A
25 jaar
gemeentelijke
herindeling
h
blijft er altijd branden9
''Een vlammetje
4
SCHOUWEN-
DUIVELAND - De eerste
dagen van januari 1961
werd de voorpagina van de
Zierikzeesche Nieuwsbode
grotendeels gevuld met
nieuws over het kabinet De
Quay. Nederland werd in
spanning gehouden met
een kabinetscrisis, die pas
na het intrekken van de
ontslagaanvraag door
voornoemde minister-pre
sident werd opgeheven.
Voor de Schouwen-Duive-
landse bevolking waren
zonder twijfel de pagina's
twee en drie belangrijker.
De gemeentelijke herinde
ling was een feit en de
krant bracht de afscheidre-
des van de burgemeesters,
zoals die van Eikerzee, Re-
nesse, Noordgouwe en Oos-
terland. Voor de jongere
generatie gewoon een stuk
geschiedenis, voor de wat
oudere eilandbewoners na
precies vijfentwintig jaar
nog steeds een gebeurtenis,
waarover gesproken
wordt. Door de een met
weemoed, maar door de
meesten toch met een nuch
tere blik van 'de herinde
ling heeft zeker haar voor
delen gehad'.
Huidig gemeentesecretaris van
Westerschouwen J. W. de Jonge is er
van overtuigd, dat in de voormalige
gemeenten toch altijd een vlammetje
blijft branden. „Het is begrijpelijk,
dat de bevolking niet gebrand was op
de herindeling. Het voelde een deel
van de autonomie wegebben". Vol
gens hem werd door de bestuurders
voornamelijk naar de bestuurskracht
gekeken, die door de herindeling al
leen maar vooruit kon gaan.
Coktail
De gemeente Westerschouwen telde
voor de herindeling van 1961 vijf ge
meenten, namelijk Burgh, Seroos-
kerke, Noordwelle, Haamstede en Re-
nesse. Ieder lokaal bestuur op zich
hield uiteraard een laatste raadsver
gadering. 'Seroos was een coktail van
opgewektheid en weemoed' (ZN '61-
red), waarbij de burgemeester J.
Klompe bijzonder gehuldigd werd en
G. Haringman als eerste gemeentese
cretaris werd benoemd. Net als alle
overige gemeenten werden alle gerea
liseerde plannen van het gemeente
bestuur met een nostalgische knip
oog prominent besproken.
De Burghse burgemeester, Jhr A.
van Citters, deed hier zeer zeker ook
aan mee. Hij maakte van de vergade
ring geen drama, maar het bomvolle
raadszaaltje van het gemeentehuis in
Burgh had echter wel prettigere sfe
ren gekend. Alsof de gemeenteraad
van Burgh geen afstand van haar
zelfstandigheid kon nemen werd de
gemeente na opheffing toch nog voor
een half uur in ere hersteld. De raad
werd wederom geïnstalleerd, om nog
te kunnen besluiten Citters het
ambtsketen te schenken.
Voordat de eerste burgemeester van
Westerschouwen jhr. R. J. H. Q. Röell
echter de scepter in handen kreeg,
moesten eerst alle gemeenten worden
opgeheven. Hiertoe behoorde ook Re-
nesse, waar gemeentesecretaris J. W.
de Jonge (later de opvolger van Ha
ringman) vol lof sprak over de Renes-
ser burgemeester mr. G. F. Lunsingh.
„U was geen burgemeester voor ons,
maar een burgervader".
of de herindeling achteraf bezien een
vooruitgang is geweest, denk ik ja.
Wil je goed kunnen besturen dan
moet je een volledig ambtenaren
korps hebben", vertelt Van der Maas.
Tot aan de herindeling was het zo,
dat alle achttien gemeenten vierjaar
lijks een gemeenteraadsverkiezing
moesten uitschrijven en allen afzon
derlijk subsidies moesten aanvragen.
Door de samenvoeging kon en kan er
efficiënter gewerkt worden en dat is
tijdbesparing. „Het is waar, dat je in
dertijd minder makkelijk of eigen
lijk helemaal niet kon specialiseren
als ambtenaar. Je werd overal voor
bijgeroepen. Het bestuur moet haar
gegevens van de ambtenaren - krij
gen".
