1795: eerste
raadsverkiezingen Bru
SAMAN BV
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Vrijdag 27 december 1985 Nr. 23853
5
Vrijheid, gelijkheid en broederschap..''
BRUINISSE - De gemeente
raadsverkiezingen zijn voorbij.
Het was een spannende aangele
genheid want het onderlinge pun-
tenaantal was miniem. De nieuwe
representanten van Bruinisse
zijn: Adriaan de Witte, Hendrik J.
Okkerse, Jan van Zorgen, Ant. de
Koning, Wouter v.d. Berg, Joh,
van Vessem, Jacob de Zoeter en
Gerrit Kik. Bovenstaande is geen
prognose van de komende raads
verkiezingen maar van de aller
eerste gemeenteraadsverkiezing
van de vissersplaats, bijna twee
eeuwen geleden, in het jaar 1795.
Met algemene stemmen werd J.
Clauset tot gemeentesecretaris
gekozen. Dit staat te lezen in het
allereerste notulenboekje, hand
geschreven, dat nog steeds in par
ticuliere handen is, ondanks ste
vig trekken van gemeentezijde.
Een en ander was een direct gevolg van het
uitroepen van de Bataafse Republiek (1795-
1806) die aan de regentenhiarchie en het ge
westelijk particularisme een einde maakte. In
januari 1795 waren de Fransen de lage landen
binnengevallen over de bevroren rivieren. Zon
der bloedvergieten ontstond naar Frans model
een gecentraliseerde Staat. De Vroedschappen
werden vervangen door de provisionele repre
sentanten van het volk en men stemde niet
meer per plaats, maar per hoofd. De meerder
heid van stemmen zou gaan beslissen.
Rechten van de Mensch
Een speciale bijlage van die eerste gemeente
raadsverslagen handelt over de "Rechten van
den Mensch": Gelijkheid, Vrijheid, Veiligheid,
Eigendom en Tegenstand aan onderdrukking.
"Alle menschen worden met gelijke rechten
geboren: Deeze natuurlijke rechten kunnen
hun niet ontnomen worden. De vrijheid is de
magt, welke ieder mensch toekomt, om te mo
gen doen al hetgeen andere in hunne rechten
niet stoort: Haare natuurlijke bepaling bestaat
in deese stelling: "Doe niet aan eenen anderen,
hetgeen gij niet wild dat u geschiedde".
Het is dus ieder geoorlooft zijne gedagten en
gevoelens aan anderen te openbaren, hetzij
door drukpers of op eenige andere wijze. Ieder
mensch heeft het regt om God zodanig te die
nen, als hij wil, of niet wil, zonder daar in eeni-
gerlei wijze gedwongen te kunnen worden!
De doelstellingen van Amnesty International
en de akkoorden van Helsinki waren in Bru
eeuwen geleden al actueel.
Ingrijpende veranderingen
In het eeuwenoude notulenboekje, eigendom
van Tb en Christiaan Bolijn, staat ook haarfijn
beschreven wat een ingrijpende verandering
de roerige begintijd van de Bataafse Repu
bliek voor Bruinisse inhield. De franke en li
bertijns ingestelde bewoners van de vis
sersplaats zagen een reële mogelijkheid om
zich van bevoogding te verlossen en de
bestuurlijke macht van de eigen burgers te ver
groten: De geest van "Vrijheid, gelijkheid en
broederschap", waarde vruchtbaar rond en
kreeg per dag meer aanhangers.
Het was dan ook niet vreemd dat Bruinisse
de eerste plaats op Schouwen-Duiveland was
waar de vrijheidsboom werd geplant, in de Ou
destraat voor het gemeentehuis.
"1795, den 16 februarij op maandag, wierd
voorsmiddags om Elf uur, door de Wet van
Bruinisse, uit het dorpshuis afgelezen, dat de
Nationale Vlag nademiddags op den Toorn
zoude koomen, dat niemand meer 't oranje
teeken zoude hebben te draagen, dat elk die
wilde Nationale Cocardens of Lint kon draa
gen, niemand hier over eenig molest mogt aan
gedaan worden, en ieder zich stil en ordelijk
zoude hebben te gedraagen", aldus de eerste
woorden uit het notulenboekje.
