OUWERKERK
VROEGER:
Kostbaar bezit van
dorpsgemeenschap
4
Het overzetveer tassen Stavenisse en de Zuidbout te Ouwerkerk, waar schipper Boomsluiter zeer velen mee heeft
vervoerd. Als het hard stormde belde hij 'even' naar de dijkbaas met het verzoek de passagiers aan de Zuidbout mede
te delen, dat het veer op Viane zou aanleggen.
OUWERKERK - Het is
begonnen als een aardig
heidje enkele jaren geleden
bij de feestelijke opening
van de Ring, die na het ver
dwijnen van de oude
school een herinrichting en
een gerenoveerde muziek
tent had gekregen. In
Ouwerkerk laat men zulke
zaken niet ongemerkt
voorbij gaan. Als na in
spraakreacties, een hoor
zitting en het afwegen van
vele voors en tegens, die
fraaie heringerichte Ring
er eenmaal ligt, is er reden
genoeg om feest te vieren.
Dat was de mening van het
toenmalig bestuur van de
Culturele Vereniging en
een sprankelend geva
rieerd programma op die
zonnige augustusdag was
het resultaat. Een klein,
maar voor sommigen wel
licht toch aardig onderdeel
van dat feestprogramma
moest de dia- en fototen
toonstelling 'Ouwerkerk
Vroeger' op de bovenzaal
van het dorpshuis worden.
Stimulerende krachten als de da
mes Ann Hesp en Hans Cool binnen
het bestuur van de Culturele Vereni
ging deden daartoe een beroep op me
vrouw L. E. M. Veltman-Hack, van
wie zij wisten dat ze Ouwerkerks
historie een zeer warm hart toe
draagt. Nauwe familiebanden bon
den haar in haar jeugd al aan dit
dorp, waar zij talloze vakanties heeft
doorgebracht en waar ze zich sinds
enkele jaren definitief heeft geves-
tigd.
Mevrouw Veltman had in het verlè-
den voor de dorpshistorie waardevol
le foto's en dia's bewaard. Zoals die
fraaie plaatjes van het familiefeest
toen een oom zijn tachtigste verjaar
dag vierde. De collectie foto's en dia's
was toen groot genoeg om die mini
tentoonstelling op de zolder van het
dorpshuis in te richten. De belang
stelling zou wellicht niet groot zijn,
maar ongetwijfeld zouden zeker en
kele oudere dorpsbewoners er plezier
aan kunnen beleven.
Hoogtepunt
'Ouwerkerk Vroeger' werd echter
een hoogtepunt van het Ring-feest.
Ruim honderd dorpsbewoners geno
ten ervan. Duidelijk werd, dat met
deze tentoonstelling een gevoelige
snaar in het dorp was geraakt. Ann
Hesp en Hans Cool vonden dan ook
dat dit initiatief moest worden uitge
bouwd, zo mogelijk tot een blijvende
documentatie onder vigeur van de
Culturele Vereniging.
Mevrouw Veltman wilde zich er ui
teraard voor inzetten, maar wilde
eerst eens een manier vinden om op
niet al te dure wijze oude foto's gere
produceerd te krijgen. De Culturele
Vereniging immers was (en is) niet
rijk.
Anderzijds was ook dat reproduce
ren van groot belang, want mensen
zijn gehecht aan oude foto's en staan
die - uiteraard- niet zonder meer af.
Zeker niet in een gebied waar door
oorlog en ramp toch al veel te veel
van dit soort persoonlijke, onver
vangbare bezittingen verloren is ge
gaan. Om te reproduceren is men ech
ter wel bereid de kiekjes korte tijd af
te staan.
Mevrouw Veltman benadrukt in dit
verband het belang van een zeer zorg
vuldig handelen, waardoor een zeke
re goodwill kan worden opgebouwd.
Zo verstrekt ze voor elke foto in
bruikleen een schriftelijk bewijsje.
Dat het initiatief 'Ouwerkerk Vroe
ger' door velen wordt gedragen, moge
blijken uit de talrijke reacties, die
mevrouw Veltman de afgelopen jaren
op haar werk heeft mogen ontvan
gen.
