V.A.C. Schouwen-Duiveland wijst mannen
in de bouwwereld op onpraktische zaken
„Een vrouw kan toch geen bouwtekening lezen?"
18
ZIERIKZEE - „Maar hoe moet dat dan met de bouwtekening? Het is toch moeilijk
voor een vrouw om een bouwtekening te lezen; die is plat en je moet drie-dimensionaal
bezig kunnen zijn. Komt er dan iemand om het een beetje toe te lichten?,, „Nee, daar
volgen we zelf kursussen voor". „Heus?... wat knap zeg!"
Dit typerend gesprekje vond plaats tijdens de pauze in één der vergaderingen van de
Verenigingsraad van woningbouwvereniging „Beter Wonen". De man informeerde
wat minzaampjes bij een vrouwelijk lid van de Verenigingsraad wat die V.A.G. (Vrou-
wenadvieskommissie) nou toch eigenlijk inhield. Aan het eind van het korte gesprekje
leek hij niet overtuigd van het nut van die V.A.C. Vrouwen en bouwen zijn begrippen,
die voor velen niet samengaan. Voor de man uit geciteerd gesprekje blijkbaar ook niet.
Het was niet de eerste keer, dat een wat neerbuigende
benadering van de V.A.C. werd gekonstateerd. Een op*
merking als: „Ach, wat doen die vrouwen nou, ze vinden
uit dat een lichtknopje beter bij de voordeur dan aan het
eind van de gang kan zitten", werd al vaker gehoord.
Waarom toch die minzame houding? Doen die V.A.C.-
vrouwen echt niets anders dan het aangeven van de juiste
plaats voor de schakelaars. Is de woningbouw echt uit
sluitend een mannenwereld waarin de vrouw niet serieus
wordt genomen?
Aanleiding en vragen genoeg om eens op de Vrouwen-
advieskommissie voor de Woningbouw op Schouwen-
Duiveland toe te stappen en op de vrouw af te vragen wat
het werk inhoudt, wat het nut en de doelstellingen zijn en
welke ervaringen men opdeed met tien jaar V.A.C. op
Schouwen-Duiveland.
We spraken met mevrouw E. L. Littooy-Den Hollander,
voorzitster van de regionale V.A.C., met mevrouw J.
Asma-Broere, toegevoegd lid van de regionale kommissie
en bestuurslid van het Landelijk Kontakt V.A.C.'s ge
vestigd in Delft en met mevrouw N. Demmenie-Mol, se-
kretaresse van de regionale kommissie en tweede pen-
ningmeesteresse van het provinciaal bestuur.
Initiatief
Dp 1 april volgend jaar zal het tien jaar geleden zijn,
dat op Schouwen-Duiveland de V.A.C. werd opgericht.
Initiatiefneemster daartoe was mevrouw Asma. Tijdens
een politieke vormingskursus werd zij door een mede-
kursiste ge-entameerd dit werk ook op Schouwen-Duive
land van de grond te tillen. Mevrouw Asma zag er wel
wat in en ging lobblën in de diverse gemeenten. Het kost
te haar niet eens zoveel moeite per gemeente twee vrou
wen bij elkaar te krijgen voor de vorming van een regio
nale V.A.C. Veel steun bij de vorming van de Vrouwenad-
vieskommissie kreeg mevrouw Asma van de Zierikzeese
Vrouwenraad. Zelf stootte zij al snel door naar het pro
vinciaal bestuur, waar ze zes jaar zitting had, waarvan
één jaar als voorzitster en één jaar als penningmeesteres-
se. Tien jaar geleden telde Zeeland nog maar vijf
V.A.C.'s, dat aantal is inmiddels gestegen tot twaalf.
Wat is nu het belang van die Vrouwenadvieskommis-
sie? „Wij kijken naar het praktisch gebruik van de wo
ning. De mannen bouwen volgens bepaalde maatstaven,
wij kijken naar de praktijk en geven aan hoe dat prak
tisch gebruik verbeterd zou kunnen worden."
