SCHUTSKOOI OPVANGCENTRUM
VOOR LOSLOPENDE DIEREN
Zijpse veer stopt
over enige jaren
Jaarboek
van Stad en Lande
verschijnt
eind november
KromieK
1983
Kooi aan de Regenboogstraat in Zierikzee
als zodanig dienst gedaan tot aan de Ramp
VAM HET LAND VAN DE
ZEEMEERMIN
(SCHOUWEN-DUIVELAND)
J'
De pont bij Zijpe.
Bij gereedkomen Philipsdam
BRUINISSE - „In een klein uur vervoert de Leyland-
bus van de nv Streekvervoer Zuid West Nederland u
vanaf het hypermoderne Metrostation Zuidplein (Rot
terdam) naar het al even modern ogende hoofdkantoor
van de Maatschappij in Zierikzee". Een volgend citaat:
„die korte afstand vroeg enkele jaren geleden bijna vijf
uur reistijd". De aanhalingen komen uit het zojuist ver
schenen werk „De tramhoten van de RTM" van W. J. J.
Boot.
Het boek, aldus de auteur, mar
keert de afsluiting van het scheep
vaarttijdperk van de RTM. Van het
veerbedrijf resteert slechts de pont
van Zijpe en die wordt overbodig als
de laatste onderdelen van de Delta
werken hun beslag hebben gekregen.
Het laatste kwart van de vorige
eeuw was de tijd van de opkomst van
de tramwegen. De Rotterdamsche
Tramweg Maatschappij werd aktief
toen de Maasstad een sterke aantrek
kingskracht begon uit te oefenen op
de streekcentra als Brielle, Oud-Beij-
erland, Middelharnis en Zierikzee.
Die aantrekkingskracht werd niet
zonder gevaar gezien: „Voor de be
volking, vooral uit de agrarische la
gen, werd Rotterdam de zondige poel
des verderfs waar het jongvolk on
getwijfeld de eeuwige straffen ver
dienen zou bij gebrek aan de oeroude
godsdienstige leiding en controle die
de buitengewesten kenmerkte".
Rijkstramweghaven
Op 30 april 1900 vond de start
plaats van de „Groep Zeeland" van
de RTM. De tram reed voor het eerst
met passagiers tussen Steenbergen -
Anna Jacobapolder en Zijpe-Zierik-
zee-Brouwershaven. In de concessie
voor de tramlijn was inbegrepen het
exploiteren van het veer over het
woelige water het Zijpe, waarmee in
feite inbreuk werd gemaakt op oude
veerrechten, maar protesten bleven
uit. De overheid zorgde voor de
„Rijkstramweghavens" van Zijpe en
Numansdorp. Voor de dienst tussen
deze twee plaatsen liet de RTM twee
schepen bouwen: de Van der Sleijden
en de Lelij. Op de diensten Zijpe-
Anna Jacobapolder-Stavenisse en
Numansdorp-Willemstad voeren de
schepen Zijpe en Numansdorp.
Einde stoomvaart
De stoomvaart op Zijpe liep pas in
1972 ten einde. De veerboot Zijpe
werd „verdieseld", zoals de omzet
ting van trams in bussen „verbus
sen" werd genoemd.
Boot: „Thans rest nog een cleane,
levensloze plek van wat eens de
Rijkstramweghaven te Zijpe heette.
De compartimenteringswerken in
het kader van de gedeeltelijke afslui
ting van de Ooste: schelde zullen in
de nabije toekom it het einde van het
Zijpse veer bete .cenen."
Wanneer de Philipsdam voor het
autoverkeer wordt opengesteld
(waarschijnlijk in 1987) wordt het
veer opgeheven. Het is dan tegelijk
het eindpunt van het scheepvaartbe
drijf van Zuid West Nederland, voor
heen de Rotterdamse Tramweg Maat
schappij.
De prijzen werden gewonnen door:
Mevr. J. van Almkerk-Felius
Scheldestraat 98
4301 VG Zierikzee
D. P. van Wyck
Seringstraat 10
2951 CE Albiasserdam
De oplossing van de nieuwe opgave
kan weer gestuurd worden naar: Re-
daktie Zierikzeesche Nieuwsbode,
Postbus 1, 4300 AA Zierikzee. Gaar
ne met de vermelding van „Weekpuz-
zel".