Beginkapitaaltje
Zij bleek ook inventief in het verga
ren van een beginkapitaaltje en wist
in samenwerking met toenmalig
dorpsbewoner Jan Koppert een ma
nier te vinden om op goedkope wijze
oude foto's te reproduceren: eerst een
dia maken van zo'n historische prent
en die vervolgens als foto laten af
drukken. De op die manier gerepro
duceerde foto bleek bovendien van
goede kwaliteit.
Via het bestuur van de Culturele
Vereniging kwam mevrouw Veltman
in contact met twee dames uit Brui-
nisse, die op een foto van het vijftig
jarig huwelijksfeest van Piet Hooger-
huis en Maria Kuyper hun moeder als
jong meisje hadden ontdekt. De gere
produceerde foto, die mevrouw Velt
man hen kon leveren, maakte hen zo
enthousiast, dat ze spontaan een be
dragje van 50,— beschikbaar stel
den ten behoeve van 'Ouwerkerk
Vroeger'.
Een klein douceurtje van Land-
bouwvereniging Aller Belang, als
dank voor de foto-presentatie ter ge
legenheid van het honderdjarig be
staan, kreeg eenzelfde bestemming.
Een bescheiden financieel begin
netje was er dus en in overleg met het
bestuur van de Culturele Vereniging
besloot mevrouw Veltman haar acti
viteiten voort te zetten.
Een waardevolle bron voor 'Ou
werkerk Vroeger' bleken de dames
Marie en Elisabeth Slager. Wie zou
beter dan deze gezusters iets over het
dorp in oude tijden kunnen vertel
len? Belangrijk ook, dat Marie des
tijds een fervent amateurfotografe
was; een hobby, die geweldig was
gestimuleerd in den lande door het
zogenaamde Sunlight zeepkistje.
Dat was een eenvoudig, maar ozo
goed functionerend cameraatje te
verkrijgen via het reclame-cadeau
stelsel (puntjes sparen dus). ,,Als je
de beperkingen ervan kende, kon je
er mooie plaatjes mee maken", weet
mevrouw Veltman.
Marie Slager fotografeerde niet al
leen, maar ontwikkelde ook zelf haar
prentjes. Tot ongenoegen van pa Sla
ger, die dat gedoe in die donkere kast
maar gekkenwerk vond en van tijd
tot tijd op de deur klopte met de
vraag: Marie, kun je al wat zien?".
Vele portretjes van dorpsbewoners
maakte Marie ook in de tijd, dat op
het persoonsbewijs een pasfoto ver
plicht werd. Heel wat Ou werkerkers
zagen zich een tocht naar de fotograaf
in Zierikzee bespaard door zich door
Marie Slager even op de kiek te laten
zetten. Haar zuster Beth weet er nog
bloemrijke verhalen over te vertel
len.
Uniek
Naast het opzetten van deze voor
het dorp zo waardevolle documenta
tie, stelt het bestuur van de Culturele
Vereniging zich ten doel door middel
van dit soort presentatie-avonden
vooral bij de 'nieuwe' bewoners enig
begrip te kweken voor de historie
van het dorp.
Schoolfoto's
Aan de bewaardrift van de dames
Een fraaie oude schoolfoto met Marie Slager (eerste van links) en haar zuster Beth Slager (derde van rechts, bovenste Slager is ook het bezit van een collec-
rij, met stropdas). tie foto's van 'Reizend Photograaf P.
C. van Immerzeel' te danken. De man
toog op zijn fiets, behangen met foto
apparatuur de schplen op het eiland
langs. ,,Ik had uiteraard ook zo graag
eens een foto van die man zelf willen
hebben", vertelt mevrouw Veltman
en - aanhoudend en doortastend als
ze is - lukte dat haar inmiddels via
een achternicht van die toenmalig fo
tograaf.
Niet zoals later meestal het geval
was, fotografeerde Immerzeel klas
sen, maar in de eerste plaats groepen
waar zoveel mogelijk kinderen uit
één gezin op stonden, wantdat
was goedkoper voor dat kroostrijke
gezin.
