1
Jubileumboek Beter Wonen
ZIERIKZEESOHE NIEUWSBODE Vrijdag 22 augustus 1986 Nr. 23986
J
met gesloten beurs. „Wij namen de
woningen over in de stéat waarin ze
zich bevonden - met alle schulden en
reserves, die gemaakt waren", aldus
de samensteller.
„De staat van onderhoud was over
al slecht tot zeer slecht te noemen -
en de onderhoudsreserves waren
overal matig. We hebben in een tijd
vak van meer dan 10 jaar dit 'oude'
bezit gesaneerd en hebben vooral in
Bruinisse veel verwaarloosd bezit
grondig opgeknapt of zelfs door
nieuwbouw vervangen. In Zierikzee
zijn ondermeer woningen in het 's
Heer Lauwendorp door nieuwbouw
vervangen, maar ook in Noordwelle,
Serooskerke en Haamstede". Aan het
tijdperk van de zes kleine huur-
instanties was een einde gekomen en
maakten plaats voor een efficiënter
beheer.
Coumou ging bij het samenstellen
van het jubileumboek de vele cijfer
matige overzichten niet uit de weg,
waardoor 35 jaar Beter Wonen ook
een praktische waarde heeft gekre
gen naast het historische. In een oog
opslag wordt de lezer wegwijs ge
maakt in het groeiend woningbezit
van de vereniging; de organisa
tiestructuur en de voor- en tegen
spoed, die de vereniging in haar be
staan tegenkwam. Wie een huis huurt
van Beter Wonen komt zijn of haar
adres zeker tegen in de opsomming
van het woningbezit per gemeente.
Zelfstandig
Zelfstandig, maar toch sterk ver
strengeld in de Beter Wonen
structuur is de Stichting Woningen en
Woongebouwen voor Bejaarden op
Schouwen-Duiveland. Om de bouw
van bejaardenwoningen te kunnen
realiseren riepen de zes Schouwen-
Duivelandse gemeenten deze stich
ting in het leven, waardoor er 338 wo
ningen gebouwd konden worden. De
stichting heeft deze woningen enige
jaren met grote moeite geëxploiteerd;
de mogelijkheden voor onderhoud en
administratie waren gering, de inte
resse matig en het geheel verliep
moeizaam. Beter Wonen werd bena
derd om het beheer van de woningen
over te nemen.
Dat leek gemakkelijker gezegd
dan gedaan. Bij overname van de le
ningen zouden deze tegen een aan
zienlijk hogere rente afgesloten moe
ten worden „wat het geheel van de
exploitatie nadelig zou beïnvloe
den". De oplossing is toen gevonden
in de constructie, dat het bestuur van
de stichting aftrad en vervangen
werd door het bestuur van Beter Wo
nen. Zoals bekend bouwt de stich
ting momenteel 32 servicewoningen
aan het Zierikzeesc Janncwekken en
het gegeven, dat de gemeente Zierik
zee geen gemeentegarantie heeft wil
len toekennen, heeft Coumou onge
twijfeld teleurgesteld. Hij spreekt in
het boek van 'in de steek laten'. Die
vermening van de stichting met Be
ter Wonen heeft meerdere keren tot
onduidelijkheden geleid.
Ondanks het feit, dat het 84 pagi
na's tellende boekwerk boordevol in
formatie staat legt de schrijver in zijn
voorwoord uit, dat niet gestreefd is
naar volledigheid. Het biedt de lezer
echter interessante details en zorgt
door zijn uitvoerige beschrijving
voor de nodige herkenning. De Zie-
rikzeese drukkerij Lakenman
Ochtman heeft zorggedragen voor de
vormgeving en de druk en heeft hier
mee een flink stuk vakmanschap af
geleverd; immers het oog wil ook
wat.
Waarom
De voorzitter van Beter Wonen, F.
K. Vos legt voorafgaand aan de ge
schiedschrijving uit, waarom een 35-
jarige instantie het meer dan de
moeite vindt een en ander op schrift
te stellen. „Geschiedenis, die te laat
wordt geschreven kan deels overleve
ring worden; geschiedenis die te
vroeg geschreven wordt kan te weinig
afstandelijk zijn; 35 jaar lijkt een
aanvaardbare tijd".
Door wijsheid wordt een huis ge
bouwd,
door verstand wordt het bevestigd;
door kennis worden de kamers ge
vuld met allerlei kostbaar.en lieflijk
bezit (Spreuken 24:3,4)
ZIERIKZEE - „De kleine
woningen herbergden va
der, moeder en 8 tot 10 kin
deren of meer. De gang was
smal, aan de bovenzijde ge
wit, onder een lambrize-
ring van zwarte teer. Aan
het einde van de gang was
de keuken, uitgebouwd
de huur was 1,50-2,50 gul
den per week en werd iede
re maandag geïncasseerd.
