in oorlogstijd
SCHOUWEN-DUIVELAND
Sans Souci verslaat
Radja op laatste moment
DE OORLOG OP SCHOUWEN-DUIVELAND EN... ST. PHILIPSLAND
Door 82 hout van L. van Gastel
GS over
herschikking
en fusie in
het onderwijs
I
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Dinsdag 16 april 1985 Nr. 23711
5
Na Dolle Dinsdag ontstond natuur
lijk ook daar een tijd van steeds
groeiende spanning die omsloeg in
hoop toen bleek dat de geallieerde le
gers doorstootten in Noord Brabant
en na felle gevechten de Kreek rak-
dam overkwamen om Zuid Beveland
te bevrijden. Deze hoop werd niet be
schaamd want ook Tholen en St. Phi-
lipsland waren bij de Zeeuwse eilan
den waaruit de bezetter werd
verdreven. Steeds meer gezinnen
kwamen tijdens die zomer in het
dorp St-Philipsland wonen, om zo in
de gelegenheid te zijn om als een van
de eersten terug te keren wanneer
Schouwen-Duiveland bevrijd zou
zijn. Met een beetje verbeelding kon
den de Bruenaars onder hen zich in
denken al in hun eigen dorp te zijn,
want ook hier klonk de stem van om
roeper Arie van Vessem (Aai zoals hij
werd genoemd). Zijn vrouw Koosje
was een Philiplandse zodat hij ook in
zijn evacuatiegemeente zijn functie
met plezier beoefende. Men kon er
ook schoenlapper Boone tegenko
men. Blootshoofds en met het ver
trouwde schootsvel voor, zoals hij
veertig jaar lang in de Korte Ring te
Bru was te zien geweest. Als zoon van
ds. L. Boone, de predikant die tot in
de dertiger jaren in St. Philipsland
stond, was het voor hem niet moeilijk
geweest om hier een evacuatieadres
te vinden waar ,hij zelfs evenals op
Bruinisse schoenen kon lappen.
Schepen beschoten
In een van onze eerste artikelen
maakten wij melding van het opvis
sen van balen roggebloem die in het
Zijpe, Mastgat en Keeten dreven om
dat de R.A.F. vliegtuigen op 2 okto
ber een schip met etenswaren, be
stemd voor in Bergen op Zoom
gelegerde Duitsers beschoten. Na
tuurlijk bezorgden de beschietingen
de bemanning van de schepen en de
bewoners van St. Philipsland be
nauwde en onrustige ogenblikken,
maar omdat het schip vlak onder de
wal van het dorp ten onder ging was
de buit voor hen het grootst.
Ook was men getuige van de be
schieting van het Rode Kruisschip op
7 oktober waarbij twee mensen om
het leven kwamen en de overige ge
wonden door de Duitsers naar Zijpe
werden gebracht.
Eind oktober, een week voor de be
vrijding kwam het bericht dat ook de
Oude polder moest worden geïnnun-
deerd, wat betekende dat ook St. Phi
lipsland onder water zou komen te
staan. De oplossing was een dam
rond het dorp te leggen. Een karwei
waaraan men met man en macht
werkte van 27 tot 29 oktober. Door dit
werk en omdat ook de suatiesluis
door de sluiswachter (die daarna on
derdook) onklaar was gemaakt werd
de opzet van de Duitsers verijdeld.
Het water kwam bij vloed wel naar
binnen maar liep er bij eb even hard
weer uit. Op 30 oktober lieten Duitse
vernielingstroepen een stuk van de
zeedijk van de Prins Hendrik polder
en van de Slaakdam springen. Ook
hier werd echter onheil voorkomen
doordat de Fliplanders direct na het
vertrek van de Duitsers de door de
springlading veroorzaakte gaten
weer terug dichtgooien.
