DOOR TOEDOEN S. DE VLIEGER
Ad en Tessa Braat exposeren
in Eenhoorn in Zierikzee
Groente- en fruitzaak
op de Ring in Haamstede
Antiek salonorgeltje van Bronbeek
speelt weer na jaren van verval...
Havenperikelen
Bomaanslag op
vakantie-oord
Belgische leger
op Corsica
MIDDEN
MIDDENSTAND
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Vrijdag 29 maart 1985 Nr. 23702
5
ZIERIKZEE - Gedurende een lange
reeks van jaren bracht het antieke
salon-draaiorgeltje, toebehorend aan
het Koninklijk Tehuis voor Oud-Mili
tairen „Bronbeek" te Arnhem slechts
gesteun en gezucht voort.
In augustus verleden jaar werd het
naar Zierikzee getransporteerd, waar
geboren en getogen Zierikzeeëenaar S.
de Vlieger zich met een engelengeduld
over het cylinder-orgeltje boog. Resul
taat: de acht melodieën klinken weer
in volle glorie uit de pijpen, met bege
leiding van ingebouwde drum
machine en triangel. En het oogt ook
weer als vanouds...
De heer S. de Vlieger vertelt over zijn restauratie
werkzaamheden van het uit 1864 daterende salonor-
geltje, eigendom van het Tehuis voor Oud-militairen
te Bronbeek. In het opengeslagen" orgeltje zijn
drum, orgelpijpen en cylinder-rol met pennen goed
zichtbaar.
't Klinkt allemaal zo simpel in die paar zinnen,
maar het vraagt nogal wat om je als niet-
professioneel restaurateur met een dergelijk werk
bezig te houden. Bescheidenheid siert voormalig ad
ministrateur De Vlieger van de werkvoorzienings
schap De Zuidhoek, die eigenlijk alleen maar over
het bijzondere cylinder-orgel wil praten en alle per
soonlijke vragen vriendelijk doch beslist wegwuift.
Tóch ontkomt hij er niet helemaal aan, zeker niet
wanneer iemand zich geïnteresseerd toont. Want zijn
grote liefde en interesse voor oude ambachtelijke
producten leidde in feite tot deze restauratie, waar
van hij zich laat ontvallen deze tot ,,het werk van zijn
leven" te rekenen.
Ervaring
De heer De Vlieger restaureerde wel meer. Voor
vrienden en kennissen, die van zijn hobby afwisten.
Kleine dingetjes, waarvan hij zeker wist dat de bezit
ters ze niet zouden laten opknappen door mensen van
professie, wegens de daarmee vaak gepaard gaande
hoge kosten. En, De Vlieger geeft het volmondig toe,
hij vond het toch zo jammer wanneer een stuk bleef
liggen, of misschien nog verder aftakelde. Hetzelfde
argument gold voor de restauratie van het orgeltje
van Bronbeek, gebouwd omstreeks 1863.
Kerkorganist
Zijn interesse voor orgels werd aangewakkerd in
de vijftiger jaren, zomaar tijdens een gesprek, toen
het woord pijporgel" viel. Het orgel op zich kende
hij uit zijn vroegere lessen op harmonium, terwijl hij
bovendien in een later stadium het kerkorgel
bespeelde van de Christelijk Gereformeerde Kerk te
Zierikzee. „Uitsluitend om de gemeentezang te bege
leiden", geeft hij aan, want voor solospel vindt hij
zichzelf niet goed genoeg.
Zijn kennis over het orgel als instrument werd ver
diept als lid van de orgelcommissie, toen de kerk een
nieuw orgel betrok van de bekende firma Van Vulpen
uit Utrecht. Hij leerde daar veel bij zijn bezoeken, zo
als hij in het laatste half jaar weer veel kennis ver
wierf omtrent het nu gerestaureerde cylinder-
draaiorgel (een voorloper van het boek-draaiorgel)
met welwillende medewerking van het Nationaal
Museum van Speeldoos tot Pierement in Utrecht.
Voorgaande vluchtige schets is toch wel even nood
zakelijk om de doeken te doen, hoe door het uitdie
pen van een hobby ervaring en deskundigheid kan
worden opgedaan. Waardoor Bronbeek het genoegen
heeft weer over een werkend antiek stuk te beschik
ken.
Hoe komt dat orgeltje nu in Zierikzee terecht, hoè
wisten ze in Bronbeek af van het bestaan van de heer
de Vlieger? Het leven hangt nu eenmaal van toeval
ligheden aan elkaar...
