Groene Kruisgebouw houdt
Bruse gemoederen bezig
De boerenknecht en zijn
manier van leven rond het
begin van de 20ste eeuw
Opmerkelijk
orgelkoncert
B. w.'s van Schouwen-Duiveland
met neus op kleine kernen
Gemeente helpt financieel
Zeeuwse Beroepenmanifestatie
4
Het voor en tegen van
een mortuarium
Rapport in studie
Vergadering gemeenteraad
BRUINISSE, 27-8. Nog steeds heeft de gemeente Brui-
nisse niet de beschikking over een mortuarium (gelegen
heid waar overledenen opgebaard kunnen worden) met
condoleanceruimte. Al diverse malen is dit tere onder
werp in de gemeenteraad ter sprake geweest: ook op de
komende raadsvergadering (17 september) zal er over
gesproken worden.
Burgemeester T. C. Hekman van
Bruinisse was de spreekbuis van de
Bruse bevolking en legde desge
vraagd de onverkwikkelijke situatie
uit.
„Mede door de veranderde woon-
en leefsituatie van de bevolking
(nieuwbouw) is er een sterke behoef
te ontstaan aan een mortuarium met
condoleance-ruimte. In 98 procent
van de jaarlijkse sterfgevallen wordt
een rouwdienst in het Nederlands
Hervormd Verenigingsgebouw ge
houden. Toen de wens om de al om
schreven voorziening naar voren
kwam, was het logisch deze bij het
verenigingsgebouw te verwezenlij
ken. De ruimte bleek echter te klein,
zodat een andere oplossing gevonden
moest worden."
Groene Kruis-gebouw
Het plan zou overigens een ideale
oplossing zijn geweest, die veel moei
lijkheden voorkomen had. De burge
meester legt uit, hoe het oog viel op
het leegstaande, althans zeer weinig
in gebruik zijnde, Groen Kruis-ge
bouw aan de Pr. Wilhelminalaan 3.
Dit gebouwtje kwam er, als gevolg
van de ramp. Toen kregen alle eilan-
delijke gemeenten een dergelijk ge
bouw, waarin een badhuis was on
dergebracht met wachtruimte.
Welnu, over deze ruimte gaat het:
hier zag het gemeentebestuur graag
de gewenste voorziening gereali
seerd. Daarbij komt nog, dat het ei
genlijke bad-gedeelte eigendom van
de gemeente is.
Na de afschaffing van het badhuis
werd de bibliotheek erin gevestigd,
maar die is (zoals bekend) naar elders
verhuisd, dus staat de ruimte leeg.
Nieuw plan
De technische dienst kring Bruinis
se en Middenschouwen ontwierp in
1980 een plan voor het mortuarium.
De plaatselijke kommissie van het
Groene Kruis was met een kleine
meerderheid voor het plan, de beden
kingen tegen (twee stemmen) werden
omschreven als „gevaar voor de
volksgezondheid".
Na in meerderheid te zijn goedge
keurd volgde het plan zijn weg via de
regionale en provinciale kommissies
en werd tenslotte afgewezen door het
Zeeuwse Kruis: op medische gron
den.
Niet met duidelijke redenen om
kleed, maar botweg nee. De regiona
le kommissie merkte nog op, dat het
gemeentebestuur „op een goedkope
manier de gewenste voorziening
tracht te krijgen" en gaf als advies
mar een nieuw gebouw neer te zet
ten, aldus het relaas van de heer Hek
man, die met name de laatste opmer
king in het verkeerde keelgat schoot,
en hem niet alleen.
Leegstand
„Als bestuurders hebben we juist
gekonstateerd, dat de meeste gebou
wen in de gemeente verreweg de
meeste tijd leeg staan. De tijd dat ie
dere vereniging of klub een eigen ge
bouw heeft is voorbij: we moeten alle
beschikbare ruimte zo efficiënt mo
gelijk benutten." Het stoort de bur
gervader bijzonder, dat van buitenaf
de Bruse wens volkomen genegeerd
wordt, terwijl praktisch de hele be
volking lid is van het Groene Kruis.
Een nieuw gebouw bouwen, waar
een geschikt leeg staat, druist recht
tegen de algemene bezuinigings
maatregelen in. Wat staat de gemeen
te nu verder nog te doen?
