2U
ft
W
lland
veilig
17
put Schaar. In dit bouwdok staan negentien kant en klare pijlers. Het
duurt enkele weken voordat dat bouwdok geheel onder water staat.
Daarna wordt de ringdijk doorgebaggerd en kan de inmiddels afge
bouwde Ostrea naar binnen varen om hijsproeven met een pijler te
nemen. De eerste pijler zal eind 1982 uit het bouwdok naar zijn
plaats van bestemming worden gevaren.
11 September 1981
Het afmeerponton wordt gedoopt en te water gelaten. Dit ponton
(totale kosten f 45 miljoen) zal dienen om het hefschip Ostrea tijdens
het plaatsen van de pijlers nauwkeurig op zijn plaats te houden. Het
zal begin 1982 klaar zijn. De Macoma wordt gebouwd bi] de
scheepswerf De Merwede te Hardinxveld-Giessendam
7 December 1981
Minister Zeevalking stuurt kort na zijn aantreden het tiende voort
gangsrapport naar de Tweede Kamer Daarin wordt melding ge
maakt van een tekort van f 729 miljoen. Daarin zit een bedrag van
f 130 miljoen als gevolg van het later voltooien van de Stormvloedke
ring (1986 in plaats van 1985). f 243 Miljoen van het totaal tekort
komt voor rekening van technische tegenvallers, zoals aanloopmoei-
lijkheden bij de verdichting van de bodem, de drempel en fundering
Er wordt naar besparingen gezocht, die f 280 miljoen kunnen ople
veren.
Het 'onderzoek naar de uitvoering en het ontwerpen van werk
schepen en apparatuur is in volle gang. Er wordt op een breed front
gewerkt Er moeten technische problemen worden opgelost, maar
op veel onderdelen verloopt het werk naar wens en binnen het tijd
schema.
Januari 1982
Het mattenlegponton Cardium is klaar. Het wordt van de werf in
Vlissingen naar de Oosterschelde gevaren.
Februari 1982
Het informatiecentrum op Neeltje Jans wordt uitgebreid als gevolg
van de grote publieke belangstelling.
Maart 1982
Het proevenprogramma met de Cardium levert moeilijkheden op
Er moeten enkele kinderziektes worden verholpen, een vertraging
van ongeveer twee maanden
17 Mei 1982
De Raad van de Waterstaat adviseert minister Zeevalking over be
zuinigingsmogelijkheden op het hele Oosterscheldeproject. De
Raad adviseert tot uitstel van verbreding van het noordelijk deel van
het kanaal door Zuid-Beveland (voorlopig hoeft daardoor f 175 mil
joen niet te worden uitgegeven). Ook kan in de Oesterdam een klei
nere sluis worden gebouwd. Over de Stormvloedkering kan een
smallere weg worden aangelegd.
Juni 1982
De Algemene Rekenkamer begint op verzoek van de Tweede Ka
mer met een onderzoek naar de financiële besluitvorming rondom
het Oosterscheldeproject
15 Juni 1982
Minister Zeevalking stuurt elfde voortgangsrapport naar parle
ment. Wederom blijken de kosten gestegen. Nu is de raming voor
het project toegenomen met f 83 miljoen. Er kan f 50 miljoen wor-'
den bezuinigd op de compartimenteringswerken Technisch verlo
pen de werken naar wens
Augustus 1982
Er wordt een begin gemaakt met de bouw van het bedieningsge
bouw voor de Stormvloedkering, dat later de naam Ir J. W. Topshuis
krijgt.
ningen zijn professioneel en tal
rijk....
Tijdens de uitvoering van de om
vangrijke Oosterscheldewerken heeft
men de goede gedachte gehad om het
publiek de gelegenheid te bieden een
en ander zelf te kunnen bezichtigen
op het werkeiland Neeltje Jans. Daar
was ook een voorlichtingscentrum in
gericht dat door honderdduizenden is
bezocht.
De presentatie van het immense
waterbouwkundigproject en de wer
ken die er aan vooraf gingen zal tot in
lengte van jaren tal van bezoekers
blijven boeien, niet langer in de toch
altijd nog enigszins provisorische en
tourage van de noodgebouwen maar
in het schitterende Topshuis.
Wanneer men daar kennis kan ne
men van bijvoorbeeld de modellen
van de futuristische vaar- en werktui
gen die bij de bouw van de Storm
vloedkering zijn gebruikt, dan is het
verschil met de gereedschappen van
vroeger wel heel erg groot.
