Wat „Stad en Lande"
beleefde te Damme, Brugge
en Lissewege
Een reis naar Vlaanderen
STREEKNIEUWS
Westerschouwen
en de enquêtes
van het D.P.O.
Drs. W. F. M. Vonk (Bruinisse)
promoveert te Leiden
4
(Van onze redakteur)
De Jeruzalemkerk te Brugge.
BRUGGE, 14-6. „Die van Stad en Lande" zijn zaterdag
niet pardoes naar Brugge, de beroemde hoofdstad van
West-Vlaanderen gereisd, maar namen Damme als
„voorgerecht", de nog altijd intieme voorhaven van
Brugge, waar de zomerse drukte zich ook al ontwikkelt
als een koolplant na een regenbui. Via Vlissingen en
„over met de boot" en daarna door het (eigen zoete) land
van Zeeuws-Vlaanderen waren ze er gekomen; drie bus
sen vol.
Drie bussen vol, het is veel volks, maar nog weinig gelet op de 800 leden, die
de vereniging telt. Klein begonnen in de dertiger jaren, toen het overkappend
poortje bij de Corneliastichting in elkaar zakte en de pioniers van deze oud
heidkundige vereniging de hoofden bijeen staken en wisten: zo iets mag nooit
meer gebeuren.
Kijken in Damme naar „wat er nog
is" en natuurlijk de Damse vaart op
merken, ooit gegraven door Spaanse
krijgsgevangenen van Napoleon, die
ook hier al - waar niet - zijn macht
liet gevoelen.
Damse vaart
De Damse vaart - 18 km van Brug
ge - de schone stad van laken en kant -
heeft, hoe bewonderingswaardig en
exeptioneel voor Vlaanderen schoon
water en menige vis wordt er ver
schalkt door de hengelaars, die - ont
stegen aan het rumoer der tijden -
zich rustig hebben genesteld aan de
boorden van deze fikse waterstroom.
In Damme dan ook koffie drinken
in „De Hertog van Brabant"; de gro
te suikerklonten van onze zuiderbu
ren aanwenden en veel melk, om de
kracht van (ditmaal) de Caffea ro-
busta, wat af te blussen, want koffie
verkeerd is er duidelijk niet bij in
Vlaanderland.
Fabriek
Brugge naderend staat (je rijdt er
bijna zo tegen aan), de Nederlandse
Gist- en Spiritusfabriek, oud, leeg en
verlaten.
De Bruggenaren twisten al maan
den wat er met die lelijke puist aan
de voorgevel van hun overfraaie stad
moet gebeuren.
Geen nood; hij zal zo wel verdwij
nen door de tand des tijds of moge
lijk helpt de jeugd een handje, die al
baas kon over de honderden ruitjes
in de fabriek.
Kant-centrum
Rustig intussen is het niet in Brug
ge. Sefzoen nietwaar en door de leien
schieten de rondvaartbootjes te snel
voorbij al het moois, dat past in het
kader van uitnemendheid van deze
kostelijke stad.
Maar wat deert het ais het rustig is
in het Kant-centrum, een soort school
voor de schoonste der naaldkunsten,
waar men niet voor één gat gevangen
zit.
Er is een kantschool voor kinderen
en er zijn.. „Open Jtantstonden voor
dames", dames die het al kunnen, of
de moeilijke - en tijdrovende kunst
nog moeten leren.
Er zijn ook veel specima van heel
oude kant, zo duur als werd gewerkt
met gouddraad. Het zou immoreel
zijn de neus in zo'n antiek kanten
zakdoekje te steken; misschien dat
een enkele bruids- of andere traan er -
onder de strenge code van het klos
sen - mee mag weggenomen, maar als
pochet in een duur kleed of jas, ja dat
zou mogen. De antiekelingetjes ech
ter liggen veilig in glazen vitrines
„en daar mag je alleen maar naar kij
ken, maar aankomen niet".
„Toveressenwerk"
Vooral het „toveressewerk" (het
fijnste van het fijnste kant) intussen
is uiterst zeldzaam geworden.
De mensen hebben er geen geld
meer voor. Nietwaar; een kant
kloster, die het helemaal in de vin
gers wil krijgen heeft een opleiding
van elf jaar nodig.
Zelfs vond ik het 18e eeuwse (zwar
te) chantilly-kant zo mooi. Het heeft
ooit gepast rond de albasten halzen
van voorname dames, wier uit
rusting onder het gewicht van slob
bertruien en spijkerbroeken al lang
is verpletterd.
