SCHOUWEN-DUIVELAND
in oorlogstijd
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Vrijdag 19 april 1985 Nr. 23713 II
De laatste stuiptrekkingen
Vele gebeurtenissen in de maanden januari tot en met april 1945 zou men kunnen ty
peren als de laatste stuiptrekkingen van nazi-Duitsland en het Hitler-regime. Op
Nieuwjaarsdag vloog een eskader van ongeveer veertig vliegtuigen over west Neder
land, waarvan men vermoedde dat het geallieerden waren. Toen de laag overvliegende
bommenwerpers echter om ongeveer elf uur ons evacuatie-adres te IJsselmonde pas
seerden werd spoedig duidelijk dat het de zwarte vliegtuigen (met hakenkruisen op
romp en staart) van de Duitse luchtmacht betrof. Zij voerden waarschijnlijk een
..showvlucht" uit om in combinatie met de berichten uit de Ardennen, die voor de
geallieerden niet zo gunstig waren, te laten zien dat de Duitse luchtmacht nog niet was
verslagen.
Bij de, in Renesse bivakkerende
Duitsers zal het geestrijke vocht
waarschijnlijk rijkelijk hebben ge
vloeid tijdens de jaarwisseling, want
getuige een aantekening van onze
dagboekschrijver zagen zij de vlieg
tuigen voor hun vijanden aan. ,,In de
voormiddag vloog over de duinen en
over Renesse een eskader van onge
veer veertig Duitse jagers. De moffen
uit de batterij, waarschijnlijk nog
niet goed uitgeslapen, vuurden hevig
op hun eigen vliegtuigen. Later zei
den de soldaten die deze blunder be
gingen dat het „Tommies" betrof die
waren overgeschilderd. Het geval
bracht veel opschudding te weeg", al
dus de heer Muller.
In de omgeving van Dreischor viel
in de nieuwjaarsnacht een V-l naar
beneden. Op 3 januari moesten acht
mensen uit dat dorp waaronder Sam
Beekman en vader en zoon Jan de
Korte elk dertig kilo munitie van
Dreischor naar Bruinisse brengen.
De De Kortes, die de tocht per fiets
maakten, deden hier vier uur over.
Om elf uur 's avonds kwamen ze in
Bru aan. Ze mochten even in hun wo
ning gaan kijken en tot grote verba
zing van de daarin bivakkerende
Duitsers wisten ze uit het huis nog
wat flessen koolzaadolie en enkele
stukken zeep op te diepen om mee te
nemen. Die hadden de Duitsers niet
gevonden. Echter wel de voorraden
vet, de flessen met weck en veel kle
ding was gestolen, terwijl de Duit
sers hun er ook van verzekerden dat
de „kartoffelen" (aardappelen) uit de
kelder van De Korte goed smaakten.
Vader en zoon De Korte kregen een
kop koffie uit hun eigen ketel met
suiker erin die was gegapt uit de bak
kerij van Beaufort aan de overkant
van de straat. Om één uur werd de te
rugtocht begonnen en om half zes was
men op Dreischor terug.
In de daarop volgende dagen lieten
de Duitsers de Bruënaars met rust zo
dat ze die konden benutten om hout
te zagen. Brandstof die werd toege
voegd aan de vijf mud kolen die Din-
geman van de Berge bij zijn komst
naar Dreischor voor iedere Bruënaar
had meegebracht.
Spoedig na het bombardement op
Bruinisse moesten de evacuees en de
andere inwoners van Dreischor weer
aan het werk. Men maakte transport-
tochten die veertien uur duurden en
waarbij men gamellen met voedsel,
grote zakken met „kuchen", of een
grote ketel soep (die eens van de dijk
af rolde) vervoerde naar Bruinisse.
Als er werd geschoten mocht men
het dorp niet binnen en moest soms
twee uur wachten bij de bunkers aan
de Weel bij Krepel. De brand die de
ene helft van de Oudestraat (met in
begrip van het gemeentehuis) in as
legde had in januari nog niet plaats
gehad. Vanuit Bruinisse moesten gra
naatwerpers verder het eiland wor
den ingebracht en zo'n instrument
woog tachtig kilo.
