Publieke Verkooping
BMNDEIHIEERLIJKIiEID IliUMSTEDE,
KAPITAAL SLOT,
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Dinsdag 30 december 1086 Nr. 24058
15
BURGH-HAAMSTEDE
- „Publieke verkoping van
de Baander-heerlijkheid
Haamstede met het
daarbij behoorend
KAPITAAL SLOT, erven,
bosschen, duingronden,
chijnsen, erfpachten en
regten van jagt en
visscherij, enz. op
woensdag dèn 23
september 1863, des
morgens ten 10 ure in de
Concertzaal te Zierikzee".
Deze tekst prijkt op een
oude prent, waarmee
notaris mr J. J. Ermerins
'residerende te Zierikzee'
slot Haamstede te koop
aanbood op verzoek van
zijn principalen. Niet
bepaald te vergelijken
met de advertenties van
vandaag de dag, waarin
de plaatselijke makelaar
een mooi verbouwde
tussenwoning met hal,
toilet, ruime living en
drie slaapkamers aan de
man tracht te brengen.
Slot Haamstede is meer
dan een kasteel. Slot
Haamstede is een brok
geschiedenis waar de
regio zuinig op moet zijn.
EB VEN, BOSSCHEN, DUINGKONDENCHIJNSEN, ERF
PACHTEN EN REGTEN VAN JAGT EN VISSCHERIJ, EN/..,
op "Woensdag den 23 September 1863, des
morgens ten ÏO ure, in de Concertzaal
ZIERIKZEE.
mr.eFfrtirt. .'Afin T OfkAt/ej.ycxty.ijSS.
WIT TE van HAAMSTEDE.vmtoonp zich in djé "WAPENliUSTING
van iin KlUpGSMAN jjinnen IIAAltXPlVt
Wie kent het gevoel niet.
Wandelend langs een kasteel en
opeens ridders voor je zien, die
geharnast op hun paard een schone
jonk vrouwe het hof maken. Wie in
staat is zonder enige hunkering
naar het verleden in
oudheidkundige gebouwen rond te
wandelen is een koudbloedige
cultuurvervreemde, die een bezoek
aan een kasteel niet eens waard is.
Toen in 1863 het slot Haamstede te
koop werd aangeboden kwamen
hier vanzelfsprekend niet de minst-
draagkrachtigen (als het woord al
zou bestaan) op af.
Het was een viertal
belangstellenden. De Zierikzeese
notabelen jhr mr Jean Francois
Schuurbecque Boeye, mr Wilhelmus
Christianus de Crane, David van
der Vliet en Schuurbecque Boeye's
familielid mr Cornells van der Lek
de Clercq. Zij zouden het kasteel
niet louter uit hun liefde voor de
historie gekocht hebben, maar
hadden hier waarschijnlijk een
'goede' reden voor. De toenmalige
paus had net de bisschoppelijke
ladder hersteld zoals de grondwet
die mogelijk maakte.
De protestanten waren er
uiteraard niet gelukkig mee, want
het zou het katholicisme een nieuwe
impuls kunnen geven; hetgeen hiel
en daar ook zeker gebeurd is. Het is
nooit echt aangetoond, maar de vier
kopers hebben mogelijk de vrees
gehad, dat het kasteel na de
openbare verkoping zou veranderen
in een rooms-katholiek bolwerk;
een klooster bijvoorbeeld. In die
tijd voor de protestanten een niet te
verteren vooruitzicht. Het heeft in
Nederland immers vele jaren
geduurd eer de strakke verzuiling
enigszins doorbroken werd. Het was
de Tweede Wereldoorlog, die
strijders van alle
geloofsovertuigingen bijeen bracht
om te vechten tegen de Duitse
bezetter. Net na de oorlog zou die
schijnbaar weggeëbde verzuiling
weer langzaamaan terugkomen.
De klok van Vadertje Tijd stond
niet stil en vroeg zijn offers Alleen
Cornells van der Lek de Clercq
bleef over. Deze in 1811 in
Stavenisse geboren man was een
belangrijke figuur op Tholen en
later ook in Zierikzee, waar hij
notaris werd. Zijn nageslacht zou
zich een bewonderenswaardige
plaats in het Nederlandse recht
verwerven.