Segnr. S. de Graaf was in die tijd Bailluw en
Adam v.d. Berg was Scheepen. Op maandag
den 23e februarij vervolgens begon men onder
de Burgerij te spreeken van het planten van
een vrijheidsboom. De gemoederen wierden
daartoe wat geprepareerd door gesprekken
van de vrijheid, de rechten van den mensch, de
gelijkheid, gegrond op de wetten van de na
tuur, 's volks recht en stem, (dat zeer veel in
druk maakte) en geneegenheid om het
werkstellig te maaken.
Zo brak donderdag 26 februari aan, volgens
het boekje ,,Den dag die de allergedenkwaar
digste is geweest die mogelijk op Bruinisse oit
is beleefd geweest en om onszelfs heugelijke
omstandigheden verdiende om noit vergeeten
te worden. Des morgens om halv Neegen begon
de Groote Klok een quart te kleppen tot een al-
gemeene Samenroeping der Burgers".
Twee partijen
De samengestroomde menigte voor het ge
meentehuis in de Oudestraat werd toegespro
ken door den burger Adriaan v. d. Weel. Hij gaf
een uiteenzetting van de achtergronden van de
Bataafse Vrijheid en beantwoordde vele vra
gen. Baljuw S. de Graaf werd van z'n eed op de
Constitutie van 1787 (gehoorzaamheid aan het
Huis van Oranje) ontslagen.
Er vormden zich onder de burgers twee par
tijen, één ging een boom uitzoeken in de omge
ving en de andere maakte midden in de Ou
destraat een put waar de boom in moest, 's
Middags, "om halv drie onder het geluij der
klokken" werd de boom geplant en behangen
met een streng met de Nationale Couleuren"
en er bovenop een muts der vrijheid met een
Nationale strik en roos voorzien. Een hand
druk bevestigde de Broederschap.
De burgers Jakob Kik en Jan van Zorgen
hadden ook de predikant verzocht om een toe
spraak te houden "en deese Boom als de Eer
ste beginselen van onse Vrijheid en Vereniging
Gode toe te wei jen". De schoolmeester werd
verzocht "om den geleezen zijnde, Psalm den
volke voor te lezen. "Den zeiven geleezen zijn
de, begonnen twee houboisten (hoboïsten) den
zeiven te speelen en de geheele vergadering
eenparig met dezelven te zingen". "Een drie
maal Hoezé deed de lugt weërgalmen".
Vervolgens werd in de kerk een vergadering
belegd om tot een voorlopig gemeentebestuur
te komen: "Dezelve werd voorgesteld om ter
verkrijging onzer Vrije Burgerrechten gegrond
op de rechten van den mensch en algemeen
welzijn, uit hen midden te verkiezen een Colle-
gie, bestaande uit vier gecomitteerden om ont
werpen te maaken, en agt (8) repreesentanten,
die dezelven zouden goed of afkeuren". Dit
werd ook schriftelijk vastgelegd en door meer
dan honderd burgers van Bruinisse onderte
kend: Wij ondergetekende Burgers van Brui
nisse verklaarden bij deeze onse onderteeke-
ning, te zullen voorstaan, redresseeren,
Gecommitteerdens en representanten te ver
kiezen, tot verkrijging van onze vrije Burger
rechten, gegrond op het algemeen welzijn en de
rechten van den mensch; En zulks met alle on
se vermogens, trouw en Eerlijkheid te guaran-
deeren en te maintineeren, waarvan Actum ge
daan te Bruinisse 26 febuari 1795, 't Eerste
Jaar der Betaafse Vrijheid".
Eerste raad
Vervolgens werd direct overgegaan tot ver
kiezing van 12 leden. Gekozen werden tot ge-
commiteerden (op voorstel van A. v.d. Weel) de
heren Adriaan Witte, Leunis v.d. Berg, Adriaan
v.d. Weel en J. C. Lauset.
Tot representanten werden gekozen: Antho-
nij de Koning, Hendrik Jansz. Okkerse, Joost
v. d. Pol, Pieter Hoek, Dingeman Hoogwerff,
Jacob Visser, Jan Meeldijk en Jan van Zorgen,
allen voorlopig voor de tijd van twee maanden
tot een definitief bestuur werd gekozen. Jakob
C. Lauset werd tot gemeentesecretaris aan
gesteld.