Deze bijeenkomst is in het Dorps
huis van Dreischor. Ook de besturen
van woningbouwverenigingen van
„Omdat we (de gemeente) eigenaar
zijn van het oude badhuis-deel van
het Groene Kruis-gebouw, kunnen
we alsnog een mortuarium inrichten,
maar dan zónder ontvangstruimte".
Het is een oplossing, maar niet
ideaal. Op het ogenblik is men aange
wezen op Zierikzee en dat is voor
veel mensen een bezwaar.
Etisch
Het vragen om kommentaar bij het
Groen Kruis leverde weinig op. Eén
woordvoerder had wel degelijk een
mening, maar wilde die niet in het
openbaar prijsgeven. Vast staat in ie
der geval, dat „gevaar voor de volks
gezondheid" een term is, die niet te
handhaven is. De bezwaren zijn over
wegend van ethische aard: een mor
tuarium middenin het dorp zou niet
wenselijk zijn. Ook wordt in twijfel
getrokken of de meerderheid van de
Bruse bevolking voor het inrichten
van een mortuarium is, een onder
zoek is nooit gehouden.
Bestaande verordening
De heer K. A. van Langeraad
(Kerkwerve) voorzitter van het
Groen Kruis
Schouwen-Duiveland", deelde des
gevraagd mee, dat in dit geval
gehandhaafd worden. Geen kwestie
van onwillig zijn t.o. de gemeente
Bruinisse, maar het uitvoeren van
eerder genomen besluiten.
In Dreischor en Brouwershaven
heeft een dergelijke kwestie ook
gespeeld, met hetzelfde resultaat:
geen mortuarium bij gezondheids
zorg.
De term „medische gronden" slaat
volgens de voorzitter op het gevaar
van besmetting. „Je kunt niet aan de
ene kant van het gebouw inenten te
gen ziektes, terwijl aan de andere
kant de mogelijkhleid van besmet
ting aanwezig is". Wel gaf Van Lan-
deze regio zijn uitgenodigd. De kom
missie vindt dat de toezending van
het rapport aan de diverse organisa-
geraad toe, dat de kans daarop uit
erst gering is.
Oplossing?
Als oplossing voor de slepende
kwestie gaf de voorzitter: in een af
gesloten ruimte het mortuarium in
richten (desnoods in de voormalige
bibliotheek) en in het verenigingsge
bouw een condoleanceruimte kreë-
ren. Overigens geeft de geneeskun
dig inspekteur in Zeeland eveneens
geen toestemming om de wens van
Bruinisse te verwezenlijken, volgens
Van Langeraad.
Het laatste woord is er in ieder ge
val nog niet oVer gezegd.
Vooral de heer V. d. Wekken
(PvdA) was duidelijk overtuigd van
de belangrijkheid der manifestatie,
die veel belangstellenden zal trek
ken, w.o. veel leerlingen uit Zierik
zee. Met name zal sterk de aandacht
worden gevestigd op de Zeeuwse be
drijven.
Een jaarlijkse financiële bijdrage
van 150 wordt beschikbaar gesteld
aan de Gemeenschappelijke School
raad in de gemeente Zierikzee.
Vastgesteld werd een wijziging
van het Algemeen Ambtenarenregle
ment, inhoudende overboeking va
kantieverlof door gemeenteperso-
neel naar volgend jaar, zulks na over
leg in G.O. Het aantal overschrijf da
gen bedraagt 5.
Aangenomen werd een voorstel tot
wijziging van de gemeentebegroting
1981 „wegens strukturele verhoging
algemene uitkering uit het Gemeen
tefonds als gevolg van herziening
van de z.g.n. „Ubink-normen" voor
ties en instanties alleen niet voldoen
de is om de aandacht te vestigen op
de bestaande problematiek rond de
kleine kernen in Zeeland. Naast het
rapport moet een diskussie op gang
worden gebracht met als be-oogd re
sultaat dat in goed overleg daadwer
kelijk een aanvang zal worden ge
maakt met de aanpak van de proble
matiek rond de kleine kernen en met
het aandragen van realistische oplos
singen.
