Het pand Noordstraat 12:
kleine parel in Haamstede
Terwijl de schepen wachtten
b
Op 21 september reikte de Ver. Stad en Lan
de van Schouwen-Duiveland oorkondes uit
voor geslaagde restauraties en goed aan de
omgeving aangepaste nieuwbouw. Naar
aanleiding hiervan werd de geschiedenis
van de betreffende panden nader onder de
loupe genomen door de heer H. Uil (streek
archivaris). Zijn vondsten publiceren wij in
wekelijkse afleveringen.
Drie oorkondes van Stad en Lande werden uitge-
reikt voor restauraties en renovaties buiten Zierik-
zee. Eén van die oorkondes viel ten deel aan de heer
en mevrouw Geleijnse voor de restauratie van het
pand Noordstraat 12 in Haamstede.
De heer W. P. de Vrieze uit Haamstede, kenner als
geen ander'van de geschiedenis van de Westhoek,
heeft in zijn twee jaar geleden verschenen boek met
29 verhalen uit de historie van Schouwens Westhoek
ook aandacht besteed aan het pand Noordstraat 12
en meer in het bijzonder aan bewoners ervan: leden
van de familie Bolle.
De Vrieze schrijft dat het pand
sinds 1866 werd bewoond door
Marinus Bolle en Adriana J.
Hoogenboom. Zij woonden er op
de boerderij van Bolle's grootva
der burgemeester M. Vis. Het huis
Noordstraat 12, met aangebouwd
koetshuis-schuur, werd in die ja
ren (1866) herbouwd in zijn huidi
ge vorm.
Burgemeester Marinus Vis
werd in 1783 in Haamstede gebo
ren. Hij was aanvankelijk land
bouwer op de boerderij De Drie
Wilgen nabij Ellemeet, maar val
lend binnen de gemeentegrenzen
van Eikerzee. Van die plaats was
Marius tot 1829 burgemeester,
toen hij naar Haamstede vertrok.
De familie Vis stamt uit
Haamstede. De vroegere gemeen
tearchivaris van Zierikzee, P. D.
j 'ü^- Vo'S; wist hun stamboom terug*
'i te» voerem itot Lieven. V.is,:die in-
-ha60$4j3 Haamstede, overleed als
éhirurgijn. Chirurgijn warén ook
tal van zijn nakomelingen tot in
de 18de eeuw.
Ook de vader van Marinus: Cor
nells Vis (1754-1829) was chirur
gijn en tevens vroedmeester.
Daarnaast was hij schout van
Haamstede, weesmeester, voor
zitter van armmeesters, thesau
rier (penningmeester), kerk
meester en deken van de mee-
keur. Hij was gehuwd met Maria
Handpoote uit Eikerzee. Het paar
kreeg vier zoons en twee dochters.
De oudste zoon, Pieter Vis (1780-
1820), studeerde medicijnen in
Leiden en vestigde zich als arts in
Renesse. Een andere zoon, Lieven
Vis (1785-1852), bleef in Haamste
de en werd er landbouwer. Daar
naast werd hij in de Franse tijd
,,maire" (burgemeester).
Marius Vis vestigde zich, na het
oveHijden van zijn vader, weer in
Haamstede. Hij werd er burge
meester en rentmeester van de
Ambachtsheer van Haamstede.
Hij was in 1807 in Haamstede ge
huwd met Adriana Hoogenboom,
geboren in Noordwelle.
Het paar kreeg een dochter: Jo
hanna Neeltje Vis. Zij huwde in
1838 met Lieven Leendert Bolle.
Na hét overlijden van Marinus
Vis in 1849 volgde deze Lieven L.
Bolle zijn schoonvader op als bur
gemeester van Haamstede. Hij
vervulde hetzelfde ambt van
Burgh en was tevens secretaris
van Haamstede geweest.
