'n Dorp bewaart geheimen
Omstreeks 1 mei verschijnen
drie boeken over Renesse
College:
verpleeghuis
Tholen
te klein
Pikant in
Kamerbankjes
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Donderdag 27 maart 198C Nr. 23904
9
Vroeger jaren bestond in Renesse de mandolinevereniging Goud klank en op een concours te Arnhem werd destijds
deze aardige foto gemaakt. Goudklank is al lang ter ziele maar daar staat tegenover dat het allemaal nog niet zo ver
schrikkelijk lang geleden is en daarom zijn de namen van de afgebeelde personen wel te achterhalen.
Op de bovenste rij van links naar rechts: Adrie Gilijamse, Jo Kooman en Cor Kooman en vervolgens op de tweede
rij: Jaap Kooman, Bien Braber, Leen van Strien, Martha Steenland, Mattie Gilijamse, Rinus Verseput, Magda Janse,
Rinus Krijnse Locker en Willy van Strein.
Rechts staat voorzitter C. M. Evertse en op de volgende rij (derde rij van boven) herkennen we vervolgens Annemarie
Guequirre, Jo Boot, Riet Dalebout, Mattie Verboom, Bram Lindhout en Nelly Kappers.
Op de onderste rij, van links naar rechts Lenie van der Nood, Jannie Wandel, Marie Goossens en Annie Bakker. Links,
onder Jaap Kooman, staat een leuk klein jongetje, waarvan men ons de naam niet kon vertellen. Het is een afbeelding
uit het op 1 mei aanstaande te verschijnen boekje: Renesse in oude ansichten", deel 3.
Prentenboeken over oud-Renesse
ZIERIKZEE - Er zijn boeken die zich aan de grote slag
in de boekhandel geheel onttrekken omdat ze maar voor
een klein publiek interessant zijn. Meestal heeft men
ook van de uitgever nog nooit gehoord en moet zo'n uit
gever het hebben van gerichte aankondigingen en van
mond op mondreclame om zijn produkt af te zetten. Ook
de oplage is in de meeste gevallen zeer beperkt en wan
neer de boeken, die wij bedoelen, eenmaal uitverkocht
zijn, worden ze maar zelden herdrukt, zodat het zaak is
niet te lang met het aankopen te wachten.
In de landelijke serie „In oude an
sichten", gaan op of omstreeks 1 mei
aanstaande drie boekjes over het
dorp Renesse verschijnen. Aanvanke
lijk was het de bedoeling om maar
één boekje van het duindorp samen
te stellen, dat zo'n tachtig oude an
sichtkaarten en foto's zou gaan bevat
ten. Het is onvoorstelbaar wat er bij
de mensen loskomst aan oude foto's
en oude ansichtkaarten, wanneer
men daar achteraan trekt. De kaar
ten en foto's komen via oude schoe
nendozen op de proppen, maar de
meeste mensen hebben ook wel één of
meer foto-albums, waaruit geput kan
worden. De landelijke serie „In oude
ansichten" is langzamerhand bij elke
Nederlander bekend want er zijn van
allerlei steden en dorpen in ons land
al honderden deeltjes verschenen.
Het zijn boekjes, waarin door middel
van reprodukties van oude ansichten
en foto's is vastgelegd hoe een bepaal
de plaats of dorp er vroeger uitzag en
hoe het dagelijks leven reilde en zeil
de in grootvaders tijd: de tijd tussen
1890 en 1950 al wordt dan echt niet op
een paar jaar gekeken. De heersende
nostalgie, de zucht naar het verleden,
heeft ook de Schouwen-Duivelandse
bodem rijp gemaakt voor de produk-
tie van deze aardige serie boekjes,
waarvan er regelmatig verschijnen.
Het zijn foto's uit vroeger jaren en als
het ware momentopnamen van inwo
ners zoals men toen leefde, woonde,
werkte, feestvierde, muziek maakte,
onderwijs kreeg en ter kerke ging.
Foto's van schoolklassen, brandweer
korpsen, sportverenigingen, zang
verenigingen, gemeentebesturen, to
neelverenigingen enz.
In Dreischor, begonnen-
Met betrekking tot Schouwen-Dui-
veland werd in het jaar 1969 gestart
met het eerste deel in een afwijkende
serie. Deze heette „Zoals het was".
