EERST MENS
4
,Onderling Sterk": Belangenvereniging voor geestelijk gehandicapten
ZIERIKZEE - De feestrede, gericht tot die zilveren jubilaresse was best lollig: Truus
droeg altijd van die felle kleuren in vele laagjes over elkaar heen; ze had altijd van die
hele grote tassen bij zich en als ze geplaagd werd, kon ze ontzettend driftig worden.
Ze was ook weieens een tijdje heel humeurig geweest en toen had men een carnavals
nummer aan haar gewijd: „Truus is in de overgang!!!". Iedereen lachen, de jubilaresse
incluis. Alleenecht aardig was het natuurlijk niet, ongetwijfeld was het wel aardig
bedoeld, maar.....uit de feestrede tot een jubilerende werkneemster had duidelijker
waardering kunnen spreken. In elk geval was het menswaardiger geweest niet het be
lachelijke te benadrukken.
Juist de goede bedoelingen van betrokkenen in de verzorging en hulpverlening aan
geestelijk gehandicapten maken het echter moeilijk kritiek te leveren. Het hoeft ook
niet in de eerste plaats kritiek te zijn. Als bestuurders en leidinggevenden van sociale
werkplaatsen en hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg werkelijk het beste
voor hebben met die groep mensen in de samenleving, die aan hun zorg wordt toever
trouwd, zullen ze toch een open oor hebben voor de problemen en wensen, die bij de
geestelijk gehandicapten zelf leven. Dan zullen ze - op den duur - toch bereid moeten
zijn te beseffen, dat tot nu toe gevolgde patronen bijgeschaafd zouden moeten worden;
dat ze niet tot in lengte van dagen over deze mensen kunnen blijven beslissen; dat
geestelijk gehandicapten ook als 'Eerst Mens' behandeld willen worden en niet onder
het etiket 'gekken' betutteld mogen worden. Steun, zorg en begeleiding mogen niet
verdwijnen, maar zullen beter afgestemd kunnen worden op de belevingswereld van
de geestelijk gehandicapte zelf.
Geestelijk gehandicapten voor hun
eigen belangen laten opkomen, zou
je kunnen bestempelen als een dom
me poging om mentaal geretardeer-
den tot 'normale' mensen te maken;
als het leggen van irriële verwachtin
gen op de schouders van deze kwets
bare groep. Waarom zou je deze men
sen blootstellen aan de wreedheden
van het leven, als zorg en hulpverle
ning zo goed geregeld kunnen wor
den? In Amerika, waar men ongeveer
tien jaar geleden met de zogenaamde
'People First' beweging begon, heeft
men zich deze vragen ook gesteld.
Geconstateerd moest echter worden,
dat de meeste geestelijk gehandicap
ten ontzettend graag de kans krijgen
om zichzelf op de één of andere ma
nier te uiten.
Wie maandagavond aanwezig was
in het gebouw van de Speel-o-theek
te Zierikzee moet tot dezelfde conclu
sie zijn gekomen. Daar vond de
oprichtingsvergadering plaats van
„Onderling Sterk", de belangenvere
niging voor geestelijk gehandicap
ten. Voorlopig nog in regionaal ver
band, maar met de duidelijke'
bedoeling dit initiatief als een olie
vlek over het land te laten uitbrei
den.
Speerpunt
Met het ministerie van W.V.C. en de
Landelijke Ouderverenigingen werd
inmiddels afgesproken, dat
Schouwen-Duiveland, en daarmee de
provincie Zeeland, als speerpunt zal
dienen voor de realisering van dit
project.
Roel Kok, voormalig directeur van
gezinsvervangend tehuis 'Schouwen-
oord' te Zierikzee, kwam tijdens een
bezoek aan jumelagestad Hatfield,
vorig jaar oktober, in contact met de
ze vorm van belangenbehartiging
door geestelijk gehandicapten zelf.
Er volgde een bestudering van
doelstellingen, werkwijzen, ervarin
gen, problemen en dergelijke bij de
opzet van de 'People First' beweging
in Amerika, die in 1973 van start ging
met een 'Self-Advocacy' conferentie
In het najaar werden besprekingen
gevoerd met een groep geestelijk ge
handicapten uit Zierikzee. Dat leid
de tot het startsein voor een regiona
le belangenvereniging voor en door
deze mensen zelf. In januari dit jaar
maakten drie initiatiefnemers onder
begeleiding van Roel Kok en Jan
Ruitenbeek een kennismakingsbe
zoek aan de 'People First-beweging
in Londen.