Keus
Brugge kun je niet in een dag bekij
ken. „Stad en Lande" was er al eer
der en derhalve werd nu (ook) weer
een keus gedaan uit het vele mogelij
ke.
Als een paal boven water staat, dat
het stedelijk museum voor volkskun
de zich in de Balstraat bevindt. Op
naar het museum; in de hal een foto
(onder vele) van een groep honderd
jarigen in 1880, samen met een roe
rend gedicht.
„Een honderdjarige man te zien,
het is een wonder. Dat zelden voor
valt; ook onder den zoelen hemel van
ons vaderland". Onder de honderdja
rigen W. van Renterghem, een naam
die wat antiek Zierikzees aandoet,
maar 't kan verbeelding zijn.
Attributen
Wat ze daar allemaal hebben in het
museum. Vitrines vol gevarieerde at
tributen: snuifdozen, tabaksdozen en
dan Middeleeuwse schoenen „om in
de slik te lopen". Die schoenen wa
ren gemonteerd op een ijzeren ring,
zodat de zool vrij bleef van de drab,
die de straten in die tijd zo vlijtig be
dekten. Frappant is een oeroud boek
je: „De kunst servetten te vouwen"
(natuurlijk uit het Frans vertaald).
Zou het volksmuseum geen verstilde
hofjes-achtige binnenplaats hebben.
Het heeft er één. De eeuwen van
Brugge blijken er te proeven; een
bank noodt tot rusten.
Er is een oude welleput en aan de
muur een spreeuwenpot; een soort
kruikvormig baksel, met voorin een
gat waarin spreeuwen hun onder
gang tegemoet gingen; wel er in, niet
er uit.
Pronkstuk van het museum is de
„oude kruidenierswinkel" kompleet
met weegschaal, tonnen en tobben en
duizend snuisterijen, die er vroeger
bij hoorden en in een moderne super
markt overbodig zijn geworden.
Vroom en stil boven de toonbank, de
innige puntzakjes, want „men woog
't kaneel bij 't lood". Allemaal onder
de zolderbetimmering van oude, éi-
ken moerbalken.
Jeruzalemkerk
Als gidsen vertellen, dat ze a'lles in
een „nutshell" moeten vertellenvben
ik altijd zeer verheugd, want - neem
als voorbeeld een kerk van eeuwen -
daar is zoveel van te zeggen, dat de
dokumentatieve indigestie zich spoe
dig komt melden.
Beroemde kerk te Brugge is de Jeru
zalemkerk (1427). In het midden van
de kerk de graftombe van Anselmus
Adornes, vermoord in Schotland, ge
durende een reis in opdracht van
Flips de Goede.
De „Adornessen" - een Italiaans
geslacht (Genua) hebben een bedui
dende rol gespeeld met en in de kerk.
Jacobus en Pieter Adornes waren
Kruisvaarders en ze bouwden een ka
pel, waarbij zij zich lieten inspireren
door het grondplan van de kerk van
het Heilige Graf te Jeruzalem.
Wie met deze historische vuistregel
in de hand langs de Jeruzalem kerk
loopt of er binnen gaat, zit al op ro
zen van kennis.
Vlaams etablissement
Het fijnste van Stad en Lande is
dan weer, dat de onderdompeling in
de eeuwen, snel gevolgd wordt door
een enige culinair gebeuren, dat
plaats vond in de „Ter Groene Poor-
te", een typisch Vlaams etablisse
ment, waar de obers witte jassen dra
gen met gouddraad doorstikte
schouder-epauletten. Oh, het pittige
var de kervelsoep als de schouders al
wat afhangen van het slenteren en de
benen moede zijn. Gevolgd - alles
mag u weten - door een „rumsteak"
(zo schrijven de Belgen het), hetgeen
enkele drankbeluste reizigers de oor
tjes deed gloeien. Het moet zijn
„rumpsteak", maar hier en elders is
het gewoon een entrecote; zo'n Frans
woord willen de Vlamingen mijden.
Om in de stijl van deze verheven
maaltijd te blijven, vroeg de ober:
„wil meneer nog frieten", maar dat
was niet meer nodig, want er was nog
„ijs toe" en alles was dus alweer be
ter dan in de derde wereld of in onze
eigen hongerwinter.
Paleis
Het is trouwens beter (even later)
met een volle maag te staan op de Bo-
nifaciusbrug en de 15e eeuwse pracht
te bewonderen van het paleis van de
heren van Gruuthuuse, een naam die
ook bekend is uit de geschiedenis van
Slot Haamstede.