Verbinding
Toen hij weer naar buiten kwam
nadat de vreselijke gebeurtenissen
van 10 december wat waren geluwd,
kreeg PZEM-employe Minkema be
gin januari weer bezoek van de Duit
sers. In het schakelstation van Zierik-
zee stelden zij hem vragen over de
hoogspanningsleiding die naar Zijpe
en vervolgens naar Oud-Vossemeer
liep. Zij wilden de sleutel hebben van
het schakelstation Zijpe aan de Zijp-
se Weg. Maar Minkema, op zijn hoe
de, redeneerde net zo lang over de on
bereikbaarheid van het gebouwtje en
de bijzondere voorzichtigheid die bij
het betreden van het gebouwtje in
acht moest worden genomen, dat ze
hem mee wilden nemen. Met een
bootje voer men vanaf Zijpe naar het
gebouwtje en Minkema wist het zo te
versieren dat hij tijdens het uitge
breide gescharrel om de boot vast te
leggen en voet aan wal te zetten als
eerste aan land stapte en het gebouw
binnen gingen. Met een ruk trok hij
de doorverbinding van de kabel los,
waardoor natuurlijk ook de telefoon
verbinding werd verbroken en zijn
tweede werk was om enkele stoppen
uit de stoppenkast te draaien en in
zijn zak te steken. Hij was hier juist
mee klaar toen de Duitsers binnen
kwamen. Zij werden zodoende wei
nig wijzer van deze tocht. Maar zij
rustten niet. Op 17 januari gingen
weer andere Duitsers aan het speuren
en opnieuw kwamen ze bij Minkema
terecht. Deze, brutaal als hij was, had
niet óllcs kapot gemaakt in het scha
kelstation aan de Zijpse Weg. Door
enkele manipulaties, die de Duitsers
niet opmerkten, was er nog een ver
binding over twee aders van Zierik-
zee naar Zijpe overgebleven en ook de
goed verborgen verbinding met St.
Philipsland was nog intact. De Duit
sers wilden opnieuw naar het scha
kelstation dat sinds het eerste bezoek
in januari tot streng verboden gebied
was verklaard en waar niemand meer
was geweest. De Duitsers zeiden een
verbinding van Zijpe naar Zierikzee
tot stand te willen brengen via de
PZEM-telefoonkabel, want dat die er
was wisten ze inmiddels wel. Er werd
druk beraad gevoerd door Minkema
en de zijnen.
Want als dit plan doorging zou
door de Duitsers worden geconsta
teerd dat hun vermoeden over een
verbinding met St. Philipsland juist
was geweest. Welke gevolgen zou dat
dan hebben voor het PZEM-perso-
neel zoals Minkema, Vijverberg,
Koster, Elenbaas en al die anderen?
Er bleek maar één oplossing moge
lijk. De verbinding onklaar maken
door de telefoonkabel op een bepaal
de plaats buiten Zierikzee door te
snijden. De Duitsers zouden dan
geen bewijzen in handen krijgen en
de verbinding Zierikzee-Zijpe die ze
wilden aanleggen zou ook niet wer
ken.
Duidelijk was dat dit karwei door
vakmensen gedaan moest worden. Er
werd overeen gekomen dat Minkema
en Koster het zouden doen. Nadat de
Duitsers 's avonds om zeven uur naar
Zijpe vertrokken, gingen de mannen
naar de plaats even buiten Zierikzee
waar ze wisten dat de kabel lag. Ze
groeven hem op, sneden hem door en
bedekten het gemaakte gat zo goed
mogelijk. Ver na spertijd slopen ze de
stad weer binnen. Bedroefd en som
ber want de verbinding met de geal
lieerden, de verbinding met de vrij
heid, was nu verbroken en zou niet
meer hersteld kunnen worden voor
dat ook Schouwen-Duiveland bevrijd
zou zijn.
Veel had die telefoon voor de ver
zetsstrijders op Schouwen-Duive
land betekend. Het drama van 10 de
cember 1944 had vermeden kunnen
worden wanneer de overtocht naar
Zuid-Beveland op de avond van 8 de
cember was gelukt. Waar waren de
gegevens gebleven die Van der Beek
bij zich had om aan de geallieerden
te overhandigen? En zou York de Ar
meniër niet in staat zijn geweest het
wantrouwen bij de Engelse of Cana
dese staf en de binnenlandse strijd
krachten weg te nemen? Men had dan
nog voor Kerstmis ook hier de bevrij
ding kunnen vieren. Door het wan
trouwen tegenover de Armeniërs was
veel leed gekomen over vele gezinnen
en veel werk van verzetsstrijders
voor niets geweest. Deze en dergelij
ke gedachten zullen in de maanden
hierna vaak door de hoofden van de
dappere en onverschrokken ver
zetsmensen zijn gegaan.