Als enkele uit de legio voorbeelden worden genoemd:
mogelijkheden om een speelruimte in het huis voor de
kinderen te kreëren, mogelijkheden voor de moeder om
met de kinderen in kontakt te blijven ook als ze niet in de
huiskamer bezig is; mogelijkheden om een eigen hoekje
in huis voor de vrouw te realiseren, zodat ze haar naaima
chine en aanverwante zaken rustig kan laten staan, als ze
de tafel moet gaan dekken, zodat ze ook een plekje heeft
om haar papperassen van vereniging zus en zo overzichte
lijk en binnen handbereik te hebben.
De bezigheden van de vrouw strekken tegenwoordig
meestal verder dan de huishoudelijke taak: een maat
schappelijke verandering waar de V.A.C. ook rekening
mee houdt in haar adviezen.
Mooie wensen?
Nou is het natuurlijk niet zo moeilijk om allemaal
mooie wensen op tafel te leggen en aan te geven hoe een
woning beter en plezieriger gebruikt zou kunnen worden.
Misschien bestaat die indruk, maar zo is het in de prak
tijk natuurlijk niet. De V.A.C. legt niet klakkeloos mooie
wensen op tafel. Het is de V.A.C. niet te doen om allerlei
onbetaalbare, luxe voorzieningen, maar om haalbare,
noodzakelijk geachte verbeteringen, die het woongenot
zullen verhogen. In de advisering wordt rekening gehou
den met de beschikbare budgetten voor sociale woning
bouw. Als bepaalde zaken geen genade vinden in de ogen
van de vrouwen van de V.A.C., zal duidelijk worden aan
gegeven hoe een en ander - technisch uitvoerbaar - verbe
terd zou kunnen worden. Feit is echter wel, dat de wo-
ningbouwbudgetten vooral de laatste tijd zeer krap zijn
en dat er om financiële redenen nauwelijks wijzigingen
in het bestek aangebracht kunnen worden, als ze ook
maar ietsje duurder uitvallen dan het oorspronkelijke
ontwerp.
Ook de V.A.C. is daarvan op de hoogte en tracht dan
ook zoveel mogelijk binnen dat beschikbare budget te ad
viseren. Desondanks zijn er meestal financiële redenen
voor het niet opvolgen van een advies.
De bouw is, zoals gezegd, een mannenwereld. Vrouwen,
die architekt willen worden, kunnen dat volmondig bea
men. „Vrouwen moeten zich op dit vlak dubbel
bewijzen", vindt mevrouw Demmenie-Mol. Vrouwen
worden door de mannen in die bouwwereld dan ook lang
niet altijd serieus genomen. Dat ervaarde ook de V.A.C.
Schouwen-Duiveland tijdens een kennismakingsgesprek
met het bestuur van „Beter Wonen" nu bijna tien jaar ge
leden. „We werden ontvangen in Mondragon met koffie,
gebak en een borreltje, maar... we kregen geen voet aan
de grond", vertelt mevrouw Asma in alle eerlijkheid.
Inmiddels is er wel wat veranderd. De vrouwen van de
Mevrouw J. Asma-Broere: toegevoegd bestuurslid regio
nale commissie en bestuurslid Landelijk Kontakt VAC's.
A 'SsLt.
V.A.C. gingen zich meer en meer verdiepen in de kom-
plexe materie van de woningbouw en langzamerhand
groeide de bereidheid tot overleg en medewerking.
Geen sankties
Is de V.A.C. nu een horzel voor de woningbouwvereni
ging? Nee... en wellicht is dat ook niet nodig, want ook de
woningbouwvereniging zal er toch naar streven soiidie
en goed bruikbare woningen te leveren. Anderzijds heeft
de V.A.C. ook\niet de macht voorzo'n horzel-funktie. Men
kan adviseren wat men wil, maar men blijft afhankelijk
van de bouwer of die adviezen worden opgevolgd; men
heeft geen sankties om het af te dwingen.
Om zinnige adviezen te kunnen geven, is het uiteraard
van belang, dat de V.A.C. in zo vroeg mogelijk stadium
bij de woningbouwplannen wordt betrokken. Als het
bestek muurvast ligt, valt er niet zoveel meer in te verste
ken.