De binding tussen Bronbeek en Zierikzee wordt ge
vormd door de familie Epke. Vader Epke, kolonel b.d.
W. Epke is directeur van Bronbeek, zoon Dirk Epke
werkt bij „Zeelandia". Door die relatie bracht de re
gionale Round Table een bezoek aan Bronbeek, on
der hen was de heer P. C. Tieleman uit Nieuwerkerk.
En die laatste wist af van de hobby van de heer De
Vlieger. Vandaar...
Uitdaging
„Ik wil het proberen", was de reactie van de heer
De Vlieger, nadat hij het orgeltje in Bronbeek twee
keer was wezen bekijken en daar gesprekken had ge
voerd. Plus contact had opgenomen met een restaura
teur en publicaties over dit speciale type orgeltje had
geraadpleegd.
Met zijn ervaring in andersoortige orgels durfde hij
de uitdaging aan, maar begon er pas aan nadat hij
verleden jaar zomer gebruik maakte van de VUT-
regeling. Zodat hij tijd en aandacht aan dit bijzonde
re werk („De optelsom van waarmee je de laatste ja
ren bent bezig geweest") kon besteden.
Het salon-orgel (1.35 m. hoog en 95 cm. breed) heeft
sindsdien een ware metamorfose ondergaan. Ook
uiterlijk: het meubel werd hersteld en weer opge
knapt met originele politoer voor mahonie- of noten
hout, dat de heer De Vlieger na lang speuren vond bij
een antiquair in Middelburg, die dat glansmiddel
nog zelf maakte.
Uitzoekerij van soms dagen
Het herstel van het speelmechanisme en de instru
menten binnen in het kastje vergden een hele uitzoe
kerij (soms van dagen) om uit te vinden waar precies
de (vaak verborgen) mankementen zaten. De balg,
voor de windvoorziening, verkeerde gelukkig nog in
uitstekende staat, maar pijpen, toetsen, draai- en cy-
linderafstelmachine behoefden een grondig herstel.
De drummachine werkte ook niet en de heer De Vlie
ger monteerde de ontbrekende triangel, waarvoor hij
een (bevestigings)mechanisme zelf uitdacht.
Vele pennen van de cylinder, waarop acht melo
dieën voorkomen, moesten worden rechtgebogen.
De heer De Vlieger heeft eens geprobeerd de plaats
van die pennen (ontelbare, het moeten er duizenden
zijn) op papier te registreren, maar dat bleek een on
mogelijke zaak. Er moeten meer cylinders bij het or
geltje hebben behoord, is zijn opvatting, omdat deze
het merkteken 3 draagt.
Het is niet de eerste restauratie die dit orgeltje
heeft ondergaan, denkt de heer De Vlieger, omdat hij
door een gelukkige omstandigheid briefpapier uit
188? over houtmijtgaatjes vond geplakt.
Restauratierapport
Maar van de door de heer de Vlieger verrichte
restauratie is (in tegenstelling tot die vorige) geluk
kig een degelijk restauratierapport opgesteld. De
heer De Vlieger vermeldde daarin precies, wat voor
bezigheden hij heeft verricht (tot en met het stemmen
toe!), hoe het orgel moet worden gebruikt, terwijl hij
bovendien enige belangrijke waarschuwingen neer
schreef om het orgel te bedienen zonder dat opnieuw
beschadigingen optreden.
Herkomst
Hij ging zelfs zover, dat hij zijn naspeuringen over
de herkomst van het orgel in het rapport op schrift
stelde, daarbij geleid door het briefpapier dat afkom
stig was van het bedrijf van de familie Heizmann,
Orchestrion-fabrikanten te Vöhrenbach (Schwarz-
wald), voor kenners een bekende naam.
[i»nd (XfkClx. titan tl, y^cHjrplrton-^abnlcanl
V"Ihrenbaoh (i»J. StbvunaM)
i/tf»
Het bij een eerdere restauratie gebruikt stuk brief
papier, dat tot de waarschijnlijke herkomst van het
orgeltje leidde.
Een zeker feit is dat het orgeltje in 1864 aan Bron
beek is geschonken door de Indische Club Amster
dam, want het koperen plaatje met deze vermelding
siert nog steeds de kast.
