MOLLEN VANGEN
IS VAKWERK
Molleninvasie ondermijnt
gras- en voetbalvelden
ZIERÏKZEESCHE NIEUWSBODE VrijdaK 15 februari 1985 Nr. 23678
11
SCHOUWEN-DUIVELAND - Op zichzelf zijn mollen niet echt schadelijk zolang
ze onder de grond blijven, welk plekje hen door de schepper werd toegewezen. In zijn
uitgebreid gangenstelsel mag hij van iedereen zijn buik vol eten aan het levend gedier
te dat hij op zijn weg tegen komt. Maar zodra de mol met zijn stevige graafklauwen
de wei gaat veranderen in een maanlandschap, wordt het anders. Niet het
landschappelijk-ontsierend effect leidt tot de massale aanval, maar louter het feit:
waar een molshoop ligt, groeit geen gras, maakt dat de bestrijding wordt ingezet. De
methoden zijn in de loop der tijd verfijnd, maar telkens weer steekt de een of andere
onverlaat letterlijk de kop op en produceert grote hopen. Soms tot wanhoop van de
veeboeren.
h; ««RiKSHMS I» »1« «-WTde Via-- v»o
sftlelttttt* voetbal w<-t-
to het drie
«iet gespeeld. <>ofc »u
kot» biet «arden aange-
fredvn, maar reilen Mn dr afgc-
..Jasttifig lB wol «wr «pmrrkelijk. liet
terrein van de thfwcrkerkj* ploo*
Wiiedt nadrukki.4i.jk Irelaagd itoor
een lcgj.oe«;hn>SteTi V. ir tiriiUIlm
sieren hel terrein ma.ir
ernstiger zijn de vete zangen, illr
door dr »w.»rte viervoeter* worden
ij?' gegraven, Ulcrdnor hel i.Vw vm.r
Efc.#*ifc«U»lr-nirr* du.-.d >m- cadrukke-
Sk\ lijk omiwejlr. dal vrijclag-
t' avottd werd bralotru «ra olet IC laten
P spelen. Hier llgl zeker een «noolr
tdak voor de ettneente Doivtland.
dte Overigen* rreiH aan de lund vn<>
ja een *hrijv«n ni-rtiu balf drrembcr
gU; Op dc hooctr uihxin h« t euxel. maar
BJt vtioralsnoc aiet in actie kwant.
0»k H":
Rebur vnrsprcltK
Dcsnburu u-lld
SCHOUWEN-DUIVELAND - Met duizenden zijn ze
aan het werk. Met tientallen gaan ze een grasveld te lijf.
Eén zo'n zwartharig monster in een scherp geschoren ga
zonnetje en het werk van maanden is naar de Filistijnen.
Wie heeft nooit het verwoestend werk van het zwarte, on
dergrondse legioen aanschouwd? Welke amateur-tuinder
heeft nooit met lede ogen moeten aanzien, dat zijn met
zorg gekweekte sla-plantjes verschrompelen als gevolg
van een mollen-reünie van die „nuttige" dieren wier vel
letje ooit werd vermaakt tot bontjas, en dus geld op
bracht? Mollen zijn de schrik van veeboeren en dijkbe-
wakers, maar ook de particulier zet zich aan het bestrij
den van de „mijnwerkers" van Schouwen-Duiveland.
De aanzet tot dit mollenartikel
werd gegeven toen het ondergrondse
legioen er voor had gezorgd, dat het
voetbalveld van Ouwerkerk dusda
nig werd omgeploegd, dat spelen on
verantwoord was. Niet alleen de
tientallen molshopen zorgden voor
een extra ingelaste „winterstop",
maar ook (en veel gevaarlijker) de ve
le onderaardse gangen die de zwarte
viervoeters hadden gewrocht maakte
dat van een ordentelijke voetbal
wedstrijd geen sprake kon zijn met
het oog op mogelijke enkelblessures.
Waarom doet een mol dat?
Waarom zijn er juist nu zoveel?
Hoe leven ze?
Hoe bestrijdt men ze?