Het deeltje „Dreischor, zoals het
was" werd in 1969 samengesteld door
J. L. Braber en C. P. Pols en in een
oplage van ruim duizend stuks ge
drukt bij de toen nog bestaande
Door de eeuwen heen zijn Brouwershavensegat en Grevelingen belangrijke scheepvaartwegen geweest.
Voor Zierikzee - eens een belangrijk centrum van zeevaart, visserij en handel - waren het destijds de levensa
ders. In later jaren profiteerden de havensteden Dordrecht en Rotterdam en uiteraard ook Brouwershaven
eveneens van deze waterwegen, nadat de Maasmond en het Gat van Goeree door verzanding voor de scheep
vaart minder veilig waren geworden.
Om vreemde schippers bij dag
en nacht langs de wirwar van pla
ten en geulen de goede weg te wij
zen, bracht men al in een zeer
vroeg stadium - een uiteraard -
primitief stelsel van bebakening
en betonning aan. In het jaar 1352
verleende graaf Willem IV aan de
schippers van het Sint Jansgilde
te Zierikzee vergunning om ba
kens te zetten in de duinen van de
Westhoek van Schouwen. In het
jaar 1388 gaf Hertog Albrecht op
dracht in de Schouwse duinen een
landteken te plaatsen en in zee
drie tonnen te leggen. Door dui
nafslag en verstuiving moesten de
landbakens van tijd tot tijd verder
landinwaarts verplaatst worden.
Op een kaart van de duinen van
de kartograaf Nicolaas Visscher
staan twee torens - ook wel kapen
genoemd - aangegeven; de naam
noordkaap met twee vuurboeten
en de zuidkaap bij de duinvallei 't
Zeepe. Aanvankelijk werden deze
bakens en vuren hoofdzakelijk on
derhouden ten behoeve van de vis
serij. In een later stadium profi
teerde ook de koopvaart van hun
aanwezigheid. Ook verder landin
waarts werden al in een vroeg sta
dium de schepen de weg gewezen
als de duisternis was gevallen.
Aanvankelijk werden in de buurt
van Renesse op bepaalde duintop
pen houtvuren gestookt. Later
bouwde men aan het einde van de
Laöne een houten kaap met een to
plicht. Toen dit houten geval in
1855 afbrandde, bouwde men er in
1856 de zogenaamde ijzeren vuur
toren, die in 1915 werd afgebro
ken. Verder oostwaarts werd in
1848 in het duingebied van de
voormalige gemeente Noordwelle
een 25 meter hoge stenen vuurto
ren gebouwd, die in 1857 met veer
tien meter werd verhoogd. Als
men de lichten van de ijzeren en
stenen toren in één lijn had, bete
kende dit dat men op een juiste en
veilige koers lag. Beide torens wa
ren uitgerust met drie pits petro-
leumlantaarns. De stenen toren
werd in 1916 door de genie opge
blazen. Deze laatste toren noemde
men ook wel de tweede toren. Bei
de torens waren door het verplaat
sen van de vaargeul overbodig ge
worden. Op deze oude
ansichtkaart uit het begin van de
ze eeuw zien we de ijzeren toren
afgebeeld. Het einde van de Laone
was nog maar een klein onverhard
slingerpadje en onderaan de voet
van het binnenduin staat de zoge
naamde eerste licht wachters wo
ning.
Als bijzonderheid kan nog wor
den vermeld dat de hier in 1856 ge
bouwde vuurtoren de eerste geslo
ten toren was die in Nederland
werd gebouwd. De bouw werd uit
gevoerd door de firma L. I. Entho
ven Co te 's-Gravenhage.
Hoewel er al vele jaren een
strandtrap bestond werd deze om
streeks 1920 vervangen door een
betonnen trap. De afgebeelde eer
ste lichtwachterswoning wat in
feite een dubbele woning was,
werd bij akte van 22 augustus 1947
verkocht aan Jan Gloude. Deze is
hier toen het bekende Pension
Zeerust begonnen. Nadat dit later
door aannemer J. H. Braber gron
dig was verbouwd en uitgebreid,
zwaait nu Jan Gloude Junior hier
de scepter en het is nu Hotel-
Pension Zeerust geworden.