GRONINGEN. De Landelijke Ver
eniging van Huisvestingsambtena
ren (LVHA) in Groningen gaat het
ministerie van volkshuisvesting en
ruimtelijke ordening voorstellen om
gezamenlijk voorlichting te geven
aan gemeenten en woningzoekenden
over de leegstandwet die in februari
volgend jaar van kracht wordt.
AMSTERDAM. IN Amsterdam zijn
donderdagmorgen twee geldlopers
van het erts- en metaalbedrijf Oxyde
gewond geraakt bij een gewapende
overval. De mannen werden in pols
en arm geschoten toen twee overval
lers hen beroofden van 95.000 gulden.
Dit geld hadden de lopers juist van
de bank gehaald.
de salariëring van het gemeenteper-
soneel per 1 januari 1981. De voorzit
ter deelde de heer Groen mee, dat de
betreffende regeling met terugwer
kende kracht kan toegepast.
De heer Van Velthoven bracht in
dit kader de opklassifikatie ter spra
ke, waarbij blijkt dat de „top van de
gemeente" niet wordt gehonoreerd.
De voorzitter deelde mede dat de
kwestie van de opklassifikatie bij de
Raad van State ligt.
De gemeente boekt een financiële
tegenvaller door ombuigingen Ge
meentefonds 1981, welk verminderd
bedrag is verwerkt in een begrotings
wijziging. De heer Groen betreurde -
met anderen - de vermindering maar
vond het nog gelukkig dat het
personeelsbestand in deze gemeente
niet in gevaar komt. Een wijziging
van de gemeentebegroting 1981, we
gens rente-aanpassingen ging onder
de hamer door.
KORTE BERICHTEN
UIT HET BINNENLAND
GRONINGEN. Het personeel van
de afdeling ziektewet van het Ge-,
meenschappelijk Administratiekan
toor te Groningen heeft donderdag
middag om kwart over twaalf het
wrk neergelegd. De tien stakende
personeelsleden willen in dezelfde
saslarisschaal als het personeel van
de afdeling Werkloosheidswet en de
afdeling WAO.
DEN HAAG. Ondanks de door de
regering voorgestelde aanpassing
vande wet verontreiniging zeewater
en de wet chemische afvalstoffen zul
len Nederlandse producenten van
chemisch afval voorlopig hun afval
nog via de haven van Antwerpen
kunnen laten lozen dan wel verbran
den.
BROUWERSHAVEN
Het een na laatste koncert in Brou
wershaven is gegeven door Johann
Th. Lemckert, organist van de Rot
terdamse Laurenskerk. Hij opende
met een monumentaal feestelijk stuk
van J. S. Bach: Praeludium en Fuga
in c kleine terts. Grandioos, wat een
statige akkoorden!
Hoewel het orgel geen vrij pedaal
heeft, kan men toch goed een derge
lijk werk uitvoeren, zonder dat het
afbreuk doet aan de schoonheid van
klank. Lemckert speelde het zoals
het karakter van het stuk het vereist:
statig, met rubato waar dat nodig
was.
Eén van de laatste leerlingen van
Bach was Johann Christian Ludwig
Kittel. Van hem klonk Veranderun-
gen „Straf mich nicht in deinem
Zorn". Deze komponist genoot in zijn
tijd groot aanzien door zijn vakman
schap. Hij schreef een aantal prachti
ge orgelwerken in rococo-trant die
door Lemckert, nadat zij vele tiental
len jaren vergeten waren, weer wor
den uitgevoerd.
Dit geldt voornamelijk voor de
„Grosse Praeludien für die Orgel",
waarvan Lemckert er drie speelde.
Technisch zijn ze echt nog niet zo ge-
makkelijk. „Suite du deuxième ton"
van Louis-Nicolas Clérambault was
het volgende stuk.
Hierin hoorde men een grote ver
scheidenheid van registratie. Opval
lend was de perfektie waarmee de
versieringen uitgevoerd werden.
Lemckert heeft een prima ontwik
kelde toucher.
Tot slot klonk weer een stuk van J.
S. Bach: Praeludium, Largo en Fuga
in C grote terts. Het werk werd
gespeeld in de oorspronkelijke verzie
van vóór 1730. Het Largo werd later
bekend als middendeel van de vijfde
triosonate.