Genoeglijk
De geschiedschrijver (bovengenoemde eerste
gemeentesecretaris J. Lauset) vermeldt verder
dat de vergadering zo eenparig en genoeglijk
afliep als nog nooit een vergadering op Bru af
liep en daarin heeft de secretaris meer dan ge
lijk gekregen. Een historisch document dat en
kele maanden uit een bijzonder roerige tijd
beschrijft toen de democratische beginselen
nog in de kinderschoenen stonden.
Een foto van de Oudestraat waar voor het gemeentehuis, links, de vrij
heidsboom werd gepland, in 1795. Deze foto is uiteraard van een latere
datum en wel uit 1934 ter gelegenheid van het 25-jarig ambtsjubileum
van burgemeester Simon Hage. Omdat in dat jaar Bru op de waterlei
ding werd aangesloten waar de burgemeester zich nogal voor had beij
verd, werd op die dag een fontijn geïnstalleerd.
Nederlandse Hervormde Kerk
Aangenomen naar Nuenen (Herv.
Geref. Samen op Weg): T. Kruijswijk
Jansen, kand. te Amsterdam; naar
Vries: mevr. Th. Barnard te Bergen
(N.H.).
Aangenomen het beroep door de
classis Leiden tot predikant voor bui
tengewone werkzaamheden (Psycho-
geratrisch Centrum Overduin) te Kat
wijk: drs. H. van den Beid, wonende
te Katwijk; de benoeming tot
bijstand in het pastoraat te Wasse
naar: de heer C. N. van Dis te Rotter
dam.
Bedankt voor Poortvliet: W. J. op 't
Hof te Ouddorp.
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt
Aangenomen naar Leerdam: M. A.
Dronkers, kand. te Hengelo, die be
dankte voor Creil-Nagele (NOP),
voor Hoek en voor Langerak in com
binatie met Gorinchem.
Bedankt voor Groningen-Noord: J.
Kruidhof te Drachten-noord.
Christelijke Gereformeerde Kerken
Bedankt voor 's-Gravenzande: B. de
Graaf te Zierikzee.
Gereformeerde Gemeenten
Beroepen te Gouda en te Waarde: J.
Mijnders te Veenendaal, die bedank
te voor Klaaswaal.
Oud Gereformeerde Gemeente
in Nederland
ZIERIKZEE - Maandag 30 decem
ber. 19.30 uur. ds. A D Muilwijk,
Dordrecht. D.V. Oudejaarsdienst.
Een feest van tivee
dagen?
Een belangrijk Christelijk feest is
toch wel het kerstfeest. Het komt ie
der jaar terug en bijna iedereen viert
het, hoewel best allemaal op een ei
gen wijze.
Tbch loopt in het kerstfeest vieren,
bij christenen en niet christenen, het
woord ..vrede" vaak als een rode
draad er doorheen. Iedereen wil, in
ieder geval tijdens deze dagen, iets
van „vrede" beleven.
Van huiselijke kring tot op wereld
niveau probeert men iets daarvan te
verwezenlijken en zich ervoor in te
Nederlandse Hervormde Kerk
Zierikzee; Ga^thuiskerk: 11.00 en
19.00 uur ds. C. L. de Rooij. Kerk wer
ver 9.30 uur ds. A. J. Baas, Burgh. Se-
rooskerke: 10.00 uur ds. C. den Engel
se, Renesse. Burgh: 10.00 uur ds. Van
Rooijen. Haamstede: 10.00 uur ds. B.
Baks, Haamstede. Renesse: 9.30 uur
ds. C. Bolijn. Noordwelle: 11.00 uur
ds. C. Bolijn. Scharendijke: 11.00 uur
ds. A. J. Baas. Brouwershaven: 9.30
uur ds. Schneider. Zonnemaire: 11.00
uur ds. Schneider. Noordgouwe: 9.30
uur ds. D. R. Jonker. Dreischor: 11.00
uur ds. D. R. Jonker. Ouwerkerk:
10.00 uur mr. G. Kaai, Goedereede.
Nieuwerkerk: 10.00 uur ds. Alb. van
den Ban. Oosterland: 10.00 uur ds. W.
Vijfvinkel. Sirjansland: 10.00 uur ds.
H. J. Boer; 18.30 uur ds. J. Codee,
Stellendam. Bruinisse: 10.00 uur ds.