Natuurlijk kende het slot vele
bewoners alvorens Van der Lek de
Clercq van zich deed spreken. Wie
heeft nog nooit gehoord van Witte
van Haemstede, die als
bastaa2-dzoon van Floris de Vijfde
het slot beleend kreeg van zijn half
broer graaf Jan 1. Het is niet
ondenkbaar dat het slot hem juist
ten deel viel om de strijdlustige
Vlamingen, die een bijzondere
'voorliefde' voor Zeeland kenden, op
afstand te houden. Dat is nooit een
verkeerde politieke keuze geweest.
Witte ontplooide zich als militair
grootmeester tegen de Vlamingen.
De overlevering wil, d«t Witte in
het hete van dc strijd uit Zierikzee
ontsnapte om in Zandvoort de
legers van de Hollandse steden over
te halen mee te vechten tegen de
Vlamingen. Dan duikt ook dc
logende 'de slag bij Manpad'
(Haarlem) de kop op. Daar zou
Witte dc Vlamingen ten val
gebracht hebben en dat leverde hem
een mooie gedenksteen op. In 1304
werd hij in Zierikzee tot ridder
geslagen.
Witte van Haemstede. die gehuwd
was met de schone Agnes van der
Sluijs, stierf in 1321 Hot slot van
Haamstede herinnert nog aan Witte,
maar ook zijn wapen, dat verwerkt
is in het gemeentewapen van
Wcstcrschouwcn. Verder weer naar
het geslacht Van der Lok de Clercq,
dat van 1871 tot 1910 ook het
Renesser slot Moermond in
familiebezit had Het slot in
Haamstede zou in relatieve zin niet
lang in handen van de familie
alleen blijven. Mr dr Johan
Francois van der Lek dc Clercq
sloot dc mannelijke lijn van dc
familie af. zodat alleen do drie
dochters overbleven, die het kasteel
gingen beheren.
Johan Francois typeerde met zijn
titels en functies het aanzien van de
familie. Zo was hij heer van
Haamstede, Stavenisse, Zuidmoer,
Oud- en Nieuw Kempenshofstede en
raadsheer van het gerechtshof in
Den Haag. Samen met zijn
echtgenote kreeg hij drie dochters:
Levina Anna Catherina, die
trouwde met mr Adriaan Jan van
Royen; Wilhemina Anna, die het
huwelijksbootje instapte met Jhr
Scato Laman Trip en Emma Mama,
die het ja-woord gaf aan mr
Johannes Dijckmeester.
Uit dat laatste huwelijk werd
zoon mr J. Th. Dijckmeester
geboren; oud-burgemeester van
Zierikzee. Dat hij zich nauw
betrokken voelt bij het verleden
van het slot en de familie Van dei-
Lek de Clercq bleek enkele weken
geleden, toen hij de expositie over
het slot en haar bewoners bezocht.
Tot half januari kunnen
belangstellenden terecht in dc
Bcwaerschole, waar dc Stichting
Westerschouwcn Kultureel dc
tentoonstelling heeft ingekleed.
Uit de toespraak van mr
Dijckmeester viel op, dat
Schouwen-Duiveland zo'n zestien
kastelen verloren heeft laten gaan.
Bijzonder jammer, want kastelen of
burchten dienen niet alleen als een
enorme trekpleister, ook herbergen
ze vaak een onschatbare historische
waarde. Dat bleek wel tijdons dc
restauratiewerkzaamheden in de
zeventiger jaren, toen slot
Haamstede 'binnenstebuiten' werd
gekeerd. Niet alleen
wetenswaardigheden over het
kasteel zelf kwamen boven, maar
ook interessante dingen over de
bewoners.
Bij zo'n restauratie komt heel wat
kijken. JEr werd een speciale
restauratie-commissie in het leven
geroepen, waarin Dijckmeester, E.
J. van Royen, mevrouw G. H E van
Nispen-Laman Trip en jhr A. J. van
Geen zitting hadden. Dc architect
M J J van Bovercn word
deskundig bijgestaan door H Janse
en C. J Bardot, terwijl L C. Bom
nv uit Burgh het werk uitvoerde.
