TRIESTE BALANS:
1835 DODEN
DUIZENDEN KOEIEN EN
PAARDEN VERDRONKEN
150.000 HA VRUCHTBAAR
LAND OVERSTROOMD
22
SCHOUWEN-DUIVELAND -Dertig jaar na de waters
noodramp is Schouwen-Duiveland nog steeds niet op
timaal beschermd tegen de onuitputtelijke kracht van
de zee. Na het onmenselijke leed, teweeggebracht
door de stormnacht van zaterdag 31 januari op zon
dag 1 februari 1953, zei het Nederlandse volk: „Dit
mag nooit meer gebeuren". Het beneden de zeespiegel
gelegen deel van Nederland moest veilig worden voor
haar bewoners. De afsluiting van de Oosterschelde
vormt de laatste fase in een gigantisch waterbouw
kundig werk: het Deltaplan. Over enkele jaren zal
ook deze zeearm in toom kunnen worden gehouden.
Bij dreigend gevaar kunnen de schuiven worden
neergelaten en zijn Schouwen-Duiveland en een ge
deelte van de provincie Zeeland behoed tegen een her
haling van 1953. Pas dan zijn de Zeeuwen eindelijk
veilig Hieronder volgt een historisch overzicht van
de watersnoodramp op Schouwen-Duiveland.
WATERSNOODRAMP
i
Terwijl Schouwen-Duiveland zich nog in de herstelfa
se van de Tweede Wereldoorlog bevond, werd het
Zeeuwse eiland in de nacht van zaterdag 31 januari op
zondag 1 februari 1953 opnieuw getroffen door een ramp.
Deze keer niet veroorzaakt door de mens, maar door een
nauwelijks te bestrijden krachtbron: de natuur. Spring
tij en een zeer harde Noordwestenstorm zwiepten het
zeewater op tot ernorme hoogten. De golven beukten op
de dijken, die al snel voor de overmacht moesten bezwij
ken
De bewoners waren van te voren op de hoogte gesteld
van de extra hoge waterstand. Er waren wel enkele
maatregelen getroffen en de dijken werden bewaakt,
maar niemand had kunnen vermoeden dat het zo drama
tisch zou worden
Het bulderen van het water, het gieren van de wind en
het huilen van de sirene en het luiden van de klokken
haalden de bewoners van Schouwen-Duiveland uit hun
slaap. Voor sommigen was het toen al te laat
Een kwartier voordat de sirene
loeide, brak de muur bij het monu
ment aan het Kraanplein te Zierikzee
door en het water werd door de harde
wind de straten in gedreven Vlak
daarna begaven de vloedplanken bij
de Hoofdpoortstraat het. Plaveisel
en stoepen sloegen weg door de grote
kracht van het zeewater en huizen
stortten in
Bij Den Ossc te Dreischor.
Burghsluis en in Duiveland bij Ste-
venssluis tot aan de Staert bij Sir-
jansland braken de dijken door.
Viervijfde deel van Schouwen-
Duiveland kwam onder water te
staan. In Zierikzee bleef alleen de
kom droog. De Westhoek kwam er
door haar hoge ligging nog het beste
af. Het water uit de ondergelopen
Burgh- en Westlandpolder bereikte
de buitenste huizen van Burgh, maar
verder kwam het niet Velen hebben
hier het gevaar nog tijdig kunnen on
derkennen De sloten liepen vol en
daaruit trokken de bewoners de kon-
klusic dat het mis zou gaan. De
toestand in Duiveland was dan ook
veel ernstiger dan in Schouwen In
Haamstede werd een noodziekenhuis
ingericht, waarin oen groot aantal
vluchtelingen uit Noordwellc. Eiker
zee, Ellemcet en Serooskerke bijeen
kwam
Een apart probleem vormde het vee.
De dieren bevonden zich nog op de
boerderijen. Veel vee was op 5 febru
ari in veiligheid gebracht, maar de
ronddrijvende kadavers boden een
zeer treurige aanblik. De direkteur
van de Keuringsdienst van Waren te
Goes vestigde de aandacht van de be
volking op de gevaren, die verbon
den waren aan het gebruik van le
vensmiddelen, die korte of lange tijd
geheel of gedeeltelijk onder water
stonden. Doordat dit water in aanra
king was geweest met mest, af
valstoffen en cadavers was het met
ziektekiemen besmet.
