staat
centraal in het dorp. De bakstenen
toren dateert van circa 1450 en
bestaat uit een achtkant op een
vierkanten onderbouw Bij de
Smallcgange beurt zich wat op met
de wetenschap, dat or bij de
beoordeling niet alleen puur
gekeken wordt naar het aantal
leerlingen „Er wordt ook gekeken
of het het enige schooltje is in een
kern, hoe de afstanden zich
verhouden naar alternatieven
betreffende scholen in de omgeving
cn of er belemmeringen zijn
aangaande h<n verkeer om elders te
komen. Mij lijkt ontheffing
mogelijk, maar het is voor een
belangrijk deel ook een
gemeentelijke kwestie. Dc gemeente
Westerschouwen staat best
welwillend tegenover het laten
voortbestaan, maar wc gaan een
spannende tijd tegemoet".
Smallegange houdt zich
voornamelijk bezig met dc uit tien
kindoren bestaande bovenbouw, 'juf
Petra' heeft de zeven kinderen van
dc onderbouw. De charmante
onderwijzeres is naast Smallegange
cn een aantal ouders zeer actief in
de actiegroep. „Als de school weg
zou gaan. komt hij ook nooit meer
terug. De stichtingsnormen zijn
dusdanig hoog opgeschroefd, dat
dat er niet meer in zou zitten". Na
Smallegange cn 'juf Petra' sterkte
gewenst te hebben voor de toekomst
verlaten we Dc Stove. Even later
zitten wc weer in de auto, nadat we
kapper Wout Lokker nog goede
zaken hebben gewenst. „Ik ga snel
weer naar binnen", roept hij ons toa
„Het is volle bak, weel Je". Het
bezoek aan Noordwelle was leuk,
een herhaling waard