Beschietingen
In de Westhoek gingen de dagen na
het bombardement op Haamstede be
trekkelijk rustig voorbij. Wel moeten
de boeren regelmatig rijden voor de
Wehrmacht waardoor ze soms dagen
lang niet thuis komen. Op woensdag
10 januari viel er onder de burgers
een slachtoffer als gevolg van een
schietpartij vanuit Noord-Beveland
en de dag daarna eveneens. In Renes
se bleef het rustig maar veel bewo
ners uit Haamstede hielden het niet
langer uit in hup dorp. Zij kregen
toestemming om verder het inunda-
tiegebied in te gaan. Velen, waaron
der ook ds. Voornveld, kwamen in
Noordwelle terecht. Terwijl in Renes
se graan werd gedorst hielden de be
schietingen op Haamstede aan en
veroorzaakte daar veel materiële
schade.
Donderdag 18 januari. De Duitsers
werden zenuwachtig omdat veel
vleigtuigen overkwamen waar ze in
het wilde weg op schoten. Er ging een
gerucht rond dat in de buurt van Zie
rikzee Engelsen zouden zijn geland,
maar volgens de Duitsers waren ze te
ruggeslagen.
Zaterdag 20 januari was een dag
met veel sneeuw en felle koude.
Haamstede lag opnieuw onder vuur
en de Duitsers vaardigden een avond
klok uit. Wie zich na zes uur nog op
straat bevond zou worden doodge
schoten.
Ds. Voornveld hield zondag 21 ja
nuari weer kerkdienst, in zijn nieuwe
woonplaats Noordwelle voor een ge
hoor bestaande uit mensen uit Haam
stede, Renesse, Sirjansland, Ste-
vensluis, Serooskerke en andere ont
ruimde plaatsen.
Op dinsdag 23 januari voerden de
Engelsen een grote luchtaanval uit op
de haven Schelphoek onder Seroos
kerke.
Februari 1945
De maand februari 1945 was voor
de bewoners van Schouwen-Duive
land en St. Philipsland de tijd van de
vliegende bommen. Het nieuwe wa
pen van de Duitsers was in augustus
klaar (Parijs was net gevallen) en in
september begon men ook in Neder
land diverse lanceerinrichtingen te
plaatsen. Zij stonden gericht op twee
doelen: Engeland en Antwerpen. Ech
ter niet alleen in Nederland, ook in
overig West-Europa werden start
plaatsen ingericht voor de V-l en
V-2's. 's Avonds zag men ze dikwijls
overtrekken met hun vurige staarten.
En dag en nacht was het geronk van
hun motoren te horen dat soms
angstig dichtbij kwam als er wat ha
perde. Dat was op zaterdag 24 februa
ri ook het geval in St. Philipsland.
Een groepje mensen dat in de omge
ving van de weegbrug bij de haven
bijeen stond om oorlogs- of dorps-
nieuws te bespreken zag om ongeveer
tien uur 's morgens onder aanzwel
lend geronk een dergelijk projectiel
op zich afkomen.
Terwijl men angstig dekking
trachtte te zoeken zag men de bom
net over de daken van de huizen voor-
bijscheren. Men haalde al opgelucht
adem, toen het gevaarlijke projectiel
een draai nam en opnieuw op het
rustige dorp afsuisde. St. Philips
land, dat zo weinig van de oorlog had
geleden, kreeg nu een beurt. Geluk
kig kwam de helse machine westelijk
van het dorp neer, zodat er geen
slachtoffers vielen. Maar de ravage
en de schade aan de huizen was
enorm. Slachtoffers vielen er wel
toen St. Philipsland werd beschoten
uit de richting Flakkee.
Op vrijdag 2 februari kwam er een
V-2 neer in de omgeving van Renesse,
terwijl het dorp op diezelfde dag ook
voor het eerst werd bestookt met En
gelse granaten. Gelukkig was de
schade in Renesse niet groot maar
een zenuwachtige stemming bleef er
uiteraard wel. Ook Brouwershaven
en Scharendijke werden vanuit de
lucht door de Tommies beschoten.