Mevrouw Veltman heeft inmiddels
een goed functionerend alfabetisch
systeem met trefwoorden weten op te
zetten. Het gaat haar immers niet al
leen om de foto, maar uiteraard ook
om het bijbehorend verhaal. Zomaar
zonder meer even wat oude prentjes
doorkijken, lukt niet...Elke foto
heeft zijn eigen verhaal en die verha
len in je verbeelding tot leven laten
roepen, verschaft je een beeld van die
vroegere dorpssamenleving, waartoe
moderne verworvenheden nog lang
niet behoorden.
Kuiperij
Zo zul je bijvoorbeeld ook niet een
foto van de oude kuiperij aan de Ring
kunnen bekijken, zonder ook het ver
haal te horen over de kuipersvrouw,
die als weduwe achterbleef en voor
het inkomen van het gezin moest zor
gen. Eén van haar werkzaamheden
was de verdeling van het water uit de
put bij de kerk Nauwelijks
meer voor te stellen in de huidige
tijd, maar vroeger kwam het zomers
vaak voor, dat gezinnen hun regen
putten uitgeput zagen raken en op de
waterverdeling van de kerk waren
aangewezen. Over de prijs per emmer
blijken de meningen nogal te ver
schillen, moest mevrouw Veltman er
varen.
Een en ander geldt overigens
slechts als voorbeeld van hetgeen
achter één simpel prentje schuil kan
gaan.
Nadat Jan Koppert van Ouwer
kerk was vertrokken, bleek me
vrouw Veltman een beroep te kun
nen doen op de enthousiaste mede
werking van de heer M. K. Romeijn
voor het maken van de dia's. Hij op
zijn beurt vond in fotograaf J. Kra
keel te Zierikzee, iemand die zich
graag voor dit soort zaken wil inzet
ten.
Medewerking voor de verzorging
van de steeds groeiende documenta
tie krijgt onze woordvoerster inmid
dels ook van mevrouw R. Kuyper-
Vijverberg.
Ook het streekarchivariaat Schou-
wen-Duiveland werd van het bestaan
van 'Ouwerkerk Vroeger' op de hoog
te gebracht. Mevrouw Veltman-Hack
hecht er waarde aan, dat het behoud
van de waardevolle collectie foto's,
dia's en documentatie voor de toe
komst wordt veilig gesteld. Om prak
tisch en slagvaardig eraan te kunnen
werken, is alles thans bij haar thuis
ondergebracht. Thans weet zij zich
gesteund door het bestuur van de
Culturele Vereniging, dat eveneens
veel waarde eraan hecht. Het
bestuursbeleid is echter afhankelijk
van de mensen, die op een bepaald
moment dat bestuur vormen. Mocht
het derhalve ooit gebeuren dat het
initiatief niet kan worden voortgezet
om welke reden dan ook, dan zal de
documentatie, die 'Ouwerkerk Vroe
ger' bevat geheel verhuizen naar het
Streekarchief, waar hét veilig be
waard zal worden.
Bedrijven
Een nieuw aspect, dat het komend
jaar nadere aandacht zal krijgen, vor
men de bedrijven, die in vroeger da
gen in Ouwerkerk waren gevestigd.
Zij hecht er waarde aan, dat ten
minste eenmaal per jaar een avond
voor alle leden wordt georganiseerd.
Een toneelvoorstelling, die als het
even kan ietsje meer te bieden heeft
dan pretentieloze humor.
Verder vinden op initiatief van de
Culturele Vereniging diverse cursus-
activiteiten plaats en wordt jaarlijks
een excursie door het broedgebied ge
houden onder leiding van een verte
genwoordiger van Staatsbosbeheer.
Afgelopen zomer werd met een
midzomernachtfeest een nieuw ini
tiatief op poten gezet, waar zowel ei
gen bevolking als recreanten plezier
aan beleefden. Wat die laatst ge
noemde groep betreft, overweegt
men volgend toeristenscizoen ook
ten behoeve van de zomergasten eens
een dia- c.q. fotopresentatie van
'Ouwerkerk Vroeger' te verzorgen.