Zo hangt alles samen, of liever
hing, want het is allemaal al diep
verzonken in de tijd. De Gruuthuuses
waren heren, die alles onder zich
hadden, wat met de bierbereiding te
maken had en daar werden ze rijk
van en ook een beetje lui, want hal
verwege huis en kerk is een door
trek, die het eenmaal mogelijk
maaktè, gelegen te bedde, de mis te
volgen.
Soms heeft de godsdienst gezocht
naar een versimpeld praktiseren en
dat is er dan een historisch voorbeeld
Lissewege
Van een Pallieterse zoetheid is de
naam van het dorp: Lissewege, ooit
het schoonste van Vlaanderen, er is
echter ook al wat vervallen en
gesloopt en zo, maar O.L. Vrouwe-
kerk staat er dominant in het dorp;
de kerk van de verfijnde verhoudin
gen en gaaf voorbeeld van Scheldego-
thiek.
Doe - alvorens de kerk te betreden -
tien stappen naar links en men staat
op het kerkhof voor de steen van een
held.
Amedee Crevits, politiek gevange
ne. Lid van het geheime leger. Be
roemde zoon van Louis en Stephanie
Witgeers. Bezweken ten gevolge van
martelingen op 8 juni 1945. Hij werd
26 jaar.
En dan die kerk; natuurlijk een
Vlaams gebed in steen, met feilloze
precisie gebouwd en vooral verfijnd
in zijn verhoudingen. Veel eer hier
voor de Moeder Gods die zich mani
festeerde als de Maria van eeuwigdu
rende bekommernis, tot wie velen
vluchten met verzoeken en gebeden.
Wonderbaarlijke genezingen worden
haar hier toegeschreven en mitsdien
in Lissewege best een beetje bede
vaartsplaats.
In het protestante hart beginnen de
vraagtekens op te bloeien, maar zeg
nooit alleen maar: „nee", want er is
meer tussen hemel en aarde dan wij
weten kunnen.
Ook in die kerk het graf van een
wonderbaarlijke sterke smid, geze
gend met vele kinderen. Zijn in een
(ijzeren) vierkant vervat grafschrift,
heeft de veelzeggende tekst: „Hij
kond' wel 't ijzer dwingen. Doch de
dood niet ontspringen".
Schuur
En 'in Ter Doest staat de abdij of
feitelijk niet meer, want van de oor
spronkelijke abdij zijn alleen rudi
menten over, bedekt door het welig
en groene gras van Vlaanderen.
Wel de beroemde korenschuur, ooit
gebruikt door de Cicsterciensers en
stammend uit de 13e eeuw.
Eeuwig fluistert de wind door de
oeroude gebinten en men hoort uit de
mond van de gids het bewogen en
Het museumvoor Volkskunde aan
de Aalstraat te Brugge.
heldhaftig verhaal van Willem van
Saeftinge, vriend van Jan van Renes-
se, die zich in 1356 mengden in de
godsdiensttwisten en dan zit men als
„Schouwenaren" historisch opnieuw
al weer heel dicht bij honk.
"De abdij" te "Ter Doest möge dan te
gronde zijn gegaan, niet Hof „Ter
Doest", een in een liefelijk landschap
ingebed restaurant, waar „Stad en
Lande" nog een kwartier tijd had
voor de koffie of thee om daarna via
Zeebrugge en Zeeuws Vlaanderen
weer thuis te komen. Een mooie reis
en dan zo dicht bij huis. Wat zoekt
men toch vaak verderop?
ZIERIKZEE
Botsing op kruispunt
Op het kruispunt Laan van St. Hi-
laire-Zuidwellebrug zijn maandag
middag om 17.45 uur twee auto's op
elkaar gebotst. G. V. uit Zierikzee
kwam van de brug af en sloeg recht
saf richting rotonde. J. O. uit Noord-
gouwe, die uit de richting van de ha
ven naderde, verleende V. geen voor
rang. Beide voertuigen liepen mate
riële schade op.
Te dicht gepasseerd
Maandag hebben de automobi
listen M. B. uit Zierikzee en J. B. d.
V. uit Zierikzee beiden schade ver
oorzaakt aan geparkeerde auto's
door er te dicht langs te rijden. M. B.
reed om 14.30 uur over Kerkhof
Noordzijde. Langs de kant stond de
auto van A. B. geparkeerd. Beide
voertuigen liepen materiële schade
op. J. B. d. V. passeerde te dicht een
in de Meelstraat geparkeerde auto
om 16.15 uur. Beide voertuigen lie
pen daardoor materiële schade op.