Binnenkort komt het weer bij de eigenaar terug, na
jaren weer de acht onbekende melodieën voortbren
gend, die misschien wel speciaal voor het orgel zijn
gecomponeerd.
Over een tijdje gaat de heer De Vlieger nog eens
naar Bronbeek. Het orgel moet daar even rustig
staan om de temperatuur aan te nemen en behoeft
dan waarschijnlijk nog een extra stembeurt. En dat
betekent voor de heer De Vlieger pas het einde van
het restauratiewerk, waaraan hij - zoals hij tot in
zijn rapport schrijft - veel vreugde en voldoening
heeft beleefd. Volgens zijn mening moet het orgel
weer jarenlang kunnen klinken zoals het behoort.
Maar is er wat mee: een beroep kan op hem altijd
worden gedaan...
ZIERIKZEE Het Zicrikzeese
kunstenaarsechtpaar Ad en Tessa
Braat zal van 1 tot en met 13 april
aanstaande een tentoonstelling hou
den in „De Eenhoorn" aan het Ha
venpark te Zierikzee. Op deze centra
le plaats in de stad zullen zij een
bloemlezing uit eigen werk tonen.
In verband met de beschikbare
ruimte zal Ad Braat een zevental
beelden, waaronder enkele actuele
uitbeeldingen en tentoonstellingen
alsmede een aantal reliërs. Als voor
beeld kunnen worden genoemd de
beelden „politieke gevangene" en
„Baas in eigen buik". Ook zijn laat-
Raad Duiveland
draagt eenmalig
financiële gevolg
principe-uitspraak
(vervolg van pagina 1)
„Als de andere gemeenten er niet aan
meewerken, dan zijn die 0,80 ook
niet meer hard", aldus Schietiekatte.
Verder vroeg hij zich af of het ambte
lijk personeel bij het werkvoorzie
ningsschap zich ten aanzien van het
W.S.W.-personeel solidair zou willen
opstellen. Hillebrand gaf hem daar
op antwoord met de mededeling, dat
het ambtelijk personeel ook zal wer
ken op Goede Vrijdag als de
W.S.W./werknemers niet meer vrij
zijn op deze dag. Echter met dien ver
stande, dat het ambtelijkpersoneel er
dan wel een extra vergoeding voor zal
krijgen.
Principieel en financieel
Raadsvoorzitter burgemeester J.
van Bommel maakte onderscheid
tussen de principiële en financiële
kant van het verhaal. Evenals wet
houder A. L. Bakker wees hij op de
mogelijkheid, dat de gemeente met
het doen van een principe- uitspraak
voor een structurele bijdrage van
4.500,-- zou kunnen komen te staan.
Hij achtte het derhalve juist in een
eventueel gunstig besluit ten aanzien
van het W.S.W./personeel aan te ge
ven, dat uitsluitend voor dit jaar de
bereidheid zou bestaan als gemeente
de kosten voor haar rekening te ne
men.
„Laten we dan ook duidelijk het
bedrag vastleggen voor het geval de
andere gemeenten niet meedoen", al
dus de waarschuwing van de heer
Schiettekatte. De voorzitter wees
hem er echter op, dat een en ander
toch niet door gaat als één der deel
nemers van deze gemeenschappelij
ke regeling er niet aan deel zou wil
len nemen.
Stouten sprak op zijn beurt' over
een 'levensgevaarlijke zaak' en hij
wees in dit verband op de nog niet
goedgekeurde rekeningen van 1983 en
1984 en op het risico, dat de gemeente
ook voor die jaren voor de kosten van
die vrije dag zou moeten opdraaien.
Zijn vrees op dit punt werd echter
niet gedeeld door het college en de
andere raadsleden.
De heer E. P. Kuin (VVD) gaf er
blijk van het te betreuren als de vrije
Goede Vrijdag voor het W.S.W.-
personeel verloren zou gaan.
Inmiddels was het duidelijk gewor
den, dat het door de raadsvoorzitter
snel ontworpen collegevoorstel alle
kans van slagen zou hebben. Voorge
steld werd de raadsvertegenwoordi-
gers in het algemeen bestuur van de
'Zuidhoek' opdracht te geven op kor
te termijn een bestuursvergadering
bijeen te krijgen. Tevens werd voor
gesteld als raad de bereidheid uit te
spreken voor dit jaar een gedeelte
van de kosten van de vrije Goede
Vrijdag voor haar rekening te nemen,
als het rijk inderdaad niet bereid zal
blijken te zijn deze te vergoeden.