In vergelijking tot de objekten van
tegenwoordig vallen de attributen
die in vroeger eeuwen werden gehan
teerd volkomen in het niet. Wie zich
van dat verschil persoonlijk wil over
tuigen zal eens een kijkje moeten ne
men in het waterschapsgebouw ('s
Lands Kamer) aan het Havenpark te
Zierikzee.
Waterschapsbestuurders en ambte
naren van het Waterschap Schou-
wen-Duiveland hebben in de loop der
jaren een verzameling aangelegd van
allerlei attributen, die voorheen bij
dijksbouw en dijkage (onderhoud en
herstel) werden gebruikt. Deze zeld
zame en zeer kostbare collectie toont
aan dat vroeger veel lichaamskracht
moest worden aangewend om de dijk
werken ten uitvoer te leggen.
Dijksherstel
Behalve de verzameling in het klei
ne 'waterschapsmuseum' laat ook een
hoogst interessant schilderij in de
bestuurskamer van het waterschap
duidelijk zien hoe moeizaam en ar
beidsintensief de dijkage in vroeger
tijden in haar werk ging.
De anonieme schilder uit de eerste
helft van de 18e eeuw toont hoe met
veel manschappen, kruiwagens, spa
den en zgn. krammatten een in de
dijk geslagen grote opening weer
28 Oktober 1982
Minister Zeevalking stuurt het twaalfde voortgangsrapport naar de
Tweede Kamer. Het werk vlot goed Alle grote werkschepen zijn nu
in de Oosterschelde. De kinderziektes zijn goeddeels verholpen,
maar er waren ook nadere studies en proeven nodig ondermeer
voor de bodembescherming. Er is wederom sprake van een
kostenstijging, ditmaal van f 128 miljoen. Daarnaast is er een finan
cieringstekort voor prijsontwikkelingen. De bouw van de pijlers is bij
na afgelopen. Men ligt daarmee voor op het schema. Men is begon
nen met de produktie der funderingsmatten. Hierin is enige
vertraging ontstaan. Op bepaalde onderdelen dient een 126-urige
werkweek te worden aangehouden om niet achterop te raken. Een
tegenvaller was het doorbreken van de Markiezaatskade in de eerste
helft van het jaar De totale kosten van alle Oosterscheldewerken na
voltooiing worden geraamd op f 8,6 miljard Later zal blijken dat dit
bedrag aanzienlijk lager uitkomt
November 1982
Het verdichtingsschip Mytilus is klaar met het verdichten van de
zandbodem op de plaats waar de Stormvloedkering zal komen te
staan
12 November 1982
De eerste funderingsmat wordt afgerold op de zeebodem.
20 December 1982
De laatste pijler van de Stormvloedkering in de bouwput is klaar.
2 Maart 1983
Minister Smit-Kroes, eind vorig jaar aangetreden als opvolger van
minister Zeevalking, vraagt advies aan de Raad van de Waterstaat
over eventueel uitstel van de voltooiing van de compartimenterings
werken. Dat kan een lastenverlichting opleveren voor de eerstvolgen
de jaren.
April 1983
De Ostrea, het hefschip voor vervoer en plaatsing van de pijlers,
gaat oefenen. Er wordt een pijler bij wijze van proef enkele malen op
funderingsmatten neergezet.
17 Mei 1983
De laatste bouwdokken, waarin de pijlers van de Oosterschelde
zijn gebouwd, worden onder water gezet
3 Juni 1983
De Raad van de Waterstaat adviseert minister Smit-Kroes drin
gend de voltooiing van de compartimenteringswerken niet te tempo-
22 Juni 1983
Minister Smit-Kroes deelt de Tweede Kamer mee, dat zij heeft be
sloten in de Oesterdam geen liftsluis maar een gewone sluis te laten
bouwen. Dat is goedkoper. Deze oplossing is aanvaardbaar voor het
milieu, aldus de minister.