Brouwersfamilie
De familie Bolle was van oor
sprong een brouwersfamilie. De
nog steeds bestaande brouwerij
aan de Weststraat was oorspron
kelijk in hun bezit. Tweehonderd
jaar lang waren de Bolle's aktief
bij het maken van bier, een arti
kel dat bij gebrek aan goed drink
water tot de gewone consumptie
artikelen behoorde.
W. P. de Vrieze weet te melden
dat de Bolle's al in de 16de eeuw
in Burgh en Haamstede voorko
men. Ze vervulden er belangrijke
b'éstüurSfuiikties:
De vader van Lieven Leendert -
Job Adriaan Bolle (178Ö-1869) -
vestigde zich in 1812 vanuit Zie
rikzee in Haamstede waar hij de
„brouwerij" aan de Weststraat
bewoonde. Job Adriaan en zijn
vrouw Adriana de Bruyne kregen
vier kinderen. Beide zoons L. L.
en C. M. Bolle werden beiden bur
gemeester van Haamstede en
Burgh.
Lieven Leendert Bolle volgde
zijn schoonvader niet alleen op als
burgemeester, ook hij werd rent
meester van de ambachtsheerlijk
heid. In 1853 werd die verkocht
voor ruim 96.000 gulden. Voorts
was hij lid van het waterschaps
bestuur en penningmeester van de
Polder Westerenban van Schou
wen. Reeds op 37-jarige leeftijd
overleed hij in 1854.
Als burgemeester werd hij op
gevolgd door zijn jongere broer C.
M. Bolle. Hij overleed in 1881 en
werd in beide funkties opgevolgd
door zijn neef Marinus Bolle
(1840-1927), zoon van de reeds ge
noemde Lieven Leendert.
Uit het huwelijk van Marinus
Bolle en Adriana Jobina Hoogen
boom, bewoners van Noordstraat
12, werden 11 kinderen geboren.
In 1918 nam M. Bolle afscheid als
burgemeester van Burgh en
Haamstede. In Burgh werd een
laan naar hem genoemd.
Oude burgemeesterswoning werd fraai gerestaureerd
Na Marinus' overlijden in 1927
bleven in het huis aan de Noord
straat wonen de zoon Lieven
Leendert Bolle (1869-1933) en zijn
vier zusters: Johanna Lieviena,
Maria Johanna, Cornelia Adriana
en Adriana Pieternella. Lange
tijd woonde ook in een tante: Ca-
thalina Hoogenboom.
De zusters overleden in 1943,
1944 en 1949. De laatst overgeble
vene, Cornelia Adriana Bolle
(1870-1949) was in 1947 verhuisd.
In 1948 werden J. A. de Vos, ge
huwd met E. B. A. Geleijnse, be
woners.
Kleine parel
De naam Geleijnse dook in onze
tijd opnieuw op. De heer en me
vrouw W. J. Geleijnse lieten het
pand fraai restaureren.
Door deze restauratie is het
pand Noordstraat 12 een kleine
parel geworden in Haamstede.
Rustig staat het pand daar, herin
nerend aan een tijd dat het toe
risme Westerschouwen nog niet
had ontdekt. Het ademt de sfeer
van een landelijke burge
meesterswoning uit de vorige
eeuw. Dat juist dat aspekt door
middel van de restauratie be
waard bleef is verheugend.
De commissie, die de restaura
ties en renovaties moest beoorde
len, was vol lof: Deze oude burge
meesterswoning is fraai gerestau
reerd en een aanwinst voor
Haamstede te noemen. De gevel is
in de oorspronkelijke stijl, met de
deur in het midden hersteld. Dit is
met veel ambachtelijk vakman
schap gebeurd en praktisch on
zichtbaar. Hiervoor heeft de com
missie veel lof!
