De miljardendans
agenda
WATERSTANDEN
installatiebedrijf
Deel twee over de enquête
-A"*" -V
Kleine
serie
enquête
Vlissingse werf
mist
Pakistaanse
order
Benzine
zaterdag
goedkoper
DEURLOO B.V.
2
ZIERIKZEE - Op maandag' 31 augustus 1987 begint de derde na-oorlogse parlemen
taire enquêtecommissie met de eerste openbare verhoren in een zaak die in de bevol-
kingsmond een eigen leven is gaan leiden onder de noemer „bouwfraude". Het is dan
een jaar geleden dat de rijksrecherche opdracht kreeg eens precies te onderzoeken wat
er aan de hand was met de subsidiestroom van het ministerie van volkshuisvesting
richting Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds. Een tweede ABP-affaire was geboren.
Immers, het was justitie in Maastricht die in de loop van haar onderzoek naar moge
lijk strafbare feiten in het ABP-schandaal, ontdekte, dat er iets niet in de haak was
met die subsidies. Het ministerie verstrekte die al bijna twintig jaar aan het ambtena-
renpensioenfonds voor de vele duizenden huurwoningen die het in die tijd had laten
bouwen. Vandaag, vrijdag, het tweede en laatste artikel.
Er is behoorlijk gefraudeerd in de subsidiestroom naar de woningbouw.
De tweede ABP-affaire raakte al
gauw in een stroomversnelling, en
duidelijk werd dat niet alleen het
ABP, maar ook andere pensioenfond
sen en instellingen die zich met wo
ningbouw bezighouden, volop moge
lijkheden hadden te manipuleren,
met hun subsidie-aanvragen. Of die
mogelijkheden ook daadwerkelijk
op grote schaal zijn uitgebuit, is een
vraag waarop de enquêtecommissie,
in de komende maanden het ant
woord zal moeten vinden.
In nationaal belang overtreft deze
parlementaire enquête die over de
RSV-scheepswerven uit 1983/1984 ve
le malen. Elk jaar gaat er bij volks
huisvesting voor miljarden guldens
aan bouwsubsidies de deur uit.
Staatssecretaris Brokx, wiens poli
tieke hoofd spoedig over het tapijt
van de Ridderzaal zou rollen, moest
de volksvertegenwoordiging beken
nen dat zijn ministerie nooit enige
controle had uitgeoefend op de juist
heid van de ingevulde gegevens op de
subsidieformulieren. Althans niet bij
de grote institutionele belegging
sinstellingen. De Tweede Kamer
stortte zich met wellust op de zaak en
op de bewindsman.
Het subsidieschandaal groeide met
de dag. en werd steeds intrigerender
omdat allerlei signalen erop wezen
dat hoge ambtenaren van het minis
terie - en mogelijk ook Brokx en zijn
voorgangers - wel eens van de hoed en
de rand zouden kunnen weten. De
hoogste vertegenwoordiger van de
staatssecretaris in Zuid-Holland,
hoofdingenieur-directeur Post, had
immers al in 1982 zijn superieuren ge
wezen op een subsidie-aanvraag van
het ABP voor 235 huurwoningen in
de Rotterdamse wijk Heydnahof.
Die aanvraag klopte volgens Post
voor geen cent. Of om precies te zijn:
voor geen 4,7 miljoen gulden. Het
pensioenfonds had de bouwkosten
van de woningen met dit bedrag op
gehoogd". Voor Post aanleiding zijn
chefs op het ministerie de vraag voor
te leggen of het nu niet eens tijd werd
de subsidie-aanvragen te gaan con
troleren.
Inmenging
Die ongewenste inmenging werd
beloond met een telefoontje van de
toenmalige directeur woningbouw en
stadsvernieuwing Van Kesteren, die
ZIERIKZEE - Aan het einde
van deze maand begint de der
de na-oorlogse parlementaire
enquête. Evenals de laatste
keer over de RSV-perikelen,
zal - nu de subsidiestroom voor
de bouwwereld aan de orde
komt - de Nederlandse bevol
king dagelijks geïnformeerd
worden over het wel en wee
van de betrokkenen. De Zie-
rikzeesche Nieuwsbode zal zo
als gebruikelijk deze landelij
ke berichtgeving slechts in
zeer beperkte mate volgen om
zo veel mogelijk regionaal
nieuws te garanderen. Toch
wil de redactie haar lezers
twee uitvoerige artikelen over
de enquête niet onthouden.
