WULLEM VAN GIL ST
veertig: jaar
vakbondsbestuurder
Allesbranders vervuilen
in sterke mate de lucht
4
BRUINISSE - „Ik ben
een mannetje van de
vlakte", zegt hij. „Ik heb
niks geleerd, geen school
gegaan, want met die
werkloosheid was leren er
niet bij. Wij waren goed
voor de 'kluten'".
Er is maar één man in
Bru die zoiets kan zeggen:
Wullem van Gilst. Nee,
geen Willem maar op z'n
Bru's Wullem. Iedereen in
Bruinisse kent Wullem
'dus' is Wullem geen
nieuws. Toch wel: op 1
januari was Wullem van
Gilst precies veertig jaar
vakbondsbestuurder in
Bru. Veertig jaar in
diverse afdelingsbesturen
onder de CNV-paraplu. En
dat is wél nieuws!
meer. Iedereen zat in het grondwerk
en grondwerkei's vielen in een
andere bond, de bouwbond. Er
waren slechts negen léden van de
Landarbeidersbond te vinden en ik
werd meteen secretaris. In februari
'48 hebben we toen de Christelijke
Bouwvakarbeidersbond opgericht
waarvan ik ook secretaris werd.
Staande de oprichtingsvergadering
hadden we al negen leden,
uitgegroeid in dat zelfde jaar tot
dertig".
Nog was Van Gilst niet klaar met
oprichten, want in de Bruse havens
werkten in die tijd veel
transportarbeiders, waarvoor een
gelijknamige bond was. Hij kreeg
het voor elkaar dat voor deze bond
op Bru een correspondentschap
werd opgericht. Dat was in '49/'50.
In diezelfde periode nog een
correspondentschap: de
metaalarbeidersbond. Van Gilst
hielp deze bonden op poten te
zetten zonder in het bestuur te gaan
zitten.
,,A1 deze bonden of
correspondentschappen waren
aangesloten bij bet CNV. Bruinisse
kreeg toen een eigen CNV-afdeling,
de Besturenbond heette dat toen
(1951), waarbij Sirjansland en
Oosterland tevens werden
Omdat hij nog steeds dagelijks bij
het vakbondswerk betrokken is,
weet hij ook als geen ander dat bij
een dergelijk jubileum (waarvan er
niet zo héél veel gevierd worden)
een gouden speld hoort. Maar, zoals
dat gebruikelijk is de laatste jaren
worden dergelijke bondsinsignes
niet meer direct en persoonlijk
uitgereikt, nee, daar houden ze de
jaarvergadering voor. ,,Veel
gezelliger", vindt Wullem. Omdat
wij niet konden wachten tot die
jaarvergadering die in november
pas wordt gehouden, nu alvast een
gesprek met Van Gilst.
,,Ik zei pas nog: ik heb het nu
veertig jaar gedaan, het wordt tijd
dat jongeren het van me overnemen.
Als die het nu eens twintig jaar
doen... Maar ja, weet je wat ze
zeiden: je bent toch nog gezond.
Nou dat is zo, dus laten we het nog
maar een poosje doen". Daarmee
geeft hij meteen aan dat er
voorlopig nog geen eind komt aan
het Van Gilst-tijdperk.
Even naar het begin, een paar
maanden na de oorlog. ,,Er kwam
iemand naar me toe om te vragen
mee te helpen de Nederlands
Christelijke Landarbeiders Bond te
heroprichten. Ik was toen
landarbeider, dat wil zeggen tot de
evacuatie in '44, dus ze waren aan
het goede adres. Ik voelde daar wel
wat voor, omdat ik vind dat
iedereen in één of andere
vakorganisatie moet zitten. Welke
bond moeten ze zelf maar weten.
Die heroprichting was snel een feit.
maar toen kwamen we met een
probleem te zitten: na de oorlog
waren er weinig landarbeiders
betrokken. Uit elke afdeling kwam
toen één man in het bestuur van die
Besturenbond en van de oprichting
af werd ik voorzitter".
Zoals in veel Zeeuwse
geschiedenissen stokt de
opsomming van Wullem in 1953, De
Ramp.