Bij tijd en wijle stuitte het
gezelschap op nieuwe ontdekkingen,
waaronder het dertiende eeuwse
donjon, waardoor het
restauratieplan met de nodige
regelmaat herzien moest worden.
Het kasteel en de bijbehorende
gronden waren inmiddels in een
nieuwe eigendomsvorm gegoten; de
BV Landgoed Slot Haamstede,
waarna ook de Vereniging tot
Behoud van Nederlandse
Monumenten om de hoek kwam
kijken.
Het heeft voor de oude eigenaren
altijd vast gestaan, dat het kasteel
geen koude exploitatie tegemoet zou
moeten gaan, waarbij de toeristen
het kasteel in een mum van tijd
zouden kunnen degraderen tot een
goedkope attractie. Met enige
voorzichtigheid wordt het kasteel en
haar gronden in de zomermaanden
ópengesteld voor het publiek en de
VVV in Burgh-Haamstede besteedt
aan deze publiekstrekker de nodige
aandacht. Met een diaserie krijgen
de belangstellenden een beeld van
het kasteel en haar bewonei*s.
Goed in de twintigste eeuw kon
niet meer gesproken worden van
permanente bewoning. De
erfgenamen gebruik(t)en het kasteel
steeds voor een bepaalde periode en
konden hun verblijf in het toen nog
slecht ontsloten Haamstede maar
moeilijk combineren met de
veeleisende banen elders in het
land. Daarin leek even verandering
te komen toen er in Haamstede een
vliegveld kwam en ook de bewoners
van het sloot in korte tijd Holland
in konden. Dc Duitsers maakten
echter een abrupt einde aan de
vliegdroom, toen de landingsbaan
volledig vernietigd werd met dc
tactiek van dc verschroeide aarde.
Diezelfde Duitsers hebben het
kasteel in de Tweede Wereldoorlog
ook lange tijd ingenomen. De
bezetting door de Duitsers is niet
bepaald de fase, die aan het slot dc
nostalgische kracht geeft.
Daarnaast is wereldoorlog nummer
twee gewoon te kort geleden. Nee,
•Wie het slot binnenwandelt dénkt
niet aan dc bezetter of dc BV
Landgoed Slot Haamstede, maar
aan haar oude bewoners uit dc
dertiende eeuw en 'kort' daarna.
Diezelfde nostalgie is ook in dc
aderen van J. Deurloo, W. P. de
Vrieze en A. Damman gekropen. Dit
drietal is een speurtocht begonnen
naar het verleden van het slot en
haar bewoners en heeft het
resultaat samengevat in een
expositie. Een bijzondere
tentoonstelling en dat niet in dc
laatste plaats vanwege het vele
materiaal, dat in dc Bcwaerschole
geëxposeerd wordt. Zo is er een
haast levensecht paard neergezel,
waarop Witte van Haamstede zetelt.
Naast hem staat zijn vrouw Agnes
in oude kledij. De vele
muurpanelen zijn volgehangen met
gegevens over hot slot en de drie
speurders hebben hiervoor
ondermeer dankbaar gebruik
gemaakt van het boekje 'Hot Slot
van Haamstede', dat is geschreven
door L. A Dijckmcester-do Brauw
en mr F Th Dijckmeester (dc oud-
burgemecster van Zierikzee dus).
In de expositieruimte zijn ook
enkele spies tentoongesteld en in
een glazen vitrine tonen de
exposanten een oude helm, enkele
kogels en verschillende dure
perkamenten, waarin tal van
wetenswaardigheden beschreven
staan. Het drietal heeft zich kosten
nog moeite gespaard om de
tentoonstelling tot een meer dan
waardevolle tijdsbesteding te
maken. Juist voor scholen is er dc
gelegenheid om na afspraak eens in
dc Bcwaerschole te komen kijken.
Het grappige is, dat wat binnen op
prenten staat nog geen gracht
verder in het echt staat te pronken.
Wedden, dat wie even door het
achterraam van de Bcwaerschole
lijkt, ineens ridders te paard zien
gaan. die schone jonkvrouwen het
hof maken....0
zierikzee,
GEI) HU KT dij P. oc LOOZE.
1 8 G 3.