Overgave Armeniërs
In het vorige artikel werd het droe
vige incident beschreven waarbij de
heer Cornelisse uit Oosterland om
het leven kwam tijdens de bevrijding
van St. Philipsland. Een wat opwek-
kender voorval enige dagen later ver
dient echter ook te worden genoteerd.
Zoals dat ook als een rode draad door
het boekje „Verzet op Schouwen-Dui
veland" loopt waren de Armeniërs
het leven in Duitse krijgsdienst meer
dan beu. Ze wilden zich krijgsgevan
gen laten maken en boden indertijd
de bewoners van het Veerhuis geld
aan om zich over te laten zetten naar
het bevrijde St. Philipsland. Waren
de op Goeree-Overflakkee verblij
vende Armeniërs op de hoogte van de
plannen van hun makkers op Schou
wen-Duiveland? Waarschijnlijk is er
wel een onderling contact geweest.
De op en rond de haven wonende
Bruënaars durfden de zaak niet aan
omdat het ongetwijfeld zou zijn op
gemerkt door de Duitsers die vanuit
hun bunkers op het Zijpe konden kij
ken. Bovendien was de boot van het
Waterschap, waarmee men de over
tocht eventueel had kunnen maken,
vernietigd door Duitse handgrana
ten.
De Armeniërs op Goeree probeer
den hetzelfde als hun Schouwen-Dui-
velandse makkers en twee Ouddor
pers voelden er wel wat voor hen
tegen betaling over te zetten. Ze be
sloten hiervoor de reddingsboot van
Ouddorp te gebruiken. Het bleek
voor de Armeniërs geen bezwaar de
zware balk met ketting die indertijd
de haven van Ouddorp afsloot tijde
lijk weg te slepen en op een donkere
novembernacht scheepten twaalf Ar
meniërs zich in. De Ouddorppers fun
geerden als loodsen en schippers. De
bedoeling was over te varen naar
Schouwen-Duiveland, want men
dacht vast en zeker dat ook dat eiland
was bevrijd. Men had echter niet ge
zorgd voor een voldoende hoeveel
heid benzine in de tanks zodat na eni
ge tijd de motor begon te sputteren en
uit viel. Wind en stroom kregen vat
op de boot zodat het onmogelijk werd
de juiste koers te sturen. Het geluk
zat hen echter mee want in plaats van
op Schouwen-Duiveland te verlage-
ren kwamen zij in het Slaak tegen de
Zeedijk, aan het eind van de Lange
Weg. Hun opzet was gelukt. Zonder
het zelf te weten belandden ze toch
aan het juiste adres; bij de Tommies.
Later bleek dat zij nog meer geluk
hadden gehan want om de weg te be
reiken liepen zij dwars door een mij
nenveld zonder dat hen iets over
kwam.
Sensatie
Hun verschijning (in Duitse unifor
men) wekte bij de bevolking, die ui
teraard niet op de hoogte was van
hun bedoelingen, veel sensatie. Men
meende van de Duitsers bevrijd te
zijn en bleek er plotseling weer mid
denin te zitten. De ondercomman
dant van de O.D die werd belast met
de opdracht hen als gevangenen naar
St. Philipsland over te brengen was
helemaal niet blij met deze ,,job". Hij
vroeg zich af wat de heren in hun
schild voerden want Duitsers zijn
Duitsers en het was oorlog. Hij was
bang dat deze Duitsers zich in de hui
zen aan de Noord weg zouden ver
schansen en hun huid zo duur moge
lijk zouden verkopen, zodat hij de
woningen omzichtig benaderde.
Zodra de Duitsers echter merkten
dat er militairen in de buurt waren
kwamen zij naar buiten met de han
den in de hoogte en de Ouddorppers
die meenden met Engelse soldaten te
doen te hebben riepen: „Hollan
ders". toen de wederzijdse situatie
was uitgelegd volgde een hartelijke
kennismaking en de tocht naar St.
Philipsland werd een ware triomf
tocht, zodat de O.D. man, die met zijn
ondergeschikten hun dorp binnen
trok, zich de held van de dag voelde.