Na die ramp was er weer werk
aan de winkel voor Wullem, want
met het uitvoeren van de
Deltawerken kwam er veel
overheidspersoneel in Bru en
omgeving wonen en werken.
Wullem was intussen ook
toegetreden tot de overheid
(Waterschap) dus lag het voor de
hand om een plaatselijke afdeling
van de NCBO (Nederlandse
Christelijke Bond van
Overheidspersoneel) te gaan
oprichten, waarvan hij ook
voorzitter werd en dat tot op heden
nog is. Slechts een poos gedurende
zijn lange wethoudersperiode, was
hij geen voorzitter maar 'gewoon'
bestuurslid. Maar nog zijn de
vakbondswapenfeiten van Van,Gilst
niet volledig. Wullem:,.Het CNV
liep de laatste vijf jaar niet zo goed
in Zeeland. Toen kwam er een
districtsraad in Zeeland en een sub-
districtraad in Bru en daar werd ik
tweede voorzitter van. Verder ben
ik nog bestuurslid in de
districtsraad van de CFO (Chr. Fed.
Overh.personeel) en zit ik voor het
CNV in het bestuur van het
ziekenfonds Schouwen-Duiveland".
Kort gezegd: Wullem van Gist is de
personificatie van het CNV in
Bruinisse. en dat veertig jaar lang!
Het verschil tussen vroeger en nu
zit 'm volgens Van Gilst in het
propaganda maken, dat eertijds
grote aandacht kreeg en nu veel
minder. Vroeger was men veel meer
betrokken bij de vakbond dan nu.
Een voorbeeld daarvan geeft Van
Gilst: het gebeurt nu, dat
jubilarissen niet eens hun
bondsinsigne komen afhalen bij een
jubileum... In 1955 nog gaf het CNV
in Bru en omstreken nog een eigen
mededelingenblad uit met
vakbondsnieuws. Daar is nu geen
belangstelling meer voor. Er waren
veel meer activiteiten om de
jongeren ertoe te bewegen zich bij
de bond aan te sluiten. Zo werden
de jongens van de ambachtschool
direct bij het verlaten van de school
bezocht en dat leverde leden op. Het
bestuur hielp bij het inleveren van
vakantiebonnen na de oorlog. Er
werden avonden georganiseerd in
het Hervormd Verenigingsgebouw.
Wullem: ,,Dat waren mooie avonden
met veel volk. Zeker zo'n honderd
man. We deden een voordracht,
zongen een versje, deden een
spelletje. Kom daar nu eens om..."
Belangrijke vraag aan een
vakbondsbestuurder is uiteraard: is
het nog wel zinvol om in deze tijd
lid te zijn van een vakorganisatie?
Wullem had deze vraag wel
verwacht, want het is een vraag die
hem vaker gesteld wordt.
,,Het is een vaststaand feit dat
vooral de laatste twee jaar het
ledental belangrijk is terug gelopen.
Je hoort het vaak: de vakbond kan
niets meer bereiken en van de
contributie kan ik net in m'n
autootje blijven rijden. We maken
zelfs mee dat mensen die in de VUT
gaan of met pensioen, direct hun
lidmaatschap opzeggen omdat ze
menen dat de bond niets meer voor
hen kan betekenen. Dat is dus
helemaal fout gedacht. Op het
ogenblik is het alleen al belangrijk
om lid te zijn om te houden wat je
hebt. Stel dat er de laatste tijd géén
vakbond zou zijn geweest, waar zou
men dan. nu zijn gebleven? Mensen
die geen lid zijn van een bond
profiteren wel mee van hetgeen de
bonden in het verleden hebben
bereikt. En als er geknabbeld wordt
aan het inkomen geldt dat ook voor
degenen die met pensioen zijn".
Wat de huidige
arbeidstijdverkorting betreft, vindt
Wullem dat daar ook de bond voor
nodig is. ,,Die arbeidstijdverkorting
is in het leven geroepen om meer
banen te scheppen. Maar wat
gebeurt er nu? Men besluit om eens
in de zoveel tijd het bedrijf dicht te
doen op een middag, maar er
komen géén banen bij. Dat was
nooit de bedoeling, dus moet de
vakbond daar werk van maken.
Alleen kun je dat nooit".