De voltallige gemeenteraad kon
zich ten slotte in dit voorstel vinden.
Wethouder J. Op 't Hof gaf nog even'
te kennen het te betreuren, dat deze
kwestie in zo'n laat stadium pas aan
de gemeentebesturen was voorge
legd.
ste werk, dat veertien dagen geleden
werd voltooid en „Overheid en onder
daan" heeft, zal er te zien zijn.
Tbssa Braat zal exposeren met een
aantal stukken keramiek die, zoals
genoegzaam bekend is, uitmunten in
kleur en compositie.
De tentoonstelling, die tevens een
verkooptentoonstelling is. zal dage
lijks, behalve op zondag, geopend
zijn van 10.00 tot 17.00 uur.
BRUINISSE - De reparatiehaven
van Bruinisse lag deze week vol met
schepen die of gerepareerd of in een
bepaald stadium van afbouw waren.
De steigers en werven lagen zo vol
dat een schip met een scheur in het
beun, opgelopen bij de nieuwe Kram-
mersluizen, ter plaatse moest wor
den gedicht door een bergingsboot
uit Tholen.
Óp de helling van Duivendijk lag
de patrouilleboot van de marechaus
see voor een surveybeurt door Pad
mos en Duivendijk. Op de nieuwe
overdekte helling van jachtwerf Dui
vendijk werd het dienst vaartuig
„Bellaert" geschilderd en kreeg een
nieuwe schroef. Padmos Machinefa
briek had de handenvol met de af
bouw van twee Eurokotters die voor
rekening van reders uit Arnemuiden
worden gebouwd. Padmos kocht de
kotter BR 19 van de fa. Keymel die
begin dit jaar na een aanvaring met
een coaster in dichte mist omgesla
gen was en de bemanning ter nauwer-
nood werd gered. De onttakelde kot
ter wordt weer geheel overhaald en
visklaar gemaakt. Bij Maaskant ma
chinefabriek lag de Bru 6 van V. d.
Berg met reparatie aan de keerkop-
peling. De ZZ 3 had reparatie aan de
losinstallatie. In de sleepboot „Zijpe"
bouwt Maaskant een nieuwe 12 cylin
der Deutz van 575 pk ter vervanging
van de oude ABC-motor. De sleep
boot is eigendom van het sloop- en
bergingsbedrijf V. d. Marei in Ouwer-
kerk. In de gemeentehaven kwam
voor het eerst na de vorstperiode
weer een schip lossen. Het was de Za-
gri 4 die een partij zand loste voor de
fa. Ruitenbeek.
BASTIA - Op Corsica is donderdag
avond een aanslag met explosieven
gepleegd op een vakantie-oord van
het Belgische leger. Drie krachtige
ontploffingen hebben ernstige scha
de toegebracht aan het ontvangstcen
trum van het kamp. Het dak werd ge
deeltelijk verwoest en verscheidene
elektrische apparaten gingen verlo
ren.
Het vakantie-oord in Solara, aan de
oostkust van het eiland, op 110 km
van Basti, is eerder twee maal het
doelwit geweest van aanslagen, in
1981 en 1982.
HAAMSTEDE - Op de Ring te Haamstede heeft
Cornells Harinck, afkomstig van Walcheren, een
groente- en fruitzaak geopend. Hij deed dat in het
pand, waarin voorheen Fruitpaleis Ellen was geves
tigd.
De jeugdige Harinck zal er, samen met zijn zuster, alles aan doen om-
zich een goede naam bij de inwoners van Haamstede te verschaffen door
het verkopen van goede produkten.
Behalve de meeste groente- en fruitsoorten, bevat het assortiment ook
een grote sortering buitenlandse vruchten. Het aanbod bestaat boven
dien uit groenten in blik en glas, alsmede vele soorten frisdrank. Perk-
plantjes en diverse soorten snijbloemen vervolmaken het aanbod.
INDE
De prijswinnaars van de puzzel van
vrijdag 22 maart zijn:
De eerste prijs:
Mevr. M. A. v. d. Maas
Zuidstraat 12
4328 AD Haamstede
De tweede prijs:
C. v. d. Welle
Mulockstraat 74
4301 KW Zierikzee
De oplossing van de nieuwe week-
puzzel kan worden gestuurd naar de
Redactie Zierikzeesche Nieuwsbode,
Postbus 1, 4300 AA Zierikzee. De en
veloppe kan natuurlijk ook in de
brievenbus van het kantoor aan het
Jannewekken worden gedeponeerd.