Het was nu de bedoeling om de red
dingsboot van Ouddorp die nog in het
Slaak tegen de dijk lag in de haven te
krijgen. Iets wat alleen kon via het
Zijpe dat vanaf de overkant op Duive-
landse grond goed in de gaten werd
gehouden door Duitsers die alles za
gen wat er passeerde. Een extra don
kere nacht in november moest ook de
ze keer er weer aan meewerken om
ongezien te passeren en dus niet be
schoten te worden. En niet ongevaar
lijke job die ook ditmaal tot een goed
einde werd gebracht zodat de Oud-
dorpse reddingsboot in de verdere le
ge haven van St. Philipsland kwam te
liggen.
Het is op St. Philipsland gelukt de
schepen die in de haven lagen voor
vernieling te vrijwaren. Omdat men
had gehoord van de komst van het
„sprengcommando" slaagde men er
in de schepen tijdig over te brengen
naar St. Annaland waaruit alle Duit
sers weg waren. Tben de vernie-
lingsploeg in de haven van St. Phi
lipsland verscheen, waren de vogels
gevlogen en vele boten waaronder het
vaartuig van de visserijpolitie
„Meeuw" bleven hierdoor gespaard.
Vele andere vaartuigen van het be
stuur op de Zeeuwse Stroomen, waar
mee in normale tijden de politie haar
taak op het water uitoefende, gingen
in andere havens ten onder.
Arrest
Nog één maal, maar dan enkele
maanden later speelde de reddings
boot van Ouddorp een rol in de ge
schiedenis van.de bevrijding. De be
zetting in St. Philipsland wisselde
nogal eens. Eerst waren er Engelsen,
deze werden gevolgd door Canadezen
en deze werden weer afgelost door
Fransen en Belgen, waarvan de
laatsten zich meer als bezettingstroe
pen dan als bevrijders gedroegen. De
B.S. (Binnenlandse Strijdkrachten)
en de O.D. (Orde Dienst) wilden wa
pens hebben omdat ze toch niet voor
niets soldaten waren. En wapens wa
ren er genoeg, onder andere op Tho
len werden er heel wat achter gelaten
door de Duitsers. Ze maakten dus het
plan deze uit een depot uit Tholen op
te gaan halen met de reddingsboot.
De Franse commandant kapitein Vil-
liers wilde echter niets horen van ge
wapende Hollanders. Hij zou als
commandant wel voor de orde en rust
zorgen. Dat deed hij ook wel maar
dan op zijn eigen manier.
Nadat de in de reddingsboot aan
wezige wapens in beslag werden ge
nomen zette hij de O.D.-ers en B.S.-
ers onder arrest. Een gevangenschap
die later werd veranderd in huisar
rest. Noch kapitein Kloosterman, de
inmiddels overleden leider van het
verzet in Zeeland, noch de speciale
afgezand van Prins Bernhard kon
den veel aan de situatie veranderen.
Toen kapitein Villiers echter weiger
de om op 5 mei iemand anders dan
henzelf naar Bruinisse te laten gaan
en een groep O.D.-ers onder leiding
van voormalig dienstgeleider der be
lastingen de heer Droger onverrich
ter zake moest terug keren, om later
via Zierikzee te gaan, was de maat
vol.
Nadat er een boekje werd openge
daan over het gedrag van deze Frans
man bij de bevelhebber van het in
middels bevrijde Schouwen
Duiveland, werd hij zelf in arrest ge
steld en enige dagen later voor het
front van de troep gedegradeerd. Vijf
jaar oorlog bracht ook in het leger
verandering. Een Franse edelman
kon niet meer ongestraft zijn adelij-
ke grillen de vrije loop laten. Het le
ger werd democratischer.
S. A. Jumelet Az
Bruinisse
Oorlog en evacuatie. Ze betekenden een baaierd van ellende voor vele dorpsbewo
ners van ons eiland, maar ze brachten ook nieuwe vriendschap en verbroedering mee.
