Zierikzeese schipper
introduceerde eerste
kalkoen in Nederland
Epaulet vormt een
waardevolle aanwinst
voor de verzameling
Kritiek rampenbestrijding
van Rode Kruis-Bruinisse
fjenmel
deurloo
mode
Middenschouwen bespreekt
vorming basisonderwijs
bleyie
•Arrows
4
A N'N O
t \\vA N'ENGEI A AI V
ZOVTOMIiXNI'Ür\A r
1 BW T vOMï.I PDI 'CAA
t>Y:r>®R!)PvrfiKNYs(
M«vRW'ARMUYDKINZEXLA ISVEHNKJW1
SSPAN I IC OOG ISNOO"* T TïRUG G tk »M F
Advies
kommissie
welzijnsbeleid
MCGREGOR
ZIER1KZEE - Mevrouw M. A. Mulock Houwer-Thijsse uit Haamstede heeft
aan de gemeente Zierikzee een drietal museale voorwerpen geschonken. De
gemeenteraad van Zierikzee zal in haar vergadering van maandag 19
maart besluiten tot het „in dank aanvaarden" van de schenking.
De schenking betreft een eikenhouten paneel in gefineerde lijst, met
daarop geschilderd een familiewapen en een in vergulde letters gestelde
tekst over het invoeren van de eerste kalkoen door Anlhonis Mulock in
1528 vanuit Afrika, een zilveren epaulette en een metalen schildje.
Met betrekking tot beide eerstgenoemde voorwerpen hebben de heren W.
H. Keikes en E. W. Smit navorsingen gedaan naar de geschiedenis, die aan
beide museumstukken verbonden zijn. Streekarchivaris Keikes haalde de
wetenswaardigheden betreffende het epaulet boven tafel en museaal mede
werker Smit dook in de geschiedenis van het paneel.
We laten hieronder onverkort de bijdragen van beide heren volgen, geïl
lustreerd met een foto van beide zaken.
Enige tijd geleden schonk mevrouw M. A. Mulock
Houwer-Thijsse uit Haamstede enkele zeer curieuze
voorwerpen aan het Zierikzeese stadhuismuseum. Eén
ervan was een vroeg 17de eeuws paneel, waarop tegen
een zwarte ondergrond een familiewapen en een stuk
tekst waren geschilderd. Blijkbaar is de tekst in de loop
der jaren hier en daar wat bijgeschilderd, gezien de soms
voor die tijd niet juiste spelling en afkortingswijzen, ter
wijl ook de kleuren van het familiewapen wat zijn opge
haald.
Het wapen behoort toe aan de Zie
rikzeese familie Mulock en is voorna
melijk uitgevoerd in de kleuren rood
en groen. Het wapen is gevieren
deeld. De delen één en vier stellen
een schip voor, de delen twee en drie
drie hondekoppen. In het helmteken
is de kop van een kalkoen terug te
vinden, hetgeen ook weer aansluit
bij de hoogstinteressante tekst op het
paneel, die ons terugvoert naar het
jaar 1528. Deze tekst, geschilderd in
goudkleurige kapitalen, begint als
volgt:
„Anno 1528 is schipper Antonius
Mulock met syn schip door de Wielin
gen voor Vlissingen ingekome, zynde
doen anderhalf iaar geled(en) dat
denzelve van Zierikzee in Zeeland
was afgevare. In welke tyd hy besogt
heeft een nieuw land, genaemt Caput
Viride, leggende int gedeelte van Af
rica, zynde als doen hier nog onbe-
kent
(Een tekst van gelijke strekking
komt voor in „Dye Cronijcke van
Zeelandt" van 1551 door Jan Jansz.
Reygersberch. Het is dan ook waar
schijnlijk dat bovengenoemd paneel
v:v-r
'■'Émêm mrma,
I$2 8
ijaaimmAmc^mwüc.cxK>it rw
DQÜRDI WD'X INO VOOKVr t.T.T'1NC.H'
oot'N n Pt: u h AUl/^TU'n. rr> pat
WELKKTYDHY S^OuTHLU I IO!