Op 3 februari bliezen de Duitsers de
toren van Nieuwerkerk op en ook de
toren van Ouwerkerk zou hetzelfde
lot ondergaan.
Fietsen-
en paardenvordering
Op 10 februari heerste op het
Dorpsplein van Renesse een grote
drukte. De omroeper had de vorige
dag bekend gemaakt dat alle fietsen
moesten worden ingeleverd, zodat ve
len op die dag hun tweewieler kwijt
raakten. Een dag dus die bij de Re-
nessenaars lang in de herinnering zou
blijven. Maar niet alleen vanwege de
fietsen, want terwijl men nog (zonder
dat de Duiters het konden horen) liep
te mopperen op de maatregel, kwa
men rond het middaguur grote for
maties vliegende forten (grote bom
menwerpers) van over de duinen
aanvliegen. Boven het Schouwse land
maakte een formatie van 36 vliegtui
gen zich los van de rest en draaide
weer richting Renesse. Ze vlogen er
overheen richting zee om daar op
nieuw te draaien en weer op het dorp
af te komen alsof Renesse hun doel
wit was. Niemand van de bewoners
begreep dit spel maar er ontstond wel
een zenuwachtigheid die bij velen
overging in paniek. Haastig deden ze
wat spullen in een koffer en vlucht
ten het land in, terwijl anderen zich
in hun, van pakken stro zelf gemaak
te, schuilkelders verschuilden voor
de naderende bommenlast die op het
dorp zou vallen. Maar dat gebeurde
niet. Toen ze er genoeg van kregen
vlogen de reusachtige toestellen oost
waarts om daar hetzelfde spel te spe
len maar dan in ernst. Hun dodelijke
last viel diep in het Duitse land. De
avond van die dag bracht een nieuwe
slechte tijding, ditmaal voor de paar-
denbezitters.
De volgende dag (zondag 11 februa
ri) moesten ze met hun dieren op
gesteld staan in de laan van het slot
Moermond en velen stonden opnieuw
een trouw dier af.
Terwijl het gonsde van de geruch
ten over Engelsen die bij Zierikzee
zouden zijn geland, werd men dins
dag plotseling opnieuw herinnerd
aan het feit dat de oorlog nog niet
voorbij was. Het wemelde die dag
van de Duitsers, waarvan velen met
auto's zodat overal het feldgrau als
kleur domineerde. Het geschut rond
Zierikzee ging geweldig te keer en
men vroeg zich af of al die Duitsers
hier waren omdat ze een commando
raid van de Engelsen verwachtten zo
dat het gehele eiland en ook de West
hoek ontruimd zou moeten worden.
Dit bleek gelukkig een loos gerucht.
Zaterdag 17 februari was er weer
een paardenvordering en nu raakte
ook de boer, waar kroniekschrijver
Muller te gast was, een paar, een
paardentuig en een boerenwagen
kwijt. Vanuit Zierikzee kwamen drie
wagens met uit een lege woning
gestolen huisraad. Een aantal men
sen uit Renesse (waaronder ook Mul
ler) werd gevorderd om de wagen te
lossen en huize Constantia er mee in
te richten. De zondagse kerkdienst
werd van de hofstede Zeelandia te
Noordwelle verplaatst naar de Her
vormde kerk in Noordwelle omdat de
kamer, waarin deze dienst altijd
werd gehouden, was bezet door de
moffen. Een Hervormde diaken en
een Gereformeerde ouderling gingen
nu met decollectezak rond, terwijl dc
Gereformeerde predikant ds. Voorne-
veld voorganger was. Oecumene te
gen wil en dank dus.
Maandag 19 februari werden de be
woners van Zierikzee opgeschrikt
door een doffe knal. Wanneer het
huizenhoog vliegende stof is opge
trokken blijkt de watertoren er niet
meer te staan. Behalve Scharendijke
kwam in de tweede helft van februa
ri nu ook Brouwershaven onder het
Engelse geschutsvuur te liggen. De
Duitsers waren echter nog niet van
plan te vertrekken.