Bij het zoeken naar een antwoord
op bovenstaande vragen viel één ding
op: kennelijk werken mollenbestrij-
ders net als hun te vangen object, ook
in het nachtelijk duister. Want niet
één als goed vakman bekend staande
mollenvanger wilde zelf ook maar
iets vertellen over het wel en wee
(vooral het wee) van mollen. Van één
weten we heel zeker, dat zijn werk
zwart betaald dient te worden en hij
kwam er dan ook ruiterlijk voor uit,
dat dèt liever niet zwart-wit gedrukt
moest worden. Hij kwam graag langs
als het om vangen van mollen gaat,
en hij is er zeer bedreven in moet wor
den gezegd, zijn loon is fl 5,= per
mol, maar iets over mollen vertellen,
nee, beslist niet.
Veelvraat
Momfert, zoals de mol in de roem
ruchte fabeltjeskrant heette, is er, en
ondanks verwoede pogingen het nut
tige dier uit te roeien, zal Momfert er
altijd wel blijven. Dat ze dit jaar in
zo'n groten getale de Schouwen-
Duivelandse percelen omploegen,
moet gezocht worden in hun voedsel:
waar niets te eten is voor een mol ver
schijnt ie niet aan het oppervlakte en
zoek elders vertier. Het is een veel
vraat, die dagelijks het halve li
chaamsgewicht aan voedsel ver
slindt.
ook steevast opgemerkt, mits dat een
ervaren mollenvanger is. Wat verder
het meest opvalt aan een mol zijn zijn
krachtige graafwerktuigen, de voor
poten: de naar buiten gedraaide hand
is verbreed met een extra vinger. Een
nek heeft Momfert schijnbaar niet,
maar hij kan zijn kop wel degelijk
onafhankelijk van de romp bewegen.
Voortplanting
Om met enig succes het vangen of
bestrijden van mollen te kunnen aan
vangen, moet de vanger op de hoogte
de mens: het verkeer (als ze een weg
oversteken), roofvogels, katten en
honden en reigers lusten ze rauw. On
ervaren jonge mollen, die boven
gronds een goed heenkomen zoeken,
leven niet lang.
Is een mol eenmaal aan een vroeg
tijdige dood ontsnapt en heeft zich in
gegraven in een prachtig perceel gras
land, heeft elke mol een afzonderlijk
deel van een gangenstelsel tot zijn of
haar beschikking. Ze leven dan al
leen, de kans dat een mollenvanger
buiten de jongen-periode meer dan
een mol uit één gang of hoop haalt, is
dus uiterst gering. De oppervlakte
van een tentorium is gemiddeld
400 m2. Geleerden hebben uitgere
kend, dat per hectare ongeveer twin
tig mollen huizen, maar in de prak
tijk worden hogere cijfers genoteerd.
Mannetjes blijken minder honk
vast te zijn dan vrouwtjes, ze willen
nogal eens gaan zwerven, op zoek
naar een geschikte levenspartner.
Verlaat hij zijn gebied, wordt dat zon
der problemen direct ingepikt door
zijn naaste buur. Mollen kunnen ook
zwemmen en zo van het ene perceel
naar het andere verhuizen. Van groot
belang is het te weten, dat de nesten
4frfrlinp Zeeland
stfhdogvoe leOi
nijtddgvoetbfti j 5/x-
Speelveld
Ouwerkerk is
te gevaarlijk
voor voetbal
tJ
t
verstrekken van informatie over deze
manier van mollen bestrijden.
J. van den Berge: „Het is echt geen
geheim middel, ik doe er ook niet ge
heimzinnig over, maar er zijn ernsti
ge bezwaren aan dit middel, waar
mee grote ongelukken kunnen ge
beuren als het in verkeerde handen
komt. Daarom moet je ook een soort
diploma hebben om hiermee te mo
gen werken. Zelf ben ik uiteraard
geen mollen-expert, maar weet er
wel alles van en ik heb ook zo'n di
ploma".
