De gedachte ten grondslag
aan de basisschool vind
ik best positief"
1985: HET JAAR VAN
DE BASISSCHOOL
yy
16
Maijke Speelman-Nooijen:
Maijke Speelman-Nooijen, hoofdleidster van de Nutskleuterschool.
ZIERIKZEE - Voor Maijke Speelman (toen nog Nooijen) was de gang naar de kleuter-
kweek in Arnhem een hele bewuste keus. Als oudste in een gezin met vier kinderen,
droeg ze reeds vroeg verantwoordelijkheid over kleine kinderen. Reeds als zestienjari
ge was ze leidinggevend welp en ervaarde ze dat een kind haar eigenlijk nooit te veel
was.
Hoewel ze later wat spijt had van het besluit reeds na drie jaar H.B.S. deze middel
bare opleiding af te ronden, zou ze op die gang naar de kleuterkweek nooit zijn terug
gekomen, ook na het eventueel behalen van dat H.B.S.-diploma niet.
ZIERIKZEE - Het wordt de grootste reorganisatie in
het onderwijs van deze eeuw, hebben sommige deskundi
gen reeds talloze malen beweerd: De wet op het Basison
derwijs, die per 1 augustus 1985 in werking treedt. Nie
mand zal inderdaad het lef hebben om te stellen, dat
deze onderwijshervorming weinig voorstelt. Natuurlijk
niet: zowel inhoudelijk als op het gebied van de huis
vesting zullen de laatste woorden nog niet gesproken
zijn en dat is maar goed ook want het zijn straks im
mers onze kinderen, in de leeftijd tussen vier en twaalf
jaar, die aan het nieuwe systeem der basisschool zullen
worden toevertrouwd.
"Wij spreken de hoop uit, dat het
jongste kind, de kleuter, niet in de
verdrukking komt, maar dat zijn spe
lend leren gecontinueerd wordt.
Deelt het college deze zorg Met de
ze passage in haar algemene beschou
wingen gaf de Zierikzeese C.D.A.-
fraktie er blijk van nog niet zo heel
veel vertrouwen te hebben in het gun
stige effect van de nieuwe basis
school. Maar deze hele operatie werd
toch uitgedokterd voornamelijk om
die nare effekten uit te bannen, die al
die nog zo speelse kindertjes ervaar-
den bij de voor hen zo grote stap van
kleuter- naar lagere school Een ge
leidelijke overgang van het speel-
naar het leerelement was (en is) im
mers een der belangrijkste doelstel
lingen?
Waarom dan toch die vrees voor het
welzijn van de kleuters straks in die
nieuwe basisschool ?De Zierikzeese
C.D.A.-fraktie is zeker niet de enige,
die zich er zorgen over maakt. Wet
houder van onderwijs de heer J.
Groen liet in zijn antwoord op de al
gemene beschouwingen namens het
kollege weten: "Ook ons college
streeft er naar om de jongste leef
tijdsgroepen, waar meer de nadruk
ligt op het "spelend leren", in de
nieuwe basisschool aan hun trekken
te laten komen. Wij delen de zorg van
de fractie van het C.D.A.hieromtrent
en wij willen steeds alert reageren,
wanneer er aanwijzingen zouden
dreigen te komen".
Dergelijke uitlatingen moeten
Maijke Speelman-Nooijen, hoofd
leidster van de Zierikzeese Nutskleu
terschool, ongetwijfeld als muziek in
de oren klinken. Buitenstaanders za
gen haar wellicht weieens als een
"helleveeg" in haar streven haar
kleuters straks een goed plekje te la
ten krijgen in dat schoolgebouw in de
Raamstraat; de toekomstige basis
school voor de binnenstad. Betrokke
nen weten, dat in Maijke Spcelmans'
optreden echter altijd het heil van de
jongste kinderen voorop staat en dat
ze ongetwijfeld niet zal rusten tot ze
er zeker van is, dat haar pupillen niet
in het gedrang zullen komen tenge
volge van die grootste onderwijsreor-
ganisatie van deze eeuw.
