SCHOUWEN-DUIVELAND
EN DE DOLEANTIE (3)
Agrarische belangen dienen
hoge prioriteit te krijgen
streeknieuws
Zierikzee viert maandag
Nationale Boomfeestdag
Akkerbouwers bezorgd
over rentabiliteit
Verkiezingsprogramma WD-Duiveland
VERKIEZINGEN
GEMEENTERADEN
19 MAART 1986
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Vrijdag 7 maart 1986 Nr. 23893
5
roepen kiezen. Dat naar Bruinis.se
nam hij aan en op 21 juli 1878 werd
hij, bijna 25 jaar oud, bevestigd door
zijn vaderlijke vriend, de rechtzinni
ge ds. J. A. P. Ris Lambers, predikant
in Barneveld.
Ds. Foppe Fortuyn bedankte voor
beroepen naar Axel en Oolt-
gensplaat, maar toen de kerkeraad
van zijn geboortedorp Hecg hem be
riep zwichtte hij. In 1881 vertrok hij
daarheen. Zes jaar later ging hij daar
mee met de doleantie. In 1891 werd
hij Gereformeerd predikant in Hil
versum. Een beroep naar de Chris
tian Reformed Church van Kalama
zoo in de Verenigde Staten nam hij
aan in 1898. In 1901 ging hij over naar
de Dutch Reformed Church in de Ver
enigde Staten (de zusterkerk van de
Nederlandse Hei-vormde Kerk). Hij
vond zich onbroederlijk bejegend en
beschuldigde zijn vroegere broeders
en Kuyperophobie en veroordeelde
hun seperatistische aard. Twee jaar
later, in 1903, kwam hij echter al weer
op zijn stap terug. Hij kon zich niet
vinden in de doopspraktijk van de
Dutch Reformed Church en werd op
nieuw predikant bij de Christian Re
formed Church. In 1928 overleed hij
in de Verenigde Staten.
21 beroepen
Het is niet te hopen dat de huidige
kerkeraad van de Hervormde ge
meente in Bruinisse evenveel moeite
moet doen om, nu ze herderloos is,
een predikant te krijgen als honderd
jaar geleden. Toen waren er maar
liefst 21 beroepen nodig. Ook hierbij
waren er weer op extreem ortho
doxen, zoals ds G. H. J. W. J. Geesink
te Schipluiden. Hij ging later mee
met de doleantie en werd hoogleraar
aan de Vrije Universiteit in Amster
dam. Na een herderloos tijdperk van
Ds. G. H. J. W. J. Geesink
(Amsterdam 1854-Amsterdam 1929).
bijna ïlh jaar kreeg Bruinisse eind
1883 weer een eigen predikant in de
persoon van ds. G. van Kempen, die
in 1886 naar Soesterberg vertrok. Hij
en zijn opvolger, ds. D. J. Karres, die
de Bruse gemeente van 1886-1889
diende, loodsten de Hervormde ge
meente langs de doleantieschotsen.
In de volgende aflevering willen
we stilstaan bij een Schouwenduive-
landse predikant, die met de dolean
tie meeging.
H. Uil
Ds. B. van Schelven
(Breda 1847-Overveen 1928).
spreidde. Na het overlijden van
Groen van Prinsterer werd hij van de
Anti-Revolutionaire Partij de voor
man. In 1874 werd hij voor die partij
Tweede Kamerlid. Van 1880 tot 1901
was hij hoogleraar van de Vrije Uni
versiteit in Amsterdam.
Het hoogtepunt van zijn politieke
carrière bereikte Kuyper in 1901 toen
hij minister-president werd, tevens
minister van Binnenlandse Zaken.
Het naar hem genoemde kabinet
kwam tot stand door samenwerking
met de Rooms Katholieke Staatspar
tij. Deze samenwerking, voor die tijd
revolutionair te noemen, luidde een
lange periode in van kabinetten met
confessionele partijen.