„Je moet de winkel ook verduiste
ren," zei hij. „Dat is zo te gevaarlijk."
„Ja, dat zal ik voortaan doen. Er
zitten daar wel rolgordijnen, maar
omdat er 's avonds toch nooit iemand
komt Ze maakte haar zin niet af.
Straks zal die jongen weer gaan
hoesten, dacht ze. En hier in de gang
hoor je dat zo goed.
„Ik zal u even voorgaan naar de ka
mer," zei ze, „daar brandt een olie
pit."
Ze praatte aan een stuk door. Ook
in de kamer nog. Eerst had haar stem
dof en laag geklonken, maar ze hoor
de dat hij hoger werd. Hij klinkt haar
kakelend in de oren.
„Ik wou net koffie zetten," zei ze,
„nou ja, surrogaat, natuurlijk.
Drinkt u een kopje mee?" Het klonk
idioot in deze omstandigheden, ze
voelde het zelf.
Hij lachte schamper.
„Zo vriendelijk word ik zelden ont
vangen. Je denkt toch niet dat ik ge
loof, dat die man van jou nog komt?
Zeg eens, zit hij hier verstopt?"
„Nee," zei ze met nadruk, „néé. hij
verstopt zich niet. Waarom zou hij?
Wilt u koffie?"
„Dat zullen we nog wel zien," zei
hij. „We gaan eerst het huis bekij
ken."
„Gaat uw gang maar, dan zet ik on
dertussen koffie."
Ze voelde alles aan zich trillen,
toen hij de kamer uitliep.
Ze nam de ketel van de kachel,
haalde met de pook de ringen van de
potkachel, deed een paar houtjes op
het smeulende vuur en zette de ketel
op de oplaaiende vlammen. Het knet
teren van het hout overstemde het ge
luid van zijn voetstappen op de trap
en het slaan van de deuren.
Toen hij terugkwam, zei hij: „Heeft
dit huis maar één behoorlijke slaap
kamer, behalve die twee hokjes op de
tweede verdieping waar je met die
ongelukkige trap naartoe moet?"
Ze knikte.
„De rest hoort bij het bovenhuis,"
zei ze. „De ingang is hiernaast."
Ze hoopte, dat hij daar naartoe zou
gaan. Daar woonde mevrouw De
Boer met haar dochter, die wijkver
pleegster was. Hij zou ze geen schade
kunnen aanrichten.
„Hoe staat het met de koffie?" zei
hij knorrig.
Ze schonk het surrogaat op met wa
ter dat nauwelijks goed warm was.
Maar wat gaf het! Als hij maar weg
ging. Wat stom, dat ze over die koffie
begonnen was. Misschien was hij dan
nu al weg geweest.
„Zeg," zei hij, toen ze hem het drab
bige vocht had aangereikt, „waaraan
heb ik eigenlijk al die vriendelijk
heid te danken? Wou je wat met me?
Wou je soms lief voor me zijn?"
Daar had je het al! Ze had hem an
ders moeten aanpakken. Stoer met
haar handen in haar zij moeten zeg
gen: Zoek maar raak. hier is nie-
door NEL VAN DER ZEE
mand. Als je iemand mee wilt ne
men, neem mij dan mee. Maar ze was
niet moedig, helemaal niet. Ze had ei
genlijk nooit geweten dat ze zo laf
was als nu bleek. Ze bibberde als een
rietje Ze zei niets.
Hij zette de kop neer.
„Dat smaakt nergens naar. Weet je,
dat ik er niet tegenop zie hier de boel
in brand te steken en de hele tent uit
te roken?"
Ze zag voor zich hoe de jongens
proestend en snuivend uit het rokeri
ge huis zouden kruipen. Of zouden ze
beneden geen last hebben, als het
hier brandde? Wat een geluk, dat
Evert met Bert us mee was. Ze had
eerst spijt gehad, dat ze hem had la
ten gaan, toen ze hem met zijn vader
zag vertrekken.
„Ik ben toch een verloren man."
hoorde ze hem zeggen. „Ze hangen
me straks aan de hoogste boom. Ik
heb niks te verliezen."
Er flikkerde hoop in haar op. Er
was misschien nog met hem te pra
ten. Hij leek neerslachtig. Zc zou hem
gouden bergen beloven. Misschien
hielp het.
