'Toch uitkijken dat het niet nog eens gebeurt'
Bevrijdingsdag
ZIERIKZEE - Vijf mei 1987. Ruim veertig jaar en twee
generaties na de Tweede Wereldoorlog. Hoe kijken de jongeren
van nu tegen de gebeurtenissen aan die zich toen hebben
afgespeeldWat weten zij ervan en heeft die oorlog hen meer te
zeggen dan bijvoorbeeld de Franse revolutie, de tachtigjarige
oorlog of de andere historische krachtmetingen die ook vandaag
de dag nog in de geschiedenislessen van het voorgezet onderwijs
worden behandeld? Is de Tweede Wereldoorlog veertig jaar na
dato voor de jeugd van nu een brok geschiedenis uit een
schoolboek?
niet nog eens gebeurt". Zij
herinnert daarbij aan fascistische
aard van de Centrumpartij en het
aantal mensen dat daar toch op
stemde. „Hoe meer je erover weet
hoe meer je ziet hoe erg het
allemaal is. Het is een
waarschuwing".
3-Atheneum is kennelijk van plan
die waarschuwing goed te
gebruiken. Wanneer zij volwassen
zijn willen ze hun bijdrage leveren
aan een anti-fascistische
maatschappij door in de eerste
plaats een steentje bij te dragen aan
een goede economische situatie. Zij
willen een verdeelde macht door
veel verschillende politieke
partijen, dus nooit achter een leider
aanlopen. „En vanzelfsprekend
goed blijven nadenken".
In 3-MAVO heerst eenzelfde
mening en sfeer. Spontaan en
geïnterresseerd wordt ingegaan op
de vragen. „Fascisme is
machtsmisbruik. Het komt ook in
deze tijd voor". De meeste kinderen
denken daarbij aan Glimmerveen,
jodenmoppen en Centrumpartij.
beter voor jezelf kunt blijven
nadenken.
„Ja het blijkt dat het enorm
leeft", bevestigen Jan van Dijk en
Giel Timmermans de indruk die de
klassen achterlaten. Samen met Cor
van der Steen vormen zij de sectie
geschiedenis van de RSG. In de
derde klassen wordt het onderwerp
fascisme en Tweede Wereldoorlog
elk jaar standard in het derde
trimester behandeld. „Dat doen we
omdat het een wezenlijk onderdeel
van de twintigste eeuw vormt. En
het wordt ook opgelegd door het
ministerie". De leraren hebben de
indruk dat de jeugd van nu meer
bij het onderwerp is betrokken dan
hun eigen generatie (de eerste die
werd geboren na de oorlog) op die
leeftijd. „Tben waren er puur alleen
de theoretische lessen. Nu hebben
we de beschikking over veel meer
materialen met name in de audio
visuele hoek. De Anne
Frankstichting en de NOT hebben
wat dat betreft goed werk verricht.
Ze brengen de informatie met een
leerling-vriendelijke tekst. En het
onderwerp wordt ook regelmatig als
examenmateriaal gebruikt".
Timmermans en Van Dijk voeren
verder aan dat in de zeventiger
jaren na de tweede economische
crisis sinds de Tweede Wereldoorlog
de mentaliteit in de samenleving is
veranderd. „Het bewustwordings
proces, het inleven in de
gebeurtenissen van toen is veel
belangrijker geworden". Beide
leraren bouwen hun lessen op door
vanuit het heden terug te gaan naai
de jaren dertig.
Een stukje uit het leerlingenboek
over het nationaal-socialisme in
Duitsland 1918-1945 „Wat betekent
de geschiedenis van Duitsland
tussen 1918 en 1945 voor onze tijd?
Je hoeft maar naar de
krantekoppen op deze pagina te
kijken om te begrijpen dat de
ideeen uit die tijd nog steeds
invloed uitoefenen. Neo-nazistischc
organisaties duiken overal in
Duitsland op en ook andere
Europese landen waaronder
Nederland kennen hun fascistische
groepen. De gevaren die in deze
groeperingen schuilen worden
overduidelijk bij de bestudering
„Wij noemen het derde trimester
wel eens oneerbiedig het fascisme-
seizoen, aldus Timmermans en Van
Dijk. „Ook nu zijn we ongeveer
twee weken voor Pasen begonnen
met de behandeling van dit
onderwerp. „We beginnen altijd met
voorbeelden van
machtsverhoudingen in onze tijd.