Het was een mooi en goed verzorgd
koncert, waarin de twee werken van
J. S. Bacb als pijlers fungeerden.
Misschien kun je dit ook symbolisch
zien, Bach is tenslotte niet weg te
denken uit de orgelmuziek.
Op 5 september is het slotkoncert.
Zaterdagavond om 20.00 uur, met als
uitvoerenden het Nederlands Kerk-
muziekensemble o.l.v. Krijn Koets
veld. Het orgel wordt gespeeld door
Ronald Stolk en Krijn Koetsveld. Zij
spelen quatre-mains. Een bijzondere
attraktie is aan de kaarsverlichting
die altijd een speciaal sfeertje geeft.
Hopenlijk wordt ook dit koncert
weer goed bezocht.
Willy Bil
AMSTERDAM. In Amsterdam zijn
negen jongens van 16 tot 21 jaar aan
gehouden, die de laatste tijd bij in
braken voor 150.000 gulden aan ca
mera's en lenzen en voor 12.000 gul
den aan parfums gestolen zouden
hebben.
VLISSINGEN. Het scheepvaart
verkeer op het kanaal Gent-
Terneuzen is de èerste zes maanden
van dit jaar teruggelopen. Vooral het
aantal binnenschepen dat van het ka
naal gebruik maakte verminderde
sterk met 2340 tot 32.061.
SCHOUWEN-DUIVELAND, 28-8. Maandag 31 augustus komen de burge
meesters en wethouders van Schouwen-Duiveland en St. Philipsland bij el
kaar om samen met de provinciale kommissie Voorbeeldplannen Zeeland te
diskussieren over het eindrapport van de door de kommissie gedane studie in
de periode 1979/80 over de problematiek rond de kleine kernen in Zeeland,
voor wat betreft het ruimtelijk aspekt.
ZIERIKZEE, 26-8. Op de jongste vergadering van de gemeenteraad, onder
voorzitterschap van burgemeester Th. H. de Meester werd besloten tot het
verlenen van een éénmalige bijdrage in de kosten van de Zeeuwse beroepen-
manifestatie, die te Goes wordt gehouden en in totaal een bedrag vergt van
70.000.
(i>
Het eerste deel van het verhaal speelt zich af in 1914, de
jeugdjaren van de opsteller. „Om te beginnen, een boerenk
necht was niet zomaar iemand, niet iemand die dat beroep
graag deed. Nee, een echte boerenknecht werd voor dit vak
geboren, of had geen andere uitwijkmogelijkheid.
Van kinds af aan leefde hij tussen
de boerenpaarden en een „geboren"
boerenknecht had dan ook een speci
ale band met zijn span paarden. Hij
kende de regel: een paard is een dier,
maar van adel. Het zijn de echte boe
renknechten die nog een roodkope
ren tabaksdoos in hun bezit hebben
met daarop de afbeelding van een
paardenhoofd. Een knecht had
destijds ook meestal een spijker en
een sterk touwtje bij zich, voor het
geval hij zich zou verwonden. Met de
ze twee attributen kon hij dan de
wond afbinden.
Engels leren broek
Hij ging gekleed in een blauwe
kiel, een Engels leren broek, leren
(veldSchoenen met - natuurlijk - le
ren veters. De schoenen hadden dik
ke zolen met kopspijkers en boven
dien schoenijzers op de hakken.
De onderbroek reikte tot op de
knie en was vaak groen gestreept,
wit van binnen en glad aan de buiten
kant.
omdat de knecht dag in dag uit ach
ter zijn span paarden aan moest lo-
Cen in weer en wind, was het ge-
rulkelijk een lendeband te dragen
over het naakte lichaam. Vandaar
Het boerenleven in het begin
van deze eeuw kende een dosis
romantiek maar was tegelij
kertijd ook soms wreed en
hard. Veel gegevens over het
doen en laten in die periode
zijn verloren gegaan of werden
niet belangrijk genoeg gevon
den om te noteren en te bewa
ren.
Alleen mensen die rond 1900
geboren zijn kunnen ons die
verhalen vertellen over het
boerenleven van „toen".
Een inwoner van Schouwen-
Duiveland, geboren in 1904,
heeft het een en ander opge
schreven en dit ter beschik
king gesteld aan de redaktie
van de Zierikzeesche Nieuws
bode. In enkele volgende edi
ties willen wij hier aandacht
aan besteden.
dat althans die mensen vrijwel geen
rugklachten kenden.