O. C. Kerssen, Haamstede; 17.00 uur
ds. C. L. de Rooij, Zierikzee.
Lutherse Kerk
Zierikzee: Geen dienst.
Gereformeerde Kerken
Zierikzee: 10.00 uur drs. D. M. Knib-
be, St. Philipsland; 18.30 uur drs. C.
H. B. Wijs, Veere. Haamstede: 10.00
en 19.00 uur ds. R. Stutvoet, Brou
wershaven. Scharendijke: 10.00 uur
ds. J. de Vries, 19.00 uur avondgebed.
Brouwershaven/Zonnemaire: Bos
tonplein, 10.00 en 18.30 uur ds. R. Ka
mermans. Nieuwerkerk: 10.00 uur
da. J. J. van Zoelen, Dreischor; 17.00
uur ds. R. Stutvoet. Bruinisse: 10,00
uur dhr. Baas, Ooltgensplaat; 17.00
uur da. J. J. van Zoelen.
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt
Brouwershaven: 9.30 uur ds. Meijer;
18.30 uur ds. Zomer, Vlissingen.
Christelijke Gereformeerde Kerken
Zierikzee: 10.00 en 18.00 uur ds. B.
Oosterbroek, Brazilië. Kerkwerve:
10.00 en 18.00 uur ds. H. v. d. Ham,
Zuidland. Haamstede: 10.00 uur ds.
M. Dijkstra, 17.00 uur ds. H. P.
Brandsma.
Gereformeerde Gemeenten
Haamstede: 10.00 uur leesdienst;
18.30 uur ds. J. Thnis, Tholen. Nieu
werkerk: 9.30 en 15.30 uur ds. J. Th-
nis, Tholen. Oosterland: 10.00, 14.30
en 18.30 uur ds. J. Beens, Scherpenis-
Gereformeerde Gemeenten
in Nederland
Zierikzee: 10.00 en 18.00 uur lees
dienst, in Lutherse kerk. Nieuwer
kerk: 9.45 en 15.30 uur leesdienst.
Bruinisse: 10.00 en 17.00 uur lees
dienst.
Oud-Gereformeerde Gemeenten
in Nederland
Zierikzee: 10.00 en 18.00 uur lees
dienst. Oosterland: 9.30, 14.30 en
18.30 uur leesdienst. Bruinisse: 10.00
en 17.00 uur leesdienst.
Remonstrants Ger. Gemeente
Sommelsdijk: 10.00 uur ds. G. Berve-
ling.
Leger des Heils
Zierikzee: 10.00 uur samenkomst.
Rooms-Katholieke Kerk
Zierikzee: za. 19.00 uur, zo. 9.30 uur.
Haamstede: zo. 11.30 uur.
Pinkstergemeente
Zierikzee: De diensten zijn op zonda
gen om 10.00 uur en op de woensdag
avonden om 20.00 uur.
Jehova's Getuigen
Zuidwellestraat 37
Zierikzee: Zondag: 10.00 uur openba
re lezing, 11,00 uur Wachttorenstudie.
Donderdag: 19.00 uur Theokratische
school; 20.30 uur dienstvergadering.
Zweedse Rode Kruis Ziekenhuis
18.15 uur ds. dhr. D. Groenleer.
Acmaea van Ruwais naar Sharjah
Moordrecht 26-12 te Baltimore
Nedlloyd Amersfoort 26-12 310 ozo
van Darwin naar Surabaya
Nedlloyd Delft 27-12 te Hong Kong
Nedlloyd Rotterdam 26-12 410 zo Ha
lifax naar New York
Jumbo Stella-2 26-12 250 ozo van Kee-
lung naar Singapore
Advertentie
VERWARMINGSSERVICE
Telefoon 01110-2647-3909
De prijswinnaars van de puzzel van
vrijdag 20 december zijn:
De eerste prijs:
H. Knol
Ringdijk 3
4322 TC Scharendijke
De tweede prijs:
Mevr. M. de Bil-Flikweert
Minderbroederstraat 23
4301 EV Zierikzee
De oplossing van de nieuwe puzzel
kan worden gestuurd naar de Redac
tie Zierikzeesche Nieuwsbode, Post
bus 1, 4300 AA Zierikzee. De envelop
pe kan natuurlijk ook in de
brievenbus van het kantoor aan het
Jannewekken worden gedeponeerd.