Dan is er natuurlijk op Ouwerkerk
ook de jeugd, waar de Culturele Ver
eniging graag wat voorzieningen
voor getroffen zou zien, maar dat
blijkt zowel financieel als organisa
torisch soms heel moeilijk. Mevrouw
Veltman kan plaatjes laten zien.
waaruit blijkt dat de jongeren zich
destijds al amuseerden met 'karnen
rond het dorp': in een cirkel rond het
dorp lopen, de jongens de ene kant
op; de meisjes de andere, zodat je el
kaar voortdurend ontmoette. Die tij
den zijn voorbij; anno 1986 komt er
nou eenmaal meer voor kijken om
jongeren een aangenaam verpozen te
bieden.
Tekst: Ali Pankow
Een uniek plaatje, dat mevrouw
Veltman via de dames Slager be
schikbaar kreeg was ook de foto van
Koos Keelman, een soort Swiebertje,
die rond 1900 langs Schouwen-
Duivelands dreven toog en op zijn
tochten ook vaak Ouwerkerk aan
deed. Oudere bewoners bewaren kos
telijke herinneringen aan die zwer
ver. die over een zekere soort
wijsheid bleek te beschikken. ,,Ze
braken het dorpshuis bijna af toen ik
dat plaatje liet zien", vertelt me
vrouw Veltman over die avond, die
vorig jaar onder het motto 'Ouwer
kerk Vroeger' in het Dorpshuis werd
gehouden.
Ouwerkerk kende immers in het re
cente verleden een zekere toestroom
van allochtonen en hoewel de integra
tie met de autochtone bevolkings
groep over het algemeen vlotjes
blijkt te verlopen, kan het wellicht
nooit kwaad eens wat nader te belich
ten hoe die Ouwerkerkse samenle
ving destijds functioneerde en waar
bepaalde emotionele zaken hun oor
sprong vonden.
De bewoners zijn door middel van
een berichtje in de Ouwerkerkse
Dorpskrant 't Aollegaertje opgeroe
pen hun herinnering eens af te tasten.
Verhalen, foto's en eventueel ook
vroeger gebruikte materialen kun
nen van belang zijn bij het scheppen
van een historisch beeld over de Ou
werkerkse bedrijvigheid. Tijdens de
presentatie-avond, vrijdag 17 okto
ber, aanvang 19.30 uur in het dorps
huis zullen de dames Veltman en
Kuyper er nog wat nader op ingaan.
Er staan de bezoekers vrijdag
avond overigens weer heel wat sail
lante prentjes te wachten. Het is de
bedoeling dat er met de diapresenta
tie eerst een rondje over het dorp
wordt gemaakt om vervolgens in de
richting Viane verder te gaan.
Mevrouw Veltman laat weten, weer
vele nieuwe aanwinsten aan de col
lectie te hebben kunnen toevoegen en
die zal ze uiteraard graag tonen. Er
zullen plaatjes worden getoond van
de windhoos, die Ouwerkerk in 1933
trof. Verder zijn er enkele unieke fo
to's van Ouwerkerk tijdens de inun
datie en direct na de bevrijding. Fo
to's, die werden gemaakt door een
zoon van de toenmalige dijkbaas.
Na de pauze zullen voornamelijk
groepsfoto's worden getoond en hoopt
men de dorpsverhalen over het onder
wijs van toen los te krijgen.
Ook het heden
Koos Keelman: een ludieke zwerver, die rond 1900 langs Schouwen-Duive-
landse dreven trok.
'Ouwerkerk Vroeger' is een belang
rijk onderdeel geworden van de acti
viteiten van de Culturele Vereniging,
maar vormt zeker niet het enige
werk, waar deze groepering zich mee
bezighoudt, zo blijkt uit een kort
gesprekje met de huidige voorzitster
mevrouw Ch. Steutel. Zij laat weten,
dat het bestuur vol plannen zit om zo
veel mogelijk dorpsbewoners iets van
zijn of haar gading te kunnen bieden.
Alleende financiële middelen zijn
zeer beperkt. De contributie be
draagt 7,50 per jaar en dat wil men
liever zo houden, om te voorkomen
dat er voor sommigen een financiële
drempel voor het lidmaatschap
wordt gevormd. Als de Culturele Ver
eniging immers niet door een brede
dorpsgroepering wordt gedragen,
schiet men het doel voorbij, vindt de
voorzitster.
•f