Zowel „Beter Wonen" als de Chr. Woningbouwvereni
ging zijn bereid de V.A.C. in vroeg stadium bij de plannen
te betrekken. Daar ging een periode van veel V.A.C.-
geduld aan vooraf. „Steeds maar weer heel netjes en heel
beleefd om tekeningen blijven vragen, steeds maar weer
van je laten horen, zodat ze niet meer om je heen
kunnen".
Inzicht in de tekening van de architekt is belangrijk,
maar ook daar gaan nog belangrijke fasen aan vooraf,
waar de V.A.C. nog niet zo gemakkelijk een vinger tussen
de deur heeft. „Eigenlijk zou je op de hoogte moeten zijn
van de eerste gesprekken tussen gemeente en woning-,
bouwvereniging', vindt mevrouw Littooy en mevrouw
Demmenie vult haar aan met de konstatering, dat die be
reidheid om opening van zaken te geven in de diverse ge
meenten nogal verschillend is. „In Westerschouwen heb
je bijvoorbeeld geen enkele opening ten aanzien van de
bestemmingsplannen", aldus mevrouw Demmenie.
Ook woonomgeving
De adviezen van de V.A.C. richten zich voornamelijk op
het praktisch gebruik van de woning. Daarnaast wordt
echter ook weieens geadviseerd in esthetisch opzicht en
ten aanzien van de woonomgeving.
Het zal inmiddels duidelijk zijn, dat je je niet zomaar
uit tijdverdrijf met een V.A.C. kunt gaan bezighouden.
Dat betekent je bekwamen en veel tijd besteden aan het
bestuderen van de talloze aspekten rond de woningbouw.
Voor nieuwe V.A.C.-leden is er een basiskursus, die
vrouwen inwijdt in „het mysterie" van het
bouwtekeningen-lezen, van rapporten schrijven, van het
opstellen van adviezen aan woningbouwvereniging en ar
chitekt.
Verder zijn er zogenaamde projektkursussen, waardoor
men zich verder kan bekwamen in het lezen van vervolg-
tekeningen, bestemmingsplannen, woonomgeving en in
begrippen als ergonomie. Voor dat laatste is toelichting
nodig van de V.A.C.-bestuursleden: „Het heeft te maken
met flexibele woningbouw, met woningen, die je beter
dan de huidige woonvormen, aan de gezinssituatie zou
kunnen aanpassen".
Ter ondersteuning voor hun werk ontvangen de V.A.C.-
leden ook een instruktiemap met belangrijke informatie.
Uiteraard zijn ook de eigen ervaringen van de vrouw van
belang bij het geven van advies. „Als je vaak verhuisd
bent, heb je uiteraard zelf veel woonervaring opgedaan",
aldus mevrouw Asma.
Tot nu toe werden uitsluitend adviezen uitgebracht ten
aanzien van de sociale woningbouw. Op verzoek van par-
Mevrouw E. L. Littooy-Den Hollander: voorzitster van de
VAC Schouwen-Duiveland.
tikulieren zou ook in de vrije sektor wel geadviseerd kun
nen worden, maar daar blijkt weinig behoefte aan te
bestaan. Overigens zou in dat geval wel een eigen bijdra
ge worden gevraagd, want de V.A.C. draait met subsidie
van de gemeente en dat dient derhalve de sociale woning
bouw ten goede te komen.
Geen antwoord
De V.A.C. ondernam een poging advies uit te brengen
betreffende de woningbouw rond het nieuwe bejaarden
tehuis in de Hoge Molenstraat. Een tevergeefse poging,
want de betrokken Stichting nam niet eens de moeite te
antwoorden op de aanvraag van de V.A.C.
De gemeentelijke subsidie bedraagt ongeveer 5 cent
per inwoner. Een doorn in het oog van de V.A.C. is dat dit
bedrag i» de meeste gemeenten wordt ondergebracht on
der de post sociaal-kultureel werk, terwijl het duidelijk
thuishoort bij volkshuisvesting. Ook dit heeft te maken
met serieus genomen worden. Met die gemeentelijke bij
dragen kunnen overigens geen bokkesprongen worden
gemaakt. Landelijk draagt het ministerie van V.R.O.M.
bij in het exploitatietekort van de V.A.C.'s.