Die verkorting van de arbeidstijd
kan volgens Wullem nooit verder
gaan dan tot 36 uur, onder het
motto: ,,Je moet niet vergeten dat
de mensen die werken het moeten
opbrengen".
De werkloosheid zal volgens Van
Gilst wel wat teruglopen, ook
omdat er minder kinderen worden
geboren en er op den duur vanzelf
minder aanbod komt van
arbeidskrachten. Hij betreurt het
dat er nu een gebrek aan
vakmensen dreigt, maar vindt
omscholing niet altijd mogelijk.
Werkloosheid is een beroerde zaak,
daar zit de vakbeweging ook mee.
Maar wat doe je als je bijvoorbeeld
vijftig bent en altijd grondwerker
geweest. Kun je dan nog terug naar
school om een ander vak te leren?
Ik vind dat moeilijk hoor".
Wullem blijft bezig met 'zijn'
vakbondswerk. Ook al omdat er
zich nog geen jongeren aandienen
om het werk over te nemen. Dus
blijft hij op zijn eigen Bruse manier
dc vergaderingen leiden, dat wil
zeggen: met veel humor. ,,Jc moet
dc zaak warm houden cn draaiende
houden, maar soms vraag ik me
welcens af waar doe je het voor
want de belangstelling neemt af. Er
zijn veel papieren leden. Maar doe
je niets, dan bloeit de zaak dood cn
dot mag ook niet".
Wullem van Gilst. zelf in de VUT,
en 64 jaar heeft derhalve een druk
leven. Naast het vele vakbondswerk
heeft hij een grote tuin, is
voorzitter van de plaatselijke
geitenhoudersvereniging (een
bloeiende vereniging), heeft zelf
twee geiten, zit nog in het bestuur
Van het Groene Kruis en hij
schildert. Een druk baasje.
ZIERIKZEE
ANBO
De ANBO-afdcling in Zierikzcc
heeft voor vrijdag 10 januari een
nieuwjaarsontmoeting op het pro
gramma staan in de Graanbeurs. De
feestelijke bijeenkomst begint om
14.00 uur en omvat onder meer een
declamatie, dans en muziek.
Gereformeerd
De Gereformeerde Vrouwen Con
tactgroep De Lampen Brandende in
Zierikzee komt woensdag 8 januari
bijeen in de benedenzaal van het
kerkgebouw in de Sint Domusstraat.
Een en ander begint om 19.45 uur en
op de agenda staat onder meer de bij
belstudie over Lucas 14 vers 15-24
door mevrouw R. Berrevoets-Duine.
Aanrijding
Het niet verlenen van voorrang re
sulteerde maandagmiddag in een
aanrijding op de kruising Verre-
nieuwstraat-Watermolen. J. P. uit
Etten-Leur zou geen voorrang ver
leend hebben aan de van rechts ko
mende C. L.-V. uit Zierikzee. De scha
de bleef beperkt tot licht materieel.
RENESSE
Brommer gestolen en gevonden
J. van V. uit Zierikzee deed maan
dag aangifte van de diefstal van zijn
brommer, die met een kettingslot
achter perceel 72 van de Hogezoom
gestald stond in de nacht van zondag
op maandag. Maandagavond vond de
politie de brommer terug op de Roe-
landsweg te Renesse, onbeschadigd
maar met een verbroken slot.
BROUWERSHAVEN
Scouting onder dak
Dankzij keihard werken van leden
van de pas opgerichte scoutinggroep
Brouwershaven en leden van de
meester Bakkergroep uit Zierikzee
kan de Brouwse scoutinggroep nu be
schikken over beide door Dosbouw
beschikbaar gestelde bouwketen
waarin zij hun domicilie krijgen. In
slechts drie dagen tijd werd de twee
de bouwkeet afgebroken op het werk-
eiland en weer opgebouwd op het ou
de sportveld bij het Slingerbos te
Brouwershaven waar de scouting
groep een stuk grond van de gemeen
te huurt. Op zaterdag 11 januari gaat
de jeugdclub officieel van start. Dit
zal gebeuren met de inauguratie, de
plechtige inwijding, van de jeugdige
scoutingleden die al sinds enkele
maanden wekelijks bijeen komen.