Doel van de reis was informatie te
krijgen over hoe men in Engeland de
ze beweging van de grond tracht te
krijgen, zodat men daar op
Schouwen-Duiveland zijn voordeel
mee zou kunnen doen. Vier punten
stonden bij deze informatieve ken
nismaking centraal, te weten: hun er
varingen en kennis met betrekking
tot opzet en uitvoering van organisa
tie, financiën, problematiek en coa
ching.
Reisverslag
In een tweeledig reisverslag, zowel
van begeleiders als initiatiefnemers,
werd een overzicht gegeven van de be
zoeken, die in Engeland werden afge
legd en van de ervaringen, die men
daarbij opdeed. Duidelijk was in
middels vast komen te staan, dat de
initiatiefnemers door zouden gaan op
de ingeslagen weg om ook in Neder
land te komen tot oprichting van een
belangenvereniging voor geestelijk
gehandicapten. Na het bezoek aan
'People First' vonden in Zierikzee di
verse voorbereidende besprekingen
plaats en op maandagavond 25 maart
zou in de ruimte van de 'Speel-o-
theek' in de Mosselstraat de oprich
tingsvergadering moeten plaatsvin
den. En dat gebeurde ook!
De opkomst was boven elke ver
wachting en over het feit, dat het be
langrijk is dat „Onderling Sterk" er
komt, lieten de aanwezigen geen en
kele twijfel bestaan. Er werd een be
stuur gekozen, dat de kar voorlopig
moet gaan trekken: Hans Verboom
(voorzitter), Cees van Oosterom (se
cretaris), Jaap van Oost (penning
meester), Fred Verloo (promotie),
Truida van den Dikkenberg, Amelia
den Braber en Mia Wesdorp.
Overigens werden er niet alleen
bestuurlijke zaken geregeld tijdens
deze eerste bijeenkomst. De negen
tien mensen, die zich spontaan als lid
opgaven en zij die daar nog even over
nadenken, kwamen reeds met allerlei
suggesties voor onderwerpen, die de
belangenvereniging, naar hun me
ning, dient te gaan aanpakken.
Waarom?
Het zojuist gekozen bestuur bleek
bereid te vertellen over het waarom
van deze belangenvereniging. Amelia
den Braber: Het is de bedoeling,
dat geestelijk gehandicapten eens
wat meer begrepen worden. Mensen
doen er altijd zo raar over. Zelf durf
ik eigenlijk nooit te zeggen, dat ik op
de sociale werkplaats werk, want
daar werken 'allemaal gekken' vol
gens de mensen, die er nooit komen".
Maar ook intern blijkt er in de op
tiek van betrokken werknemers op
sociale werkplaatsen heel wat verbe
tert te kunnen worden. Fred Verloo:
„In bestuursvergaderingen worden
er beslissingen over ons genomen,
maar er mag niemand van ons bijzit
ten om daar over mee te praten. Ze
willen je mening ook helemaal niet
weten, als je iets vertelt, want ze we
ten het zelf altijd beter voor ons. Dan
denk ik weieens:,,Waar bemoei je je
mee, laat mij nou maar schuiven en
dan hou ik verder m'n mond".
Over de plannen tot oprichting van
deze belangenvereniginging heeft
Fred op zijn werk ook niet recht
streeks 'met de groten' gesproken.
„Die snappen zoiets toch niet zo
gauw en als je erover begint, gaan ze
zelf meestal meer praten en krijg ik
geen kans meer om te vertellen wat
de bedoeling is".
Verandering
Het is duidelijk, dat de leden van
'Onderling Sterk' verandering willen
in die situatie. De meesten zijn werk
zaam bij het Werkvoorzieningsschap
dus is het voor de hand liggend, dat
hun ervaringen aldaar in het gesprek
diverse malen als voorbeeld worden
gesteld, zonder van 'De Zuidhoek'
nou direct het zwarte schaap te wil-
len maken. Ze willen echter ook daar
in de toekomst in de eerste plaats als
mens worden behandeld in plaats
van als 'iemand ,waar een steekje aan
los is'.