GmVC-\PU'! VÏRirCl .T.GGS K' IN VK
\FRSC.-V Z Y N! OPA 1. S DOFJN H1 RN OC<
AtSOHYUENrFRVPAVVNIFA! EMM*
tAND^CEWpES THAUIF '\N\Y l.Kt.l'I V\
HYHF.TACH1PMP:Oi; f
WBRAGTPNDAARMl f -
GKKGGT. ALSM EIM5A1 I K
,VOU: KON 'KcfiPiZOOK \V T
HIPPER I PR DIF.RTY1M
CV.BK AC.TDFO^ i C\ K
SGSJR1'"i FVö)R N'CCAl -.!
BK.KKND.GFWF IM' PI V
T'ROK DF.M.VÏIIN P Pi HUN*
PM"-KÜ.VTMfiit:
KO' N HOV.MJAV VT.K
sP. NE nERLAR'nrIV
\\R S rv.WR KA. A N so t *.:4
rEKKBRAM»
ARIA DIF.HURTPA C OR INÏVRAN s IIU.
Het wapenbordje van de familie Mulock. Let op de kalkoenenkop in het helm
teken.
Raadsvergadering 20 maart
MIDDENSCHOUWEN - De ge
meenteraad van Middenschouwen
gaat dinsdag 20 maart vergaderen
over de vorming van basisscholen en
het vaststellen van spreidingsplan-
ncn voor het basisonderwijs.
In augustus 1985 moeten de basis
scholen (integratie tussen kleuter
scholen en lagere scholen) zijn ge
vormd en dat gaat voor kleine ge
meenten als Middenschouwen vaak
met problemen gepaard. Het kollege
van B. en W. heeft alle feiten op een
rijtje gezet. Het stelt voor te beslui
ten tot de vorming van twee openba
re basisscholen, gebruik te maken
van mogelijkheden tot instandhou
ding van openbaar onderwijs, het
spreidingsplan openbaar onderwijs
vast te stellen, evenals het sprei
dingsplan voor het gehele basison
derwijs in de gemeente Midden
schouwen.
Ook de volgende twee voorstellen
betreffen onderwijs. De vijfjarige af
rekening exploitatiekosten voor het
kleuteronderwijs (periode 1976 tot en
met 1980) moet worden vastgesteld,
evenals de voorlopige vaststelling
wordt gevraagd over 1981 en 1982.
De bouwverordening zal voor de
twintigste keer een wijziging moeten
ondergaan, terwijl de tariefsregeling
uitvoering werken voor derden (uit
gevoerd door of vanwege de gemeen
te en voor gedane leveringen) even
eens moet worden veranderd.
Aan de orde komt ook het vaststel
len van een huurovereenkomst met
de tennisvereniging W.I.K. te Kerk-
werve,
Aanvang raadsvergadering: 19.30
Museale instellingen hebben doorgaans slechts de be
schikking over een zeer beperkt budget. Daarom is het
een goede zaak, dat naast noodzakelijke aankopen zo nu
en dan kan worden geprofiteerd van schenkingen of le
gaten afkomstig van meelevende partikulieren.
Het is verheugend dat mevrouw M. A. Mulock
Houwer-Thijsse te Haamstede uit familiebezit heeft wil
len schenken ter plaatsing in het stadhuismuseum te Zie
rikzee een fraai gegraveerde zilveren epaulet of schou
derbedekking, die eertijds heeft toebehoord aan Hen
drik Mulock Houwer, een vooraanstaand burger in de
Franse tijd. Het interessante voorwerp, dat uiteraard
deel heeft uitgemaakt van een tweetal (het is dan ook ge
merkt met „Nol"), draagt het jaartal 1795.
aan de hand van de tekst uit de kro
niek is vervaardigd.)