Gisteren, donderdag, een stuk
geschiedenis en vandaag, vrij
dag, meer details over de mil
jardendans van bouwend Ne
derland. Op deze manier
komen ook de Nieuwsbode
lezers beslagen ten ijs als het
media-feest" op 31 augustus
losbarst.
Tijden en standen volgens getijdetafel Deltadienst t.o.v. NAP.
Zierikzee
Oosterscheldemond
Philipsdam West
Wemeldinge
Datum
Hoogwater
Laagwater
tijd
stand
tijd
stand
22 augustus
03.25
143
09.40
-118
15.50
135
22.00
-138
23 augustus
04.15
152
10.20
-116
16.30
143
22.35
-141
24 augustus
04.50
156
10.45
-112
16.55
149
23.05
-144
22 augustus
02.15
136
09.00
-105
14.40
129
20.50
- 126
23 augustus
02.50
148
09.55
-103
15.15
138
21.15
-131
24 augustus
03.25
155
09.20
- 102
15.45
146
21.35
-136
22 augustus
03.35
154
09.45
-126
15.55
146
22.05
-146
23 augustus
04.30
164
10.30
-123
16.35
155
22.35
-150
24 augustus
05.00
170
10.50
- 120
17.10
162
23.05
-154
22 augustus
03.40
161
09.40
-129
16.00
153
22.00
- 150
23 augustus
04.25
171
10.20
- 127
16.40
162
22.40
-155
24 augustus
05.00
177
10.45
- 126
17.05
169
23.05
-158
Springtij: 26 augustus
Actuele informatie over afwijkingen: 01110-17056
Post voorhield dat er helemaal niets
gecontroleerd diende te worden. Van
Kesteren op zijn beurt, was weer op
gebeld door het ABP dat had ge
klaagd over bemoeizucht van het mi
nisterie.
De enquêtecommissiekan Van
Kesteren niet meer voor verhoorr
oproepen. De voormalige ambtenaar
is onlangs overleden.
Intussen haastte Brokx zich zijn
ambtenaren alsnog enkele woning
complexen yan grote beleggers bij
wijze van steekproef te laten contro
leren. Maar de Kamer vond dat niet
voldoende en was bovendien ontevre
den over de antwoorden die de CDA-
politicus in eerste instantie had gege
ven op de vragen uit de fracties. Al
binnen twee weken na de eerste pu-
blikaties over de nieuwe vermeende
ABP-zwendel riepen CDA en PvdA in
koor dat er misschien maar weer eens
een parlementaire enquête moest ko
men.
Brokx heeft van meet af aan ont
kend dat zijn ambtenaren ergens van
af zouden hadden geweten. Ook zelf
wist hij nergens van, zijn ambtena
ren konden hem immers niets heb
ben verteld. Uit de gigantische hoe
veelheid dossiers die de bewindsman
in de nazomer en de vroege herfst
van 1986 naar de Kamer stuurde,
kwamen echter zaken naar voren die
op hun minst twijfels deden rijzen
over Brokx' uitspraken.
Zo bleek eruit dat de ambtelijke
top er wel degelijk van op de hoogte
was geweest dat het ABP voor haar
woningen in de Rotterdamse nieuw
bouwwijk hogere kosten had opgege
ven dan de realiteit gebood. Post had
de subsidie-aanvraag van het pen
sioenfonds om die reden negatief be
oordeeld. Een herziene subsidie
aanvraag van het ABP vermeldde
enige tijd later nota bene een nog ho
ger bedrag aan stichtingskosten (to
tale kosten voor de bouw van een
complex).
Met die aanvraag ging Post wel ak
koord. Documentatie die deze omme
zwaai verklaart, ontbrak in de stuk
ken die de Kamer van de staatssecre
taris had ontvangen. Post schreef en
kele dagen later wel een briefje aan
zijn superieuren waarin hij het geval
nog eens aankaartte en erbij ver
meldde dat de belegger - het ABP dus
- duizend gulden per woning per jaar
te veel subsidie zou ontvangen.