Van den Berge is werkzaam bij de
fa Mol (toepasselijke naam in
Schuddebeurs, het bedrijf dat zich
onder meer bezig houdt met gewasbe
scherming in de landbouw. Binnen
dit bedrijf geeft Van den Berge advie
zen en om op de hoogte te blijven met
de nieuwste ontwikkelingen op dit
gebied, is hij ook naar de cursus mol-
lenverdelgen met het nieuwe middel
geweest. Vanwege zijn diploma en
vergunning mag Mol-Schuddebeurs
de pillen wel verkopen, maar ook
hier zijn strenge veiligheideisen van
kracht: zonder het vereiste diploma
(met pasfoto) krijgt niemand de pil
len in handen.
Fosforwaterstof
Van den Berge legt uit, dat de pillen
fosforwaterstof ontwikkelen uit een
mengsel van aluminiumfoside en am-
moniumcarbonaat, wanneer de pillen
aan vochtige lucht worden bloot
gesteld (in een mollengang). De hoe
veelheid gas is 0,2 gram per pil. Het is
een kleurloos gas met een geur van
carbid en knoflook. Het gas is zwaar
der dan lucht. Ook voor de mens is
het een gevaarlijk gifgas, dat in de
ernstige vorm kan leiden tot be
wusteloosheid en zelfs de dood.
Vanwege dit gevaar is Van den Ber
ge zo terughoudend om over dit mid
del te praten. „Denk maar eens in
wat er kan gebeuren bij onoordeel
kundig gebruik. Stel dat je zoiets ge
bruikt op een grasveld, waar even la
ter met mooi weer kinderen komen
spelen. Boven het gras hangt een hal
ve meter gas, dat dodelijk is voor
honden, katten, vogels, maar ook
voor niets vermoedende kinderen.
Daarom mag het ook niet in de buurt
van woningen worden gebruikt: par
ticuliere tuinen zijn uitgesloten. Bij
gebruik van het middel moet trou
wens wel een waarschuwingsbord op
het perceel gezet worden, èn het per
ceel moet afsluitbaar zijn".
Op het ogenblik zijn er vier bevoeg
den in deze regio: naast de heer Van
den Berge, die zich dus uitsluitend
met adviezen bezighoudt, hebben het
waterschap, de gemeente Duiveland
en de gemeente Zicrikzee mensen in
dienst, die met het nieuwe middel
mogen werken. In de toekomst zullen
de groenvoorzienbedrijvcn en grote
hoveniers worden opgeleid. Over de
resultaten tot nu toe (in de proefperi
ode) zegt Van den Berge, dat die wis
selend zijn. Het is niet zo, dat het ei
van Columbus is uitgevonden, maar
het gaat duidelijk nog om een proef
periode.
Duur
Overigens moet iemand die oen
mollenbestrijder nicuwe-stijl wil la
ten langskomen, bedenken dat er fi
nanciële consequenties aan vast zit
ten: het is een duur middel. Wal Van
den Berge en Mol-Schuddebeurs be
treft: het gaat hier om een service aan
klanten en dus niet te ontbieden als
een mol in het gras wordt gesigna
leerd. Per pil moet men toch rekenen
op een bedrag dat naar de tien gulden
gaat. Verder moet ook nog worden be
dacht. dat minstens drie dagen het
betreffende terrein niet betreden mag
worden, omdat het gas pas na twee
dagen langzaam verdwijnt.
Ouderwets
Vast staat, dat op het ogenblik
meer mollen aanwezig zijn op Schou
wen-Duiveland, dan ooit tevoren. En
ook, dat die mollen voor een grote
schadepost zorgen voor de veeboeren,
die in sommige gevallen een perceel
grasland moeten overzaaien met alle
kosten van dien. Chemisch bestrijden
is erg effectief, maar zeker niet
milieu-vriendelijk. Met een beetje oe
fening is echter het klemmen zetten
best wel te leren en de klemmen zijn
zeker niet zo duur als een mollenvan
ger zwart voor een zwart velletje
vraagt. En dat er in een bepaald per
ceel meer mollen zitten dan elders,
ligt alleen aan het feit dat déér de
mol alles vindt wat ie graag lust, in
óvervloed.