Een vriendelijk verzoek is om op
de enveloppe duidelijk het woord
weekpuzzel te vermelden. De inzen
dingen voor de nieuwe puzzel moeten
uiterlijk volgende week donderdag
in ons bezit zijn.
Oplossing kruiswoordraadsel
nr. 2455 E:
HORIZONTAAL: 1. hanekam; 6.
kasteel; 12. peer; 14. stil; 15. TV; 17.
negentien; 20. p.c.; 21. sas; 23. luister;
24. lei; 25. plat; 27. werf; 28. oksel; 29.
gek; 31. rekke; 32. Sr.; 33. merel; 35.
L.K.; 36. kameel; 37. Londen; 39; f.i.;
40. nijdig; 42. ar; 44. adres; 46. kom;
47. kabel; 49. laat; 52. Deli; 53. las; 54.
mesties; 58. kam; 59. as; 60. horten
sia; 62. na; 63. beer; 64. stam; 66. epi
gram; 67. despoot.
VERTICAAL: 1. hutspot; 2. N.P.; 3.
een; 4. keel; 5. argus; 7. asiel; 8. ster;
9. tin; 10. el; 11. lucifer; 13. unster; 16.
valk; 18. ei; 19. T.T.; 20. perk; 22. sas
safras; 24. lekkerbek; 26. termiet; 27.
weldaad; 29. gelijk; 30. kelim; 33.
men; 34. log; 38. ballade; 41. dokter;
43. klimaat; 45. daas; 48. elan; 50. ter
ra; 51. Lesse; 54. moer; 55. St.; 56. in;
57. sits; 60. heg; 61. aap; 63. b.i.; 65.
M.O.
DE NIEUWE PUZZEL
HORIZONTAAL: 1. soort meloen;
8. laagte tussen bergen; 9. grootva
der; 10. bittere vloeistof; 12. niet
scherp; 13. eensklaps; 15. Engelse ti
tel; 17. gewrichtsholte; 18. soort on
derwijs; 19. 0,001 meter; 21. tweetal;
23. voltooid; 24. tijdelijke toestand;
26. in zee vooruitstekende hoge land
punt; 28. op het ogenblik; 29. zichzelf
voortstuwend projectiel; 30. schert
sende bijnaam; 32. plaats op de Velu-
we; 34. bontgekleurde papegaai; 36.
honingdrank; 38. snarenspeeltuig der
ouden; 39. blaasinstrument; 40. zoog
dier; 41. soort rund; 43. weide in het
hooggebergte; 45. boomloot; 46.
hoofdtak van een gewei; 49. zinne
beeld van de marine; 52. bolgewas;
54. drietenige struisvogel; 55. kleine
rekening; 56. de oudere; 57. flauwhar
tig; 59. rivier in Italië; 61. lidwoord;
62. gesloten, dicht; 63. vogelziekte;
65. koers, richting; 68. onbezonnen;
69. trechtervormig sleepnet; 71. rivier
in Rusland; 72. bloeiwijze; 73. spellei
der bij filmopnamen.
VERTIKAAL: 1. huisdier; 2. onbe
paald hoofdtelwoord; 3. doortocht-
geld; 4. heldendicht; 5. lang, dun en
smal stuk hout; 6. landbouwwerk
tuig; 7. schrede, stap; 8. van weinig
verstand getuigend; 11. gewricht; 12.
besmettelijke ziekte; 13. stand van
een model; 14. van geringe breedte;
16. punt bij het cricketspel; 17. zeevis;
18. langzaam; 20. graansoort; 22.
voorspel; 24. muzieknoot; 25. uitstal
kast; 26. krokodil; 27. per adres; 29.
geregelde opvolging van getallen; 31.
vette zelfstandigheid; 33. projectie
plaatje; 35. weinig samenhangend,
erg los; 37. telwoord; 42. legerplaats
voor soldaten; 44. hoofddeksel van
een toneelstuk; 47. voorzetsel; 48. Eu
ropeaan; 50. ongaarne; 51. en andere;
53. boom; 56. muzieknoot; 58. zinne
beeld van kracht; 60. vuurwapen; 62.
insekt; 64. duw; 66. vrouwelijk dier;
67. hoop, stapel; 68. mannetjesbij; 70.
muzieknoot; 72. uitroep van pijn.