Gemakkelijk
Er zijn niet gemakkelijk bestuur
ders te vinden, die achteraf de ge
meentelijke herindeling niet hadden
doorgezet. Den Boer wijst op de voor
delen bij de gemeenschappelijke re
gelingen van vandaag. „Als ik kijk
naar het goede functioneren van de
Intergemeentelijke Scociale Dienst
Schouwen-Duiveland, dan mag toch
gezegd worden dat de herindeling
haar voordelen zeker heeft. Ik kan -
met de situatie van toen voor ogen -
instemmen met de besluitvorming
van dertijds". In dit verband wijst hij
ook op het beheer van de Grevelingen
en de ontwikkelingen in de recreatie.
„Het lijkt me duidelijk, dat met acht
tien gemeenten veel minder makke
lijk tot een éénsluidende gemeen
schappelijke regeling is te komen",
zegt Den Boer.
Maar hij benadrukt, dat alles in de
context van die tijd bezien moet wor
den en attendeert op de discussie
binnen het huidige CDA, waar nog
geen duidelijkheid is over verder
gaande herindeling van gebieden.
Hoewel enkele jaren geleden door en
kele bestuurders voorzichtig werd
gesproken over een verdergaande
herindeling (Schouwen-Duiveland
één gemeente) lijken de geluiden ge
doofd. Herindeling roept altijd pro
testen op, die in veel gevallen enkele
jaren later vergeten zijn, wanneer
een en ander vaak lijkt mee te val
len. Sirjansland werd in 1815 al bij de
voormalige gemeente Oosterland ge
voegd; een kleine vorm van herinde
ling, waaraan niemand meer denkt.
Van der Maas: „Toch blijft een ge
meenschap een gemeenschap en kan
een herindeling hieraan niets veran
deren. Dat hoeft ook niet".
Voor 1961 bestond Middcnschou-
wen uit de gemeenten Kcrkwerve, El-
lemeet, Duivendijke en Elkerzce.
Vier van de achttien gemeenten, die
gezamenlijk op een eindtotaal van
zes gemeenten uitkwamen. Burge
meester S. Francke van Kcrkwerve
werkte tijdens de laatste raadsverga
dering de gewone agendapunten af,
waarbij het melden van de verhinde
ring van de Commissaris van de Ko
ningin. Tijdens de besluitvorming
omtrent het verhuren van een wo
ning aan de Ring 5 en het verstrek
ken van verschillende subsidies leek
er van een herindeling geen sprake.
Wethouder Van der Wekken liet de
aanwezigen met zijn uitspraak
„scheiden is een beetje sterven"
weer naar de realiteit terugkeren en
zei dat er reden was tot een 'wat
droeve stemming'.
Waarnemend burgemeester en wet
houder van Ellemeet. J. M. Dalebout,
werd tijdens de laatste zitting gepre
zen voor zijn deskundigheid en kreeg
van het Oranjecomité namens de be
volking een vulpen met inscriptie.
Het was voor hem als burgemeester
voorbij, want de Kerkwerfse burger
vader Francke werd burgemeester
van Middonschouwen. Als eerste wet
houders werden I. W. Padmos en M. L,
Westersehouwse gemeentesecretaris De Jonge: ,.Er blijft bij de inwoners van
de oude gemeenten altijd wel een vlammetje branden".
nisse hebben eigenlijk niet echt veel
van de herindeling gemerkt. Alleen
Bruinisse heeft er door de nieuwe
grensstelling tussen Zeeland, Zuid-
Holland en Noord-Brabant grond bij-
gekregen. „Ondanks de nieuwe
grond heeft Bruinisse niet veel ge
merkt van de herindeling als zoda
nig. Er is eigenlijk alleen sprake ge
weest van grondcollectie". weet
huidig gemeentesecretaris B. de
Groot zich te herinneren.
Dat was wel anders voor Brouwers
haven, waar voor 1961 nog de zelf
standige gemeenten Brouwershaven,
Dreischor, Zonnemaire en Noordgou
we opereerden Noordgouwe had
Schuddebeurs toen onder haar hoede.
maar de mensen maakten toen nog
niet zo'n stampij als vandaag de dag.