De huurinner nam tevens
de klachten van de bewo
ners in ontvangst. Sum
mier werd er gehoor gege
ven aan deze nooit
aflatende golf van wensen
en klachten". Ondermeer
met bovenstaand citaat ty
peert de onlangs overleden
oud-voorzitter van woning
bouwvereniging Beter Wo
nen, J. Coumou, de situatie
in Zierikzee omstreeks
1920. Geen beter betoog
denkbaar om het belang
van een goede woning
bouwvereniging te bena
drukken.
Vanmiddag, vrijdag, heeft me
vrouw M. N. Coumou-Groenendijk
tijdens een bijeenkomst in het stad
huis te Zierikzee het eerste exem
plaar van het jubileumboek '35 jaar
Beter Wonen' in ontvangst genomen.
Haar man en schrijver van het boek
heeft het ter perse gaan van de uitga
ve niet meer mogen meemaken en dat
betekende voor de velen die hem ken
den een bijeenkomst met gemengde
gevoelens; enerzijds vreugde over het
verschijnen van het boekwerk; an
derzijds een 'herinnering aan Cou
mou, die zich bijzonder lange tijd
heeft ingespannen voor Beter Wonen.
In dit verband past hem niets beter
dan de hem toegedichte titel de
bouwheer van Schouwen-Duiveland..
Acte
Deze bouwheer was er bij toen de
toenmalige notaris Van der Ende in
Zierikzee de oprichtingsacte op
maakte en de toelating als woning
bouwvereniging bij het betreffende
ministerie aanvroeg. De koninklijke
goedkeuring viel op 19 oktober 1948
in de bus. Een nieuwe periode voor de
volkshuisvesting op' Schouwen-
Duiveland brak aan. Maar het zou
nog 37 jaar duren eer Beter Wonen
zich eigenaar kon noemen van 3127
woningen.
Voor de komst van de professionele
instelling waren de inwoners van het
eiland aangewezen op de sociale ge
voelens van diakonie en gemeenten.
Zolang de bewoner van een oude wo
ning mondig genoeg was en zijn werk
kon doen, leefden de gezinnen - vaak
in grote armoede - verder. „De wedu
wen hadden het erg moeilijk. Ik hoor
in die tijd nog een weduwe opmerken
het weduwekleed is zwaar te dra
gen; iedereen trapt erop", verhaalt de
schrijv.er.
Naast het burgerlijk armenbestuur
en de kerk ving ook de middenstand
een deel van deze armoede op. De on
dernemers moesten krediet verschaf
fen als er geen werk (lees: geen inko
men) was. De arbeid diende zich pas
in de zomermaanden aan, zodat het
afbetalen kon beginnen. „Mijn groot
moeder girfg 's avonds, als het stil
was, luisteren of de Schelde al ruisde.
Dat betekende dat de wind niet meer
uit het oosten kwam en dat de dooi
zou inzetten. Er kwam dan weer
werk...en geld!".
Burgerij
Ook in de beginjaren van de twin
tigste eeuw had de gegoede burgerij
Een waardevol werk van de bouwheer van Schouwen-Duiveland
door, dat wanneer de strijd om het be
staan door ouderdom te zwaar werd,
er ingegrepen moest worden. Zo was
ia Zierikzee door de Hervormde Dia
konie het Hervormd Diakonie ver
pleeghuis in de Hoge Molenstraat
gesticht (later Irene). Maar men had
in Zierikzee ook de zogenaamde
Godskamers aan het Hofferplein, de
Lukaskamertjes in de Minnebroe
derstraat en het Sint Jacobshofje aan
de Sint Domussstraat. Dit waren
huisjes van de gilden, later ten dele
van de kerk en bestemd voor behoef
tige gildebroeders (Godskamers voor
vissers en kleermakers, Lukaska
mertjes voor schilders).
Het moge uit de geschiedschrijving
van de oud-voorzitter duidelijk zijn:
hier en daar springt de gemeente of
de kerk in, maat van een structurele
zorg; laat staan goede huisvesting,
was nog nauwelijks sprake. De zorg
voor de behoeftigen bleef beperkt en
de tijd naderde langzaam aan de
Tweede Wereldoorlog. In die tijd laat
Zeelandia als fabrikant van bakkerij
grondstoffen zich zien op het front
van de woningbouw.
De directie van Zeelandia - H. J.
Doeleman NV - dacht evenals de ei-
landelijke bevolking, dat de oorlog
niet lang zou duren. Al in 1941 (de
oorlog zou nog vier jaar duren) was
de directie al druk in de weer om
plannen té maken voor na de oorlog.
Gesproken werd over exportuitbrei
ding, produktuitbreiding en markt-
vergroting. Het vermelden van Zee
landia zou in dit verhaal geen enkele
betekenis hebben, als de toenmalige
directie niet gedacht zou hebben aan
de woningbouw.