27 Juni 1983
Minister Smit-Kroes stuurt dertiende voortgangsrapport' naar par
lement. De werken maken goede vorderingen, maar er zijn financië
le tegenvallers van 238 miljoen gulden. Het ontwerpen van de meet
systemen, van belang voor de uiterste nauwkeurigheid bij de
uitvoering van het werk. vergt veel geld en aandacht. De minister ziet
zich gedwongen de afbouw van de Philipsdam toch met een jaar uit
te stellen. Dat is nodig om een oplossing te vinden voor een eerder
tekort van f 37 miljoen
10 Augustus 1983
Belangrijke mijlpaal in bouw Stormvloedkering. Onder grote be-
wordt gedicht. Het tafereel is uiter
mate levendig en spektakulair. Door
de dijkopening is op de achtergrond
het silhouet van Zierikzee te zien. Op
de voorgrond varen enkele schepen;
sommige zullen materialen hebben
aangevoerd. In een roeiboot bevin
den zich waarschijnlijk leden van het
polderbestuur alsmede opzichters
en/of dijkbazen.
De waterschaps- en zeeweringsge
schiedenis van Schouwen is veelzij
dig en belangwekkend. Het gaat ui
teraard niet alleen over aanleg,
onderhoud en herstel van dijken
maar bovenal om de bewoners, die
aan de dijken werkten of achter de
beschermende dijken woonden en
werkten.
Wanneer wij nog eens in de historie
duiken dan valt het al gauw op dat
Zeeland uitermate bekwame water
bouwkundigen binnen haar grondge
bied heeft zien opgroeien. Hoe kan
het ook anders want men werd bijna
dagelijks met de grillen van het wa
ter geconfronteerd. Namen als Ca-
land (vader en zoon), Labrijn, de Mu-
ralt en Schraver worden door de
tijden heen terecht met ere genoemd.
Het is met name laatstgenoemde ge
weest die kon bogen op een zeer op
merkelijke loopbaan.
Opmerkelijk figuur
In het al eerder aangehaalde werk
van De Bruin over honderd jaar Pro
vinciale Waterstaat Zeeland .Waken
en bewaren") is terecht veel aandacht
besteed aan de opmerkelijke figuur
die Andries Schraver was. Schraver,
in 1754 te Brouwershaven geboren,
was een zoon van zeer eenvoudige ou
ders. Zijn loopbaan verliep na een
moeizame start (hoe kon het ook an
ders) glanzend. Hij mag als de eerste
hoofdingenieur van de waterstaat in
Zeeland worden beschouwd!
Wij zullen zijn stijgen op de maat
schappelijke ladder niet op de voet
volgen; slechts aanstippen dat hij
vooral tijdens het bewind van koning
Lodewijk Napoleon erkenning
kreeg: Schraver werd benoemd tot
„Inspecteur van de zeewerken in het
departement der Monden van de
Schelde." Vooral na de stormvloed
van 1808 bewees hij opnieuw zijn gro
te capaciteiten. Een gratificatie na
mens de koning ter grootte van dui
zend gulden, een indrukwekkend
bedrag in die dagen, viel hem ten
deel. Op verzoek ontwierp Schraver
plannen voor afdammingen(J) van
het Sloe en de Oosterschelde....
Andries Schraver is in de rij van be
kwame waterbouwkundigen onge
twijfeld een van de grootste geweest.
Het zou bepaald niet overdreven zijn
om hem kort na de voltooiing van de
indrukwekkende Oosterscheldewer
ken - die een monument voor onze he
dendaagse ingenieurs mogen worden
genoemd - alsnog te eren met een
waardig monument.
Zoals Caspar de Robles uitziet over
de dijk bij Harlingen en Lely zijn
blik laat gaan over de Afsluitdijk, zo
zou Andries Schraver, grote zoon van
Brouwershaven, in brons of steen een
plaats verdienen op de dijk bij deze
stad, bijvoorbeeld dicht bij het Gre-
velingenmeer....
„Neeltje Jans"
voor altijd
Nog onverklaard blijft de naam
Neeltje Jans, al weten wij sinds kort
met zekerheid dat die naam op
Schouwen al in 1726 in gebruik was.
Het ligt in de lijn der verwachting dat
„Neeltje Jans" als naam tot in verre
toekomst verbonden zal blijven aan
de zandplaat, die werkeiland werd en
wellicht ook een belangrijke locatie
in het grote geheel van de Ooster-
scheldekering zal blijven.
Op en bij Neeltje Jans is wa
terstaatsgeschiedenis geschreven.