Er werden toendertijd banden gesmeed tussen eilandbewoners en velen van elders, tot
zelfs in Groningen en Friesland toe, die tot op de dag van vandaag hebben stand gehou
den. Er bestaan dus dankbare herinneringen aan vele plaatsen, waaronder zeker ook
St. Philipsland, het eiland aan de overkant van het Zijpe waarvan een deel tot 1850 nog
tot Bruinisse behoorde. Men trof er hartelijke en hulpvaardige mensen aan en had
daar ook het gevoel niet zover van huis te zitten. Vanuit de verte waren de kerktorens
van de verschillende dorpen op Schouwen-Duiveland te zien en via een dam was men
verbonden met het vaste land. Dit was een groot voordeel ten opzichte van degenen die
in het dorp bleven of naar Sirjansland gingen waar hen van alles afgesneden zat, met
niets dan water buiten en binnen de dijk. Het eerste jaar na het evacuatiebevel in de
zomer van 1944 was het overal nog goed uit te houden omdat iedereen kon teren op wat
van huis werd meegenomen, maar later had men eigenlijk alleen op St. Philipsland
nog de mogelijkheid om op allerlei manieren zijn slinkende voorraad aan te vullen.
De woning van burgemeester Hage aan de Oudestraat overleefde evenmin de
bombardementen.
De bombardementen van 29 december 1944 en 5 en 6 januari 1945 brachten in Bruinisse veel vernielingen teweeg.
Op de foto een aanblik van de Korte Ring te Bruinisse in 1945.
Een gezicht op de oude Nederlands Hervormde Kerk van Bruinisse. Het kerkgebouw werd volledig verivoest.
ZIERIKZEE - De clubwinnaar van de korpswedstrij-
den van de Zierikzeese Kegelbond werd pas op het aller
laatste moment bekend, toen L. van Gastel van Sans
Souci met zijn laatste serie een totaalscore van 82 hout
volmaakte.
Tot dat ogenblik stond Radja nog op de bovenste
plaats, maar de rollen werden dus verwisseld, met maar
één puntje verschil.
Sans Souci word nummer één met
365 hout, gevolgd door Radja met 364.
Club X werd derde met 356 hout.
Deze strijd speelde zich af op vrij
dagavond, toen de eerste (en sterkste)
vijftallen van de Z.K.B.-clubs zich
presenteerden in Kcgelhuis Geluk.
De tweede (en voor het eerst ook een
derde) vijftallen kwamen maandag
avond naar het Kcgelhuis. maar feit
is dat er op beide avonden veel en en
thousiast publick aanwezig was en
dat stemt het ZKB-bestuur tot vreug
de.
Het had mogelijk kunnen zijn, dat
die maandag de hoogste individuele
score zou worden verbeterd, maar dat
gebeurde toch niet. De beste kege
laars van dit seizoen behoorden allen
tot de eerste vijftallen van hun
respectievelijke clubs.
P. Praet van Club X was de beste in
dividuele kegelaar bij de heren (met
85 hout) en won daarmee de gouden
speld. Een bekende naam in de hoge
regionen, evenals die van L. van Gas
tel (Sans Souci), die zijn eerder ge
noemde score van 82 maar „eventjes"
neerzette, hoewel hij geruime tijd af
wezig was-geweest.
Van Gastel werd derde, want tus
sen de eerste prijswinnaar en liem in
liet B. Wijsman van de Baanbrekers
weer van zich horen, die hij de recen
te wedstrijden om de 100-ballcnkaart
verraste door 90 hout te scoren. Hij
zette zijn goede prestaties voort door
nu tweede bij de heren te worden met
84 hout.