Overigens weet ook Maijke wel,
dat uitlatingen van de gemeente
bestuurders zoals boven aangehaald,
in de praktijk meestal niet veel meer
kunnen zijn dan woorden. Werd im
mers enkele jaren geleden niet met
de meeste stelligheid als voorwaarde
opgeworpen, dat die basisschool in
de Raamstraat "een goede school"
moest worden, een verantwoorde
huisvesting voor de Nutskleuter
school en Openbare lagere school
"Binnen de Veste", die samen inhou
delijk gestalte moesten gaan geven
aan die binnenstad-basisschool. Die
uitlatingen golden enerzijds natuur
lijk als pleister op de wonde, want de
meerderheid van de raad nam het
besluit tot vestiging van die basis
school toen tegen de wil van vrijwel
alle betrokkenen in. Die betrokke
nen was eerder immers een gloed
nieuwe school beloofd aan de Baden
Powellweg.
Maar ja de bomen groeiden
1/
niet meer tot aan de hemel en de ge
meente zat tenslotte, na het vertrek
van de Jan Wouter van den Doel-
school naar haar gloednieuwe huis
vesting in Poortambacht, ook nog
met die Raamstraatschool met een
boekwaarde van ruim vier ton. Eer
lijk is eerlijk die Raamstraat-
school was niet slecht, ook niet zo
modern natuurlijk als de nieuwe
Theo Thijssenschool in Malta of de
reeds genoemde nieuwe huisvesting
van de Christelijke school in Poor
tambacht en zeker ook als accommo
datie nog niet geschikt om als basis
school te gaan funktioneren, maar
toch
Als je nou wist dat een nieuwe
openbare school aan de Baden Po
wellweg toch niet haalbaar zou zijn,
dan bood die Raamstraatschool toch
een prima alternatief. Bovendien
was de belofte der vroede vaderen,
dat het "een goede school" moest
worden zeker niet alleen een pleister
op de wonde. Ze meenden het en heb
ben zich de afgelopen jaren ook
daadwerkelijk ingespannen om het
ministerie van onderwijs te overtui
gen van de noodzaak van bepaalde
aanpassingen en voorzieningen aan
en in dat Raamstraatgebouw.
Jammer echter, dat het ministerie
zich niet zo een, twee, drie laat over
tuigen. Concreet beschikt men im
mers nog steeds maar over een ver
klaring van toestemming van dat
ministerie voor een inpandige ver
bouwing voor ongeveer f. 180.000,-.
Met die verklaring van toestemming
en die financiële middelen is geen
"goede schoolte creëren, zoals de ge
meentebestuurders dat destijds be
doelden en zoals de toekomstige be
woners dat ambieerden.
Heftige, duidelijk beargumenteer
de pleidooien volgden. Er werden
wensen op tafel gelegd, er werd gedi
scussieerd, er werd hier en daar een
beetje water bij de wijn gedaan, er
werden alternatieve plannen ont
wikkeld en tenslotte werd men het
eens over de vraag hoe de basisschool
in de binnenstad er nou moet gaan
uitzien. Nu hog'"even" het ministe
rie van onderwijs overtuigen, dat het
inderdaad zo moet worden en dat
daar de financiële middelen
370.000,voor beschikbaar die
nen te komen en de zaak is rond.
Nou heeft het ministerie van onder
wijs echter weieens de nare gewoonte
om alle beschikbare lokalen in het
openbaar onderwijs in Zierikzee bij
elkaar op te tellen en dat aantal in
verhouding te stellen met de te ver
wachten leerlingenaantallen en op
grond van de uitkomst tot de conclu
sie te komen, dat er geen nieuwe lo
kalen nodig zouden zijn Wel een
beetje vreemde manier om conclusies
te trekken, misschien spaart het wel
rijksfinanciën, maar het gaat voorbij
aan de praktische situatie dat school
kinderen in de binnenstad toch niet
geholpen zijn met leegstaande
schoollokalen in de buitenwijken en
bovendien doet een dergelijke manier
van conclusies trekken wel erg veel
afbreuk aan de bassisschool-doelstel-
lingen.
Afgestapt echter van deze actuele
huisvestings-problematiek, die on
getwijfeld in het nieuwe jaar op be
stuurlijk vlak nog talloze malen aan
de orde zal komen, omdat het hier in
de eerste plaats gaat om het inhoude
lijke aspect van de toekomstige ba
sisschool. Maijke Speelman-Nooijen
en Gert Kooman, hoofd van de open
bare lagere school "Binnen de Veste"
bleken beiden bereid daar hun me
ning over te geven.