Een groot gedeelte van de subsidie ging dit jaar naar
een woon-geriefonderzoek voor bejaardenwoningen. In
dit kader werden de bewoners ondervraagd van twaalf
typen woningen, waaronder één gerenoveerde en één aan
gepaste woning. Het resultaat en de eindkonklusie wer
den in een rapport verwerkt en aangeboden aan de wo
ningbouwvereniging.
Advisering op het gebied van nieuwbouw staat op een
laag pitje en dat heeft uiteraard alles te maken met de
krappe kontingenten, die voor sociale woningbouw wor
den toegewezen. De V.A.C. blijft echter toch druk bezig.
Voor volgend jaar staat een onderzoek op stapel naar het
woongerief in woningen in Bruinisse, Nieuwerkerk,
Scharendijke en Kerkwerve. Het gaat hierbij om wonin
gen, die nog net gebouwd konden worden uil de wat rui
mere budgetten, vóór de drastische bezuinigingen dus.
Geen klachtenbureau
Verder verricht de V.A.C. altijd een woongerief-onder-
zoek bij de bewoners van de huizen, waar de V.A.C. ad
vies over uitbracht. Dit woongeriefonderzoek wordt na
één jaar bewoning uitgevoerd.
Mevrouw Littooy zegt het als een moeilijkheid te erva
ren, dat de bewoners de V.A.C. dan vaak zien als één met
de woningbouwvereniging. Het gevolg daarvan is, dat de
bewoners direkt met hun klachten aankomen, waar de
V.A.C. ook niets aan kan veranderen. Bij de V.A.C. gaat
het bij zo'n onderzoek uiteraard om de ervaringen betref
fende het praktisch gebruik van de woning.
In de afgelopen tien jaar werden talloze adviezen uitge
bracht. Sommige werden gehonoreerd, andere werden -
meestal om technische redenen - afgewezen.
Voorbeelden
Er zijn vele voorbeelden te noemen waar de V.A.C. de
vinger op de zere plek legde. Het zou te ver voeren een
bloemlezing te geven: enkele punten, die eruit springen
zijn: De vaak zeer onpraktische indeling van de keukens,
het aanbrengen van thermosstaten en stopkontakten.
Soms zitten die middenin een wand, zodat daar geen
bergmeubel of grote kast tegen geplaatst kan worden.
Door inbreng van de V.A.C.'s werd het aanbrengen van
fonteintjes in toiletten een landelijk voorschrift. Om
even bij het sanitair te blijven: diepspoelers hebben uit
hygiënisch oogpunt de voorkeur, maar... vindt de V.A.C.:
„Dat gaat misschien op voor openbare gebouwen maar
voor woningen verdienen vlakspoelers de voorkeur. Een
advies uit praktische overwegingen en er is niet zoveel
fantasie voor nodig om te kunnen begrijpen waarom.
Bij de advisering over dc zorg woningen in Bruinisse,
zat de V.A.C. op het vinkentouw ten aanzien van het me
chanisch ventilatiesysteem. Landelijk was reeds gewaar
schuwd voor het slechte resultaat van deze installaties.
Het advies van de V.A.C. werd voorshands in de wind
geslagen, inaar werd in later stadium toch gehonoreerd
toen de praktijk uitwees, dat er niet zoveel werd geven-
tillcerd. maar de luchtjes juist in huis bleven hangen.
„Hel gaat vaak om kleine dingen, maar die kunnen in
de praktijk zo belangrijk zijn", zegt mevrouw Littooy en
als voorbeeld noemt ze het aanbrengen van een fornuis te
gen een muur zonder tegeltjes, moeilijk te onderhouden
en aanleiding gevend voor troep.
Vooral ook in de aangepaste woningen voor gehandi-
kapten worden nogal eens wat onpraktische zaken aange
troffen. De V.A.C. zal niet nalaten ze te signaleren.