Miljoenen bezoekers zullen in de
naaste toekomst de „open" Storm
vloedkering met eigen ogen willen
zien en vaststellen dat de miljarden
die hier uit hun belastinggeld zijn
besteed, goed besteed zijn!
langstelling wordt op 10 augustus 's nachts de eerste pijler op de
zeebodem neergezet De plaatsing verloopt voorbeeldig. Later zal
blijken, dat alle pijlers op enkele centimeters nauwkeurig, ruim bin
nen de marge, worden geplaatst en dat de voorziene correctiemat-
ten vrijwel overal achterwege'kunnen blijven.
24 Oktober 1983
De minister stuurt het veertiende voortgangsrapport naar het par
lement In deze halfjaarlijkse verslagperiode wordt een tekort van
I 88 miljoen gesignaleerd. Overigens zijn er ook besparingen op on
derdelen van het werk Het mattenleggen verloopt hu voorspoedig
In het begin van het jaar waren daarin enkele tegenslagen. In de
stroomgeulen Hammen en Schaar van Roggenplaat liggen ze nu al
lemaal, boven verwachting vlak. Ook andere onderdelen verlopen
goed
23 November 1983
De laatste pijler wordt in de stroomgeul Hammen geplaatst. Er zijn
er sinds 10 augustus nu zestien geplaatst.
15 December 1983
De Rekenkamer doet verslag van haar bevindingen over het on
derzoek naar de financiële besluitvorming Oosterschelde. De hoofd
lijn is, dat het project destijds financieel te optimistisch is gepresen
teerd om een open Oosterschelde politiek haalbaar te maken
Anderzijds wordt de Tweede Kamer voorgehouden, dat zij zich te
weinig kritisch jegens het regeringsvoorstel heeft opgesteld.
December 1983
Er zijn in 1983 meer dan 300000 bezoekers op het werk geweest.
Januari 1984
De Roompotsluis in de Oosterscheldedarh (in het werkeiland
Noordland) is klaar
17 Januari 1984
Er wordt besloten eén pijler minder in de Stprijjvlqg^kgrjqgjte
plaatsen Nu dus 65 in het totaal in plaats van 66~pijlérs Daarmee
wordt de flexibiliteit vergroot ep kan de uitvoering worden bespoe
digd. Besparing 10 tot 15 miljoen gulden De doorstroomopening
wordt er niet kleiner'door, omdat er minder correctiematten nodig
waren dan voorzien. Daardoor werd de doorstroomopening ruimer.
14 Maart 1984
Minister Smit-Kroes verleent een speciale commissie onder leiding
van dr L J C. M. Ie Blanc opdracht om de raming van het.nog.uit
te voeren deel van het Oosterscheldeproject en de gesignaleerde
kostenverhogingen nog eens door te lichten.
23 Maart 1984
Minister Smit-Kroes stuurt vijftiende voortgangsrapport naar parle
ment De bouw verloopt vlot, maar wederom financiële tegenvallers.
namelijk 33 miljoen als gevolg van prijsstijgingen en I 44 miljoen
door kostenontwikkelingen. Toch kon er op veel onderdelen ook
goedkoper worden gewerkt, onder andere door een grotere doelma
tigheid als gevolg van ervaring, wijziging in de exploitatie en kritisch
doorrekenen van de ramingen. Er zijn echter ook werkzaamheden
die moeilijker blijken dan voorzien, bijvoorbeeld als gevolg van de
krachtige stromingen in de sluitgaten.
1 Mei 1984
De eerste verkee.rskoker wordt op de Stormvloedkering gelegd
2 Mei 1984
De minister laat weten te kiezen voor een zandsluiting van de
Oesterdam in plaats van een sluiting met stortsteen Zandsluiting is
beter voor de scheepvaart en levert een besparing van 15 miljoen
op.
10 Mei 1984
Een drukke week de laatste mat voor de Stormvloedkering wordt
in de monding van de Oosterschelde afgerold.
Begin juli 1984
De éénmiljoenste bezoeker aan de Stormvloedkering wordt ver
welkomd. nadat het informatiecentrum op Neeltje Jans in de zomer
van 1979 werd geopend.
29 Augustus 1984
De eerste schuif voor de Stormvloedkering wordt aangebracht tus
sen twee pijlers aan de rand van de stroomgeul Hammen onder de
oever van Schouwèn-Duiveland
Eind september 1984
De laatste van de 65 pijlers voor de Stormvloedkering wordt op zijn
plaats gezet. Het plaatsen van.de pijlers is binnen de gestelde ter
mijn m ruim dertien maanden voltooid
8 Oktober 1984
Zestiende voortgangsrapport naar parlement. Het werk vordert
zeer goed. Er waren kostenstijgingen, maar die konden geheel wor
den gecompenseerd. Het blijkt dat de inzet van extra sleepboten en
een zwaardere verankering der werkschepen nodig is door de
steeds hogere stroomsnelheden Dit werkt kostenverhogend.