Intelligent
Een echte boerenknecht gedroeg
zich een tikkeltje intelligent en dat
hield verband met de nauwe relatie
die hij onderhield met de baas en de
boerin. De eerste knecht vertegen
woordigde enigszins boer en boerin.
Hij woonde dan ook op een steen
worp afstand van de hofstede, want
hij moest voor elke „baggetelle" of
kleine karweitjes, snel bereikbaar
zijn, Bij het kalven van koeien, en
veulens had hij - bij afwezigheid van
de baas - blanco volmacht om op te
treden.
Feest
In de herfst kende een boerengezin
een feestdag: de dag daarop het var
ken geslacht moest worden. Nou ja,
feest, als de exekutie had plaats ge
vonden konden de kinderen nogal
eens schelden op de „slachter". Ook
de moeder kon dan een beetje beteu
terd toekijken, ,,'t Arme verrekc, het
zal wel roar weze at kot leeg Is".
Voordat er geslacht werd, werd
eerst de „spektonnen" klaar gezet.
Dit kon ook een zogenaamde „stan
daard" zijn, een ton die van boven
nauw is en van onderen breed. Dc
brandstok stond paraat om bij het
branden van de dode keu het vuur in
bedwang te houden. Verder een paar
emmers water om de huid flink nat
te maken om scheuren te voorkomen.
Eenmaal geslacht werden de dar
men op een jute zak gelegd om daar
na daarvan het vet af te plukken. Ze
noemden dit darmenvet en dat is dus
heel Iets anders dan reuzel. Traditie
getrouw werd van een deel van het
varken worst gemaakt. Do avond
waarop dit alles gebeurde heette
„keutjes-avond"
I "l - k*.
SCHOUWEN-DUIVELAND. Het echte „antieke" boerenleven, staaltjes waarvan
in dit verhaal beschreven, speelde zich af op de antieke", typische boerderij: dc
Schouwse stolp, zoals deze - onder Duivendijke - voor 1914.
Het vlees werd niet gemalen; ma
chientjes bestonden nog niet, maar
met een mes fijn gehakt. Zout en pe
per werden toegevoegd en het was
een oud gebruik dat de vader alvo
rens het vlees te zouten, een borreltje
dronk.
Kandeel
Moeder bereidde dan kandeel, een
drankje gemaakt van rode wijn, bier.
wat suiker en een snufje kancel.
Even doorkoken en de kandeel was
goed. Een ieder dronk mee. Ook de
buren kwamen dan ongevraagd -
kijken en probeerden oen stukje
zwoerd te bemachtigen. Maar, kon
vader dan zeggen, „eerst 't verreke
zouten, voo dien komme ze nie in
uus".
Do dikke darmen werden eerst van
de inhoud ontdaan. Nou zat daar in
de regel niet zoveel moer in, want de
dag vóór de slachtpartij stond al op
hot varkonshok: „vasten".
Dunne darmen werden met worst
gevuld. Dat gebeurde niet met een
handig apparaatje, maar het werd
„geduumd". Dat deed vader. Hij
stopte een pot worst tussen de
knieën, en via een trechter propte hij
de darmen vol. duwend met de dui
men. Keurmeesters waren er in die
tijd waarschijnlijk niet, want pa had
bij dit werkje zijn onafscheidelijke
pijp in de mond. Bij dat „duimen"
hoorde nog een werktuig: een stop
naald. Die was nodig om dc lucht, die
in die darmen zat, er uit te knijpen
door zo nu en dan een gaatje in die
darm te prikken. Het kon de mooiste
dag van het jaar zijn. een gezin kon
zelfs een klein jaartje van die voor
raad vlees, van één varken, leven.
„Smulletjes"
Nog even iets over die dikke dar
men. Die werden na het reinigen op
kalkwater gezet - een paar dagen - en
gekookt met een beetje azijn. Het
eindprodukt noemden ze toen „smul
letjes". Dit gerecht was toen zelfs zo
in trek dat ook de zogenaamde „ge
goede families" dit vlees wel wilden
bemachtigen, in ruil voor een stuk
spek.
ÖÖOÓOOOOOOCOOÖOOOOÖOOOOOOC