Uit voorbeelden zoals pop-concerten
Volgens de geschiedenisleraren
vinden zij hierbij het
bewustwordingsproces van de
leerlingen belangrijker dan de
feitenkennis die zij opdoen. „Men
moet zijn eigen
verantwoordelijkheid leren kennen
Over dertig a veertig jaar wanneer
de mensen die het hebben
meegemaakt gestorven zijn moet
men ook nog weten hoe belangrijk
het is om alert te zijn op fascisme".
Via de gebeurtenissen in de jaren
dertig komt men vanuit een andere
hoek weer terug in deze tijd. „We
trekken het verschijnsel door naar
de koude oorlog die heerst tussen
oost en west. Want het is toch
absurd dat we aan de ene kant nog
bezig zijn met het verwerken van de
Tweede Wereldoorlog terwijl op die
manier het fascisme alweer volop
de kop opsteekt". De leraren zoeken
het ook dicht bij huis. De manier
waarop kinderen soms met elkaar
omgaan op school. Het uitschelden
van elkaar en de discriminerende
moppen die worden verteld. „We
proberen er samen met do kinderen
uit te komen hoe je daar mee om
gaat. Het is de bedoeling dat
mensen uit al deze processen lering
kunnen trekken. Dat men zich
bewust wordt dat het geen
geschiedenisfeit is maar nog steeds
bezig. Fascisme is bij uitstek een
onderwerp dat geschikt is voor een
bewustwordingsproces".
De leraren hebben niet de indruk
dat de leerlingen depressief worden
van hetgeen ze allemaal
voorgeschoteld krijgen. „Ze
benaderen het heel positief en
rationeel. Zo van dat kan wel en dat
kan niet en dan stem je niet op die
partij. Ze zijn er enorm bij
betrokken. Het gebeurde tot nu toe
ook elk jaar dat de lessen een
samenspel waren van actuele
gebeurtenissen en de geplande
lesstof. Steeds was er een
gebeurtenis in het nieuws die
aansloot bij de leerstof". Sommige
jaren diept men de standaard
leerstof uit via een thema dat men
uit de gebeurtenissen rond de
Tweede Wereldoorlog licht. „We
overwegen momenteel om via de
Anne Frank stichting iemand hier
heen te halen die de Tweede
Wereldoorlog heeft meegemaakt en
over zijn ervaringen wil vertellen"
Bart vindt het ook fascistisch
wanneer de politie hem aanhoudt
omdat zijn brommer niet in orde is.
Ook deze klas heeft zijn informatie
over de Tweede Wereldoorlog
behalve uit de geschiedenislessen
uit films, televisie, boeken en
verhalen van ouders en grootoudere.
„Je blijft er over horen. Het was zo
grof dat is nog nooit eerder
gebeurd. De joden werden niet als
mensen beschouwd", aldus Marleen.
Om te zorgen dat het nooit meer
gebeurt vinden ze dat steeds weer
de aandacht moet worden gevestigd
op de gebeurtenissen in de Tweede
Wereldoorlog. „Ook met
herdenkingen en zo". Vol
enthousiasme wordt voorgesteld om
later een groep te vormen. ,,In je
eentje kun je zo weinig doen". Maar
na enig overleg komen de leerlingen
tot de conclusie dat moet worden
gezorgd voor een vrij land met een
meer-partijensysteem. „En niet op
de Centrumpartij stemmen
natuurlijk". Zij zijn tenslotte van
mening dat het af en toe wel
gemakkelijk is om je verstand op
nul te zetten maar dat je toch maar
van de geschiedenis van nazi-
Duitsland Deze laat bijvoorbeeld
zien tot welke afschuwelijke
gevolgen rassendiscriminatie kan
leiden. Van meer belang is
misschien nog wel om na te gaan
hoe iemand als Hitier bijna legaal
aan de macht kon komen. Waarom
steunden zoveel Duitsers hem? En
waarom gaf het buitenland Hitier
de mogelijkheden zijn macht in
Europa uit te breiden? Het zijn
vragen waarop geen eenduidig
antwoorden te geven zijn. Dit
boekje is niet moer dan een
overzicht van die periode. Maar
hopelijk kan je aan de hand
daarvan je eigen gedachten bepalen
over de oorzaken en gevolgen van
het nazisme". Het boek geeft een
beeld van de Weimar republiek, de
opkomst van Hitler, Hitlers Derde
Rijk, de oorlog en de ondergang van
het Derde Rijk.