Zaterdag 24 februari werd Muller
ingeschakeld bij het lossen van 500
stuks, veertig kilo zware granaten en
op 26 februari werd het stoomgemaal
Flaauwers door de Duitsers met dy
namiet vernietigd. De laatste februa
ridag kenmerkte zich door een onon
derbroken beschieting van Haamste
de.
Maart 1945
De aanslag op Rauter. Dit beteken
de massa executies bij de Woeste Hoe
ve, de executie van veertig mensen in
het Weteringsplantsoen te Amster
dam, executies van mensen in Rotter
dam-Zuid en in vele andere plaatsen
van het zwaar beproefde vaderland.
Mensen die zo maar van de straat
werden opgepakt en tegen de muur
werden gezet.
In Schouwen wist men daar weinig
van. Wat men hier constateerde was
dat de moffen vertrokken. Lange co
lonnes boerenwagens, afgeladen met
oorlogstuig trokken in de richting
Scharendijke. Niet alleen overdag,
maar ook 's nachts en zondags ging de
uittocht voort. Een en ander gaf veel
onrust omdat Engelse vliegers regel
matig kwamen kijken wat er te doen
was en ook naar de richting Duits
land kwamen steeds meer Engelse
vliegtuigen over.
Op woensdag 14 maart zelfs 500.
Maar ook het gewone leven moest zo
veel mogelijk doorgaan.
Op de boerderij van Fasol werd dag
aan dag graan gedorst. Maar in de
grote steden namen de vuilnisbelten
in de straten schrikbarende vormen
aan en hierin zochten uitgemergelde
mensen naar iets eetbaars dat ze bij
na nooit vonden. Vanuit een hout-
loods in IJsselmonde (de plaats waar
ik indertijd was geëvacueerd) ging de
Sipo voort met het oppakken van
mensen. In één van de illegale blaad
jes die in steeds groter getale de ron
de deden werd in een gedicht van Jan
H. de Groot goed weergegeven hoe de
bitterheid groeide en het onder
gronds verzet onuitroeibaar was,
zelfs al vielen in die laatste rrfaanden
duizenden menseir-èan de wraakgie
rige Duitsers ten offer.
Ik heb het niet gezien,
men heeft het mij verteld.
Zij werden tien om tien
voor 't peleton gesteld.
Men schoot ze haastig neer.
Het salvo vuur en lood
keerde tot viermaal weer.
Toen waren allen dood.
En ieder die die plek
vol schrik en pijn ontweek,
werd slag in borst en nek
gedwongen dat hij keek
en zag hoe man en kind
neerzeeg in bloed en dood.
Hij werd op slag hun vrind,
hun broer, hun deelgenoot.
Hij vindt mij aan zijn zij.
Een die niet rust, aleer
hij staat voor een andere rij
met een gericht geweer
Een die met vaste hand
op het commando wacht
en recht pleegt in dit land
en vuurt en vuurt en lacht.
Ik heb het wel gezien.
Ik heb het goed gehoord.
Zij werden tien om tien
in het plantsoen vermoord.
Ik ben niet wraakbelust
maar vol van bittre pijn.
Het hart zo diep ontrust,
wil weer genezen zijn.
En daarom zal ik staan
met een gericht geweer.
En rustig leg ik aan
en rustig schiet ik neer.
In de Westhoek van Schouwen-Dui
veland was men wel verbitterd maar
wist toch weinig of niets af van wat
zich in de dorpen en steden boven de
rivieren afspeelde. Er werd ge
ploegd, geëgd en tarwe, rogge en
gerst gezaaid ondanks de duizenden
met bommen geladen vliegtuigen die
op weg naar Duitsland passeren.
Men deed dit ook terwijl Burghsluis,
Scharendijke of Zierikzee werden ge
bombardeerd. Men deed dit terwijl
vanuit vliegtuigen met boordwapens
werd geschoten. Men deed het ook
terwijl kanonvuur vanuit Noord-
Beveland doelen trof in Haamstede,
Zierikzee of Scharendijke. Men
ploegde en zaaide zelfs tussen de
dennenpalen door, die voorzien van
een mijn overal stonden opgesteld
om te voorkomen dat parachutisten
konden landen. Hiermee sprak men
het vertrouwen uit dat, wanneer de
oogst rijp zou zijn, de Duitsers zou
den zijn teruggekeerd naar hun
„Heiniat". Het einde van de oorlog
was niet meer te keren. Ook al stond
in dc duinen van Haamstede een
Duitser de duizenden stalen vogels
met gebalde vuisten na te staren, om
dat ondanks soms urenlang vuren
toch niet werden geraakt.