Een vriendelijk verzoek is om op
de enveloppe duidelijk het woord
weekpuzzel te vermelden. De inzen
dingen voor de nieuwe puzzel moeten
uiterlijk volgende week donderdag
in ons bezit zijn.
De oplossing van de puzzel van
vrijdag 20 december luidt: zalm
vangst en blikslager.
DE NIEUWE PUZZEL
HORIZONTAAL: 2. zilverachtig
glimmend wit mica; 12. voorzetsel;
14. lang, hol cilindervormig voor
werp; 15. watervlakte; 16. muziek
noot; 17. gewerenpiramide; 19. per
soonlijk voornaamwoord; 21. senior
(afk.): 22. aanmatigende houding; 23.
bijeenkomst ter viering van een
heuglijk feit; 25. bloeiwijze; 27.
strook hout om delen van een gebro
ken lid onbeweeglijk te bevestigen;
29. Engelsman; 30. vis; 32. behoeftig
persoon; 33. paling; 34. voorteken van
buiig weer; 36. onbezonnen; 37. brief
aanhef (afk. Latijn); 38. aarden vaas;
39. mannelijk dier; 41. rivier in Italië;
42. sportman; 43. tot werken in staat;
44. voorzetsel; 45. klap; 47. hakwerk-
tuig; 48. muzieknoot; 50. plaats in
Gelderland; 52. solide; 55. kikvors
achtig dier; 56. Europese hoofdstad;
58. telwoord; 59. vijandschap; 60. gids
te water; 62. straatsteen; 63. zilverpo-
pulier; 64. vlaktemaat; 65. per procu
ratie (afk.); 67. public relations (afk.);
68. drank; 69. de onbekende (afk. La-
tijh); 70. onverschrokkenheid; 72.
voortreffelijk; 74. dwarshout aan een
mast; 75. toestand van verdoving van
sommige dieren.
VERTICAAL; 1. tak van sport; 3
aan boord (afk.); 4. deel van een thee
pot; 5. klopje; 6. boom; 7. ingezonden
mededeling (afk.); 8. onderricht; 9
pas gebakken; 10. bijwoord; 11
plaats in Overijssel; 13. plant; 16.
mannelijk beroep; 18. bak met steile
wanden; 20. hoofdstad van Egypte;
22. karakter; 24. sint (afk.); 25. bier
soort; 26. regiment (afk.); 28. per
adres (afk.): 30. benauwd; 31. vuurwa
pen; 34. onbarmhartig; 35. niet fraai
38. stad in Duitsland; 40. vogel; 44
land in Europa; 46. groot visnet; 49
man van adel; 51. Australische struis
vogel; 53. dwaas; 54. gesteente; 55
vrucht; 57. en dergelijke (afk.); 59.
voorbeeld (afk.); 61. sluitstop van een
vat; 63. zangstuk; 66. hoofddeksel; 67
klein kortbuikig bierflesje; 70. mu
zieknoot; 71. lidwoord; 72. naschrift
(afk. Latijn); 73. walkant.
Welke 2 sleutelwoorden vormen de
letters uit de vakjes: 20, 48, 49, 36, 19,
4. 58. 12, 18. 42 en 2, 75, 63, 1, 46, 25, 35,
43, 50. 39?
zetten. Het is zo jammer, dat het vaak
beperkt blijft tot deze twee dagen.
Is onze manier van werken aan vre
de dan zo beperkt? Is kerstfeest dan
maar een feest van twee dagen?
Kerstfeest is niet het feest van de vre
de onder elkaar of een stimulerend
feest om er aan te gaan werken.
Kerstfeest luidt het begin van een
nieuwe tijd in; een tijd waarin de
Messias, de Heiland, de Vredevorst,
Gods Zoon, Jezus Christus er wil zijn
voor ons mensen in deze wereld.
Het is het begin van een tijd waarin
Hij invloed wil hebben in mensenle
vens.
Een invloed die niet beperkt is tot
twee dagen maar „vrede" geeft op
aarde in mensen die in Zijn invloed
geloven en ervoor openstaan.
In ieder mens kan zo'n vrede geboren
worden, dat het mogelijk wordt, in
Jezus' voetsporen en langer dan twee
dagen, een wereld lief te hebben.
T. Kruisinga
luitenant