Mollie moet dus zo nodig graven en
het resultaat blijft niet onopge
merkt. Van oudsher zijn er huismid
deltjes die met enig succes het mol-
lenbestand tot aanvaardbare propor
ties terug brengen. Een van de eerste
bestrijdingsmiddelen die werd inge
zet tegen de mol, schijnt de ouder
wetse mottenbal te zijn, waarvoor
een beetje mol op de loop ging. Hij
ging er niet van dood, maar wel op de
loop en het effect was dus voldoende.
Hoewel niet gezegend met een uitste
kend reukvermogen, was de kamfer
lucht zelfs een mol te erg. Het zelfde
systeem is: ldppen in peterolie ge
drenkt, in de gangen stoppen, ook
hier geldt dat de mol op de loop gaat,
richting buren. Hij legt niet het loot
je en de kans dat hij terug komt is
groot.
Klemmen
Al heel snel vonden inventieve mol-
lenhaters een klem uit. Een moord
werktuig, dat op scherp gesteld
wordt in een gang (zonder kaas
en de domme mol wordt voor ie het
weet in z'n nekvel gegrepen en kan
het avontuur met de klem niet meer
navertellen. De klem is zo geconstru
eerd van doorgaans dik koperdraad,
dat als de mol de klem raakt, direct
achter zijn kop de val dicht klapt.
Misschien niet zo mol-vriendelijk als
reukwaren in de gang, maar wel zo
doeltreffend.
Zo'n klem zetten vereist overigens
een behoorlijk portie kennis van de
klem èn van het gedrag van de mol.
Dat doe je niet zomaar: daar is erva
ring voor vereist. Mollen zijn name
lijk ook weer niet zo dom als wordt
gedacht, en een mol die eenmaal met
een slecht (dus fout) geplaatste klem
in aanraking komt, loopt nooit meer
letterlijk in de val. Zien kan ie de
klem niet, maar ruiken wel en hij
kan ook verschil in temperatuur voe
len.
Om een klem met succes te kunnen
plaatsen moet een deel van het gan
genstelsel worden blootgelegd, en
daarin schuilt nu juist het gevaar: als
dat deel van een gang niet goed wordt
afgedekt na het plaatsen van een
klem, hoort de mol de wind fluiten
door zijn gang en neemt de kuierlat
ten. Erger nog: hij begint gewoon op
een ander plekje met zijn ver
woestend werk.
Taupicine
Het kon natuurlijk niet uitblijven
in do wereld van de chemie, of er
werd een middel uitgevonden om
langs chemische weg de mollenbe
strijding ter hand te nemen, waarbij
het eenvoudig handwerk werd ge
schuwd. Taupicine heet het gif, waar
de mollen geen brood van lusten. Het
is een dodelijk poeder, dat ook in de
gangen moet worden gebracht op
(soms) een milieu-onvriendelijke ma
nier. Mensen die er een paar centen
voor over hebben, kopen een half
De chemie staat echter niet stil.
Naast het Taupicine, dat eigenlijk een
heel gedoe is met eerst wormen van
gen of naar de slager gaan, heeft met
fosforpatronen uitgevonden, die heel
goed zijn te gebruiken op kleinere
percelen. Ook deze patronen worden
in een gang geplaatst, want een mol
komt nu eenmaal zelden buiten. Zo'n
patroon (ongeveer twintig centimeter
lang) lijkt een beetje op de vertrouw
de „gillende keukenmeid" die met de
jaarwisseling wordt aangestoken.
Aansteken aan een uiteinde (let op de
handen!), snel in een gang plaatsen en
die afdekken en de fosfor spuit door
het gangenstelsel. Een enorme, voor
de mol zeer ongezonde, rookwolk ver
plaatst zich in het gewelf. Zover dat
zelfs meters verderop de rook uit de
poreuze grond opstijgt. Deze manier
heeft één groot nadeel: de grote in
vestering en daarom alleen geschikt
bij een beperkt aantal hopen. De pa
tronen zijn namelijk niet goedkoop,
en alle gangen moeten worden be
werkt.
Vergassen
De techniek en de chemie gaan
hand in hand bij het nieuwste mid
del, waarbij niet eens een gang hoeft
te worden opgegraven. Het is een een
voudig apparaat, waarmee een pil in
een hoop wordt gebracht, die binnen
twee uur aan het vergassen slaat. Het
is een nieuw middel dat experimen
teel sinds een jaar wordt gebruikt.