De eigenaar van de geparkeerde auto
is nog niet bekend.
BRUINISSE
Vergadering gemeenteraad
De gemeenteraad van Bruinisse
vergadert op vrijdag 20 juni in het ge
meentehuis.
(Vervolg van pag. 1)
Sonsbeek zei ten aanzien van het
D.P.O. onderzoek enkele vragen te
hebben gemist o.m. ten aanzien van
de leefbaarheid in de kernen.'
Burgemeester J. L. Niemantsver-
driet-Leenheer antwqord{le hierop.,
dat op het formulier een bladzijde is
opengelaten waarop behoeftes naar
voren kunnen WöFden gebracht, zöri-
der daarbij iets te suggereren.
De heer P. Canters was van me
ning, dat er vragen aan de tweede
woningbezitters zijn gesteld die ei
genlijk bestemd zijn voor de bewo
ners.
Dr. H. J. van Zuijlen vond het
triest dat het onderzoek dit jaar niet
meer rond komt en dat sociale- en
kulturele zaken op de vragenlijst
ontbreken.
Wethouder P. M. v. d. Aarsen wees
er hierbij op, dat het D.P.O.-onder-
zoek gericht is op het funktioneren
van de detailhandel.
Gasaansluiting
Bij de P.Z.E.M. ligt het in het voor
nemen om het komplex van de Rijks
waterstaat te Burghsluis te voorzien
van een gasaansluiting.
De mogelijkheid is hiermee geo
pend de onderhavige aanleg uit te
breiden, waardoor 48 woningen te
Burghsluis (Meeldijk, Oude Haven
weg en Nieuwe Havenweg) ook van
aardgas kunnen worden voorzien.
Deze woningen kunnen worden
aangesloten volgens de algemene
aansluitingsvoorwaarden van de
P.Z.E.M. Als bijdrage in de onrenda
bele investering ging de raad ak
koord hiervoor een bedrag van
11.700,-beschikbaar te stellen.
De raadsvoorzitter deelde de raad
verder mee, dat op korte termijn
overleg zal plaats vinden met het
provinciaal bestuur en de P.Z.E.M.
over de aanleg van het aardgas in
Nieuw-Haamstede, dit in het kader
van de plannen van de P.Z.E.M. om
gedurende vijf jaar een miljoen gul
den beschikbaar te stellen voor het
aansluiten van onrendabele gebie
den. De raadsvoorzitter verwacht,
dat hier in oktober een aanvang mee
kan worden gemaakt.
Provinciale weg
Op de V.V.D.-fraktievoorzitter H.
J. van Zuijlen na toonde de raad zich
bijzonder teleurgesteld over de nota
van van de provincie over de provin
ciale weg tussen Zierikzee en
Haamstede, waaraan geen drastische
verbeteringen zullen plaatsvinden.
Burgemeester J. L. Niemantsver-
driet-Leenheer zei na het lezen van
de nota de konklusie te zijn gekomen
dat er weinig of niets aan dit wegtra-
jekt zal worden gedaan. Zij vond het
betreurenswaardig dat er zo weinig
is uitgekomen.
Het weggedeelte van Serooskerke
naar de Oosterscheldewerken zal nog
nader door een werkgroep worden
bekeken.
De heer L. J. Tieleman wilde het
rapport niet aanvallen, maar hij zag
het hele advies, dat hij negatief
vond, niet zitten, een mening die
door de heren J. v. d. Berge en S.
Roos werd gedeeld.
Dr. H. J. van Zuijlen was het niet
eens met de kritiek en kon aan de
hand van de in het rapport genoemde
cijfers niet zijn verontrusting uit
spreken.
Stichting Dorpshuis
In plaats van het periodiek aftre
dend lid van het algemeen bestuur
van de stichting Dorpshuis Renesse
mevr. D. Hanse-Blom werd de heer
L. M. Braber te Renesse benoemd.
Mevr. A. C. v. d. Klooster-van
Sonsbeek vond het jammer, dat als
vervanger weer geen vrouw op de
voordracht was geplaatst.
De raad ging akkoord met het ad
vies van de kommissie voor de be
roepsschriften om het door de heer D.
H. Timmers ingestelde beroep ge
grond te verklaren en hem alsnog een
ontheffing ex artikel 158 van de
A.P.V. voor het plaatsen van 2 cara
vans te verlenen.