Uitgerekend op de dag van zijn af
treden, 22 oktober, ging er een door
Brokx getekende brief naar justitie
in Maastricht met het verzoek een
strafrechtelijk onderzoek in te stel
len naar de gang van zaken in Rotter
dam. Het ministerie had nu ineens
wel ontdekt dat het ABP de boel voor
miljoenen had getild.
Overigens heeft het ABP toegege
ven dat het in het Haagse Houtwijk
dezelfde ..gedragslijn" had gevolgd
als bij Heydnahof. Dat leidde onder
druk van het Nederlands Verbond
van Huurders medio augustus tot de
toezegging van het ABP om de huur
prijzen in beide wijken per 1 oktober
alvast te verlagen in afwachting van
de definitieve vaststelling van de
juiste huren.
Het ministerie van volkshuis
vesting heeft door de decennia heen
twee subsidieregelingen gekend voor
huurwoningen van grote beleggers en
stichtingen die „zonder winstoog
merk" woningen bouwen. Voor wo
ningbouwverenigingen gelden weer
andere regelingen. In beide „beschik
kingen" had - en dat geldt nog steeds
- de eigenaar recht op subsidie omdat
hij met de huuropbrengst alleen geen
acceptabel rendement kan behalen.
De eerste subsidieregeling gold van
1968 tot 1975. Bij een bepaald bedrag
aan stichtingskosten hoorde een be
paalde subsidie. Naarmate de stich
tingskosten hoger waren, werd de
subsidie lager. De gedachte was dat
bij hoge stichtingskosten de huurop
brengst ook hoog was, zodat met min
der subsidie kon worden volstaan.
Trucs
In de afgelopen maanden is duide
lijk geworden dat het met behulp van
ingewikkelde trucs mogelijk is de
stichtingskosten kunstmatig te verla
gen, waardoor een hogère subsidie in
de wacht kon worden gesleept.
De tweede regeling uit 1975, die an
no 1987 in gewijzigde vorm nog geldt,
werkt geheel anders. Daar stijgt het
subsidiebedrag met de aan het minis
terie opgegeven stichtingskosten.
Ook met deze regeling kan naar har
telust worden geknoeid. In 1982 ont
dekten recherche-ambtenaren van
het ministerie van volkshuisvesting
hoe dat in zijn werk gegaan was bij
de Nederlandse Stichting voor ande
re woonvormen in Den Bosch.
De voorzitter daarvan verklaarde
toen lakoniek dat hij de truc had af
gekeken van het Bouwfonds Neder
lands Gemeenten, waar justitie in
middels ook al geruime tijd aan het
graven is. Een collega-bestuurslid
vond trouwens dat het allemaal de
schuld was van het ministerie, omdat
dat nooit wat controleerde en dus een
en ander zelf in de hand had gewerkt.
Wat de ministers en de staatssecre
tarissen die sinds 1968 op volkshuis
vesting de scepter hebben gezwaaid,
precies wisten van hun fraude
gevoelige subsidieregelingen, mogen
zij straks aan de parlementaire en
quêtecommissie vertellen. Zij hebben
allen een verschijningsplicht. Als de'
commissie onwaarheden signaleert,
wordt de officier van justitie inge
schakeld.
Uit de omvangrijke documentatie
van het ministerie is duidelijk gewor
den dat in elk geval een van die be
windslieden, de huidige burgemees
ter van Lelystad Gruyters, als
minister soms meer oog had voor de
belangen van de belegger dan voor
zijn eigen beleid. In 1976 stond hij het
ABP persoonlijk toe om voor een
1.500 premiehuurwoningen in Am
sterdam nog even gebruik te maken
van de toen al vijf maanden vervallen
subsidieregeling uit 1968. De beleg
gers vonden die regeling namelijk
gunstiger dan de nieuwe van 1975.
Zijn eigen directeur-generaal Floor
wist nergens van. Die hoorde het toe
vallig van een gedeputeerde van
Noord-Holland. Later zou Gruyters
lid worden van de centrale beleg-
gingsraad van het ABP, die als
controle-orgaan van de ABP-directie
heeft gefaald. Op het ogenblik heeft
hij nog een zetel in de raad van com
missarissen van het Bouwfonds Ne
derlandse Gemeenten.