Haar methodiek-lerares in Arn
hem had volgens Maijke in goud ge
zet moeten worden. Met haar duide
lijk kindgerichte aanpak van lesge
ven moet ze haar tijd ver vooruit zijn
geweest.
Onze woordvoerster begon haar
loopbaan in Doetinchem in een tijde
lijke functie, die ze later inwisselde
voor een vaste baan in Barneveld,
waar ze -studerend voor haar akte-
reeds als waarnemend hoofd kon op
treden.
Huwelijk en moederschap leidden
tot een tijdelijke onderbreking van
haar funktie, maar op Flakkee, waar
inmiddels het gezin Speelman zich
had gevestigd,, pakte ze in Den Bom
mel de draad weer op.
Eenmalige opleiding
Het merkwaardige feit deed zich
daar voor, dat ih die regio vrijwel
geen kleuterleidsters te vinden wa
ren. De Maatschappij tot Nut van het
Algemeen besloot daar iets aan te
doen en organiseerde een eenmalige
kleuterleidsters-opleiding, waarbij
Maijke de praktijk- en methodiek
vakken en een stukje kinderverzor
ging voor haar rekening nam. De op
leiding werd afgesloten met het
Staatsexamen en Flakkee kreeg de
beschikking over een aantal kleuter
leidsters.
Een bijzondere periode in Maijkes
loopbaan brak aan met het vertrek
naar Curacao, Ze kreeg de uitnodi
ging les te komen geven op de
Christelijke Albert Schweitzer kleu
terschool met 175 leerlingetjes. Een
zeer gemeleerd gezelschap met veel
Antilliaanse kindertjes, die thuis al
lemaal het papiamento spraken.
Zes maanden was ze daar hoofd van
die kleuterschool.
"Waanzin om een heel brok Neder
lands onderwijs te richten op die
kinderen", verzucht ze als ze er aan
terugdenkt. Ze herkent dan ook veel
in hetgeen daarover gezongen wordt
in dat vrolijke liedje "Op ons ei
land" op de nieuwe "Kinderen-voor
kinderen" L.P. Ze bleek echter toch
in staat de communicatie met deze
kinderen te vinden en ze huldigt ze
ker in dit verband het kind-gericht
bezig zijn.
Een andere episode in haar
Curagao-periode brak aan met de uit
nodiging leidster te worden aan de
kleuterschool, die multinational
Shell speciaal had opgezet voor de
kinderen van de uitgezonden employ
ees. Maijke gaf er gehoor aan en
kreeg te maken met een zeer interna
tionaal gezelschap kleutertjes. Soms
werden drie talen in de klas gebe
zigd, maar vooral met het Engels ble
ken de meesten best overweg te kun
nen.
Op deze school, gevestigd in Julia-
nadorp werkte ze vijf jaar, twee jaar
als leidster en drie jaar als hoofd
leidster.
"Ik ben hardstikke blij met die. ja
ren op Curacao; ze hebben me op veel
zaken een andere kijk gegeven", laat
Maijke weten.
Terugkeer
Omdat de jaren op Flakkee het
echtpaar Speelman destijds goed wa
ren bevallen, dacht men aan terug
keer naar deze regio na het Curacao-
avontuur. Het werd echter Zierikzee.
Bab3' Maruja kondigde zich aan en
moeder Speelman zette het kleuter-
leiden heel even op non-aktief.
Voorafgaand aan haar huidige
functie was ze nog een jaar betrokken
bij het peuterspeelzaal werk in
Haamstede.
In het schooljaar 1973/74 ging ze
haar eerste seizoen in als hoofd
leidster van de Nutskleuterschool.
Ze volgde in die funktie mevrouw
Brouwer op. Mevrouw Brouwer en de
Nutskleuterschool waren eigenlijk
altijd een soort twee-eenheid ge
weest en ook met het bestuur be
stond die sterke band.
Over en weer was er veel inbreng.
De ruimte die de hoofdleidster kreeg
in het gezamenlijk overleg stond er
borg voor, dat het Nutsbestuur heel
praktijkgericht bezig kon zijn.