Niet iedereen zal nu direkt weten
waar het land „Caput Viride" pre
cies gelegen was en ook een blik op
de kaart van het continent Afrika zal
de oplossing nauwelijks vergemak
kelijken. Toch staat „Caput Viride",
letterlijk groene kaap nog steeds op
de kaarten aangegeven en wel als
Kaap Verde. Het gebied werd voor
het eerst ontdekt door de Portugees
Dinis Dias in 1444. Dit aan de west
kust van Afrika gelegen schiereiland
is nadat de Portugezen er waren ver
dreven lange tijd een steunpunt van
de Hollanders geweest. Thans ligt
hier de stad Dakar, hoofdstad van de
Afrikaanse republiek Senegal, waar
toe het gebied nu behoort. De Kaap-
verdische eilanden (naar deze kaap
genoemd) vindt men op ca. 600 km
westwaarts van dit punt. Uit de
tekst op het paneel blijkt dat Anto-
nis Mulock aldaar goede zaken deed,
want hij wist zijn schip volgeladen te
krijgen met zout en wijnen voor een
prijs, die elders het elfvoudige zou
hebben bedragen.
De volgende passage is eveneens
vermeldenswaardig: ook wier-
de door de voornoemde schipper ter
dier tyd van gemelde kust mede ge
bracht d'eersten calkoenen; hoenders
welk soort te voören nooyd in de Ne
derlanden is bekend geweest".
Huisdieren
Vele Zierikzeeënaars uit die tijd
zullen dan ook wel gedacht hebben
dat kalkoenen tot de inheemse fauna
van Afrika behoorden. Niets is ech
ter minder waar. Kalkoenen kwa
men oorspronkelijk alleen voor in
Amerika, waar ze onder anderen
door de Azteken als huisdieren wer
den gehouden. Nadat dit continent in
1492 was ontdekt, hebben de Span
jaarden voor de verdere verspreiding
van de kalkoenen gezorgd en ze voor
het eerst in Europa geïntroduceerd.
Reygersberch spreekt in zijn tekst
niet van kalkoenen maar van „Cal-
coetsche hoenderen". Deze naam is
evenals het woord kalkoen afgeleid
van de stad Calicut aan de westkust
van India, waar de Portugezen in het
begin van de 16de eeuw een factorij
hadden.
Hoe de kalkoen nu precies in India
verzeild geraakt is en hoe hij van
daar weer aan de westkust van Afri
ka is terechtgekomen, is een verhaal
dat hier, mocht het al bekend zijn,
niet verder ter zake doet. Feit is dat
Antonis Mulock alhier een geheel
nieuw soort pluimvee introduceerde
en de mensen uit die tijd moeten zijn
verhalen uit den vreemde met open
mond hebben aangehoord, want pas
omstreeks 1550 kwamen enigermate
gedetailleerde verhalen over West-
Afrika in Europa aan.
Hoe het Antonis Mulock verder
verging, blijkt uit de resterende
tekst op het paneel: „Siaars daarna,
anno 1529, trok den selve schipper
met eenen brandaris (soort schip), die
hier te voore in brand geweest had
maar op Armuyde (Arnemuiden) in
Zeeland is vernieuwt na Spanie
(Spanje), dog is nooyt teruggekome.
Alvorens genoemd objekt aan een
nadere beschouwing te onderwerpen
volgen hier allereerst enkele biogra
fische gegevens betreffende de dra
ger van het uniform waartoe ook de
kostbare en nogal opzichtige epaulet
ten hebben behoord. De eerder ge
noemde Hendrik Mulock Houwer
was te Zierikzee geboren op 31 maart
1773 als zoon van Jan Houwer en Ja-
coba de Kramer; hij overleed even
eens te Zierikzee op 11 juli 1836.
Achtereenvolgens trouwde hij te
Noordgouwe 4 mei 1796 met Clara de
Jonge (overleden 23 augustus 1817) en
te Zierikzee 14 mei 1819 met de nicht
van zijn eerder overleden echtgenote,
genaamd Clara Magdalena de Jonge
(1800-1866).
Hendrik Mulock Houwer heeft tal
van ambten bekleed: heemraad van
Schouwen (1794-1796), keurmeester
van de meekrap (1796-1803), schepen
van Zierikzee (1803-1811), lid van de
raad van Zierikzee (1804-1813),
schout van Noordgouwse alsmede
ambachtsheer van Noordgouwe
sinds 1815. (zie P. D. de Vos, Vroed
schap van Zierikzee).