Van het inwendige hebben de
bewoners naar eigen smaak een
mooi geheel gemaakt, waar de
zolderbalken in het zicht zijn en
een deel van de gang bij het geven
van de nieuwe bestemming kon
worden gespaard. Op de nok is de
oorspronkelijke pyron van na
tuursteen weer geplaatst. De
hardstenen stoep is naar oude fo
to's gerestaureerd, compleet met
gesmede krulhekken.
De eigenaar heeft zich veel
moeite getroost de woning het ori
ginele aanzien terug te geven. De
Noordstraat heeft eens stijvol
voorbeeld van de 19e eeuwse par
ticuliere bouwkunst verkregen.
Het plan tot restauratie kwam
tot stand in nauw overleg met de
heer J. Kraayenbrink van Bouw
en Woningtoezicht van de Ge
meente Westerschouwen. Hoofd
aannemer was Prince te Seroos-
kerke, metselwerk werd verzorgd
door aannemer Verjaal uit Scha-
rendijke. Ook de heer en me
vrouw Geleijnse waren zelf inten
sief bij de restauratie betrokken.
g.
ff- •-*
it
Zaterdag 20 oktober
Nederland 1
9.30 en 13.00 uur Nieuws voor doven
15.30 uur Colditz. Nadat luitenant
Player bewusteloos is aangetroffen
op het strand wordt hij opgenomen in
het ziekenhuis. Hij ontsnapt en van
wege zijn beheersing van de Duitse
taal weet hij een tijdlang onopge
merkt te blijven voor de vijand.
16.20 uur Consumentenman
17.30 uur Nieuws
17.35 uur Büch's boeken. Boudewijn
Büch vertelt het een en ander over
pas verschenen boeken en schrijvers
daarvan.
18.00 uur Je ziet maar
19.00 uur De Smurfen. Klungel ont
dekt een bijzondere steen.
19.25 uur Coronation Street. Er
wordt aanvankelijk een vrolijk per
soneelsfeest gevierd, totdat de feest
vreugde plotseling verstoord
wordt
20.00 uur Journaal
20.28 uur Zeg 'ns AAA. Pien en Gert
zijn in het huwelijksbootje gestapt en
dat blijft niet zonder gevolgen.
20.50 uur De vlucht van de arend.
Voor de tweede keer stelt ingenieur
Salomon Andreé verwoede pogingen
in het werk om per luchtballon Spits
bergen te bereiken. Al gauw doen
zich de eerste moeilijkheden voor
21.50 uur Pisa
22.05 uur Voetbal'80
22.15 uur Achter het nieuws
22.45 uur Sonja op zaterdag.
Rechtstreeks praatprogramma va
nuit de Meervaart in Amsterdam.
00.00 uur Journaal
00.10 uur Studio Sport
Nederland 2
13.00 en 18.15 uur Nieuws voor doven
18.20 uur Paspoort
18.30 uur Sesamstraat
18.45 uur T.L.
19.00 uur Nieuws
19.10 uur Tom en Jerry
19.25 uur Chitty, Chitty bang bang.
Muzikale filmproduktie stammend
uit 1968 naar een boek van de avon
tuurlijke Engelse schrijver Ian Flem-
ming, geregisseerd door Ken Hughes.
21.45 uur Hints
22.15 uur Algemene loterij Ne
derland
22.30 uur Journaal
22.45 uur Studio sport
23.15 uur Nieuws voor doven
23.20 uur Buitenlands correspon
dent. Hithcock-thriller uit 1940. De
Amerikaanse journalist Johnny Jo
nes vertrekt naar Europa om de poli
tieke situatie van dichtbij te kunnen
verslaan. Hij wordt in Londen door
de Hollander Van Meer uitgenodigd
om naar Nederland te komen. Aldaar
is hij getuige van de moord op deze
man.
Zondag 21 oktober
Ned. 1
9.30 en 13.00 uur Nieuws voor dotten
11.00 uur Eucharistieviering
16.30 uur Het huishouden van Jan
Steen. Een gevarieerd magazine voor
kinderen, waarin o.a. een truc van
Buster.