In de tweede helft van maart waren
er vanaf Noord-Beveland weer zware
beschietingen. Dat alles werkte wel
op de zenuwen en ieder verlangde
naar het einde van de oorlog dat zo
lang op zich liet wachten. De in de
Westhoek nog aanwezige Duitsers be
gonnen ook oorlogsmoe te worden.
April 1945
Op 5 april boekten deze Duitsers
succes met de onafgebroken bedie
ning van het luchtafweergeschut. Van
tien grote bommenwerpers die bru
taal en roekeloos zeer laag over de
duinen vlogen, dood en verderf zaai
end met hun boordwapens, werden er
drie neergeschoten. Dit gebeuren
kostte één dodelijk slachtoffer in
Scharendijke, terwijl tien mensen
werden gewond.
In de eerste dagen van april werd
veel oorlogsmateriaal afgevoerd via
inscheping in Brouwershaven en
Scharendijke. Het Engelse geschut,
dat stond opgesteld in Noord-
Beveland en Walcheren, bestreek in
middels het hele eiland en dag in dag
uit stonden de huizen te trillen onder
de doffe dreunen van de kanonnen
die slechts nu en dan enkele uren op
hielden met schieten. Op 13 april was
het een andere knal die vele ruiten
kapot deed springen. Een één-
manstorpedoboot werd langs het
Schouwse strand achtervolgd door
een Engels vliegtuig. De achtervolg
de Duitse marineman zette zijn boot
op het strand en liet hem daar in de
lucht vliegen. Dit betekende volgens
de Duitsers het vernietigen van 900
kilo dynamiet, wat de enorme knal
verklaarde en de grote vuurzee die
over een lengte van honderdvijftig
meter duin ontstond.
Er gingen wilde geruchten door het
Schouwse land waarin opnieuw
werd gesproken over landingen bij
Zierikzee, de ontruiming van de dor
pen Noordwelle, Serooskerke, Elle-
meet en Scharendijke en de aan
komst van de Duitse vernielingstroe
pen die opdracht zouden hebben om
grote gaten in de dijken te maken
met dynamiet. Terwijl men elkaar
moed in sprak, huilden de granaten
dag en nacht over Schouwen en sloe
gen her en der in.
Alles wat kon rijden werd door de
Duitsers gevorderd om oorlogsmate
riaal naar Scharendijke te vervoeren.
Dag aan dag werden granaten afge
voerd zonder dat was te zien dat de
voorraad minderde. Hieruit bleek
dat de Westwal, zoals de verdediging
langs de Noordzeekust door de Duit
sers werd genoemd, was bevoorraad
met een onnoemelijk aantal grana
ten. Misschien omdat men hier een
invasie verwachtte? Twee inwoners
van Renesse kregen opdracht een
zoeklicht boven van de duinen te ha
len. Een moeilijk en gevaarlijk kar
wei, dat omzichtig en langzaam
moest gebeuren, wantien durfde het
zware gevaarte niet „j-ir ongeluk"
van de duinen naar beneden laten rol
len. Ook dit ging richting Scharendij
ke. Volgens een gerucht, dat later aar
dig bleek te kloppen, moest alles
vóór 25 april weg zijn. Tbt spijt van de
boeren werden hun, voor het land-
bouwwerk onmisbare, paarden weg
gevoerd en ook graan werd gevor
derd, in beslag genomen en
weggevoerd. Gelukkig lieten de be
woners veel graan „onderduiken" dat
door de Duitsers niet werd gevonden.
Wel ontdekten ze dat drie N.S.B.-ers
21 balen bloem wilden verduisteren
en hun vroegere vrienden werden
door de Duitsers voor dat feit op
gesloten in een bunker (24 april).
Van alles te koop
Men kon nu bij de Duitsers van al
les kopen. Piano's, radio's en zelfs
-etensborden. Er er werd nog druk ge
bruik van gemaakt ook. De boeren
begonnen op 25 april maar vast de
„Rommel-asperges" weg te halen van
het land en ze kapot te zagen. Het
prikkeldraad, dat de Duitsers zo lang
gebruiken, bleek nog goed bruikbaar
voor andere omheiningsdoeleinden.