Tijdens zijn lidmaatschap van de
Tweede Kamer kende Kuyper een
geestelijke inzinking waardoor hij
enige tijd uitgeschakeld was voor het
kamerwerk. Het is in deze periode
dat de Bruse gemeente een roepstem
tot hem deed uitgaan, doch tever
geefs. Kuyper bleef in de politiek en
verwisselde het kamerbankje niet
voor de Bruse kansel.
Een andere Kuiper
Na dr. A. Kuyper werd ds. J. Kui
per, predikant in Veen, beroepen. De
ze merkwaardige dominee werd in
1867 predikant bij de Christelijke Ge
reformeerde Kerk. In 1873 brak hij
met dit kerkverband na ruzies. Hij
was vrijwel direct na deze breuk al
verzekerd van een predikantsplaats
binnen de Hervormde Kerk waar hij
na een studie aan de Universiteit van
Utrecht werd toegelaten. In 1887
werd hij als predikant van Nunspeet
echter afgezet. Hij vond zijn levens
einde door verdrinking in de Zuider
zee.
Eindelijk een predikant
Na het tevergeefse beroep op ds.
Kuiper scheen het 12de uitgebrachte
beroep door de Hervormde gemeente
in Bruinisse succes te hebben." De
roepstem ging uit naar ds. J. van der
Kaaden uit Heemse. Hij nam het be
roep aan, maar overleed kort daarop.
Daarna werd F. Fortuyn beroepen.
Hij was kandidaat en kon uit vier be-
Bekend zijn de spotprenten die Al-
bert Hahn maakte op dr. Kuyper
alias Abraham de Geweldige.
Predikanten
De koers die Bruinisse voer in de
tweede helft van' de 19de eeuw zien
we het duidelijkst in de positie van
de predikanten, die de gemeente
dienden. In de 19de eeuw werd de
Bruse gemeente bijna 44 jaar lang be
diend door ds. D. J. D. de Vos, die er
onder meer de Afscheiding mee
maakte.
De Vos' opvolger was de orthodoxe
ds. G. Jzn. Noomen, die in 1870 be
vestigd werd in Bruinisse door zijn
vriend dr. G. J. Vos, toen predikant te
Goes. Deze dr. Vos, aanvankelijk een
medewerker van Kuyper en de zij
nen, zou later bekendheid krijgen
door zijn krachtige ingrijpen als scri
ba van het Classicaal bestuur van
Amsterdam tegen de dolerenden. Na
het vertrek van ds. Noomen, twee
jaar later, werden tien beroepen uit
gebracht op predikanten van overwe
gend ethische signatuur. In 1874 deed
ds. J. van 't Hooft in Bruinisse zijn in
trede. Hij vertrok in 1876 naar Kou-
dekerke bij Leiden en werd later pre
dikant in Vlaardingen.
Een rechtse koers
Na het vertrek van ds. Van 't Hooft
werd een duidelijk rechtse koers ge
varen bij het beroepingswerk. Als
eerste werd beroepen ds. Bastiaan
van Schelven, predikant in Oost- en
West-Souburg. Ds. Van Schelven nam
Binnen de Nederlandse Hervormde Kerk waren in de tweede helft van de 19de eeuw
tal van stromingen werkzaam. Onder de rechtzinnigen waren de „Vrienden der Waar
heid" het meest actief. Zij ijverden voor „kerkherstel" en vonden in Abraham Kuyper
hun voornaamste en belangrijkste spreekbuis. Op Schouwen-Duiveland was het de
Hervormde gemeente te Bruinisse, die de meest uitgesproken rechtzinnige koers voer.
Een koers, die mede bepaald werd door wat Kuyper sprak en schreef.
het beroep niet aan. Hij werd later
predikant in Amsterdam en één van
de voormannen tijdens de doleantie,
waar hij mee meeging. Hij hertrouw
de met een dpchter van jhr. Johan
Louis de Jonge uit Zierikzee, de ou
derling en weldoener van de latere
Gereformeerde Kerk.