17.30 uur Nieuws
19.00 uur Nieuws
19.05 uur Jip Sloop. Filmpje bestemd
voor kleuters.
19.10 uur Achterwerk in de kast.
Hierin kunr.en de wat oudere jeugd
hun gram en ook hun grollen kwijt.
19.25 uur Detective Kant. Het meisje
is nog steeds zoek en de zaak wordt
steeds geheimzinniger...
19.40 uur Op zoek naar Yolanda. Yo-
landa kwam in de trein in kontakt
met verslaggever Rik. Door een kon-
takt met een zekere mevrouw de Wil
de hoopt hij haar nader op het spoor
te komen.
20.10 uur Post Nicaragua. Een ver
slag van de toestand aldaar door
Emile Fallaux.
20.30 uur Alfresco
20.55 uur Nieuws
21.05 uur Herenleed
21.35 uur Nieuws
16.00 uur Kinderbios. Favoriete film
figuren treden voor de jeugd op.
16.30 uur Wordt vervolgd. Stripver
halen en tekenfilms komen weer aan
bod in deze rubriek.
17.00 uur Sportpanorama
17.30 uur Nieuws
17.40 uur Toppop
19.00 uur Televizier Magazine
20.00 uur Journaal
Zondag 21 oktober, 21.45 uur, Nederland 1: Bette Middler-speciaal. Het
optreden van deze Amerikaanse zangeres.
21.45 uur Bette Middler-special. Re
gistratie van een toernee van zange
res, tevens actrice Bette Middler, die
ze vorig jaar door de V.S. maakte.
22.15 uur Volcano. Het leven en werk
van de Engelse schrijver Malcolm
Lowry.
23.50 uur Journaal
Ned. 2
12.00 uur Capitool
13.00 en 18.25 uur Nieuws voor doven
14.00 uur Strandrace. Dit gebeuren
speelt zich af op het Scheveningse
strand. Onderdelen zijn solorijden,
motorrace met zijspan en trike-
rijden.
17.00 uur Studio Sport
17.55 uur De tweede natuur
18.30 uur Sesamstraat
18.45 uur Sprekershoek
19.00 uur Studio Sport
19.55 uur Lotto
20.00 uur Nieuws
20.10 ur Panoramiek
20.45 uur De baanbrekers. Harry ont
wikkelt wilde ideeën. Echter niet ie
dereen is daar even verrukt over als
hijzelf...
21.40 uur Race door de tijd. De nieu
we „Uiver" nadert het einddoel Mel
bourne, om er tenslotte te landen op
een zeer modderig terrein evenals z'n
illustere voorganger.
22.40 uur Journaal
02.00 uur Mondale-Reagan. Een
rechtstreeks reportage van de verkie-
zingsdissussie tussen president van
de V.S. Ronald Reagan en de nieuwe
presidentkandidaat: Walter Mondale.
Maandag 22 oktober
Ned. 1
9.30 en 13.00 uur Nieuws voor doven
15.30 uur Bridge-les
15.45 uur Oma Fladder. Dieuwertje
mag met oma Fladder mee om daar
o.a. een rondvaart door de grachten te
maken.
20.28 uur De reis om de wereld in 80
vragen. Dit is een achtdelig quizpro
gramma, waarin twee kandidaten het
tegen elkaar op moeten gaan nemen
op het gebied van cultuur, natuur, ge
schiedenis en wetenschap. Hiermee
kan een reis om de wereld gewonnen
worden.
21.30 uur ,,V". Vijfdelige sciene ficti-
onserie. De bevolking van de wereld
wordt opgeschrikt door enorm grote
ruimteschepen afkomstig van onbe
kende planeten, die boven een dertig
tal grote steden verschijnen. Een lid
van de V.N. wordt er op uitgestuurd
om de bedoelingen van deze vreemde
wezens te vernemen.