De plechtigheid vindt plaats in de
pas opgetrokken clubgebouwen en
zal worden bijgewoond door een ver
tegenwoordiger van het gemeente
bestuur. Aanvang 14.00 uur.
KERKWERVE
Reinigingsdienst
Bij de Reinigingsdienst Schou
wen-Duiveland is een wijziging geko
men in de eerder verstrekte program
ma's van voorlichtingsavonden over
de invoering van de rolemmers. Ver
vallen zijn woensdag 19 maart en
donderdag 27 maart. Hiervoor in de
plaats zijn gekomen: maandag 24 en
dinsdag 25 maart, op welke avonden
voorlichting wordt gegeven aan de
bevolking van het centrum-Zierikzee.
NOORDGOUWE
Anjerfondssubsidie
voor Con Amore
De muziekvereniging Con Amore
heeft van het Anjerfonds Zeeland be
richt gekregen dat hun een bijdrage
van 1200 gulden wordt toegekend ten
behoeve van de aanschaf van nieuwe
instrumenten en uniformen. Bij de
aankoop van een instrument wordt
een derde deel en bij de aankoop van
een uniform een achtste deel van de
kostprijs door het Anjerfonds be
taald uit deze bijdrage. Twee jaar ge
leden ontving Con Amore, dat onder
leiding staat van A. Stoutjesdijk,
eveneens een bijdrage uit het Anjer
fonds.
BRUINISSE
Nieuw gemeente-bode
echtpaar
Per 1 januari is in dienst van de ge
meente Bruinisse getreden het echt
paar To en Mart Hanzen als gemeen
telijk bode-echtpaar.. Hanzen zal als
gemeentebode administratieve han
delingen te verrichten hebben, koffie
zetten voor het gemeentepersoneel,
de publicatieborden up to date hou
den en, na het volgen van de benodig
de cursus, als gemeentelijk deur
waarder optreden. Zijn vrouw zal in
hoofdzaak het schoonhouden van het
gemeentehuis ter hand nemen, ter
wijl ze gezamenlijk de koffie serve
ren tijdens gemeenteraadsvergade
ringen.
Mart Hanzen heeft in een vroegere
periode op de binnenvaart gevaren op
tankers en later, tijdens een gedwon
gen periode van thuiszitten, als
chauffeur van ..Tafeltje-dekje", van
uit ,,In 't Opper" 38 oudere mensen in
en rondom Bruinisse dagelijks van
een warme maaltijd voorzien. To
Hanzen is jarenlang leidster geweest
van de peuterspeelzaal De Krukels.
Ze volgen in hun nieuwe functie het
bode-echtpaar Geluk op omdat de
heer P. Geluk VUT-gerechtigd is en
daar gebruik van maakte.
Burgerlijke stand over
december
Geboren
Melanie de Jonge.
Overleden
Hirdes w.v. de Waal, Janna, oud 97
jaar; Overbeek w.v. van Diest, Eliza-
oeth, oud 83 jaar; van 't Hoff w.v.
Kloote, Marina, oud 85 jaar; Slinger
land, Abraham, oud 45 jaar; Barend-
se w.v. van der Werf, Helena, oud 84
jaar.
Huwelijk
Samuël Dorst en Cornelia P. Jobse.
Brandweerdiploma's
In aanwezigheid van een delegatie
van het gemeentebestuur onder lei
ding van burgemeester T. C. Hekman
komt het vrijwilligerskorps van de
Bruse brandweer op dinsdag 14 ja
nuari bijeen in de vergaderlokaliteit
van de brandweerkazerne. Directe
aanleiding is de uitreiking van twee
diploma's Brandwacht 2e Klasse aan
leden die voor dat examen zijn
geslaagd maar natuurlijk kunnen er
ook zaken besproken worden die an
ders niet of onvoldoende belicht wor
den en bovendien worden op dergelij
ke avonden de contacten verstevigd.
De avond begint om negen uur.
'S HEER-HENDRIKSKINDEREN
Ruilbeurs
In café-restaurant Ruimzicht te
's Heer Hendrikskinderen wordt vrij
dag 10 januari weer een ruilbeurs ge
houden voor de verzamelaars van
postzegels, ansichtkaarten, munten
enzovoort. De beurs begint om 19.15
uur.