En die gedachte was er wel dege
lijk. Personeelsuitbreiding gaat im
mers gepaard met woningbehoefte en
het lag daarom voor de hand, dat Zee
landia hier plannen voor maakte. Ar
chitectenbureau Rothuizen en 't
Hooft kreeg opdracht om de bouw
van enkele woningen voor te berei
den. Coumou, die indertijd ook al be
trokken was bij de bedrijfsvoering
van Zeelandia zette hiermee zijn eer
ste serieuze stappen in de richting
van de volkshuisvesting. Was het in
eerste instantie vanuit een bedrijfsvi-
sie, later zou die praktische benade
ring veranderen in een soort gedre
venheid.
Gedachte
De gedachte van Zeelandia, dat de
oorlog snel voorbij zou zijn, vond
geen gehoor bij de Duitse bezetter en
de bouwplannen moesten de kast in.
Het duurde tot 1947 voordat de plan
nen weer werden opgediept. De eer
ste jaren na de oorlog hoefde nié
mand aan bouwen te denken. De
geldontwaarding speelde hierbij een
rol, maar voor Zeelandia ook het ge
geven, dat verwoeste of verouderde
produktiemiddelen eerst vervangen
moesten worden. Geld voor de bouw
van woningen kreeg Zeelandia niet
van het ministerie, want die keerde
alleen bedragen uit aan woning
bouwverenigingen „zijnde verenigin
gen, uitsluitend werkzaam in het be
lang van de volkshuisvesting". De
noodzaak om een woningbouwver
eniging op de richten was meer dan
aanwezig.
Na de oprichting van Beter Wonen
(de naam komt voort uit een prijs
vraag onder het personeel - red) was
ook Zeelandia ruim vertegenwoor
digd in het bestuur. Ook in de in 1952
opgerichte Raad van Commissarissen
was Zeelandia vertegenwoordigd in
de persoon van directeur M. Doele
man H. Jzn.
Wie bij de oprichting van Beter Wo
nen in de veronderstelling leefde, dat
het nu gedaan zou zijn met het wo
ningtekort, stootte zijn neus. Finan
ciering van de de woningbouw kwam
maar moeizaam op gang en de vele
ministeriële bepalingen maakten het
er voor Beter Wonen niet gemakke
lijker op om van een gewone woning
wetwoning iets bijzonders te maken.
Volgens Coumou is de vereniging
hier ondanks de moeilijkheden toch
in geslaagd, wanneer hij spreekt
over „Het mag daarom weieens ge
zegd worden dat het een prestatie is
dat Beter Wonen nog zo'n grote ver
scheidenheid aan vormgeving heeft
kunnen brengen, 11 /.ien deze beper
kingen".
Beter Wonen heeft als relatief jonge
vereniging een explosieve groei mee
gemaakt. Een tiental woningen is te
overzien, maar toen na. de Waters
noodramp het plan Buyse werd ge
realiseerd - waarin 131 woningen wer
den gebouwd - veranderde Beter
Wonen al in een behoorlijke instel
ling en hier werd dan ook het perso-
neelsteam op afgestemd. J. Folmer
kon zich de eerste vaste medewerker
van Beter Wonen noemen, die aan
vankelijk kleine herstelwerkzaamhe
den uitvoerde en later als opzichter
tot aan zijn pensionering in dienst
bleef.
Groeien
Het aantal woningen bleef groeien
en in 1985 zag het eigendom er als-
volgt uit: Brouwershaven (143), Drei-
schor (92), Noordgouwe (30), Schudde-
beurs (6), Zonnemaire (52), Bruinisse
(314), Nieuwerkerk (153), Oosterland
(188), Ouwerkerk (33), Sirjansland (9),
Ellemeet (27), Kerkwerve (79), Loo-
perskapelle (2), Scharendijke (94),
Burgh-(40), Haamstede (229), Noord
welle (10), Renesse (110), Serooskerke
(26) en Zierikzee (1490). Beter Wonen
is met haar 3127 woningen een begrip
- een gegeven - geworden op
Schc/uwen-Duiveland.
In 35 jaar Beter Wonen beschrijft de
oud-voorzitter sommige bouwprojec
ten uitvoerig, waaruit de stijgende
lijn in het woningaantal valt af te le
zen. Wellicht het grootste project is
het overnemen van de gemeentewo
ningen geweest. Na een een jaar on
derhandelen kreeg de woningbouw
vereniging er 963 woningen bij.
Blok
De vele woningen in de zes gemeen
ten was het lokale bestuur een blok
aan het been. De huurinning en het
onderhoud vergde veel tijd van de
ambtenaren en dit terwijl Beter Wo
nen zich steeds meer bekwaamde in
dit werk. De overname geschiedde