23.10 uur Karei van de Graaf. Weke
lijkse praatshow
23.55 uur Journaal
Ned. 2
13.00 en 18.15 uur Nieuws voor doven
16.45 uur Mondale-Reagan. Herha
ling van de verkiezingsdiskussie, die
vannacht plaatsvond tussen presi
dent Reagan en Walter Mondale.
18.20 uur Paspoort
18.30 uur Sesamstraat
18.45 uur Jeugdjournaal
19.00 uur Nieuws
19.10 uur H.V. Hierin de rubriek
„Kwarslag Magazine" van het Huma
nistisch Verbond.
19.25 uur Ja natuurlijk. Dit seizoen
geen spelkandidaten in de studio,
maar wordt de kijker gelegenheid ge
geven per briefkaart mee te spelen.
20.45 uur Maggie Forbes. „Maggie
Forbes" hulp wordt ingeroepen om
een buurthetze te helpen beslechten
tegen een moeder en geestelijk onvol
waardig zoon, die een meisje zou heb
ben lastiggevallen.
21.35 uur Rondom tien. Het
gespreksthema is „Hypnose". Een
aantal deskundigen als tandartsen,
pyschiaters, artsen en psychologen
geven toelichting over het gebruik
van hypnose in hun praktijken.
22.20 uur Journaal
22.45 uur Den Haag vandaag
KAMPEN - Een employe van de
Bondsspaarbank in Kampen (Over
ijssel) wordt ervan verdacht zijn
werkgever in de afgelopen vier jaar
voor 1,2 miljoen gulden te hebben be
nadeeld, zo heeft de plaatselijke poli
tie donderdag meegedeeld.
AMSTERDAM - De komende
maanden zullen er 460 schoolverla
ters voor een half jaar aan de slag
kunnen bij de gemeente Amsterdam.
Zij krijgen een arbeidskontrakt voor
een half jaar en gaan 32 uur per week
werken.
DEN HAAG - Het kabinet is er, eve
nals een aantal jaren geleden toen de
herziening van de grondwet aan de
orde was, voorstander van om de leef
tijd waarop een kroonprins of kroon
prinses staatshoofd kan worden te
stellen op 21 jaar.
door J. VISSER-ROOSENDAAL
Hoofdstuk 2
Wat Grietje Wouters in de eerste we
ken van haar verblijf in Venhuizen
ook van peet Aagt mocht denken, van
haar heerszucht, haar gierigheid,
haar achterdocht van luiheid kon
ze haar niet betichten, want Aagt
ging met al het werk vooraan. Ze ont
zag niets en niemand, uitgezonderd
haar zoon, maar zichzelf ontzag ze al
lerminst.
Aagt was gewend om vóór Sint An
na het hooi binnen te hebben, en ook
dit jaar was het haar eis. Maar het
liep dit keer niet mee. Na een paar
zonnige dagen, die het gemaaide gras
snel deden drogen, kwam er een lang
durige regenperiode, die de oogst
dreigde te doen mislukken. En dit
bracht veel extra werk van spreiden
en keren om het kostbare hooi voor
rotten te bewaren.
Aagt had te veel land en te weinig
volk, dit ontdekte Grietje al spoedig.
Ook zag ze dat neef Willem weinig
uitvoerde, dat hij haast niet werken
mocht van zijn moeder, die steeds in
angst verkeer de over zijn zwakke ge
zondheid en hem dwong zijn lichaam
te sparen. Grietje begreep dit niet.
Willem was dik. blozend en gezond en
hij at overvloedig veel. En die zou
niet kunnen meewerken in het hooi
land? Hoe vader dan? Die was mager
en al enigszins gebogen, maar hij
werkte altijd voor twee. En Arend
dan? Dertien jaar was hij, toen hij al
bij oom Klaas naast de neven in het
mat stond. En hij maaide toen geen
slag minder dan zij.