23 Januari 1985
Hef rijk, de provincie Zeeland en de gemeente Westerschouwen
worden het eens over tracé van rijksweg 57, dat op Schouwen aan
sluiting moet geven over de weg over de Stormvloedkering.
25 Januari 1985
De commissie Le Blanc dient haar eindrapport in. Daarin worden
ondermeer aanbevelingen gedaan voor een uitctevebeheersmg en
stroomlijning van lijn- en projectorganisatie.
18 Maart 1985
Zeventiende voortgangsrapport naar parlement. Wederom geen
financieringstekort. De kostenstijgingen konden geheel worden ge
compenseerd door meevallers en besparingen ondermeer bij de
compartimenteringswerken. In Hammen en Schaar van Roggen-
plaat zijn alle brugdelen op de pijlers geplaatst. In stroomgeul Ham
men zijn alle schuiven aangebracht
2 Juli 1985
De eerste dorpelbalk voor de Stormvloedkering wordt door de drij
vende bok Taklift 4 op zijn plaats gebracht Een maand eerder is het
bouwdok. waarin 62 dorpelbalken zijn gebouwd onder water gezet.
Het plaatsen van de dorpelbalken wordt een nauwkeurig werk. dat
naarmate het vordert steeds moeilijker wordt. De dcwDrstroomopenin-
vgen worden namelijk steeds kleiner en daardoor.de stroomsnelhe
den groter.
9 September 1985
Achttiende voortgangrapport naar parlement. De vordering van
de werken blijft goed Ditmaal weer wel financiële overschrijdingen.
namelijk f 132 miljoen. Komt vooral door plaatsen van dorpelbalken
en schuiven. Daarvoor blijkt meer personeel en materieel nodig dan
kon worden voorzien. Bij compartimenteringswerken vrijwel geen
overschrijdingen Voor de verbetering Kanaal door Zuid-Beveland
zal I 60 miljoen uit de begroting van de Oosterscheldewerken wor
den overgebracht naar de post Scheepvaartwegen en Havens.
Netto-overschrijdingen aan Oosterscheldewerken-werken in afgelo
pen tien jaar (exclusief inflatie) bedragen ongeveer f 700 miljoen
9 September 198^,^. ,_J(.
Minister Sm it- K roes'vraagt Raad van de Waterstaat'om advies óver
het beheer van de Stormvloedkering.
28 Oktober 1985
De laatste verkeerskoker wordt op de Stormvloedkering gelegd. Er
is nu een verbinding - voor het werkverkeer - van Schouwen-
Duiveland naar Noord-Beveland.
11 December 1985
Het onderzoek naar in januari gebleken onvolkomenheden aan de
schuiven is klaar. Het blijkt dat de verbeteringen aan de schuiven die
zich voordeden bij de lassen van de buizen, beperkt kunnen blijven
tot het nabewerken van een bepaald aantal lassen
6 Januari 1986
De studie afgeleide .effecten van Oosterscheldewerken is klaar.
Daaruit blijkt dat vergelijkbare constructiespals de Stormvloedkering
met de nieuw verworven kennis 15 tot 20 procent goedkoper ge-
bouwd kunnen worden. De leereffecten van het project monden niet
uit in commerciële voordelen, er is geen markt voor zulke construc
ties. Overigens is er een aantal nieuwe technieken ontwikkeld.
17 Februari 1986
Negentiende voortgangsrapport (het op een na laatste) naar- par
lement. Geen overschrijdingen van de kosten. Het eindbedrag voor
het hele Oosterscheldeproject. inclusief compartimenteringsdam-
men en bijkomende wérken kan nu worden vastgesteld op 7.8 miljard
gulden.
26 Maart 1986
Het afmeerponton Macoma is als eerste van de grote werksche
pen verkocht
27 Juni 1986
De laatste schuif van de Stormvloedkering wordt op zijn plaats ge
bracht. Nu zijn alle onderdelen van de Stormvloedkering geplaatst
Dit is binnen het tijdschema verlopen Alleen de toplaag van de
drempel moet nog worden voltooid. Daartoe zal de stenenlegger Tri
as nog enige ti|d in bedrijf zijn