Oplossing kruiswoord nr. E 321:
HORIZONTAAL; 1. aalkast; 6. in
braak; 12. lama; 14. olijf; 15. TT; 17.
polkabrok; 20. jr.; 21. aha; 23. rel-
muis; 24. lak; 25. cent; 27. paria; 28.
raar; 29. heden; 31. mak; 32. kopra;
33. elan; 35. koel; 36. orkaan; 37. dol
man; 39. hesp; 41. koen; 43. alant; 45.
pop; 47. medio; 49. pils; 50. kolos; 52.
nero; 53. kaf; 54 pandoer; 56. rad; 57.
as; 58. kanteloep; 60. nl. 61. haai; 62.
edel; 64. toerist; 65. elegant.
VERTIKAAL: 1. attaché; 2. 11.; 3.
kap; 4. Amor; 5. salep; 7. noria; 8.
blos; 9. rijk; 10. af; 11. kerkrat; 13.
kamrad; 16. thee; 18. klam; 19. buik;
20. jaar; 22. anderhalf; 24. Laplander;
26. telkens; 28. Roemeen; 30. naast;
32. kolom; 34. nap; 35. kok; 38. tap
kast; 40. kolder; 42. noodlot; 44. lias;
45. pont; 46. Pool; 48. Iran; 50. kanis;
51. Seoel; 54. paai; 55. rede; 58. kar;
59. peg; 61. He; 63. la.
DE NIEUWE PUZZEL
Nr. E 260
HORIZONTAAL: 1. herhaaldelijk
sterk gekromde lijn; 6. tin in bladen;
11. wijfjesree; 12. voltooid; 13. van
tijd tot tijd; 14. soort wijnglas; 15. de
jongere; 17. boom; 19. muzieknoot;
21. zachte, frisse wind; 24. lange,
platte sneeuwschaats; 26. stift om
wonden te peilen; 29. zwemvogel; 30.
scheidingslijn; 32. vergoeding voor
werk; 33. onderdeel van een ten-
nispartij; 34. onbepaald hoofdtel
woord; 35. televisie; 37. hectogram;
38. mislukking; 39. herbergier; 40. ge
hoororgaan; 42. chemisch symbool;
44. namelijk; 45. woonschip; 48. dik
ke vloeistof van pikante smaak; 50.
groot van afmeting; 53. roofvis; 54.
bepaalde slag bij het tennissen; 56.
oogholte; 57. de door ons bewoonde
planeet; 58. eerstvolgende 60. uiting
van kou; 61. boksterm; 62. afgebro
ken deel; 64. bijna zonder sap en
daardoor taai; 65. voorzetsel; 67. me
taal; 69. puntig siertorentje; 70. groot
terrein met tribunes.
VERTIKAAL: 1. vrucht; 2. trek
dier; 3. dicht gekruid; 4. rivier in
Duitsland; 5. onderricht; 6. snavel
van een vogel; 7. aardig; 8. drager
van de wereldbol; 9. bekend sport
evenement; 10. op geen enkele plaats;
16. kledingstuk; 18. mannelijk be
roep; 20. booswicht; 22. zoogdier; 23.
en dergelijke; 24. de oudere; 25. voor
zetsel; 27. aardrijkskundige aandui
ding; 28. vreemde titel; 30. lange,
smalle insnijding; 31. kwalijk rie
kende lucht; 34. zijrivier van de Rijn;
36. het dalen tot een lager niveau; 40.
soort appel; 41. familielid; 43. grap
penmaker; 46. strafwerktuig; 47.
pijnlijk ongemak; 49. overblijfsel bij
verbranding; 51. schijngestalte van
de maan; 52. Nederlandse Spoorwe
gen; 53. uitroep; 55. kruisbloemige
plant; 57. fijne, kenmerkende geur;
59. ploegsnede; 60. metalen staaf; 63.
waterkoud; 64. in het water levend
dier; 66. voorzetsel; 68. bolgewas.