De eerste echt grote klapper in het
subsidieschandaal kwam op 26 sep
tember 1986. De nieuwe ABP-
hoofddirecteur Snijders onthulde dat
het pensioenfonds in de eerste helft
van de jaren zeventig een herenak
koord had gesloten met het ministe
rie dat erop neerkwam dat het ABP
de subsidieregeling uit 1968 „een ze
kere interpretatie" mocht geven.
Hierop greep premier Lubbers per
soonlijk in. De gehele ABP-top kreeg
een slot pp de mond. In de Tweede
Kamer werd de roep om een parle
mentaire enquête sterker. Lubbers
wilde geen herhaling van het RSV-
spektakel en stelde voor een commis
sie van drie „wijze mannen" de zaak
te laten onderzoeken. Dat leverde
hem een schrobbering op van het
VVD-Kamerlid Joekes. Hij vond dat
de minister-president buiten zijn
boekje was gegaan door te proberen
de Kamer af te houden van een parle
mentaire enquête.
Enkele weken later werd het minis
terie in Den Haag nog heviger in ver
legenheid gebracht. Op een perscon
ferentie van het ABP in Heerlen over
de verschijning van het jaarverslag
ging Snijders een stapje verder. Het
ABP had in 1973 niet alleen toestem
ming van het ministerie gekregen om
te rommelen met de bouwsubsidies,
het pensioenfonds kon dat nog bewij
zen ook. In de archieven in de Lim
burgse stad waren brieven gevonden
van het departement, notulen van di
rectievergaderingen bij het ABP en
uitgetikte telefoongesprekken tussen
Den Haag en Heerlen, die alle het
herenakkoord als onderwerp hadden.
De voormalige directeur beleggingen
Masson (inmiddels veroordeeld) en
„verscheidene ambtenaren" van
volkshuisvesting hadden destijds de
zaak beklonken. Wie die ambtenaren
waren wilde Snijders niet zeggen,
maar Masson noemde ir. A. Peters als
de belangrijkste figuur.
Onthullingen
Die was in 1973 directeur Bouwnij
verheid onder directeur-generaal
Floor. Sinds 1977 is hij directeur
ruimtelijke ordening en volkshuis
vesting op het provinciehuis in Maas
tricht. In november wordt hij voorge
dragen als voorzitter van het
Nederlands Christelijk Instituut
voor de Volkshuisvesting NCIV, een
centrale van driehonderd woning
bouwverenigingen
Daags na Snijders' nieuwe onthul
ling luchtte CDA-fractieleider De
Vries zijn hart in persoonlijke brie
ven aan Lubbers en Brokx. De staats
secretaris kan maar beter opstappen,
vond hij. Dat deed Brokx dan ook, zij
het met veel gesputter. Op woensdag
26 november besloot de Tweede Ka-
mert tot instelling van de parlemen
taire enquêtecommissie premiehuur
woningen. Nederland had een 'hous-
inggate'.
VLISSINGEN - De Pakistaanse
marine heeft de scheepswerf De
Schelde in Vlissingen gepasseerd
voor de levering van twee fregatten.
Ze zijn nu bij een Britse werf besteld.
Met de order is een bedrag gemoeid
van ruim twee miljard gulden. De
Scheldewerf in Vlissingen heeft dat
bevestigd.
Pakistan zou voor Groot-Brittan-
nië hebben gekozen omdat de Britse
regering een voordelige financiële re
geling heeft getroffen.
Al bij de presentatie van het jaar
verslag eind mei van dit jaar liet de
voorzitter van de raad van bestuur
van de Koninklijke Maatschappij De
Schelde, drs. A. de Smit, doorscheme
ren dat de kansen voor de Vlissingse
werf op de miljardenorder waren ge
daald. Niet omdat de Pakistaanse
marine geen trek meer zou hebben in
de fregatten uit de M-klasse, want dat
hadden ze juist wel, maar omdat de
Nederlandse regering een exportkre
diet van slechts 20 miljoen gulden be
schikbaar wilde stellen. Vergeleken
met de steun die de Britse regering in
het vooruitzicht stelde was dat een
schijntje.
