'Achter' nog
altijd voor gaat
LANDELIJKE BOERINNEN BELANGEN, omdat.
4
Een boerin zal niet zo gauw kla
gen. Hard werken is haar niet
vreemd, maar wie is gediend met
lijdzaam zwijgen als ondanks al haar
gezwoeg toch steeds meer bezuinigd
moet worden op het gezin? Die tuin-
bouwonderneemsters uit het West-
land hadden ook heel lang gezwegen,
maar toen, tijdens die gedenkwaar
dige protestbijeenkomst tegen de
verhoging van de gasprijzen, verbra
ken zij het zwijgen en dat bracht heel
wat teweeg onder vele vrouwen in de
agrarische sector. Herkenning bij ve
len in die noodkreet uit het West-
land.
„Achteï gaat immers altijd nog
voor", constateert Mary-Jose en ze be
doelt te zeggen, dat het belang van
het bedrijf prevaleert boven dat van
het gezin. EEG-maatregelen, die een
negatieve invloed hebben op de be
drijfsvoering zullen door middel van
bezuinigingen op het gezin worden
opgevangen. ,,Er zal nog wat harder
gewerkt moeten worden; er zal nog
een produkt bijkomen; de taak van
de vrouw zal nog wat zwaarder wor
den", aldus onze woordvoerster.
Een boerin zal niet zo gauw klagern. Hard werken is haar niet vreemd, maar
wie is gediend met lijdzaam zwijgen als ondanks al haar gezwoeg toch steeds
meer bezuinigd moet worden op het gezin (Foto uit „Geen rek, maar plek").
Eén van de doelstellingen van de LBB is: het verjoeteren van de positie van
vrouwen die werkzaam zijn in de land- en tuinbouw, bijvoorbeeld zwanger
schapsverlof. (foto: fotostudio Gert Jan Koster uit „Geen rek, maar plek").
niet zozeer met de beleidsvorming be
zighouden. Naar haar mening daarin
•ook geen eigen vrouwenstandpunt
zouden kunnen innemen omdat er
toch een duidelijke binding bestaat
met de standsorganisatie. Deelnemen
aan het streven naar de doelstellin
gen van de LBB sluit een lidmaat
schap aan andere organisaties overi
gens natuurlijk niet uit. Mary-Jose is
bijvoorbeeld ook zelfstandig lid van
de ZLM.
Bij het oplepelen der doelstellin
gen kwam reeds aan de orde het
bespreekbaar maken van de gebrui
kelijke rolopvattingen binnen bedrijf
en gezin. Zoals gezegd: de boerin
heeft vaak vele rollen te vervullen:
knecht, huisvrouw, moeder, gast
vrouw, administratief medewerkster
en soms zelfs in schrijnende gevallen
werkt de vrouw ook nog buitenshuis
om wat inkomen te verwerven. Wordt
in het 'normale' leven anno 1985 al
wat minder schuchter over rolwisse
ling gesproken, binnen het agrarisch
gezin lijkt dat vrijwel onrealiseer
baar.
Rolwisseling is een rekbaar be
grip. Als pappa eens een keer een
pamper omdoet of de (geschild ge
reed staande) piepers opzet, kun je
natuurlijk nog niet van rolwisseling
spreken, al denken sommigen daar
weieens anders over.
De bereidheid tot rolwisseling zal
niet in alle gevallen aanwezig zijn,
maar Mary-Jose heeft de persoonlij
ke ervaring dat de mogelijkheid
daartoe ook vaak ontbreekt. ,,Als ik
moet werken, kook ik niet, maar dat
zal m'n man ook niet kunnen doen als
er net gecombined moet worden of als
er een schaap moet lammeren".
Dubbele drempel
De erkenning op dit punt van Mary-
Jose, een duidelijk vooruitstrevend
denkende vrouw, typeert dat er voor-
Z1ERIKZEE - Je kunt niet zeggen, dat Mary-Jose Adriaenssens niet van wanten
wist, maar wat ze de afgelopen tijd hoorde tijdens de bijeenkomsten van 'Landelijke
Boerinnen Belangen' (LBB) heeft haar desondanks geschokt. „Ongelooflijk hoe slecht
sommige boerinnen het elders in den lande soms hebben. Je kunt wel praten over een
maatschap als mogelijkheid ook een betere positie voor de vrouw in het boerenbedrijf
te creëren, maar als er geen inkomen is, dan heeft een maatschap natuurlijk ook geen
zin.