Rijk gegraveerd
Het ongewone zilveren voorwerp is
rijk gegraveerd: tussen de tekst BA-
TAAF(SE)E REPUBLIEK VRY-
HEID GELYKHEID BROEDER
SCHAP is een symbolische voorstel
ling aangebracht. Wij zien de staande
Hollandse maagd met in de ene hand
een staf met vrijheidshoed, de andere
arm rustend op een gedenkzuil
waarop de woorden „REGTEN VAN-
DEN MENSCH".
De vrouwenfiguur wordt ter rech
terzijde (op de epaulet links) geflan
keerd door een kanon, aan haar voe
ten ligt de (Nederlandse) leeuw en
links van haar is de (Gallische) haan
afgebeeld.
Aan de achterzijde van het zil
verstuk is de naam van de eigenaar
aangebracht: „HENDIK (de R is ver
geten!) MULOCK HOUWER 1795".
Het interessante objekt is slechts
gemerkt met een meesterteken
bestaande uit de initialen D K in een
rechthoek, dat afkomstig zou kunnen
zijn van de Rotterdamse zilversmid
J. de Klerk. Laatstgenoemde was in
het laatst van de 18de en in het begin
van de 19de eeuw aldaar werkzaam.
De verleiding is groot om bij het
meesterteken DK aan de Zierikzeese
zilversmid Marinus Groeneveld de
Kater (1770-1831) te denken maar de
ze gebruikte een afwijkend merk.
WIEBE KEIKES
Zilveren epaulet (1795), afkomstig van Hendrik Mulock Houwer.
li J
Op ledenvergadering van Bruse afdeling:
BRUINISSE - „Wij leven nog steeds in een tijd waarin
we ons geen zorgen hoeven te maken over ons dagelijks
voedsel, in tegenstelling tot zovele miljoenen anderen,
die ook dit al moeten missen. Ik doe daarom een drin
gend appèl op de gemeenschap om niet te bezuinigen op
de uitgaven of kontributies aan het Rode Kruis. We moe
ten steun blijven verlenen aan hen die deze behoeven en
in onze ekonomische recessie mag niet voorbij gegaan
worden aan de behoefte van geldelijke steun van de be
volking ter plaatse omdat de financiële toestand van het
Rode Kruis niet best is", aldus de bezorgde openings
woorden van de heer T. C. Hekman, voorzitter van de
Bruse afdeling van het Rode Kruis tijdens de algemene
ledenvergadering.
AMERSFOORT - De generale ver
bondsraad van het GPV heeft E. Mid
delkoop (34) uit Berkel (ZH) aange
wezen als lijsttrekker voor de Euro
pese verkiezingen. Van Middelkoop
is fraktiemedewerker van het GPV.
Dit heeft de partij meegedeeld.
BROUWERSHAVEN - De advies
kommissie voor het welzijnsbeleid
houdt maandagavond 19 maart een
openbare vergadering in de gemeen
schapsruimte Haven Noordzijde 38.
Op de agenda staat een informatief
gesprek inzake doelstelling en werk
wijze van de Stichting Zeeuwse
Volksuniversiteit te Middelburg met
de twee bestuursleden L. A. Dewitte
(vice-voorzitter) en E. Doorewaard
Boekhout (sekretaris). Tevens komt
aan de orde vervanging van
procedure- en inspraakregels wel-
zijnsplan en -programma door proce
dure- en inspraakregels voor een sub-
sidielijst.
Aanvang vergadering: 20.00 uur.
In het jaarverslag ging sekretaris
Henk v. d. Bos dieper in op de onze
kerheid die bestaat over de taakver
deling bij rampenbestrijding: „We
staan aan de vooravond van een
groot aantal strukturele veranderin
gen op het terrein van de rampen
bestrijding. Zoals een ieder heeft
kunnen lezen zal de kernfunktie bin
nen de rampenbestrijding worden
toevertrouwd aan de brandweer."