Later werd door Bruinisse onder
andere beroepen ds. J. Wisse te Sint
Laurens. Ook hij bedankte en ver
trok in 1878 naar Garijp waar hij in
1887 met de doleantie meeging. Een
naam- en leeftijdgenoot van hem was
ds. J. Wisse Cz., die van 1906-1920 de
Christelijke Gereformeerde Kerk in
Zierikzee als predikant diende.
H. van Kasteel, predikant in Oppen-
huizen. Deze dominee, die aanvanke
lijk zee-officier had willen worden,
was een gezien prediker, die talrijke
beroepen ontving. In zijn volgende
gemeente - het Friese Kollum, ging
hij mee met de Doleantie. Later keer
de hij naar Oppenhuizen terug ais
predikant van de Gereformeerde
Kerk. Door zijn forse en goed klin
kende stem - een niet te onderschat
ten kwaliteit bij gebrek aan luid
sprekers - boeide hij velen. Dr. Abra
ham Kuyper verklaarde eens tegen
een student na een preek van ds. Van
Kasteel: „Was het niet alsof er een
engel uit de hemel gesproken heeft?"
De volgende op wie Bruinisse, te- Ds. Van Kasteel was niet de enige
vergeefs, een beroep deed was ds. G. later dolerende predikant, die men in
Bruinisse begeerde. Ook ds. K. W.
Wethake te Wilhelminadorp was één
van hen. Hij werd later predikant in
onder andere Arnhem waar hij in
1887 met de doleantie meeging. Ge
heel onverwachts legde hij echter zijn
ambt bij de Gereformeerde Kerk in
1891 weer neer en keerde terug tot de
Nederlandse Hervormde Kerk. Hij
meende te moeten breken met het Ge
reformeerde kerkverband waarin hij
zich bij nader inzien niet thuisvoelde.
Ds. Vethake verklaarde dat in die tijd
zijn „levenssap zoo vaak werd veran
derd in zomerdroogte
Dr. Abraham Kuyper
Het kerkgebouw van de Hervormde gemeente te Bruinisse in 1897. In het begin van deze eeuw werd de kerk uitge
breid door het koor te vervangen door een veel grotere aanbouw. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de kerk zo
zwaar beschadigd, dat weinig anders overbleef dan een ruïne. Tot afbraak werd besloten en-een nieuw kerkgebouw
verrees. Dit werd in 1952 in-gebruik genomen.
De Bruse Hervormde gemeente liet
wederom een beroep uitgaan. Dit
maal was het op niemand minder dan
dr. Abraham Kuyper zelf.
Kuyper werd geboren in Maassluis
in 1837 als domineeszoon. In 1863
werd hij predikant in Beesd. Hoewel
hij aanvankelijk een aanhanger was
van de moderne theologie zwaaide
hij om naar de orthodoxen. Ontmoe
tingen met een van zijn gemeentele
den in Beesd, Pietje Baltus, waren
daarbij onder meer van beslissende
invloed. In 1867 werd Kuyper predi
kant in Utrecht en drie jaar later in
Amsterdam. Steeds meer en meer
werd hij de spreekbuis van de uiter
ste rechterflank binnen de Hervorm
de Kerk.
Bekendheid kreeg Kuyper onder
meer door zijn functie van hoofdre
dacteur van het dagblad De Stan
daard, dat hij grotendeels zelf vol
schreef. Het was een blad dat de
anti-revolutionaire beginselen ver-
DUIVELAND - „De gemeente Duiveland is en blijft
een agrarische gemeente, dat betekent dat deze belangen
een hoge prioriteit hebben", aldus vermeldt het verkie
zingsprogramma van de VVD afdeling Duiveland voor
de gemeenteraadsverkiezingen op woensdag 19 maart.