Het zegt bijvoorbeeld ook wel wat, dat er tweehonderd belangstellende vrouwen ko
men als in het Westland een informatiebijeenkomst over valiumgebruik wordt be
legdMary-Jose Adriaenssens, onderwijzeres én agrarisch onderneemster samen
met haar echtgenoot Leo van Gastel op hun agrarische bedrijf (met schapen) aan de
Bettewaardse Dijk onder Zierikzee, zal niet nalaten haar invloed aan te wenden om
verbetering te brengen in die situatie. Mary-Jose kan dat niet alleen en al die andere
boerinnen in Nederland ook niet. Samen zijn ze wellicht in staat hun stem te laten ho
ren. Samen de zaken bespreken, van elkaar leren, elkaar informeren, samen laten we
ten dat landbouwbeleid geen zaak van uitsluitend mannen dient te zijn. Samen erken
nen, dat EEG-maatregelen als superheffing, graanprijzen en Avebe een diepsnijdende
invloed kunnen hebben op de persoonlijke levens van de boerinnen. Samen dus opko
men voor de belangen van vrouwen in het boerenbedrijf
al voor boerinnen een dubbele drem
pel zal bestaan om zich naar buiten
toe te manifesteren. Het werk op het
bedrijf moet immers doorgaan, het
huishouden ook, de verzorging van
de kinderen ook en als moeder zich
dan ook nog met beleidszaken wil
gaan bemoeien, dreigt er het een en
ander te blijven liggen. Vrouwen heb
ben bovendien ook in deze sector te
maken met kennisachterstand en
soms een te hoge dunk van de ver
meende mannelijke deskundigheid,
waardoor hen zelf de moed ontbreekt
zich te laten horen op beleidsniveau.
Vrouwen, die ondanks dat alles de
moed weten op te brengen dat wel te
doen, ontvangen vaak heel wat weer
stand van de mannen, die jarenlang
het beleid hebben bepaald. „Zelf heb
ik er niet zo'n moeite mee, maar er
zijn landelijk heel wat staaltjes over
te vertellen", aldus Mary-Jose. Ze
acht het niet zo verwonderlijk bij
voorbeeld, dat vrouwen zich destijds
verzetten tegen de komst der zuivel-
coöperaties. De melkverwerking was
immers op de boerderijen een vrou
wenaangelegenheid en die positie
raakten ze kwijt toen de coöperaties
er een mannenzaak van maakten.
Onze woordvoerster acht het hoop
gevend, dat de vrouwen, die ze in
LBB verband ontmoet, een zeer ge
mêleerd gezelschap vormen, zowel in
leeftijd als in godsdienstige en poli
tieke overtuiging.
Zelf maakte zij kennis met de LBB
via haar betrokkenheid met het
Zeeuws Agrarisch Jongeren Kontakt
(ZAJK). Ook daarin is ze actief. Wat
beweegt toch die vrouw daar op die
boerderij aan de Bettewaardse Dijk?
Mary-Jose Adriaenssens. En je eigen
naam? „Nou dat is m'n eigen naam".
O, feministisch zeker? Met zo'n
opstelling vraag je immers om zo'n
stempel.
Antwoord:,, Ach wat is femi
nistisch? Het hangt volkomen van
het gebied af waar je zit welk etiket
je je krijgt opgeplakt. Ik heb me al zo
lang met vrouwenzaken beziggehou
den. In Breda bijvoorbeeld kwam ik
ook wel in het vrouwenhuis, maar
daar was ik eigenlijk een superpro-
vinciaaltje, hier stel ik me misschien
juist wat elitair op. Maar...ik heb
geen tijd om me nu nog met algeme
ne regionale vrouwenzaken bezig te
houden. Zaken als kinderopvang en
dergelijke bespreken, schiet ik niks
mee op. In de landbouw spelen nog
zoveel andere zaken".
Al deze overwegingen en vooral tal
loze reacties van boerinnen in den
lande waren in 1983 aanleiding tot de
start van LBB. Een groep 'Kritische
Boeren' kwam in het geweer tegen de
superheffing, maar ook de boerinnen
vonden dat het tijd werd van zich te
laten horen. Maatregelen in het verle
den, die tot bedrijfsbezuinigingen
(ontslaan van de knecht bijvoor
beeld) hadden geleid, hadden recht
streeks hun invloed doen gelden op
het leven van de boerinnen. Boerin
nen dienen derhalve ook mee te pra
ten op beleidsniveau. „Zij zullen de
zaken vanuit een wat andere invals
hoek benaderen", aldus Mary-Jose.