Achtste jaargang van „De Kroniek
van het land van de zeemeermin
ZIERIKZEE - Voor het einde van dit jaar zal onder redaktie van de
„Commissie-Jaarboek" van de vereniging „Stad en Lande van Schouwen-
Duiveland" de achtste jaargang verschijnen van „De Kroniek van het land van
de zeemeermin". Deze naam is geïnspireerd door de sage van de zeemeermin
van Westerschouwen.
Evenals de vorige jaarboeken zal
ook deze achtste jaargang door arti-
len en illustraties een grote verschei
denheid bieden. Dit moge blijken uit
de volgende inhoudsopgave:
M. K. Buth: Begrafenissen en be-
grafenisgebruiken op Schouwen-Dui
veland;
J. Schot BWza: „Opgaan, blinken en
verzinken" van de Zierikzeese oester-
kweek en -handel;
Dr. C. M. van Hoorn: Een bijdrage
tot de geschiedenis van de verloskun
de in Zierikzee (deel 3, slot);
Wiebe H. Keikes: Beeld en sfeer van
het oude Schuddebeurs, lustoord op
Schouwen;
Drs. J. Geers: Hier is verborgen
(Grafstenen van de Joodse begraaf
plaats te Zierikzee);
Waalko Dingemans: De schildersfa
milie Dingemans te Westerschouwen;
Drs. J. A. Brandenberg: „Toch wor
aolles ier wi goed!", impressies in
woord en beeld naar aanleiding van de
Ramp in 1953;
Bru en Brouw, dialectbakermatten
van Wullum en Bêênekluuver, met in
leiding em commentaar door Dr. A. de
Vin.
Doelstelling
„Stad en Lande" stelt zich ten doel
„het bevorderen en het behoud van de
stedelijke en landelijke schoonheid in
de meest uitgebreide zin op Schou
wen-Duiveland, alsmede het bevorde
ren van de kennis van Schouwen-Dui
veland en de bestudering van de le
vensomstandigheden, gewoonten en
gebruiken van de mensen die dit ge
bied bewonen en bewoond hebben".
Dit doel wordt mede nagestreefd door
de uitgave van de jaarboeken.
VERENIGING STAD EN LANDE VAN SCHOUWEN-DUIVELAND
De achtste jaargang is eind november gereed.
ZIERIKZEE - Bladeren in het Mededelingenblad van
Stad en Lande van Schouwen-Duiveland, dat een dezer
dagen in de brievenbus viel, viel ons oog op een artikel
over de schutskooi aan de Regenboogstraat in Zierikzee.
Velen met mij zullen waarschijnlijk nooit hebben stil
gestaan bij het feit dat deze „kooi" vroeger dienst heeft
gedaan als „opvangcentrum" voor losgebroken vee. Met
toestemming van de schrijver, de heer C. Leeuw te Zie
rikzee, hebben we daarom het verhaal overgenomen in
de Nieuwsbode.
De oude schutskooi aan de Regenboogstraat: een historisch overblijfsel.
artikel dan ook toegepast b.v. wan
neer de koeien van landbouwer X lie
pen in de moestuin van rentenier Y
en daar alles vertrapten. Wanneer
dan deze beesten waren opgevangen
en ingesloten vermeldde het nach
trapport een mutatie, die luidde:
„Hedennacht, om 3.00 uur, geschut
vier koeien". Deze mutatie diende
om de dagdienst te verwittigen dat
deze dieren indien ze niet spoedig
werden afgehaald, verzorgd moesten
worden door de beheerder.
Zodra de eigenaar zijn beesten
miste - meestal was de draadversper
ring in het weiland gebroken of er
stond een hek open - vervoegde hij
zich bij de politie om informatie in te
winnen, c.q. zijn dieren Qp te halen.
Dit kon alleen wanneer hij het ver
schuldigde „schutloon" ad 0,25 per
poot, kontant op tafel legde. Kon hij
dit niet direkt dan mocht hij zijn
dier(en) niet meenemen. De op
brengst werd in een boekje verant
woord en zo nu en dan afgedragen
aan de gemeente-ontvanger, maar la
ter mochten we er zelf een bestem
ming aan geven, b.v. kollekten e.d.
De oud-beheerder vertelde mij kort
geleden, dat de kooi vroeger geheel
uit ijzeren spijlen bestond, maar dat
die op een gegeven moment niet zo
degelijk meer waren. Het is toen ge
beurd dat een hit die „geschut" was,
er door de eigenaar eigenmachtig
werd uitgehaald door het verbuigen
van een paar spijlen, waardoor dit
kleine dier de vrijheid kon krijgen.