Cees van Oosterom heeft nog een
voorbeeld van naar zijn mening onte
rechte vooroordelen: „Ik organiseer
al een tijdje op zaterdagavond een
disco in Schouwenoord. Die is voor
iedereen toegankelijk, maar bijna
niemand durft die tree over te ko
men; daarom zijn we nu op zoek naar
een andere zaaltje. Als we niet meer
in Schouwenoord draaien, komen er
misschien wel meer bezoekers".
In mei zullen de leden van de zo
juist opgerichte belangenvereniging
opnieuw bijeen komen voor een
bespreking van de verdere gang van
zaken. Voor het verkrijgen van wat
geld om te kunnen starten, werd een
beroep gedaan op organisaties en in
stanties in de regio voor een financië
le bijdrage om dit project op
Schouwen-Duiveland van de grond te
tillen. Van de Federatie van Vereni
gingen van ouders en vrienden van
geestelijk gehandicapten werd in
middels financiële steun ontvangen.
De leden zelf gaan voorlopig een con
tributie van 20,-- per jaar betalen.
Donateurs - er hebben er zich inmid
dels acht gemeld- betalen minstens
5,-
Niet negatief
Roel Kok wil het verhaal niet nega
tief maken.,,Het gaat niet om te
schoppen tegen huidige structuren en
organisaties, maar om het kweken
van begrip". Zoals gezegd, heeft er in
middels overleg plaatsgehad met het
ministerie van W.V.C. in een gerichte
poging van de 'People First-beweging
in Nederland een organisatie te ma
ken, waar rekening mee wordt gehou
den. Een organisatie, die de belangen
behartigt van een groep binnen de sa
menleving, die weieens onderge
sneeuwd dreigt te raken.
Volgens Roel Kok staat het mini
sterie positief tegenover deze initia
tieven. De jaren zeventig werden ge
kenmerkt door de theoretische
emancipatie van geestelijk gehandi
capten. Met de beste bedoelingen
werden besluiten genomen over de
normen voor integretatie van deze
kwetsbare groep binnen de samenle
ving. De besluiten werden echter
over hen, maar zonder hen genomen.
Wellicht is nu de tijd aangebroken,
dat geestelijk gehandicapten zelf
gaan meepraten over hun wensen en
belangen.
Om goed te kunnen functioneren,
zullen ook de bestuurders van „On
derling Sterk" op de hoogte moeten
zijn van wat er komt kijken bij het
reilen en zeilen van een belangenve
reniging. In dit verband wordt ge
dacht aan vormingsdagen of scho
lingsweekenden. Zoals ook de
'normaal' begaafde mens daarin be
geleid en gevormd wordt, zal dit ook
voor de leden van deze belangenvere
niging nodig zijn.
Coaching
Ten aanzien van ondersteuning is
gekozen voor individuele steun aan
de bestuursleden. Zo kan voorzitter
Hans Verboom steunen op de hulp en
de adviezen van Roel Kok. Cees van
Oosterom kan voor begeleiding bij
zijn administratieve werkzaamheden
terecht bij Gien Quaak. Haar man
Jos Quaak treedt op als ruggesteun
voor penningmeester Jaap van Oost
en Jan Ruitenbeek is paraat voor de
begeleiding van Fred Verloo bij zijn
promotionele activiteiten. Ten slotte
treedt Wim van den Bos op als alge
meen adviseur voor die zaken, die
buiten de specifieke bestuursfuncties
vallen. Verder stelt men zich voor af
en toe ook de deskundigheid in te
Het bestuur van Onderling Sterk",
v.l.n.r.: Jaap van Oost, Fred Verloo,
Truida van den Dikkenberg, Hans
Verboom, Amelia den Braber, Cees
van Oosterom en Mia Wesdorp.
roepen Van tijdelijke adviseurs, bij
voorbeeld een notaris bij het opstel
len der statuten.
Nou kan natuurlijk ook deze coa
ching onderwerp van discussie vor
men. Men zal bijvoorbeeld Roel Kok
een grote mate aan deskundigheid
binnen de geestelijke gezondheids
zorg c.q. -hulpverlening niet kunnen
ontzeggen, maar dat hoeft niet in te
houden, dat ook hij niet snel zou
kunnen vervallen in het patroon van
de geestelijk gehandicapte vertellen
wat goed voor hem of haar is en voor
hem of haar ook de beslissingen ne
men. En dat geldt niet alleen voor
Roel Kok, maar voor alle begeleiders
rond deze belangenvereniging.