„Aan onze organisatie is tevens een
taak toebedeeld. In hoeverre er spra
ke is van een goed bedoelde koe
handel is vele afdelingen niet duide
lijk. Er staat één ding echter vast, en
dat is „dat het Rode Kruis een taak
krijgt". Wij menen dat vele vrijwilli
gers, en dat is het overgrote deel van
de mensen binnen het Rode Kruis,
heen en weer geslingerd worden tus
sen hoop en vrees, tussen hollen en
stilstaan, waarbij het laatste veelal
méér het geval is dan het eerste. Eén
ding staat echter vaster dan al het an
dere: namelijk dat het geloof in het
Rode kruis nooit beschaamd mag
worden. Hierover is een ieder het ge
lukkig eens. Ondanks politieke of fi
nanciële afwegingen van veel zaken
die betrekking hebben op de totale
rampenbestrijdingsproblematiek
mag dit geloof niet worden aange
tast. Ook moeten we waken voor de
politieke invloed die mogelijk uit
een bepaalde besluitvorming kan
voortvloeien en als zodanig de identi
teit van het Rode Kruis kan aan
tasten".
Speelbal
Ook de heer Marteijn, kringsekre-
taris Zeeland haakte in op de ram
penbestrijding: „Het lijkt er op dat
hét Rode Kruis zo'n beetje speelbal is
geworden tussen belanghebbende
ministeries in de rampenbestrijding.
Het gaat duidelijk om een
machtstrijd en hiervan wil het Rode
Kruis niet de dupe worden."
De heer Marteijn haalde in dit ver
band een spreuk aan van de Commis
saris van de Koningin, dr. C. Boer-
tien die zei dat wanneer straks de
B.B. wordt opgeheven (en dat wordt
ze), en er is nog geen andere organisa
tie die zich met de taakstelling van
de rampenbestrijding bezig houdt,
dan is op een gegeven moment het
Rode Kruis de enige organisatie die
daadwerkelijk iets aan de rampen
bestrijding kan en moet doen.
„Echter dan ontbreekt het Rode
Kruis aan alle mogelijke materialen
en hulpgoederen. Het uitrusten van
de vrijwilligers van het Rode Kruis
met goed materiaal en benodigde
goederen zou een stimulans zijn voor
veel vrijwilligers. Het is thans echter
wel zo dat de betreffende ministeries
weten waar de tolerantie-grens van
het Rode Kruis ligt", aldus de heer
Marteijn.
De notulen van sekretaris v. d. Bos
werden aangenomen. Prima ver
zorgd zag het financieel overzicht
van Kees Heule, de kasbewaarder, er
uit. Met een klein voordelig saldo op
de begroting van dit jaar werd hem
decharge gegeven voor het gevoerde
beleid.
Grotere ruimte
In het Colonne-verslag verklaarde
de heer H. Bontekoe tegen de voorzit
ter dat hij met de burgemeester van
Bru een gesprek heeft gehad waarin
deze de toezegging had gedaan om te
zien naar een grotere ruimte voor het
Rode Kruis.
Mevrouw Klompe bracht verslag
uit namens de Welfare. Ze spak o.a.
over de prettige sfeer en de hartelij
ke ontvangst door de direktrice en
personeel van „In 't Opper".
Ook nu riep mevrouw Klompe
weer op dat ieder zich kan melden
die behoefte heeft aan een gezellige
handwerkmiddag, een praatje of zie
kenbezoek aan huis, zich in verbin
ding kan stellen met mevrouw V. d.
Berge-Hoogerheide, tel. 2105.
Het jaarverslag Jeugd-Rode kruis
liet zien dat de jeugd van Bru zeer ak-
tief is en een grote inbreng heeft in
het Rode Kruis gebeuren. Vooral het
jeugd-EHBO, de werkstukken voor
de passagiers aan boord van de Hen
ry Dunant en de verkoop van de
boekjes „Beter voor Bert" waren
hoogtepunten.
Advertentie
Exclusief bij:
Mol 5-7. Zierikzee
mannen
mode
shirts
naar
maat
jr sr
ROTTERDAM - De Rotterdamse
douane heeft een vleesfraude aan het
licht gebracht, waarbij voor tenminste
enkele honderdduizenden gulden aan
EG-gelden ten onrechte zijn ge'inkas-
seerd. Vanuit Ierland is daarbij via de
Rotterdamse haven zogenaamd rund
vlees, waarop een hoge EG-restitutie
bij export buiten Europa staat, naar
Zaire geëxporteerd. Daar legt de EG
bij export buiten Europa veel minder
geld bij.
i
