SCHOUWEN-DUIVELAND
in oorlogstijd
streeknieuws
deurloo
mode
5
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Vrijdag 7 december 1981 Nr. 23840
De stem
der natuur
laat zich
niet
overschreeuwen.
Wieland
Foto: Johan D. C. BERREVOETS
Oktober 1944 - de operaties rond Arnhem zijn mislukt,
maar van België uit vorderen de geallieerde legers lang
zaan en beginnen uit te waaieren over Noord-Brabant,
waar Breda nu echt wordt bevrijd. Antwerpen was al
eerder in handen van de bevrijders gevallen. Antwerpen
moest de grote aanvoerhaven worden voor de legers in
Europa, maar dat houdt in dat dan ook de Zeeuwse ei
landen aan de oevers van de Schelde in handen moeten
komen van de samenwrkende legers.
neschijn, zöals men weet het zuide
lijkste punt van de polder Bruinisse.
Overal liggen de balen bloem tegen
de dijk te dobberen. Men sleept ze
verder de wal op, naar de binnenzijde
van de dijk, of men geeft de nog drij
vende balen een zetje zodat men ze
van de kant af hogerop kan trekken.
De binnenzijde van de nat geworden
balen, het nog droge meel kan ver
bakken worden, de natte buitenkant
kan voor varkensvoer worden aange
wend. De éne dag pikt men de balen
op, de andere dag gaat men, met man
en macht en de nodige wagens en kar
ren, de buit ophalen. Muller ruilt de
natte rogge voor tabak.
De Duitsers die vier jaar tijd heb
ben gehad om bunkers te bouwen en
saillante punten in die verdediging
extra te versterken, hebben die zaak
goed aangepakt.
Zo vraagt het overschrijden van de
Kreekrakdam, die Zeeland met
Noord-Brabant verbindt, vele offers
van materiaal, maar vooral van men
sen; de Sloedam is het niet anders.
Enorme verwoestingen, enorme ver
liezen aan mensen. Moeizaam, uiterst
moeizaam vorderen de uit Engeland
constant aangevoerde troepen via de
Mulberry havens aan de kust van
Normandië en andere plaatsen aan
het Kanaal.
In Bruinisse weet men daar weinig
van. Wel volg* men de vorderingen
van de bevrijders via de radio cn
hoopt me,, "urig, dat ze spoedig ook
op Sehouwen-Duiveland orde op za
ken zullen komen stellen, maar dik
wijls is ten gevolge van bombarde
menten op Zijpe de elektrische
stroom uitgevallen en heeft men ook
geen gelegenheid de radio te horen.
Buitenkansje
Er komt begin oktober een buiten
kansje voor de Brucnaren die over
ccn roeiboot beschikken, een buiten
kansje ook voor de proviandering
van de mensen die op Bru bij elkaar
wonen, in de huizen op de haven, of
op de dijk. Ze horen granaten en bom
men inslaan bij de felle gevechten
(die dage"4 duren) om de Kreekrak
dam, maar ze zien ook op 3 oktober
hoe aan de Fliplandse zijde van het
vaarwater het Zij pc twee schepen
door Engelse jagers in de grond wor
den geschoten.
Eén van die schepen is geladen met
halen roggebloem en al is rogge
brood nu niet direct het hoofd
bestanddeel van een Zeeuwse brood
maaltijd. de roggebloem is te waar
devol om de tegen de dijk van de pol
der Bruinisse aangedreven balen
bloem zo maar te laten liggen.
Zes man trekken er op uit. van
Bruinisse uit helemaal tot aan Zon-
Zo nu en dan is er een feestmaal. Er
is Amerikaanse koffie, Zeeuws
brood en gebakken Schouwse paling,
een menu om letterlijk en figuurlijk
de vingers bij af te likken. Maar dat
mag dan ook wel, want het sjouwen
met natte balen roggebloem is een
zwaar werk.
Walcheren onder water
Begin oktober hoort men ook over
de radio het bombarderen van de
Westkappelsc zeedijk, nodig om de
Duitsers van Walcheren weg te krij
gen. omdat do plannen om Antwer
pen tot aanvoerhaven te maken stag
neren wegens de trage opmars in
West Brabant en Zuid-Beveland.
Het zou 28 oktober worden eer Yer-
seke werd bevrijd en begin novepiber
eer Walcheren geheel van Duitsers
was gezuiverd. Tri Verseke waren veel
mensen van Sehouwen-Duiveland
geëvacueerd, evenals in andere Zuid
Bevclandsc dorpen. Een echtpaar uit
Bruinisse verloor bij de beschietin
gen oen 10-jarig dochtertje dat door
een granaatscherf dodelijk werd ge
troffen op een der Zuid Bevel and se
dorpen.