„Klankbord"
„De adviezen van de V.A.C. zijn eigenlijk erg goed,
maar met de centen zit het soms knel", zegt Beter Wonen-
direkteur ing. Ph. H. van Doorne. Hij ziet de inbreng van
de V.A.C. als een klankbord van hetgeen de konsument
(bewoner) allemaal zou kunnen wensen. Hij erkent, dat
er met de inbreng van de V.A.C. een soort tegenspel met
de woningbouwvereniging ontstaat. Er is volgens hem
meer aandacht gekomen voor gebruik en wonen. De heer
Van Doorne noemt het een voordeel, dat de V.A.C. ten op
zichte van de beginperiode door studie en ervaring in de
loop der jaren veel meer kennis heeft vergaard. Hij zegt.
dat elk advies serieus wordt genomen en dat - indien het
niet wordt opgevolgd - het waarom duidelijk wordt bear
gumenteerd.
Mevrouw N. Demmenie-Mol: sekretaresse regionale VAC
en tweede penningmeesteresse in provinciaal bestuur.
Verder wijst hij op de samenwerking bij de enquètering
van bewoners. „De V.A.C. voert dit onderzoek uit, komt
zelf tot konklusies en het geeft ons een indruk van het ge
bruikersgenot". De heer Van Doorne konstateert daarbij
wel, dat de meningen bij de bewoners soms van links tot
rechts verschillen. „Dat geeft aan hoe individueel een be
grip als wonen toch wordt ervaren".
Hij Iaat tenslotte nog weten, dat de V.A.C. reeds bij de
voorlopige ontwerpen wordt betrokken, zodat er nog
gesproken kan worden over het grovere werk en de inde
ling nog niet muurvast ligt. In een later stadium, als het
bestek is geschreven, wordt de V.A.C. ingeschakeld voor
advisering over gebruik en onderhoudstechnische zaken.
„Beter Wonen" ziet de V.A.C. als een spiegel van de toe
komstige bewoners. De dames worden dan ook hoofdza
kelijk geraadpleegd bij nieuwbouw. Bij renovatie of wo
ningverbetering richt de woningbouwvereniging zich tot
de bewoners zelf.
Positief
Voormalig voorzitter van de Chr. Woningbouwvereni
ging in Bruinisse, de heer B. de Groot zegt positief te
staan tegenover de inbreng van de V.A.C. Hij wijst wel
op de beperkte woningbouw de afgelopen jaren, enerzijds
tengevolge van de krappe kontingenten, anderzijds om
dat de Chr. Woningbouwvereniging bewust die beper
king verkiest. „Wij streven geen massa produktie na,
maar een goed beheer van ons huidige woningbestand"
aldus de heer De Groot.
Hij laat weten diverse adviezen te hebben overgeno
men. Andere bleken - alweer om financiële redenen niet
haalbaar. Hij acht het een goede zaak de V.A.C. in vroeg
stadium bij de bouwplannen te betrekken. „Dc dames
van de V.A.C. bekijken de plannen met de blik van de
huisvrouw en daaruit kunnen vele nuttige dingen worden
aangedragen", aldus de heer De Groot.
De woordvoersters van de V.A.C. konstateren nog dat
de meeste mannen het vreemd vinden, dat de vrouw ook
een plaatsje in die bouwwereld wil krijgen. „Voor dat
plaatsje moet je nog steeds vechten", vindt mevrouw Lit
tooy. De Vrouwenadvieskpmmissie voor de woningbouw
op Schouwen-Duiveland is daar al tien jaar mee bezig en
lijkt „de strijd" nog niet moe te zijn.
Foto's: Joh. D. C. Berrevoets
Tekst: Ali Pankow
Ook de zogenaamde Van Dam-woningen in Nieuwerkerk
konden nog uit de wat ruimere budgetten worden ge
bouwd
De V A C. gaat het komend jaar ren woongeriefonderzoek verrichten bij de huizendie nog gebouwd konden worden
vóór de drastische bezuinigingen in de sociale woningbouw.