Drs. De Smit omschreef eind vorig
jaar de besprekingen met de Neder
landse overheid over de kredietverze
kering als „zeer moeizaam en langdu
rig. Hoewel we het beste schip
hebben en de Pakistaanse marine
zeer is geïnteresseerd in deze fregat
ten, kampen we met gebrek aan steun
van de overheid om het project te fi
nancieren".
De Schelde was aL heel ver met het
Pakistaanse contract. Nu dat kenne
lijk niet doorgaat blijft de Vlissingse
werf niettemin actief op de markt in
het Verre Oosten. Het bedrijf ligt
goed in de race om een ontwerpcon-
tract met Indonesië af te sluiten. Drs.
De Smit van de KMS zei donderdag
middag toch nog de hoop te koesteren
dat de beide fregatten in Vlissingen
gebouwd zullen kunnen worden. Wel
gaf hij toe dat de kans erg klein was.
De Britse regering stelt Pakistan een
exportkrediet van 360 miljoen pond
(1,2 miljard gulden) en daar kunnen
we in feite niets tegenover stellen.
ZIERIKZEE - Na een kleine
verlaging aan het begin van
deze week wordt benzine op
nieuw goedkoper. Zaterdag
gaat de prijs van superbenzine
aan de zelftankpomp met twee
cent omlaag naar 161 cent per
liter. Normale benzine wordt
een cent per liter goedkoper en
gaat 157 cent kosten. De prijs
van een liter diesel gaat even
eens met een cent omlaag tot
89,4 cent per liter. Dat hebben
de benzinehandelaren in Rot
terdam bekend gemaakt.
De prijsverlaging is het ge
volg van het enigszins inzak
ken van de olieprijs en de
waardevermindering van de
dollar. Mede onder invloed van
de problemen in de Perzische
Golf trokken de olieprijzen een
aantal weken geleden aan tot
iets boven de 20 dollar. Een
maand geleden werd zelfs nog
een verdere stijging tot rond 22
dollar verwacht. De afgelopen
tijd zijn de olieprijzen echter
weer gaan zakken. Zo werd
voor de Brent-olie uit de
Noordzee donderdag 18,45 dol
lar betaald.
Het feit dat de prijs van de
olie weer is ingezakt, wordt in
kringen van oliehandelaren ge
zien als een teken dat men zich
niet al te zenuwachtig maakt
over de dagelijkse berichtge
ving uit de Perzische Golf. Bo
vendien komt weliswaar zes
tot zeven procent van 'de olie
die bestemd is voor de Neder
landse markt uit de Golf, maar
in de oliehandel bestaat de vas
te overtuiging dat bij een even
tuele afname van de aanvoer
uit de Golf andere olieproduce
rende landen maar al te bereid
zullen zijn in het ontstane gat
te springen.
Olie
Naast de olie die bestemd is
voor de Nederlandse markt
verwerken de raffinaderijen in
het Rijnmond-gebied echter
ook olie waarvan de produkten
bestemd zijn voor andere Euro
pese landen. Volgens het minis
terie van economische zaken
kwam in de eerste helft van
1986 ongeveer 30 procent van de
olie die in Nederland geraffi
neerd wordt uit de landen rond
de Perzische Golf. Bij de orga
nisatie van oliehandelaren No-
vok wordt er echter op gewezen
dat slechts de helft daarvan
moet worden aangevoerd via
de Straat van Hormoez, de toe
gang tot de Perzische Golf. De
rest wordt eerst via pijpleidin
gen vervoerd naar de Middel
landse Zee en de Rode Zee.
Advertentie
weekend
servicedienst
Telefoon (01110) 16255
Tot eind augustus
Zierikzee
Huis van Nassau. Expositie kunst- en
gebruiksvoorwerpen Afrika Indone
sië, India en China. Van maandag tot
en met zaterdag van 10.00 tot 17.30
uur.
Augustus
Burgh-Haamstede
De Burght. Expositie schilderijen en
aquarellen van Addy van de Vlugt.
Brouwershaven
De Vergulde Garnaal. Expositie
aquarellen mevrouw T. de Visser-
Tramper.