Lazaret
De Duitse bezetting wordt actief. In
de Oudestraat wordt op 5 oktober het
huis van de familie Wommers tot la
zaret (hosipitaal of ziekenhuis) inge
richt. Zeven mensen helpen het huis
raad van de familie op de zolder te
brengen.
Rustige dagen wisselen af, met da
gen dat weer eens een konvooi wordt
aangevallen, maar de voortdurende
aanvallen van het Coastal Command
hebben tot gevolg dat hoe langer hoe
meer alleen 's nachts wordt gevaren
en dat men overdag niets op het water
ziet.
De Duitsers verwijderen het gezon
ken schip voor de haven van Bruinis
se, zodat die haven nu weer open is,
men kan er vrij uit en in varen en dat
is voor de Bruënaars niet zo leuk,
omdat het voorlopig alleen Duitsers
zullen zijn die de haven binnenko
men, die men het liefst zover moge
lijk buiten de autochtone leefge
meenschap houdt.
De Duiters blijken met het open
maken van de haven c.q. het vrij ma
ken van de haveningang een bedoe
ling te hebben gehad. Want op don
derdag 12 oktober blijkt 's morgens
het schip van tonnenlegger Beekman
spoorloos verdwenen. Gewoon gesto
len. Schipper Geerling, van een in de
haven gevlucht binnenvaartschip,
had het allemaal gezien maar hij kon
geen alarm slaan.
Op 13 oktober worden in Zierikzee
kostuums verkocht, afkomstig uit de
zaak van de firma R. Bolijn uit Nieu-
werketk. Voor veertig gulden zat
men al goed in het pak. Natuurlijk
moest men ervoor in de rij staan,
maar men slaagde in een kostuum
mee naar huis te nemen voor die ci
viele prijs.
Uit Zierikzee komt via de dijken
een wagen met aardappelen, die a
raison van negen gulden per mud van
eigenaar verwisselen, een nogal hoge
prijs voor die tijd, althans op het
platteland. In de steden zal men
straks echter hetzelfde bedrag beta
len voor één of twee aardappelen.
Konvooi
De Duitsers komen zeggen, dat de
in de haven van Bruinisse liggende
binnenvaartschepen in konvooi naar
Dordt moeten, maar het blijft ook
deze keer weer bij woorden. De order
wordt niet uitgevoerd, omdat men
betoogt dat men niet weg kan omdat
de motor kapot is cn men geen
brandstof heeft om te varen.
Van St. Philipsland worden groen
ten en aardappelen aangevoerd cn
brengt men post mee. Het waren Piet
Haeck en Joh. Boot.
De beoeken van ds. Marsman (Ned.
Herv. predikant) worden overge
bracht naar het huis van Stoffel de
Waal. De pastorie, wordt ingericht
voor 40 mensen uit Haamstede, die
hier schuttersputjes moeten komen
graven. In het huis van de dames Van
den Berge, waar nu de metselaar
Kees Deurloo woont, resideert de
Duitser die opzichter is over dit
werk. Hij heeft twee moffenmei
den" bij zich, zeer tot ergernis van de
Bruse bevolking. De mannen uit Bru
worden eveneens geprest om ,,één-
mansgaten" te graven.
Loos alarm
Er komt een gerucht dat St. Phi
lipsland onder water is gezet, maar
het zal een loos alarm blijken te zijn;
wel nadert voor de Fliplanders de be
vrijding, evenals voorTholen en Wal
cheren, nadat het front in Zuid-
Beveland eindelijk in beweging is ge
komen en de Kreekrak genomen is.
Alleen de Sloedam is dan nog een
obstakel. In Bruinisse worden op de
laatste dag van oktober door de Duit
sers de motoren van de schepen in de
haven nog verder onklaar gemaakt
dan ze al waren. De Bruinisser en'
vreemde schippers brengen de roei
boten uit de haven binnen de dijk.
Intussen gaat in Zierikzee het ge
wone O.D.-werk door (O.D. is de nu
nog illegale Orde Dienst, die na de
bevrijding legaal zal worden). Men
werkt uiterst omzichtig. Ir. Swaters
geeft alles wat hij te weten komt aan
Minkema van de P.Z.E.M. en dit
wordt weer doorgegeven naar Jmnc-
let, ook aal een PZEM-man, aan de
andere kant van de lijn in St. Phi
lipsland.