De VVD zegt in dit programma ook
alle mogelijke medewerking te zul
len verlenen aan recreatie en even
tuele vestiging van milieuvriendelij
ke bedrijven, waarbij nog speciaal
gelet zal worden op het bevorderen
van de werkgelegenheid. Het parti
culier initiatief zal hierbij worden
gestimuleerd.
Zonder de doelstelling uit het oog
te verliezen, willen de Duivelandse
liberalen de wet op de ruimtelijke or
dening soepel toegepast zien; ervoor
zorgend dat het beleid voor ieder ge
lijk zal zijn. In de gemeentelijke ver
ordeningen wil men niet meer gere
geld zien. dan strikt noodzakelijk is.
Woningbouw
De VVD pleit voor woningbouw
naar aanleiding van behoeften, uitge
sproken in een gemeentelijk beleid.
In dit beleid moeten woningbouwver
enigingen een eigen lijn kunnen uit
stippelen, terwijl de gemeente in
spraak moet hebben bij de toewijzin
gen. Bij nieuwbouwwoningen moet
er, volgens de WD, rekening gehou
den worden met één- en tweeper
soonshuishoudens en dienen de wo
ningen zodanig gebouwd te worden,
dat ze aan iedere gezinssituatie aan
gepast kunnen worden.
Op grond van de liberale beginse
len pleit de VVD voor een gemeente
lijk emancipatiebeleid, gericht op de
mogelijkheid, dat een ieder zich naar
eigen aard en aanleg kan ontwikke
len.
In het kader van de welzijnsactivi-
teiten pleit de VVD ervoor, dat de
rijksbijdragen naar verhouding op
een verantwoorde wijze verdeeld
worden. De liberale partij in Duive
land vindt, dat het welzijn zich in eer
ste instantie moet richten tot de ver
enigingen in de eigen gemeente.
Vooral in de verzorgingssector ziet
de VVD het vrijwilligerswerk als een
belangrijk en zelfs dringend onder
deel. Tbn aanzien van de kinderop
vang voorziet men binnen afzienbare
•tijd echter meer behoefte ontstaan
aan professionele aanpak. Initiatie
ven op dit gebied zegt de VVD te zul
len steunen. „Economische en sociale
omstandigheden maken deze voorzie-
ningen in de naaste toekomst onont
beerlijk", aldus het verkiezingspro
gramma.
Aanmoediging-
De grootst mogelijke aandacht
wordt toegezegd aan het onderwijs in
al zijn facetten.
In het ka ,r van de wet voorzienin
gen gezor eidszorg wil de VVD het
vestiging-, eleid soepel uitgevoerd
zien. Samenwerking van de verschil
lende hulpverleners moet bevorderd
worden. Gezondheidsvoorlichting en
sportbeoefening willen de liberalen
aangemoedigd zien, zowel plaatselijk
als regionaal.
De VVD-Duiveland belooft verder
haar volle medewerking aan alle
maatregelen, die genomen dienen te
worden om de burger een optimale
veiligheid te garanderen.
Budget
Ten slotte wordt aangegeven, dat
het programma van de VVD gereali
seerd moét kunnen worden binnen
het gemeentelijk budget, waarbij de
totale opbrengst van de onroerend
goedbelastingen niet verhoogd mo
gen worden.
Vervolg van pagina 1
ten. Zodoende groeide het Nederland
se groenareaal met zo'n 200.000 bo
men per jaar.
In Zierikzee wordt aan de doelstel
ling, samen met het planten van bo
men, gestalte gegeven door middel
van een stadswandeling. Deze stads
wandeling wordt georganiseerd door
de plaatselijke afdeling van de Jeugd
Natuur- en Vogelwacht, in nauwe sa
menwerking met de afdeling Plant
soenen van de gemeente Zierikzee.
Ingewijden noemen deze vorm van
samenwerking, die al enkele jaren
plaatsvindt, uniek in Nederland.