„Maar als je nu meewerkt aan de
goeie zaak," zei zc. „dan wordt je von
nis misschien verzacht." Ze was on
willekeurig van 'u' op 'jij' overge
gaan.
„Dan zoeken ze een lagere boom,"
spotte hij.
(wordt vervolgd)
Vrijdag 28 maart
Nederland 1
09.30 en 13.00 uur Nieuws voor doven
en slechthorenden
14.30 uur Die Schwarzwald-kliniek,
Duitse serie. Regie: Alfred Vohrer.
Afl. 1: Thuiskomst. Klaus Brink-
mann wordt in zijn geboorteplaats
benoemd tot geneesheer-directeur
van de Scharzwald-Klinik.
15.15 uur AVRO's Service, amuse
ment en informatie.
16.35 uur AVRO's Tcle-Keuken, met
Henk Molenberg.
16.50 uur Ik zag twee beren, kleuter
programma.
17.05 uur De Bennie Bang Show, ge
varieerd kinderprogramma.
17.20 uur Ontdek je plekje, serie
filmpjes over de schoonheid van stad
en land. Afl.: Buren.
17.30 uur Journaal
17.46 uur Ruud en Leonie, praatpro
gramma met Ruud ter Weyden en
Leonie Sazias.
18.15 uur AVRO cursus bridge. Les 10.
18.25 uur Biotechnologie. Les 10.
(herh.).
18.55 uur De Fabeltjeskrant.
19.00 uur Wordt vervolgd, tekenfilm
magazine.
19.25 uur AVRO's Toppop. Presenta
tie: Kas van Iersel.
20.00 uur Journaal.
20.28 uur Kant, naar het boek van
Shirley Conran. Afl. 5 (slot): Lillie,
een internationale beroemdheid en
sex-symbool, gebruikt al haar macht
en invloed om haar moeder te vinden,
die ze nooit heeft gekend.
21.05 uur In de hoofdrol. Mies Bouw
man confronteert een bekende Neder
lander met personen uit zijn of haar
leven.
22.20 uur ,,S"pionnen, serie naar de
boeken van Anthony Prince. Het
wrak van een vliegtuig, dat zo'n 30
jaar geleden neerstortte, wordt bij
toeval ontdekt. Geheime diensten in
Engeland en Rusland krijgen hier
door belangstelling.
22.10 uur AVRO's Televizier, waarin
World Press Photo 1986.
23.55 uur Journaal.
00.00 uur Studio Sport. W.K. IJshoc
key in Eindhoven.
Nederland 2
13.00 uur Nieuws voor doven en
slechthorenden
15.00 uur Het lijdensverhaal volgens
Matteus. Film over het lijdensver
haal van Christus aan de hand van
160 schilderijen van de Canadese Wil
liam Kurelek.
17.00 uur Teruggaan of blijven, docu
mentaire over de problemen van
Turkse arbeiders in ons land.
17.30 uur Studio Sport: ABN Ten
nistoernooi in Rotterdam.
18.15 uur Nieuws voor doven en
slechthorenden
18.20 uur Paspoort voor Spanjaar
den.
18.30 uur Sesamstraat.
18.45 uur Jeugdjournaal.
18.55 uur NOS-extra
19.00 uur Journaal.
19.12 uur KRO's Tekenfilmfestival,
kinderprogramma.
19.20 uur De toverhoed, kinderfilm.
Wanneer Andy verhuist is hij al zijn
vriendjes kwijt. Van de verhuizer
krijgt hij een toverhoed die ervoor
zorgt dat mensen je aardig vinden.
19.45 uur Of moet je moeder 't soms
voor je doen, discussieprogramma
met plattelandsjongeren.
20.10 uur An act of love, Amerikaanse
tv-film uit 1981 over het leven van de
actrice Patricia Neal. Op het hoogte
punt van haar leven werd Patricia ge
troffen door een hersenbloeding. Met
de hulp van haar gezin vecht ze tegen
haar ziekte.
21.50 uur De dood van een Poolse
priester, reportage over dit drama ter
nagedachtenis aan de Poolse priester
Popieluszko.
22.30 uur Journaal.
22.45 uur Irsreal, volhard im hem.
Kerkdienst voor Goede Vrijdag van
uit de Singelkerk in Amsterdam.