Zo sprongen haar gedachten onop
houdelijk terug naar wat voorbij
was, en dan werden haar handen tra
ger. Maar peet Aagt had scherpe ogen.
en die dreven haar dan met een enkel
woord weer voort. Het was nu geen
tijd om te dromen, maar om te
werken!
En tijd en arbeid verrichtten samen
een grote, goede zaak. Al deden ze
niets vergeten, ze verzachtten het er
gste leed en vervaagden de beelden
uit het verleden tot ze teer en liefelijk
met je meeleefden in je gedachten en
je niet meer elk ogenblik zo duidelijk
voor ogen stonden, dat je moest
schreien van verlangen. En je begon
aan deze omgeving te wennen en ook
aan de mensen, de oude Jaap Klaasz,
de werkman en het jonge knechtje
aan de zure meid, die Aagt de dienst
had opgezegd en die met Kerstmis
naar een ander ging.
„Het is me hier te schraal", had ze
gezegd. „Ik zoek een huur waar het
alle dagen vetpot is".
En Aagt had nog geen andere
meid
Tben Grietje een paar weken bij
poet was, kwam op een zaterdag
avond de dochter van de buren zo
maar binnenlopen. Ze herkende haar
dadelijk als het meisje dat haar bij
haar aankomst zo vriendelijk groet
te. Peet scheen vereerd en schoof snel
een zetel bij. Naast Willem.
Na een kort. vluchtig gesprekje
over het weer en het werk, wendde
het meisje zich naar Grietje.
„Ik ben Welmoet IJsbrands," zei ze.
„Ik woon hiernaast. Jij heet Grietje
Wouters, hè?"
„Ja." Verbaasd keek Grietje naar
het deftig geklede buurmeisje.
„Je bent nog niet naar de kerk ge
weest wel?" vroeg die verder.
„Nee, dat ging nog niet." haastte
Aagt zich te antwoorden, „ze is hier
nog maar kort vanzelf en het is zo
druk en zo en ze heeft nog geen
stoel en stoof
„Dat zei vader ook al," vertelde ze.
„En nu vraagt moeder of Grietje mor
gen met ons mee mag met de wagen.
Ze kan wel op grootmoeders stoel zit
ten. want die kan toch niet meer uit
gaan. Kan dat?"
„Zeker kan dat," zei Aagt. „Maar
Grietje is nog in de rouw en heeft
geen mooie kleren, hoor."
Eerst de kerkgang in de sierlijke
speelwagen van IJsbrand Pieter. Stil
en verlegen zat ze tussen al dat defti
ge volk. Dan de kerkdienst naast Wel
moet en moeder Geertrui: haar stoel
stond juist voor de brede grafzerk
van Jop Pietersz, die gerust was in
het jaar 1644. Van de preek, die domi
nee Ubbo Ubbinus uitsprak, kon ze
weinig navertellen, er was zoveel an
ders dat haar aandacht trok in het
overvolle kerkgebouw. Later was er
de terugrit en het heerlijk middag
maal in de deftige, grote kamer van
het buurhuis.
Weer was het Grietje alsof ze
droomde. Zij, Grietje Wouters, die
aan tafel zat bij een lid van de vroed
schap en zijn deftig geklede vrouw,
zo maar. gewoon, alsof het zo hoorde.
Na de maaltijd, terwijl Marie Sij-
verts, de oudste meid, het vaatwerk
schoonmaakte, nam Welmoet haar
mee naar een kleine zijkamer en liet
haar wat handwerk zien dat ze ge
maakt had. en een pas gekregen mut
sendoos. En ze vroeg dan naar haar
leven, dat Grietje vertelde
Ze praatte en praatte, en het was
alsof het binnen in haar lichter werd
nu een ander bereid scheen ook iets
van haar kwellend leed mee te dra
gen. Want Wel moet zat heel stil te
luisteren en haar zachte blauwe ogen
waren vol mededogen.
(wordt vervolgd)