Tweede vijftallen
De strijd tussen de tweede vijftal
len. gisteravond, was eveneens tot het
laatste moment spannend. Uiteinde
lijk won Unité met 339 hout, 2. Sans
Souci met 323, en 3. wederom Sans
Souci, een verrassing omdat voor het
eerst met een derde vijftal werd mee
gedaan en dit (met 321 hout) meteen
in de kopgroep eindigde.
Nieuwe namen
bij de dames
Bijzonder aardig was dat er bij de
drie eerste dames twee nieuwe na
men voorkwamen, die hun vreugde
daarover dan ook niet onder stoelen
of banken staken.
Het gouden kegelhangcrtje was
voor mevrouw W. Hogerheijdc van
Radja, die vrijdagavond als eerste
aan de beurt was om te gooien en de
score met 80 hout opende. Haar
prestatie werd niet meer verbeterd,
hoewel mevrouw A. Geluk (Ostran)
met 77 hout eveneens een prima fi
guur sloeg en daarmee tweede werd.
De derde prijs bij de dames was voor
een bekende verschijning op het ere
podium: mevrouw S. Pomper. even
eens 77 hout maar een negen minder
dan mevrouw Geluk.
De wedstrijden voor dit seizoen
van de Zierikzeese Kegelclub zitten
er weer op. met tevredenheid alom
voor hot enthousiasme waarmee
word gespeeld en de vele belangstel
lenden die cr sfeervolle gebeurtenis
sen van maakten.
MIDDELBURG - Gedeputeerde
Staten van Zeeland vinden dat er bij
de wetswijziging voor de operatie
„herschikking en fusie voortgezet
onderwijs" waarborgen moeten wor
den geschapen voor de oplossing van
„noodsituaties" die als gevolg van de
operatic kunnen ontstaan. Daartoe
bepleiten GS - in een brief aan de
vaste commissie voor onderwijs van
de Tweede Kamer - bepalingen die
Gedeputeerde Staten verplichten
aan te geven waar in hun provincie
sprake zal zijn van noodsituaties en
die het college de bevoegdheid geven
de minister van Onderwijs oplossin
gen voor te stellen.
Die oplossingen moeten aan mini
male criteria voldoen, die voldoende
ruimte bieden voor specifieke regio
oplossingen. Verwerping van de voor
stellen zou slechts mogelijk moeten
zijn op grond van zeer zwaarwegende
argumenten.
Van een noodsituatie is in elk geval
sprake wanneer in een kern met twee
of meer voorzieningen - mlfs nn fusie
scholen beneden do opheffingsnor
men vallen of wanneer in een kern
een scholengemeenschap geheel moet
verdwijnen, aldus GS. Volgens een
advies van de Zeeuwse Provinciale
Onderwijsraad zullen enkele kernen
- zelfs bij een lagere opheffingsnorm
dan 60 - hun eigen categoriale LHNO-
of MAVO-school verliezen. GS stellen
dat in die gevallen het voortgezet on
derwijs niet meer voldoende bereik
baar zal zijn, wat in tegenstelling is
met de intentie van de thans voorge
stelde wetswijziging.
Opheffingsnorm
Berekeningen van het Provinciaal
Opbouworgaan Stichting Zeeland
(POSZ) en het Economisch Technolo
gisch Instituut voor Zeeland (ET1Z)
in mei 1984 lieten zien dat een ophef
fingsnorm van 60 - ondanks een diffe
rentiatie voor afstand - bijna de helft
van de Zeeuwse scholen voor voortge
zet onderwijs in het bestaan dreigt.
GS verwijzen in dit verband naar eer
der geuite bezwaren tegen de nieuwe
opheffingsnormen via het Interpro
vinciaal Overleg voor Onderwijs
(IPO-O) en door de besturenorganisa
ties van de Vereniging van Neder
landse Gemeenten.
BONN - President Reagan zal in
mei in de Bondsrepubliek Duitsland
waarschijnlijk toch ook oen vroeger
concentratiekamp bezoeken in plaats
van alleen het Duitse soldatenkerk-
hof Bitburg aan de Luxemburgse
grens.