23.28 uur Een bericht van de Wilde
Ganzen.
23.30 uur Nieuws voor doven en
slechthorenden
23.35 uur Year of the quiet sun, Ame-
rikaanse/Westduitse speelfilm uit
1984 van Kryztof Zanussi. Het ver
haal van een liefdesdrama tussen een
Amerikaanse soldaat en een jonge
Poolse vrouw in een chaotische tijd,
vlak na W.O. II.
BRT 1
17.55 uur Journaal.
18.00 uur Tik Tak, kleuterprogram
ma.
18.05 uur Plons, kinderprogramma,
(herh.).
18.10 uur Prikballon, kleutermagazi
ne over het maken van allerlei voor
werpen en een tekenfilm. Presenta
tie: Francis Verdoodt, (herh.).
18.25 uur Star Trek, Amerikaanse
science-fictionserie over de belevenis
sen van de USS Enterprise. Met: Leo
nard Nimoy, William Shatner, Defo
rest Kelley e.a. Afl. Devil in the dark.
19.15 uur Uitzending door derden:
programma van de Groene Omroep.
19,40 uur Mededelingen en program
ma-overzicht.
19.45 uur Journaal.
20.10 uur Weerbericht.
20.15 uur Als een wereld zo groot,
waar uw vlag staat geplant. Afl. 6.
De missies. Het Christendom ver
vangt de traditionele waarden en pre
dikt tevens harde arbeid en onder
werping aan het blank gezag.
21.15 uur Goede vrienden. (Just good
friends). Engelse 14-delige serie van
Ray Butter met Jan Francis, Paul Ni
cholas, Sylia Kay e.a. Afl. 6. Meneer
en mevrouw Warrender hebben een
verrassing voor Penny's verjaardag.
Penny en Vince willen gaan samen
wonen.
21.40 uur So What? Vanavond een op
treden van Tbm Cherry.
22.15 uur Journaal met aansl. Coda:
De Meeus-plantsoen - 22 A anno 1973
van Willie Verhegghe.
BRT 2
19.00 uur 1 week sport.
19.27 uur Oshin, Japanse serie.
19.42 uur Mededelingen en program
ma-overzicht.
19.45 uur Journaal.
20.10 uur Weerbericht.
20.15 uur Videomatch, spelprogram-
ma met Marleen Gordts.
20.25 uur Première, filminformatie
met Jo Röpcke.
21.15 uur The fourth Wiseman, Ame
rikaanse speelfilm uit 1985 met Mar
tin Sheen, Alan Arikin e.a. Regie: Mi
chael Ray Rhodes. Artaban is dokter
aan het Perzische hof. Hij verkoopt al
zijn bezittingen om drie juwelen te
kunnen kopen. Na jaren reizen is hij
al zijn juwelen kwijt. Hij kan de
kruisiging van Jezus niet beletten en
voelt zich een volslagen mislukke
ling.
22.50 uur Goede Vrijdagconcert: Le
Lagrime di San Pietro, van di Laso,
uitgevoerd door The Consort of Mu-
sicke o.l.v. Anthony Rooley m.m.v. so
listen.
UTRECHT - het college voor zie
kenhuisvoorzieningen voelt niets
voor het door de provincie Zeeland
voorgestelde verpleeghuis bij het be
jaardenoord Ten Anker in Tholen. In
een advies over het plan aan staats
secretaris Van der Heijden (Volksge
zondheid) zegt het, dat een qua ruim
telijke voorzieningen en personeel zo
klein verpleeghuis beperkingen met
zich meebrengt.
Daardoor zullen niet alle patiënten
die verpleging nodig hebben er ge
bruik van kunnen maken, zodat een
deel van hen (gedragsgestoorde pa
tiënten en patiënten die reactivering
nodig hebben) toch nog aangewezen
blijft op verpleeghuizen in West-
Brabant.
Het gaat om een ontwerpplan voor
een deel van de gezondheidsregio
Breda dat in Zeeland ligt. Op verzoek
van staatssecretaris Van der Reijden
heeft het college in zijn advies ook re
kening gehouden met een door gs van
Noord-Brabant opgesteld verpleg-
huisplan voor de regio Breda.