Gezelligheid met slecht rendement
ZIERIKZEE - Allesbranders mogen zich nog steeds
verheugen in een stijgende populariteit. Maar toch heb
ben allesbranders over het algemeen een slecht rende
ment. Ze vervuilen de lucht in aanzienlijke mate. De
mensen stoken de kachels over het algemeen verkeerd.
De gebruikte brandstoffen zijn veelal slecht. Dit heeft
TNO-Delft enige tijd geleden reeds gemeld, en met het
oog op de winterse omstandigheden is het zeker zinvol
nogmaals op de gevaren van allesbranders te wijzen.
Veel van de toenmalig onderzochte
kachels bleken niet alleen een slecht
rendement van minder dan vijftig
procent te hebben, maar ook in aan
zienlijke mate lek te zijn met een dui
delijk gevaar voor koolmonoxydever-
giftiging. De meeste allesbranders
hebben vervolgens nog een te groot
vermogen, met het gevolg dat de
meeste mensen de schuif voor de
luchttoevoer bijna of zelfs geheel
dicht doen. Door de kachel op deze
wijze te stoken wordt de warmtepro-
duktie van de te grote kachel binnen
de perken gehouden maar worden de
brandstoffen onvolledig verbrand
waardoor de luchtverontreiniging te
sterk toe neemt. Dat kan onder meer
voorkomen worden door de kachel
aan dc te verwarmen ruimte aan te
passen. In dat geval kan er voluit
gestookt worden met de schuif open.
Niet 's nachts
Vanwege die luchtverontreiniging
bij getemperd stoken en de aanwezi
ge lekken, wordt ook sterk ontraden
om de kachel gedurende de nacht
langzaam te laten doorbranden. Dit
brengt grote risico's met zich mee.
500 miljoen kilo
De meest gebruikte brandstof in de
allesbrander is hout. Een groot deel
hiervan wordt gratis verkregen door
kappen of sprokkelen, maar ook
wordt veel hout weggehaald uit af
valcontainers. Er wordt ook brand
stof gekocht bij particulieren en bij
de brandstofhandel. Jaarlijks ver
dwijnt ongeveer 500 miljoen kilo
hout in de vaderlandse allesbran
ders.
Als cr nog meer kachels bijkomen
(jaarlijks enkele duizenden) zal er
schaarste aan brandhout ontstaan cn
zelfs tot al gesignaleerde illegale
houtkap leiden.
In het gemelde onderzoek kwam
ook vast te staan dat er nogal wat
mensen zijn die nat, geverfd of geïm
pregneerd hout gebruiken. Deze
brandstoffen vervuilen de lucht in
veel sterkere mate dan schoon, droog
hout en kolen.
Het onderzoek heeft ook uitgewe
zen dat de rookgassen van de ver
schillende gebruikte brandstoffen
koolmonoxyde, dioxyde, stikstofoxy-
de, zwaveloxyde, koolwaterstoffen en
een reeks andere vervuilende ele
menten bevatten. Geperste haard-
blokken (houtmot met was) worden
ten sterkste ontraden als brandstof,
maar ook de briketten van kantoor-
en bedrijfsafval. Deze laatste twee
geven niet alleen een uitstoot van alle
genoemde stoffen, maar vervuilen de
kachel en schoorsteen in hoge mate.
Bovendien" bestaat er kans op explo
sies van vrijkomende gassen en is het
gehalte aan zware metalen in de as
hoog.
Gezelligheid
De populariteit van de allesbran
ders wordt voor het grootste deel toe
geschreven aan besparing op de ener
giekosten en gezelligheid. Nostalgie
en het onafhankelijk zijn van de
nutsbedrijven, angst voor oorlog en
zelfs milieu-overwegingen worden
ook opgegeven als reden voor de aan
schaf van een allesbrander, die sinds
1980 een explosieve groei door maakt.
Nederland telt op dit ogenblik tussen
de 150.000 en 200.000 allesbranders en
daarnaast nog eens een 50.000 kolen-
kachels (die overigens wél aan de
wenselijk geachte normen voldoen).
Sfeervol, zo'n houtkachel, maar niet van ge