Ze laat weten, dat een spontane
kettingreactie ontstond van vrou
wen, die elkaar benaderden met de
wens deze problematiek gezamenlijk
aan te gaan pakken. Er kwam
respons uit het gehele land. Echter
slechts een kleine groep blijkt in
staat elke maand naar Amersfoort te
komen om de bijeenkomsten bij te
wonen. Je zult immers boerin zijn,
meewerken in het bedrijf, de kinde
ren naar en van school rijden als je in
de polder woont, talloze telefoontjes
aannemen, vertegenwoordigers ont
vangen en alle huishoudelijke taken
verrichten en dan elke maand een
keer naar Amersfoort reizen??????
Om het toch enigszins mogelijk te
maken werd besloten de LBB bijeen
komsten op zaterdag te houden, maar
ook dan blijft het voor velen een hele
onderneming om daar aanwezig te
kunnen zijn.
Die maandelijkse bijeenkomsten
werden aanvankelijk voorbereid
door een steeds wisselende groep,
maar om practische redenen werd la
ter besloten dat door een vast bestuur
te laten doen. Andere, niet plaatsge
bonden activiteiten worden gedele
geerd. Zo wordt de speciale LBB-
folder, die weldra zal worden uitge
bracht, in Zeeland voorbereid. Die
brochure kan overigens gerealiseerd
worden door middel van een subsidie
van WVC. De LBB heeft - een uitzon
dering op de normale regel - reeds
voor het tweede jaar subsidie ontvan
gen uit de welbekende emancipatie-
pot, omdat het belang van deze in
stantie blijkbaar hoog werd inge
schat. Mary-Jose wijst erop, dat in
middels ook een positief advies van
WVC is uitgegaan naar het ministerie
van Landbouw ten aanzien van een
structurele subsidie.
Noodzaak
Het geladen woord 'emancipatie' is
gevallen. De concepttekst voor de
LBB-folder zegt er het volgende over:
„Het meewerken van vrouwen op ge
zinsbedrijven vloeit vaak voort uit fi
nanciële noodzaak en is onmisbaar
voor het voortbestaan van het be
drijf. Het heeft weinig te maken met
een toenemende geëmancipeerdheid
van boerinnen. Het is meestal geen
vrije keus maar pure noodzaak".
Binnen de LBB wordt nog van ge
dachten gewisseld over de officiële
structuur die al of niet zal worden
aangegaan. De afgelopen twee jaar
dient wellicht gezien te worden als
een belangrijke startperiode, waarin
contacten werden gelegd en naar
aanleiding waarvan de doelstellin
gen werden geformuleerd.
Als eerste doelstelling wordt - ui
teraard - genoemd: het bevorderen
dat boerinnen meer kunnen meepra
ten, -beslissen over het landbouwbe
leid. Verder dient volgens de doelstel
lingen van de LBB bevorderd te
worden, dat er kostendekkende prij
zen komen, zodat de uren in de land
bouw betaald worden. Verder: het
verbeteren van mogelijkheden tot het
maken van een vrije keus voor elke
vrouw om al dan niet mee te werken
op het bedrijf; het bespreekbaar ma
ken van de gebruikelijke rolopvattin
gen binnen bedrijf en gezin; het ver
beteren van de positie van vrouwen,
die werkzaam zijn in de land- en tuin
bouw (bijvoorbeeld zwangerschaps
verlof) en tenslotte het ondersteunen
van vrouwen, die aan dit soort zaken
werken.
Werkwijze
Hoe wil de LBB nou te werk gaan
om deze doelstellingen te bereiken?
Dat dit niet van de één op de andere
dag zal lukken, zal duidelijk zijn,
maar er kan natuurlijk wel aan ge
werkt worden. Tijdens de maande
lijkse bijeenkomsten worden er erva
ringen uitgewisseld, zijn er scho
lingsthema's en wordt onderling
steun verleend bij ieders werk bin
nen de verschillende organisaties.