DEN HAAG - Kamervoorzitter
Dolman wil van VVD-fractieleider
Nijpels opheldering over een eroti
sche fotoserie in het aprilnummer
van Playboy waarbij twee medewer
kers van de VVD-fractie zich hebben
laten fotograferen in de Kamerban-
ken. Het gaat daarbij om de foto
waarop ambtelijk secretaris Cevaal
gezeten in een Kamerbankje van de
vergaderzaal zijn linkerhand laat
glijden over de ontblote rechterbil
van secretaresse Welters van het ka
merlid Metz.
Dolman wijst in een brief aan Nij
pels op de richtlijnen die in het ka
mergebouw gelden voor het maken
van opnamen. Zowel met filmcamera
als fototoestel mogen buiten de ver
gadertijd van de Tweede Kamer uit
sluitend opnamen worden gemaakt
met toestemming van de afdeling
voorlichting en/of van de Kamerbe
heerder. Dat is in dit geval niet ge
beurd. Bovendien mogen in de verga
derzaal alleen opnamen worden
gemaakt van kamerleden of be
windslieden.
Ook daarvan is bij het door Cevaal
betasten van Weiter onder de rok
geen sprake. Dolman kwalificeert
voor het overige de hele zaak in de
sector „ongein".
De VVD-fractiewoordvoerder be
perkt zich in een commentaar tot de
mededeling dat Cevaal sinds 1 no
vember vorig jaar ziek is. De hele fo
tosessie met het liberale tweetal,
waaronder een aantal naaktfoto's, is
naar zijn zeggen geheel buiten de
fractie om gegaan.
Drukkerij De Beer te Nieuwerkerk.
Het boekje is al jaren uitverkocht en
nog zeer gezocht.
Alle volgende deeltjes in deze serie
werden gedrukt bij Drukkerij v/h La-
kenman Ochtman te Zierikzee en
in 1970 verscheen als tweede deel
„Zierikzee, zoals het was", eveneens
samengesteld door J. L. Braber en C.
R Pols. Er werden er ruim 2100 van
gedrukt en het boekje was in zeer
korte tijd uitverkocht. Enkele jaren
later werden er nog eens duizend bij
gedrukt en ook die werden aan de
man gebracht. De vraag bleef echter
bestaan en in december 1985 werden
bij L O nog eens duizend exempla
ren van „Zierikzee, zoals het was" ge
drukt. Ook van het later verschenen
deel „Schouwse Westhoek zoals het
was.." door J. L. Braber en W. P. de
Vrieze verscheen enkele jaren gele
den een herdruk. Daarna zijn in deze
serie nog verschenen „Brouwersha
ven", Bruinisse, Duiveland en Schou
wen. Al deze boekjes werden aanvan
kelijk uitgegeven door Uitgeverij
Steengracht te Zierikzee en later te
Dreischor.
„In oude ansichten"
Omdat in de „Zoals het was-serie"
lang niet alle fotomateriaal dat voor
handen was, kon worden opgenomen
werden door De Zeeuwsche Boekhan
del Uitgeverij afzonderlijke boek
jes uitgegeven van de volgende plaat
sen: Bruinisse, Sirjansland, Ouwer-
kerk, Nieuwerkerk, Kerkwerve,
Haamstede, Burgh, Westenschouwen
en Oosterland. Behalve Westenschou
wen, Burgh en Bruinisse zijn van de
andere dorpen in de loop van de jaren
herdrukken verschenen terwijl de
vraag is blijven bestaan.
Momenteel worden twee verschil
lende deeltjes samengesteld van de
kleinere dorpen Scharendijke, Elle-
meet, Eikerzee, Looperskapelle en
Brijdorpe, waarvan de titel luidt
„Scharendijke in oude ansichten".
Samensteller/auteur is A. J. (Bram)
Coomans uit Kerkwerve.'
De drie boekjes van Renesse, die
tezamen zo'n tweehonderdvijftig ou
de ansichten en foto's van het
Schouwse duindorp bevatten zijn sa
mengesteld door Cor Pols uit Zierik
zee. Ondanks het feit, dat het drie
boekjes zijn geworden moesten nog
tientallen foto's terzijde worden ge
legd, waarvoor geen plaatsje meer
kon worden ingeruimd want men is
nu eenmaal aan een maximum aan
tal plaatjes gebonden.