Er volgden nog meer raadgevingen
voor de burgerij. De mensen werd
dringend op het hart gedrukt de
grootst mogelijke zuinigheid in acht
te nemen met het drinkwater. Regen
water diende voor gebruik te worden
gekookt. Indien dit niet mogelijk
was moesten de mensen het regenwa
ter filtreren door een doek.
Als een goede zuiveringsmethode
voor water werd het volgende aange
raden: ,,In een emmer water doet
men drie theelepeltjes bleekwater,
die goed door het water worden ge
roerd. Het mengsel dient men een
half uur te laten staan. Na dit half
uur moet het water nog een lichte
chloorsmaak hebben. Is dit niet het
geval, dan moet nog een half theele
peltje worden toegevoegd. Deze re
medie is absoluut onschadelijk voor
de gezondheidmeldde een extra
bulletin van de Zierikzeesche
Nieuwsbode.
De burgemeester van Zierikzee,
jhr. mr. J. Schuurbeque Boeije, deel
de mee dat tegen hamsteren en plun
deren ten strengste zou worden opge
treden. „Het is noodzakelijk dat nie
mand afwacht tot hij een opdracht
krijgt Door de hele gemeente ligt
werk in overvloed. Men pakke aan,
want alleen door een gezamenlijke
krachtsinspanning kan Schouwen-
Duiveland en het overstroomde Ne
derland nog worden gered," zei de
burgemeester.
Buitenwereld
De ernst van de situatie op Schou
wen-Duiveland werd in eerste in
stantie niet doorzien. Dat kon ook
niet, want het kontakt met de buiten
wereld liet heel lang op zich wachten.
Het eerste kontakt betrof een oproep
van de kustwacht van Westenschou-
wen. Gemeld werd dat de dijken op
verschillende plaatsen waren door
gebroken en dat de toestand zeer kri
tiek was.
Daarna kwam dc hulpverlening snel
op gang. Op donderdag 5 februari
waren al 15.000 mensen van
Schouwen-Duiveland geëvacueerd.
Van onschatbare waarde zijn dc men
sen geweest, die met bootjes en vlet
ten dc huizen langs gingen om de
vaak op het dak zittende slachtoffers
te redden. Veel van deze slachtoffers
waren er door de vele ontberingen en
de koude slecht aan toe. Zij hadden
uren, soms dagen, in drijfnatte kle
ding in de buitenlucht doorgebracht.
Voor velen kwam dc geboden hulp
niet meer op tijd
Het droge deel van Nederland was
gealarmeerd om hulp te bieden aan
de getroffen gebieden In verscheide
ne extra ANP-uitzendingen werd een
indrukwekkend beeld gegeven van
de hulpverleningskapaciteit. De om
roepverenigingen stelden f 46.000,—
beschikbaar voor het Nederlandse
Rampenfonds. Op de bevolking van
Nederland werd een beroep gedaan
geld te storten op een speciaal giro
nummer. De ministerraad kwam
maandag 2 februari bijeen om de
toestand te bespreken en nood
maatregelen te treffen.
Ook het buitenland bood hulp.
Vliegtuigen van de omringende lan
den verleenden goede medewerking.
Ze vlogen over de onder water gelo
pen gebieden en gaven de boten aan
wijzingen waar nog mensen op de
boerderijen op redding wachtten.
De plaats Zeeland in .de Ameri
kaanse staat Michigan heeft aan de
Amerikaanse regering verzocht het
quotum voor emigranten te verho
gen. De Canadese minister voor emi
gratie deelde mee dat aan emigran
ten speciale hulp zou worden gebo
den bij de eventuele overtocht. Aan
gezinnen uit de noodgebieden werd
subsidie voor de overtocht verleend.
Amerikanen en Engelsen haalden in
Duiveland vele mensen uit de bomen
en van de daken van de huizen. Ame
rikaanse, Britse, Belgische en Franse
troepen verleenden op grote schaal
hulp. Wenen bood aan kinderen uit
de noodgebieden op te nemen.
Rode Kruis
Met een kleine ploeg mensen heeft
het Rode kruis, onder leiding van dr.
Van Hoorn, buitengewoon werk ver
richt. De lokalen in het Leger des
Heils, het Burger Weeshuis, de Chr.
ULO school en de Chr. Ger. Kerk
dienden als opvangcentra. In de ver
warmde vertrekken konden de natte
en zieke mensen op verhaal komen.