Plannen voor opstand
Bekend uit dc geschiedenis van
Texel is de opstand van de Armencn
daar, die helaas slecht afliep. Eenzelf
de plan maar nu nog een half jaar
vroeger, wordt gesmeed voor Sehou
wen-Duiveland.
Jork, de Armeniër die in de buurt
van Sirjansland door de hond van
Joost Ringelberg was ontdekt en
door Ringelberg uiteindelijk naar
zijn woning in Zierikzee was ge
bracht, brengt hen in contact met
Sjoeran, over wie we eerder schreven.
Straayer en Rademaker vormen de
verbindingsschakels want Sjoeran
woont nog in een bunker (n. 309) in de
Westhoek. Straayer en Rademaker
vermommen zich daar voor als elek
triciens, hun eigenlijke beroep is
chauffeur. Met sigarettenpapier, dat
ze van de Armeniërs kregen, weten ze
goede maatjes te worden met de
wachtposten.
Een en ander is te lezen in het
boekje Verzet van G. M. Fey, dat in
1945 vlak na de bevrijding verscheen.
Ook dat, als de gelegenheid daar is
en de bevrijders gereed zullen staan
om Sehouwen-Duiveland te verove
ren, begunstigd door de duisternis
300 Armeniërs de 600 aanwezige
Duitsers overvallen. Handgranaten
en snelvuurwapens heeft men volop
en men zal moeten voorkomen, dat
de verschillende Duitse onderdelen
elkaar zullen kunnen helpen. Neen,
voor iedere bunker zoveel man en ie
dere bunker apart aanvallen, op een
door lichtkogels aan te geven sig
naal.
Maar dat signaal komt alleen als 's
morgens de geallieerden voet aan wal
zetten op Sehouwen-Duiveland.
Voorkomen moet worden dat Duit
sers uit Goeree-Overflakkee zullen
oversteken naar Sehouwen-Duive
land. Luchtsteun van geallieerde
vliegtuigen zal nodig zijn om enkele
zware bunkers te bombarderen en on
der vuur te houden. In Bruinisse
werkt Verdoorn, in Brouwershaven
zijn het sinds 1942 al Verhoef en Wis
se; in Renesse het Schelfhout, in
Haamstede Straayer, Rademaker en
de gebrs. Jonker. Zierikzee is het cen
trum met ir. Swaters, Minkema met
zijn PZEM-medewerkers, maar voor
al ook Van der Beek, Renshof en
Kloet. Ieder hééft er zijn taak, maar
bij ieder stijgt de spanning als eind
oktoberhet front in Zuid-Beveland in
beweging komt en als men de bevrij
ding van Tholen en St. Philipsland
verwacht. Zo komt ook voor deze
goed en bloed op het spel zettende on
dergrondse werkers het einde van de
maand oktober.
S. A. Jumelet Azn.
Bruinisse
Advertentie
Sch lesser
pyama's worden
nooit lui.
Ook na de zoveelste
wasbeurt ajn Sdiiesser
pyama's nog als rneuw.
Ze lubberen met knellen
niet en slaan ook aan de
ontbijttafel een prima figuur.
Kom bi] ons kennismaken
met de komplete Scfuesser
pyamakodekbe
Schiesser®
Bpj Herenpyama's
nu f 49,75
Mol 5-7, Zierikzee
AV.
OOSTERLAND
Braderie/rommelmarkt
De Muziekvereniging ..Oosterlands
Fanfare" is van plan om voor zater
dag 22 juni 1985 een braderie en rom
melmarkt te organiseren. In verband
met de rommelmarkt wordt gevraagd
om reeds wat spulletjes beschikbaar
te stellen.
Een ieder die zaken voor de rom
melmarkt heeft kan zich in verbin
ding stellen met enkele bestuursle
den van .Oosterlands Fanfare",
tel.nrs. 01114-2462 of 1749.
Verkoop oliebollen
De muziekvereniging „Oosterlands
Fanfare" gaat zaterdag 15 december
huis-aan-huis oliebollen te koop aan
bieden. De oliebollen zullen vanaf
ongeveer negen uur 's morgens vers
worden aangeboden.
Advertentie
Wat dacht vail een originele Kerstsurprise.
Bijvoorbeeld [ïflSjSSSSn bedrukt met naam cn adres plus
enveloppen in een leuke verpakking.
lakenman ochtman voor een originele Kerstsurprise
DRUKKERIJ l.AKENMAN &OCHTMAN BV JANNEWEKKEN 11 4301 HH ZIERIKZEE TEL. 01110-6551