Ook in Amerika £ij de opzet van
genoemde Self-Advocacy groepen
werd gesignaleerd, dat adviseurs een
moeilijke rol hebben door te moeten
streven om de groei en de activiteiten
van de groep zo goed mogelijk te sti
muleren. Advies werd daarbij om
schreven als iets, dat in overweging
genomen kan worden, uitgelegd kan
worden en naar gehandeld kan wor
den, betwist en /of genegeerd kan
worden.
Ondergeschikte positie
Het handhaven van een onderge
schikte positie van de adviseurs
wordt benadrukt. Het belangrijkste
doel van een adviseur moet zijn de
groep te helpen om z'n' eigen zaakjes
te regelen.
Geestelijk gehandicapten werden
nauwelijks in staat geacht om voor
zichzelf op te komen, maar binnen de
'People First-beweging is inmiddels
gebleken, dat het niet langer geheel
afhankelijk zijn van intellectuelen,
deze mensen stimuleert om verant
woordelijkheid te nemen voor het ei
gen gedrag.
Gebleken is ook, dat er binnen de
groep dingen van elkaar geleerd kun
nen worden: omgaan met geld, rei
zen, winkelen, bestellen in een
restaurant en dergelijke. Anderzijds
blijken de leden binnen de belangen
vereniging attent op het optreden
van de bestuurders. Wanneer blijkt,
dat 'de sterren' de massa niet repre
senteren, wordt dat niet gepikt.
Wat de coaching van „Onderling
Sterk" betreft, benadrukt Roel Kok,
dat de adviseurs alleen op vraag van
het bestuur of leden in actie komen.
Zelf kunnen de adviseurs geen lid
worden van de belangenvereniging
en bezitten dus ook geen stemrecht.
Mocht het feit zich voordoen dat van
uit de groep een bepaalde wens naar
voren komt, die in de ogen van de ad
viseurs niet reëel of haalbaar is, dan
mogen ze daar hun mening en advies
over geven. Aan bestuur en leden ech
ter de vrijheid om dat advies op te
volgen of in de wind te slaan, met de
ervaring die daar dan ook op mag
volgen.
Met de 'People First-beweging in
Engeland zullen ervaringen worden
uitgewisseld onder meer in de vorm
van videobanden. Verder ligt er voor
„Onderling Sterk" al een uitnodi
ging van de Internationale Liga voor
geestelijke gehandicapten om deel te
nemen aan een conferentie in Ham
burg in oktober dit jaar. De 'People
First' bewegingen in Engelstalige
landen organiseren in 1988 een groot
congres. Het ligt in de bedoeling, dat
daar een spreekbeurt zal worden ge
houden over opzet en stand van za
ken dan binnen de belangenvereni
gingen voor geestelijk gehandicap
ten in Nederland.
Er zal nog heel wat water naar de
zee vloeien voor het zover is. Dat de
maandagavond aanwezige leden vast
van plan zijn stevig aan de weg te
timmeren en hun stem te laten horen,
werd bijvoorbeeld duidelijk met een
opmerking als: „Moeten we niet eens
bij Sonja over onze vereniging gaan
vertellen?". Voorzitter Hans Verboom
keek een beetje bedenkelijk. „Ik ben
niet zo voor Sonja", liet hij eerlijk
heidshalve weten. „Ja, maar als we
bekend willen worden, dan zul je wel
naar zulke programma's toe moeten
gaan", vond iemand vanuit de verga
dering. Hans Verboom had er zijn
twijfels over en vond dat er nog wel
andere middelen waren om bekend te
worden.
Contactadressen
Wie meer wil weten over „Onder
ling Sterk" of wie zich als lid of dona
teur wil opgeven, kan terecht bij:
Fred Verloo, Gat van West-
Noordwesten, Zierikzee, tel. (01110)-
5712; bij Cees van Oosterom, Lange
Groendal 1, Zierikzee, tel. (01110)-5996
of bij Hans Verboom, die onder het
zelfde laatst genoemde telefoonnum
mer bereikbaar is. Met genoemde
personen kan dagelijks, na 17.00 uur,
contact worden opgenomen.
Foto: Joh. D.C. Bcrrevoets
Tekst: Ali Pankow