Het vrijkomende gas is dodelijk voor
mol en mens, en alles wat daartussen
zit aan vegetatie. Uiterste voorzich
tigheid moet worden betracht bij het
gebruik, en het is daarom dat een van
de vier gediplomeerden op
Schouwen-Duiveland, de heer J. van
den Berge wat terughoudend is in het
pondje tartaar, vermengen dat met
wat in de wandelgangen „Mollen-
dood" wordt genoemd, draaien daar
kleine balletjes van en doen die in de
gangen.
Wie geen gehakt heeft doet het met
wormen, immers het geliefde kostje
van de mol. Wormen kruipen vanzelf
de gangen in, maar ook er weer uit.
Een oplossing is hier de kop van de
romp te scheiden en een worm graaft
zich nooit meer in, wel verder. Een
mol, die zo'n worm tegenkomt kan er
gif op innemen dat ie nooit meer een
molshoop zal maken.
Er zijn ook hulzen in de handel, die,
eenmaal in een gang geplaatst, een
fluitend geluid veroorzaken waarvan
Mollie niet goed wordt en op de
vlucht slaat. Een mollen-fuik is een
andere variant: een draineerbuis met
een opening en aan de andere kant
een fuik van gaas. Achteruitlopen
kan een mol niet dus Wel milieu
vriendelijk, dat wel.
De hoofdschotel is voornamelijk
wormen. Maar ook smakelijke hap
jes als insectenlarven en -poppen en
ook slakken worden en passant mee
genomen om het lichaamsgewicht
van 120 en 90 gram voor respectieve
lijk mannetjes en vrouwtjes op peil
te houden. De lengte van de mol, met
z'n typisch cilindrische bouw. be
draagt tussen de 125 en 165 mm.
Wie denkt dat een mol gewoon een
blinde graafmachine is, die makke
lijk tc vangen is, heeft het fout. Mom
fert is inderdaad slecht bedeeld met
menselijke zintuigen als reuk en ge
hoor (matig) terwijl zijn gezichtsver
mogen ronduit slecht is, maar daar
tegenover staan een enorm goed ont
wikkeld tastvermogen en een zintuig
om veranderingen in temperatuur en
vocht waar tc nemen. De nadering
van zijn belager de mens wordt dan
zijn van de dagelijkse gang van zaken
in de onderaardse gewelven. Dat be
gint bij de voortplanting: de paring
vindt plaats in maart-april. Na de
liefdesverklaring van pa-mol aan
moe-mol worden vier tot vijf weken
later tot wel zeven jongen geboren,
met een geboortegewicht van 3,5
gram en een lengte van 35 mm. Echte
jonkies dus, die overigens al in drie
weken bijna volwassen zijn. Vier tot
vijf weken krijgen ze van hun moeder
te eten (drinken), waarna ze nog twee
weken bij elkaar in „hun" gang blij
ven. Deze spelende jonge mollen zor
gen voor de bekende „ritten" of „rit
sen", ook wel „jaargangen" genoemd.
De grote volksverhuizing vindt
plaats omstreeks eind juni als de
jeugd uitvliegt. Dan vallen ook de
meeste slachtoffers aan anderen dan
met hoofdgangen doorgaans zitten
onder en bij perceelsscheidingen als
afrasteringen, heggen, houtwallen,
slootkanten en bermen. Déél' is dc
kans op een goede vangst het grootst.
Dat een mol een nachtdier is of al
leen in de avond zijn verwoestend
werk verricht, is niet waar. Dc mol is
ook weer niet 24 uur per dag in touw,
maar er zijn activiteitsperioden tc
onderscheiden. Tussen november en
februari is Momfert actief gedurende
dc tijd van het daglicht, en 's nachts
ook nog een poosje, 's Avonds slaapt
hij. Bij hot lengen der dagen houdt
hij midden op dc dag een siësta en
doet 's nachts ook nog wat. Tussen
mei cn augustus heeft dc mol varia
bele werktijden cn houdt overwe
gend 's nachts z'n gemak. Eigenlijk
best een interessant leven van „Mol".