Maijke erkent een vrij behoudende
gang van zaken bij haar komst op de
Nutskleuterschool te hebben aange
troffen. Ze heeft er veel voor moeten
praten om de ouders te overtuigen
van het nut van "arbeid naar keuze"
en van leeftijdsgemengde klassen.
Het zal inmiddels duidelijk zijn,
dat Maijke Speelman kan bogen op
een rijke ervaring als kleuterleidster.
Een functie als hoofdleidster am
bieerde ze bewust, omdat die ruimte
biedt voor eigen initiatieven.
Vraagteken
Ook zij wordt nu gekonfronteerd
met de samenvloeiing van kleuter
school en lagere school tot het nieuwe
basisonderwijs. De gedachte, die ten
grondslag ligt aan de ontwikkeling
van die basisschool noemt ze "best
positief", maar de manier waarop die
tot stand moet komen zet ze nog een
heel groot vraagteken bij.
Volgens haar heeft de onderwijs
vernieuwing zich al jaren geleden in
gezet. Desalniettemin blijken moe
ders nog steeds dezelfde symptonen
bij hun kinderen te signaleren als ze
in het prille stadium van de "grote
school" verkeren.
Hoewel getracht wordt het speelse
element van de kleuterschool op de
lagere school heel geleidelijk af te
ronden, wordt dat volgens Maijke
niet direkt bereikt met een poppen-
hoek en een tafel met blokken. Naar
haar mening gaat de verandering nog
steeds vrij abrupt.
Ze ziet de basisschool in de toe
komst best zitten, maar verwacht dat
het nog jaren zal duren voor het klas
sikale systeem werkelijk doorbroken
zal zijn, daar zal een hecht team met
veel inzet voor nodig zijn.
Schoolwerkplan
Om te voorkomen, dat die nieuwe
basisschool vooral voor de ouders een
heel ongrijpbaar iets gaat worden,
hecht Maijke waarde aan een duide
lijk schoolwerkplan: een draaiboek,
dat duidelijk maakt wat, waarom en
op welke manier op school wordt ge
werkt. Het zal allemaal van de grond
getild moeten worden door de huidi
ge onderwijsmensen in het veld,
want de opleiding specifiek gericht
op het basisonderwijs (de zogenaam
de P.A.B.O.) is pas dit schooljaar van
start gegaan. De deskundige basison-
derwijs-gevenden worden dus over
enkele jaren pas afgeleverd.
De voorbereidingen voor het
schoolwerkplan van de basisschool
in de binnenstad zijn, ondanks alle
huisvestingsperikelen, in volle gang.
Maijke vindt het zeker van belang,
dat reeds in een vroeg stadium tus
sen Gert Kooman en haar overleg
plaatsvindt over leiding, taken,
werkoverleg, veranderingen enzo
voort.
Ze vindt dat zeker in de komende
vijf jaar nog niet alles in het kleuter
en lager onderwijs kan veranderen.
Alles langs de weg der geleidelijk
heid. Beide scholen zullen een lijst
met gewoonten opstellen, waar ze
graag aan vast willen houden. Maijke
vreest dat er op dit punt vooral door
het kleuteronderwijs aanzienlijke
concessies gedaan moeten worden.
Een vrees, die vele kleuterleidsters in
den lande met haar delen, omdat de
afdeling kleuters straks toch een
minderheid vormt in die grote basis
school.
Als de kleuterschool echter belang
rijke gewoontes ten behoeve van het
basisonderwijs zal moeten laten val
len, dan schiet volgens Maijke dat he
le basisonderwijs zijn doel voorbij.
Binnen redelijke grenzen?
Ze vraagt zich af of het basisonder
wijs inderdaad wel binnen redelijke
grenzen gerealiseerd kan worden. Ze
zegt helemaal achter het individueel
gerichte onderwijs te staan, maar
voegt er direct aan toe: "Ik ben na
tuurlijk geen duizendpoot" en wil
daar mee zeggen, dat men in het ba
sisonderwijs straks ook de mogelijk
heden moet hebben zich op elk kind
afzonderlijk te richten. Met de huidi
ge groepsgrootte lijkt die mogelijk
heid nauwelijks aanwezig. In de hui
dige situatie op de Nutskleuterschool
is ze ook al blij als een enthousiaste
stagiaire de gelederen komt verster
ken, want met een groep van een klei-
(Vervolg op pag. 17)