Het moeilijkste van het Rode
Kruiswerk vormde het bergen van de
lijken, die in de overstroomde huizen
lagen. Zieken en gewonden werden
naar de in de haven aankomende bo
ten vervoerd. De kolonne heeft ook
vele mensen uit het Gouwe Veer,
Nieuwerkerk, Capelle en Oosterland
kunnen redden.
Schouwen-Duiveland kreeg bezoek
van de minister van Verkeer en Wa
terstaat, de heer Algera. Koningin
Juliana maakte dinsdag 3 februari
per vliegtuig een tocht over de drie
getroffen provincies (Zeeland, Zuid-
Holland en Noord-Brabant). Woens
dag dc vierde maakte prins Bernhard
een rondvlucht. Op woensdag 11 fe
bruari bracht dc koningin een bezoek
aan Zierikzee. In gezelschap van bur
gemeester jhr. inr. J. Schuurbeque
Boeije reed zij in een auto naar het
stadhuis, waar zij zich op dc hoogte
stelde van dc situatie. Voor haar ver
trek onderhield dc Koningin zich met
de nabestaanden van de slachtoffers.
Op het Sas stapte zij in een helikop
ter en maakte een rondvlucht over
het rampgebied. Het bezoek van de
Koningin heeft op Schouwen-Duive
land veel indruk gemaakt. Het mede
leven van het Vorstenhuis deed veel
goed.
Ondanks de geweldige morele
dreun die de Zeeuwen te verwerken
kregen, was de wilskracht om er bo
venop te komen misschien wel ster
ker dan ooit. Ln de editie van de Zie
rikzeesche Nieuwsbode van dinsdag
17 februari 1953 verscheen op de
voorpagina het volgende gedicht:
,,Ons eiland zal niet ondergaan.
Wij blijven er voor vechten,
Hoe fel de stormvloed ons mag slaan.
Wij laten ons niet knechten,
Al staat het water nog zo hoog.
Straks malen wij de polders droog.
Der Zeeuwen kracht zal blijken
Uit de herstelde dijken.
Al zijn we allen arm, berooid.
De wilskracht is gebleven.
En die is sterker dan ooit;
Zij zal ons nooit begeven.
Wij heffen fier omhoog de kop
En werpen nieuwe dijken op.
De Zeeuw zal niet versagen
Zijn lot manmoedig dragen
Langzaam maar zeker, namen de
herstelwerkzaamheden op Schou
wen-Duiveland toe.
Rijkswaterstaat
Rijkswaterstaat hield toezicht op
het dichtmaken van de buitendijken,
welk werk door diverse aannemers-
kombinaties werd uitgevoerd.
De grootste moeilijkheid betrof het
naderen van de gaten in de dijken,
door de zeer sterke stroom die langs
de kust stond. Dc plaatselijke ar
beidskrachten werden geholpen bij
het verzekeren van de binnendijken,
die onder beheer stonden van de
waterschaps- of polderbesturen, ln
de beginperiode van de herstelwerk
zaamheden was het tekort aan ar
beidskrachten een nadelige faktor,
maar na betere huisvesting voor dc
mannen vermeerderde het aantal be
schikbare werkmannen. Midden in
Zierikzee werden barakken neerge
zet, waarin 250 mannen onderdak
vonden. Een van de barakken werd
geschonken door prinses Wilhelnri-
na.
Bij Burghsluis werd een zinkstuk
aangebracht om verder uitslijpen
van de geul te voorkomen. De dijk
breuk bij de Schelphoek baarde de
grootste zorgen. De zee sloeg een bres
van ongeveer 260 meter, met een
diepte aan de binnenkant van onge
veer 25 meter. Rond hel gat w*erd een
dijk gelegd.
Op 2 maart waren de volgende ga
ten en doorbraken gedicht: het gat
bij de oude sluis van de polder Klein
Bettewaerde (noord-oostelijke hoek),
zodat de verbinding tussen Zierikzee
en Brouwershaven mogelijk bleef; dc
doorbraak ln de Oosthavendijk van
Brouwershaven; het gat in de inlaag-
dijk (ten noorden van Bootsinlaag);
de oude Schouwse dijk was verhoogd
en versterkt met zakken zand van de
sluis Zonnemaire tot Brouwershaven
en het gat in de dijk tussen de polder
Groot Sint Jacobs Om de Provincia
le weg tussen Burgh-Haamstede en
Zierikzee watervrij te houden werd
aan de zuidoostzijde een dam van
zandzakken gelegd.
Corridor
De eerste weken na de ramp was