Als rode draad door de vergaderin
gen loopt de financiële positie van
het agrarisch bedrijf en de gevolgen
hiervan voor de vrouw. De LBB rea
geert op actuele zaken, die betrek
king hebben op de positie van de boe
rin. Door middel van discussiestuk
ken, brieven, vergaderingen bezoe
ken en publiciteit via de media.
„Steeds realiseren we ons dat er
veel beleidsplannen zijn die niets
oplossen voor degenen, die een on
voldoende gezinsinkomen verdienen
als gevolg van de slechte financiële
situatie in land- en tuinbouw. Waar
mogelijk werken we samen met de
verschillende (plattelands)vrouwen-
organisaties en de organisaties, die
zich bezighouden met land- en tuin
bouw", aldus de reeds genoemde con
cepttekst voor de uit te geven LBB-
folder.
Tfen aanzien van het noemen van an
dere organisaties wil Mary-Jose alle
voorzichtigheid betrachten. Ze wil
ten alle tijden voorkomen, dat tradi
tionele vrouwenorganisaties als
KVO, CPB en Plattelandsvrouwen-
bond de activiteiten van LBB als be
dreigend of beconcurrerend beschou
wen. Op de vraag waarom eigenlijk
niet vanuit die traditionele organisa
ties werd getracht dit initiatief op te
zetten, verwijst ze naar het feit. dat
deze organisaties zich nou eenmaal
Mary-Jose, oorspronkelijk afkom
stig uit Zuid-Beveland, had nauwe
lijks rechtstreekse betrokkenheid
met het boerenleven. Boerin was ei
genlijk het laatste wat ze wilde wor
den. Ze volgde na enige oriëntatie op
de arbeidsmarkt de Pedagogische
Academie Thans heeft ze op de Tuin
bouwschool in Breda nog een par
ttime baan als onderwijzeres Alge-
Tekening uit „Geen rek, maar plek",
uitgave van De Boerinnengroep Wa-
geningen.
meen Vormend Onderwijs op de
Individuele (ILO) afdeling, bestemd
voor leerlingen, voor wie de zoge
naamde B en C stroom wat te snel
gaan.
Verdiepen
Het huwelijksverbond met Leo van
Gastel bracht haar middenin het
agrarische leven. Reeds voor het ech
ter zover was, besloot Mary-Jose er
zich dan maar wat nader in te verdie
pen. Vooral de structuur der coöpera
ties had haar belangstelling en het
schapen houden; het akkerbouwge-
deelte trok haar minder. Ze volgde di
verse cursussen en is nu uiteraard
ook nauw betrokken bij de bedrijfs
voering. Ze houdt zich graag bezig
met beleidszaken. „Om dat te doen
hoef je niet persé ook op de tractor te
zitten", voert ze aan.
Goed, Mary-Jose zet zich dus ook in
voor de LBB. Ze bezoekt de bijeen
komsten in Amersfoort, draagt de
doelstellingen uit, bereidt de tekst
voor de brochure voor, maar....ze is
niet aan het lobbiën om zoveel moge
lijk boerinnen van Schouwen-
Duiveland ook daadwerkelijk bij de
LBB te betrekken. Ten aanzien daar
van neemt ze liever een afwachtende
houding aan. Ze gaat ervan uit, dat
belangstellende vrouwen haar im
mers wel weten te vinden.
Ze beseft terdege, dat er heel wat
voor komt kijken voor een boerin be
sluit zich in breder (LBB) verband te
laten horen. Ze heeft ervaren, dat het
voor sommigen zelfs een soort laatste
noodkreet betekende. Dat hoeft het
natuurlijk niet per definitie te zijn,
integendeel. Het kan een poging zijn
mee te werken aan de verbetering
van de positie van boerin en het hele
gezin. Helaas wordt zo'n stap echter
alras in de privésfeer getrokken. Zo
van: „Je gaat de vuile was toch niet
buitenhangen". Vrouwen, die willen
streven naar algemene verande
ringen, zullen wellicht toch weerhou
den worden uit angst daar in de pri
vésfeer raar op aangekeken te
worden. Maar.met zwijgende boe
rinnen blijken de beleidmakers geen
rekening te houden. De Landelijke
Boerinnen Belangen zal de stem der
halve laten horen
Mary-Jose Adriaenssens houdt zich op het bedrijf onder meer intensief met de schapen bezig. foto Johan Junior). Tekst: Ali Pankow