Educatief gezien is de stadswande
ling een uitstekend project. Dit pro
ject is bovendien, in een tijd dat veel
gemeenten niet kunnen beschikken
over de nodige financiële middelen
om jaarlijks plantmateriaal en plant-
terrein beschikbaar te stellen, een
uitstekend alternatief.
De stadswandeling, die de 160 tot
170 leerlingen maandagochtend tus
sen 08.30 en 12.00 uur maken, is overi
gens geheel uitgezet rond het par
keerterrein aan de Baden Powell-
weg. Daarbij zullen de leerlingen
zelf veelal actief bezig zijn met aller
lei zaken met betrekking tot de na
tuur.
Spontaan
„Ieder jaar weer blijkt dat de kin
deren enthousiast deelnemen aan de
stadswandeling. Ze reageren spon
taan en leveren veel respons tijdens
de wandeling, waarbij heel vaak ook
bijkomende milieuzaken en
problemen aan de orde komen", aldus
Rita de Ligt van de Jeugdnatuur-
wacht. Rita is één van de stuwende
krachten achter de realisering van de
stadswandeling. Samen met vier an
deren inventariseert zij vooraf het ge
bied dat in de stadswandeling wordt
opgenomen. Vervolgens wordt aan de
hand van het aanwezige materiaal,
een soort routebeschrijving annex
lesbrief gemaakt met behulp waar
van de wandeling wordt gedaan. On-,
derweg moeten de leerlingen dan vra
gen beantwoorden of opdrachten
uitvoeren.
De wandeling wordt in kleine
groepjes gemaakt onder leiding van
een gids en duurt een uur. Daarvoor
hebben zich twintig moeders, die hel
pen met het scholenwerk, beschik
baar gesteld. Alle moeders hebben
bij de Natuur- en Vogelwacht een cur
sus voor schoolnatuurgids gevolgd,
die wordt gegeven door Rita de Ligt
en Baukje Bijlsma.
Om een optimaal resultaat te berei
ken met de stadswandeling wordt
vooraf op de scholen een aantal les
sen gegeven over de onderwerpen van
de wandeling. Het Landelijk Comité
Boomfeestdag stelt voor dat doel on-
derwijspakketjes beschikbaar. Over
igens is er ook voor de groepen 3 en 4
van het basisonderwijs lesmateriaal
beschikbaar bij dc Jeugdnatuur-
wacht. Onder de titel „Bomen rond
de school" worden de leerlingen dan
wegwijs gemaakt.
Rita is overigens vol lof over dc me
dewerking, die zij ondervindt. Dat
geldt zowel voor dc onderwijskrach
ten van de scholen als voor de ge
meente Zierikzee.
Deze laatste instantie zorgt jaar
lijks voor het plantgoed en voor de
andere materialen die nodig zijn. Zo
werd dit jaar bijvoorbeeld het elek-
trospel, dat bij de tentoonstelling in
de Vierschaar wordt gebruikt, door
de dienst gemeentewerken vervaar
digd. Tbn aanzien van de invulling
van het programma is er voorts veel
vuldig overleg met de Plantsoenen
dienst in de persoon van de heer
Doeswijk. Omdat dit jaar de bomen
erg laat zijn met knop- en bladvor
ming heeft deze afdeling er voor ge
zorgd dat er een aantal takken 'voor
getrokken' zijn, waardoor ook aan
dat onderdeel aandacht kan worden
besteed.
Ledenvergadering ZLM-Dreischor
DREISCHOR - De afdeling Dreischor van de ZLM hield vorige week haar
algemene ledenvergadering, waarbij 21 leden aanwezig waren. Onder hen be
vond zich ook bedrijfsvoorlichter W. J. in 't Veld. Tijdens deze bijeenkomst
werd ingehaakt op de opmerking dat de akkerbouwers over het algemeen de
prijsdalingen voor hun produkten, zoals die de afgelopen twee jaar zijn door
gevoerd, zeer gelaten over zich heen hebben laten gaan. Dit in tegenstelling
tot hun collega's in het noorden van het land, waar vaak feller wordt gerea
geerd en zelfs een protestactie werd georganiseerd.