De strijd werd toch voornamelijk ge
streden in de gemeentehuizen". En
juist die gemeentehuizen zelf droe
gen bij tot een diepgaande discussie.
Je gemeente kwijtraken als burger
kan vervelend zijn, maar dan ook je
gemeentehuis.
Besloten werd om do gemeentese
cretarie te vestigen in de riante villa
te Oosterland, waar ook het toenma
lige Oosterlandse gemeentebestuur
gevestigd was. Het Nieuwerkerksc
gemeentehuis was te klein en kon
pas vijf jaar later - na een verbou
wing - als nieuwe zetelvestiging
dienst gaan doen. „Als je mij vraagt
Een feit is dat de aankondiging van
de herindeling op Schouwen-
Duiveland de nodige gespreksstof
heeft opgeleverd onder de bevolking.
Een ander feit is, dat - vooral de jon
gere generatie - niet meer aan de
voormalige gemeenten Eikerzee,
Noordgouwe en Ouwerkerk denken.
Een kwart eeuw nu kent Schouwen-
Duiveland zes gemeenten. Of die sa
mengevoegd worden tot één gemeen
te is voor iedereen een vraag en voor
de toekomst een weet.
FOTO'S: Johan D.C. Bcrrcvoets
TEKST: Aad van der Wouden
Wanneer De Jonge nu kort terug
kijkt op de gemeentelijke herinde
ling, die indertijd nogalwat beroe
ring teweeg bracht, kan hij niet
ontevreden zijn. „Je kunt niet verge
lijken, omdat de oude gemeenten nu
eenmaal opgeheven zijn, maar toch
denk ik dat we gezamenlijk aan
bestuurskracht gewonnen hebben".
Op de vraag of de herindeling ook
een bezuinigingsslag van de overheid
is geweest, reageert hij ontkennend.
„Dat geloof ik niet. Als je bijvoor
beeld naar Sint-Philipsland kijkt
waar geld bijgelegd is, dan kun je
niet spreken van ware bezuinigingen.
De Noordgouwse burgemeester, N. A.
van Wijk uitte zich tijdens de raads-
vei-gadering niet een groot voorstan
der van de herindeling met de opmer
king, dat de bevolking zich bij een
éénmaal genomen besluit heeft neer
te leggen. „Gelukkig leven we in een
democratisch land". Dat nog niet ie
dereen in de overtuiging leefde, dat
met de schaalvergroting ook de be
langen van de kernen afzonderlijk
voldoende behartigd zouden worden
maakte Van Wijk duidelijk met het
uitspreken van de hoop, dat de nieu
we Brouwse raadsleden ook de belan
gen van Noordgouwe zouden blijven
behartigen.
Stampij
Nog drie gemeenten dienden sa
mengevoegd te worden; Oosterland,
Nieuwerkerk en Ouwerkerk tot Dui-
veland. Huidig gemeentesecretaris J.
van der Maas: „Ik denk dat iedereen
wel bezig was met de herindeling,
De gemeente Noordgouwe maakte plaats voor de gemeente Brouwershaven.
Nee ik denk dat bestuurskracht de
voornaamste reden is geweest", aldus
De Jonge
De huidige burgemeester van Mid-
denschouwen, W. den Boer, deelt die
mening al maakt hij daarbij het voor
behoud eigenlijk niet precies te we
ten welke normen voor een gemeente
gelden als het gaat om bestuurs
kracht en slagvaardigheid. „Ik kan
me goed voorstellen, dat een kleine
gemeente heel goed bestuurlijk bezig
kan zijn". Hij memoreert dat
Schouwen-Duiveland de eerste
Zeeuwse regio was, waar als het ware
de bestuursbezem doorheen werd ge
haald en daarbij heeft zijn gemeente
ook het nodige moeten ondergaan.
Gemeente Kerkwerve bestaat niet meer.
Burgemeester W. den Boer: ..Herindeling voor het opzetten van gemeen
schappelijke regelingen een goede zaak geweest".
Hoogenboom gekozen. Na een lange
discussie werd Scharendijke uitein
delijk gekozen als vestiging van het
gemeentehuis en moest Kerkwerve
het onderspit delven.
Zierikzee en Bruinisse
De gemeenten Zierikzee en Brui-