'en de voetballerij blijkt dat het ook
onze tijd wel degelijk leeft. We zijn
veel te snel geneigd achter iemand
aan te lopen, te geloven in beloftes.
Met elkaar mee te doen waardoor
massahysterie kan ontstaan. De
discriminerende grappen over
joden, homo's en vrouwen.
Natuurlijk de Centrumpai-tij en
Glimmerveen. De interesse van de
kinderen voor deze onderwerpen is
elk jaar vaste prik. Ze kunnen zich
hierbij meer voorstellen dan bij
andere geschiedenisonderwerpen.
Maar het is onze plicht om te laten
zien dat dit menselijk gedrag niet
iets is van deze tijd alleen. Daarom
gaan we vanuit het heden over op
een confrontatie met de jaren dertig
en wat daarvan de gevolgen waren.
Dat werkt perfect bij dit
onderwerp". Een en ander wordt
gepresenteerd met behulp van
leerboeken maar ook veel visueel
materiaal zoals video-banden en
tentoonstellingsmateriaal van de
Anne Frankstichting.
„Nee hoor, hij is veel dichterbij,
meer bereikbaar dan die andere
onderwerpen die in hét
geschiedenisboek staan*. Omdat je
van de Tweede Wereldoorlog veel
meer leest, ziet en hoort. En omdat
er nog mensen zijn die het hebben
meegemaakt. Er zijn vaak
filmbeelden over op televisie en
leesboeken in de bibliotheek. En
soms vertellen mijn opa en oma wat
ze toen hebben meegemaakt". Aan
het woord zijn de kinderen uit de
klassen 3-Atheneum en 3-MAVO-D
van de Rijksscholengemeenschap
Professor Zeeman te Zierikzee.
Veertien- en vijftienjarigen die
uiting geven van een verrassende
betrokkenheid bij de gebeurtenissen
die een halve eeuw geleden het
politieke toneel van Europa
beheersten. En de verschrikkelijke
gevolgen die daaruit voortvloeiden
voor de persoonlijke levens van
Zoveel mensen.
„Het is heel erg. Als ik van die
jodenmoorden lees of die films zie
word ik helemaal misselijk", aldus
Petrie uit 3-Atheneum. „Het is heel
interessant maar tegelijkertijd togh
heel vervelend omdat je beseft dat
zoiets kon gebeuren", aldus Danny
uit 3-MAVO. „Het was
machtsmisbruik maar dat komt in
deze tijd ook nog voor. Je ziet nog
steeds overal dictaturen en daar zijn
veel mensen ongelukkig onder",
aldus Remco uit 3-MAVO.
De jongeren uit 3-Atheneum
komen tot de gezamenlijke
conclusie dat Hitier een heel slim
mannetje moet zijn geweest die zijn
macht heel taktisch heeft
opgebouwd. „Hij maakte gebruik
van de economische crisis die
heerste. Als het je slecht gaat heb je
sowieso meer behoefte om achter
een leider aan te lopen. En dat zou
wel kunnen, dat is misschien niet zo
erg maar Hitler was slim, die dacht
dat helemaal uit. Hij zorgde voor
een massa-hysterie. En de mensen
mochten ook niet meer nadenken".
Janna is van mening dat dat in
onze maatschappij niet meer zou
kunnen. „De mensen zijn nu veel
zelfstandiger en vrijer geworden".
Ook Marieke vindt dat onze
maatschappij meer dan vroeger
individuen heeft die minder snel
achter iemand aanlopen. „Maar je
moet er toch voor uitkijken dat het