De aanwezigen vonden dat het met
de prijzen van de akkerbouwproduk-
ten droevig is gesteld. De prijs van de
door de EG gegarandeerde produkten
zullen in 1986 eerder lager dan hoger
zijn. Tbrwijl de suikerbietentelers no
ta bene zelf het te veel geproduceerde
kwantum financieren. Uit dit oog
punt bekeken is een prijsverhoging
voor dit produkt zeker niet te veel ge
vraagd.
Verder ondervinden de akkerbou
wers de gevolgen van de superhef
fing op te veel geproduceerde melk.
HAAMSTEDE
Aanrijding
Op de kruising van de Kloosterweg
en de Westerenbanweg in Haamstede
deed zich woensdagochtend een aan
rijding voor. Automobilist P. v. E. uit
Haamstede reed vanuit de Westeren
banweg de Kloosterweg op, hetgeen
verboden is. A. A.-de V. uit Bruinisse
reed op de Kloosterweg in de richting
van de vuurtoren en kon v. E. niet
meer ontwijken. Beide auto's liepen
aanzienlijke schade op.
Aanrijding met ree
In de nacht van donderdag op vrij
dag reed H. D. uit Haamstede op de
Torenweg in Haamstede een ree aan.
Het dier overleefde de botsing niet;
de auto werd aan de voorzijde ge
deukt en bekrast terwijl de bumper
vernield werd.
Door vele melkveehouders wordt
grasland gescheurd, waarop nu on
der andere aardappelen en suiker
bieten worden verbouwd. Mede door
een verlaging van dc prijzen van de
gegarandeerde produkten vindt een
verschuiving plaats naar de teelt van
zogenaamde vrije marktproduktcn.
De bezorgdheid om ook in de toe
komst een voldoende inkomen te
kunnen behalen, neemt toe door de
hierboven geschetste situatie.
Inleiding
Nadat het huishoudelijke gedeelte
was afgewerkt, hield de heer L. E.
Blikman, van de SNUIF, een inlei
ding over de actuele zaken in de uien-
teelt en afzet van dit produkt.
De laatste twee jaar staan kwaliteit
en prijs van dc Nederlandse uien op
een laag pitje. Voor de afzet van dit
produkt is de teler erg afhankelijk
van de export. Er moet 90% van de
produktie afgezet worden in het bui
tenland. De belangrijkste afnemers
zijn Duitsland, Frankrijk en Enge
land. Door de mindere kwaliteit van
de Nederlandse ui is er de laatste
twee jaar ongeveer 20% van de Duitse
markt verloren gegaan, grotendeels
aan Oosteuropese landen als Polen en
Hongarije. Deze landen zijn voor hun
afzet veel minder afhankelijk van de
export. Ze kunnen de betere partijen
uitzoeken voor hun buitenlandse af
nemers. Willen de Nederlandse uien-
telers de markt behouden, dan zal er
een betere kwaliteit geëxporteerd
moeten worden. Kwaliteitsverbete
ring kpnnen de telers bereiken door
onder andere uitsluitend gekeurd
zaaizaad en plantgoed gebruiken,
matiging met stikstof gift. verbete
ring droog- en ventilatiecapaciteit,
uitbetaling naar kwaliteit.
Na zijn inleiding liet de heer Blik
man nog wat dia's zien over de uien-
teelt van vroeger en tegenwoordig,
handwerk en mechanisatie, naast el
kaar ter vergelijking. Hij wenste de
aanwezigen een goed uienjaar 1986.
waarbij enige matiging in het areaal
zeker op zijn plaats is.