Van 18 tot en met 29 augustus
Zierikzee
Expositie werken Tie Hof in galerie
De Eenhoorn aan het Havenpark. Da
gelijks van 11.00 tot 17.00 uur.
Iedere dinsdagmiddag,
woensdagmiddag en
woensdagavond tot en met
2 september
Renesse
Vanaf VW-kantoor. Fiets- en wandel-
puzzeltochten. Vertrek tussen 14.00
en 14.30 uur en 19.00 en 19.30 uur.
Vrijdag 21 augustus
Renesse
Bij de kerk. Concert Luctor et Emer-
go. 20.00 uur.
Zaterdag 22 augustus
Zierikzee
Kabbelaarsbank 9 en Zijpestraat 44.
Open dag fuchsiatuin. Van 9.00 tot
17.00 uur.
Renesse
Ophalen oud papier door Luctor et
Emergo; vanaf 8.30 uur.
Brouwershaven
Jaarmarkt 10.00 tot 17.00 uur.
Burgh-Haamstede
Hogeweg 24. Open dag fuchsiatuin.
Van 9.00 tot 17.00 uur.
Dreischor
Concert door muziekvereniging
Apollo uit Domburg. Aanvang 19.30
uur.
Zondag 23 augustus
Renesse
Vertrek bij restaurant De Wig aan de
Hogezoom. Grevelingen Tourtocht.
Afstand 110 km. Start 9.00 uur.
Maandag 24 augustus
Schouwen-Duiveland
Schrijfavonden Amnesty Internatio
nal in: Recreatiezaal Gereformeerde
Kerk, Haamstde, Prinses Juliana-
school in Zierikzee, Gereformeerde
kerk, Brouwershaven, familie van
Damme, Zwanenburgseweg 12,
Ouwerkerk. Aanvang 19.00 uur.
Dinsdag 25 augustus
Schouwen-Duiveland
Schrijfavond Amnesty International
in: Gereformeerde Kerk in Scharen-
dijke, Gereformeerde Kerk in Nieu-
werkerk. Aanvang 19.00 uur.
Woensdag 26 augustus
Scharendijke
Raad Middenschouwen in gemeente
huis (openbaar). 19.30 uur.
Bruinisse
Schrijfavond Amnesty Interntional
in leeszaal bibliotheek. Aanvang
19.00 uur.
Donderdag 27 augustus
Dreischor
Ned. Hervormde kerk. Orgel- en
fluitconcert door Yvonne Kerpel en
Dirk Jansz. Zwart. Aanvang 20.00
uur.
Nieuwerkerk
Gemeenteraadsvergadering in ge
meentehuis, 20.00 uur.
Vrijdag 28 augustus
Brou wersh aven
Feestmarkt. Van 14.00 tot 20.00 uur.
Gezellige markt met o.a. oude am
bachten.
Zaterdag 29 augustus
Zierikzee
Rommelmarkt ten bate Vereniging
tot bescherming van dieren. Onder de
Beuze.
Brouwershaven
Gondelvaart vanuit de jachthaven.
Grevelingenmeer. Zeilwedstrijden.
Selectie evenement Europe klasse.
Grote- of Sint Nicolaaskerk. Herden
kingsdienst Jan Zwart. M.m.v. Jaap
Zwart (orgel), een vocaal ensemble,
kinderkoor en groot koor. Aanvang
20.00 uur.
Dreischor
Bij Van de Velde, Zuiddijk 4. Barbe
cue plattelandsjongeren. 19.30 uur.
Zondag 30 augustus
Brouwershaven
Grevelingenmeer. Zeilwedstrijden.
Selectie evenement Europe klasse.
Zaterdag 5 september
Zierikzee
De Lichtboei. Open cursusdag werk
groep Vrouw en geloof. Lezing door
Irmgard Busch.
Renesse
Door het dorp en op Dorpsplein.
Mors en show door CJV Drumband
Rijswijk met majoretten uit Rijs
wijk. Aanvang 14.00 uur.
Brouwershaven
Grevelingenmeer. Zeilwedstrijden,
2e NKK Grevelingenweekend.
Tbnnenmagazijn. Volksdansavond.
19.30 uur.
Zondag 6 september
Brouwershaven
Grevelingenmeer. Zeilwedstrijden.
2e NKK Grevelingenweekend.