De plaats waar het Duitse geschut
stond opgesteld, de batterij, werd
door de Duitsers geheel ontruimd
achtergelaten en toen acht man, die
daar achterbleven om de zaak zoveel
mogelijk te vernielen, ook waren ver
trokken werd het zien van Duitsers.
na vijf jaar, een uitzondering. Op 27
april vermengen de doffe dreunen
van de Engelse granaten, die nog
steeds rijkelijk over het eiland vlie
gen, zich met die van de bunkers die
door de Duitsers opgeblazen wrden.
De havens van Dreischor en Schelp-
hoek werden op 28 april onklaar ge
maakt en geruchten over een op han
den zijnde capitulatie en over de dood
van Hitier begonnen de ronde te
doen. Laag overvliegende Engelse
vliegtuigen brachten nu eens geen
bommen maar voedsel voor het uitge
hongerde westen van Nederland en
iedereen stond te zwaaien en te wui
ven toen ze overkwamen. De organist
Clement uit Ellemeet speelde zondag
29 april het Wilhelmus in de kerk van
Noordwelle, maar de kerkgangers
durfden nog niet mee te zingen. Voed-
selvliegtuigen in formaties van tien
kwamen dagelijks over de duinen,
om dan met een grote boog oostelijk
af te zwenken.
De bevolking werd wild enthou
siast, kinderen kwamen met vlaggen
naar buiten toen men op 1 mei vertel
de dat de oorglog was afgelopen.
Maar opnieuw had men te vroeg ge
juicht, het zou nog enkele dagen du
ren. Op 3 mei liet een van de voedsel-
vliegtuigen zijn lading oostelijk van
Renesse vallen. Iedereen liep wat hij
lopen kon om wat van de buit te pak
ken te krijgen, maar op enkele uit
zonderingen na werd alles netjes bij
een gebracht. De chocolade en de
thee bleven in de gemeente, de rest
werd doorgestuurd naar plaatsen
waar men het harder nodig had.
Maar jong en oud aten die dag toch
chocolade en zetten een heerlijk bak
je thee.
Op 4 mei was het nog geen vrede,
maar het was wel heerlijk rustig nu
de Engelse kanonnen op Walcheren
en Noord-Beveland al enkele dagen
lang geen schot meer losten.
Vrede
Op 5 mei kwam tegelijk met het
wakker worden eindelijk de tijding
waarop men zolang wachtte. Terwijl
boven hun hoofden het ritmisch ge
ronk van de voedselvliegtuigen zich
vermengde met de vrolijke tonen uit
de radio's die samen met de vlaggen
voor de dag werden gehaald, ging de
bevolking naar buiten en feliciteer
den elkaar of viel elkaar, soms vreug
detranen schreiend, om de hals. Dc
ondergrondse werd bovengronds. Zij
bezetten het gemeentehuis en stuur
den de mensen die het daar voor het
zeggen hadden naar huis. De laatste
berichten over de beëindigde oorlog
werden aangeplakt en via luidspre
kers kon iedereen de radiorede van
professor P. S. Gerbrandy volgen.
Maar 's avonds moest iedereen toch
weer om negen uur naar binnen om
dat de Duitsers dat wilden. Proteste
ren hielp niet en de Engelsen die de
Duitsers als krijgsgevangenen zou
den meevoeren lieten nog op zich
wachten.
Op zondag 6 mei hielden ds. Klcin-
man en ds. Voorneveld dankdiensten
waarin onder meer dank werd ge
bracht voor het gebruik van dc kerk
en de samenwerking Hervormd/Ge
reformeerd, die onder druk van de
omstandigheden tot stand kwam.
Sam Muller, dc schrijver van het dag
boek waaraan wc zoveel bijzonderhe
den over deze oorlogsverhalen op ons
eiland ontleenden, werd op maandag
7 mei ingelijfd bij dc O.D. (Orde
Dienst). Een nieuw tijdperk brak
aan.
S. A. Jumclet
Bruinisse
ZIERIKZEE. Een herinnering aan de vroegere watertoren, in het vooroorlog
se Slingerbos te Zierikzee. De fundamenten van de kolos-die destijds door de
bezetter werd opgeblazen - zijn nog te zien in het bos nieuwe stijl, dat - na de
ramp - inmiddels is gegroeid.