Kort daarop werd een betonwand
aangebracht.
Zeventiende eeuw
Met welwillende medewerking van
onze streekarchivaris mocht ik in ou
de folianten duiken, nl. in een klap
per op de stedelijke resoluties, een
zuinig bewaard oud boekwerk,
waaruit ik citeer:
31 mei 1613. Bij verordening te ver
bieden dat er schapen gekoppeld of
ongekoppeld langs de wegen zullen
lopen. Het schutsgeld te verhogen.
lü aug. 1622. De verkiezing van een
schutter voor Poortambacht in han
den te geven van burgemeester en
thesaurier. Ook in Bettewaarde
stond een schutskooi waarvan het be
heer was opgedragen aan het bestuur
van de Vierbannen van Duiveland.
27 okt. 1648. Het schutten van var
kens kostte 20 schellingen (eertijds
was een schelling een muntstuk van 6
stuivers), een groot bedrag dus voor
die tijd. Indien het dier niet wordt af
gehaald zal men het publiekelijk ver
kopen ten profijte van het weeshuis.
Het afeten van gras van de weide van
bovengenoemde instelling dient ver
hinderd te worden door de kapitein
van de Rode Roede, de politie dus.
wat enige toelichting vereist
Rode Roede
Men had in de 16e eeuw veldpolitie
in het leven geroepen, bijgenaamd de
RODE ROEDE. Deze uitdrukking
was oorspronkelijk afkomstig van
de gerechtsstaf die.de schout en zijn
gerechtsdienaren in die dagen tijdens
de uitoefening van hun funktie bij
zich droegen.
Voor deze streek was dit groepje
oud-militairen, waaruit deze politie-
groep voortkwam, in onze stad ge
vestigd. Het bestond uit twee subal
terne officieren en drie dan wel vier
soldaten.
Onze schutskooi heeft menig
geslacht van mens en dier overleefd
en ik hoop dat onze plaatselijke over
heid dit historisch overblijfsel op
zijn tijd het nodige onderhoud zal ge
ven, zodat het zijn waarde blijft be-
De Schutskooi
Al lopende over de stadswal viel
mijn oog op de niet meer in gebruik
zijnde schutskooi, staande aan de Re
genboogstraat in onze stad.
Velen zullen zich afvragen: wat is
een schutskooi? Ik zou deze willen
omschrijven als een „opvangcen
trum" voor dieren zoals die in de
Veewet zijn genoemd nl. één- en
tweehoevige dieren en varkens.
Onze kooi is een vierkante ruimte,
met een grondoppervlak van 30 m2,
zodat er met gemak 5 koeien in
gestald kunnen worden. De omtrek
bestaat uit een omheining van beton
wand ter hoogte van 1 m boven de be
gane grond met daarop ijzeren spij
len ter hoogte van 1 m, hoog genoeg
om te verhinderen dat een „geschut"
dier kan ontsnappen. Hij is aan drie
kanten verstevigd met eiken palen,
die - naar ik aanneem - voldoende
diep zijn ingegraven. Voorts bevindt
zich aan de noordzijde een ijzeren
toegangsdeur, voorzien van een ket
ting met daaraan een koperen
•hangslot. Eén sleutel daarvan be
vond zich destijds permanent ten bu-
rele van de politie, de andere was in
handen van de beheerder van de
kooi. In dit geval was dat de land
bouwer H. wiens bedrijf naast de
kooi lag en die dit werk tegen gerin
ge vergoeding op zich had genomen.
In bewaring
Tot aan de Watersnoodramp in 1953
was deze kooi als zodanig in gebruik.
Ik kan mij uit mijn diensttijd nog
goed herinneren dat er nogal eens een
dier daar de nacht of zelfs een dag
doorbracht. In de Algemene Politie
Verordening voor de gemeente Zie
rikzee was een bepaling opgenomen
die de overheid het recht gaf loslo
pende dieren zonder geleide, die
overlast aan derden bezorgden, in be
waring te nemen.
In voorkomende gevallen werd dit