Daarbij moet dan echter worden
opgemerkt, dat dit niet betekent dat
de plaatsingen daadwerkelijk gerea
liseerd kunen worden, aangezien de
bestemming van de onderhavige
grond (aan de grond gebonden agrari
sche bedrijfsvoering) zich daartegen
verzet. De grond moet in over
eenstemming met de bestemming ge
bruikt worden en van de mogelijk
heid van vrijstelling kan geen ge
bruik worden gemaakt, daar deze
slechts vrijstelling kan brengen bin
nen de grenzen van de verschillende'
variaties, die op basis van de gelden
de bestemming denkbaar zal zijn.
Het door de heer S. M. van der
Graaff te Tilburg over dezelfde zaak
ingediende beroep werd riiet ontvan
kelijk verklaard.
Streek V.V.V.
De raad ging akkoord met het
voorstel van het kollege om de subsi
die van de stichting Streek V.V.V.
Schouwen-Duiveland te verhogen
van 0,15 pér inwoner naar 0,20
per inwoner.
Aan het Zeeuws Instituut voor de
Geestelijke Volksgezondheid t.b.v.
het L.G.V.-buro werd een subsidie
toegekend van 0,12 per inwoner
met de aantekening, dat de heer J. v.
d. Berge om pricipiële redenen hier
tegen was.
Woningbouw
Besloten werd 18 kavels bouw
grond aan de Stoofweg te Renesse
door te verkopen aan de woning
bouwvereniging Beter Wonen.
Het ligt in de bedoeling, dat op 4 ju
li a.s. de burgemeester de eerste paal
zal slaan voor de bouw van de wonin
gen.
Ten aanzien van het stichten van
een Dorpshuis-Sporthal te Burgh-
Haamstede zal een werkgroep wor
den samengesteld die het kollege
dienaangaande gaat adviseren. De
raadsvoorzitter zegde toe, dat de ge
hele bevolking hierbij zal worden be
trokken.
Toestanden
Bij de rondvraag stelde dr. Van
Zuijlen de wijze van vergaderen aan
de orde. Hij toonde zich er niet geluk
kig mee, dat men niet allert kan rea
geren en als er een aanval op partijen
of personen wordt gedaan en dat er
een nummering van sprekers wordt
aangehouden. Het handhaven van
een te strakke lijn kan een debat
doodslaan. De burgemeester vond
het een moeilijke zaak, maar toestan
den zoals in het verleden wenst zij
niet. Een en ander zal nog nader wor
den bekeken. f
BRUINISSE, 16-6. De heer W. F. M.
Vonk (30), geboren te Rotterdam,
thans wonend te Bruinisse zal op 26
juni a.s. promoveren als doctor in de
wiskunde en natuurwetenschappen
aan de Rijksuniversiteit te Leiden,
op gezag van de Rector Magnificus
dr. A. A. H. Kassenaar. Promotor is
prof. dr. R. Louw; referenten zijn
prof. dr. J. Comelisse en dr. G. Lod
der.
Het 140 bladzijden tellende proef
schrift dat drs Vonk op 26 juni zal
moeten verdedigen is getiteld: „Ho-
molytische Jodering en Nitrering
van enige bezeenderivaten in de gas
fase".
Naast zeven scheikundige stellin
gen luiden de laatste drie stellingen:
Zowel het V.W.O. als het (open ge-
dccite van het) HAVO examen schei
kunde lijkt de laatste jaren steeds
moer op een algemene intelligentie-
lest dan op een eindexamen schei
kunde.
Slecht horende en spraakgebrekki-
ge kinderen die op de voor hen geëi
gende wijze voortgezet onderwijs
willen volgen worden op het moment
dat zij een diploma willen behalen
extra gehandicapt.
De laatste stelling: De associaties
die gelegd worden bij het wonen in
Goor en Lekkerkerk, dienen vanaf
heden omgekeerd tw worden.
Opleiding
Drs. Vonk behaalde in Rotterdam
het diploma Gymnasium B, aan het
St. Franciscus kollege. Begin 1968
werd een begin gemaakt met de stu
die scheikunde aan de Rijks Univer
siteit te Leiden, waar op 1 oktober
1971 kandidaatsexamen S2 werd af
gelegd. Het doctoraal examen met
als hoofdvak organische chemie, als
bijvak informatica en als derde rich
ting radiochemie werd op 1 februari
1974 afgelegd.
Drs. Vonk is leraar aan verschillen
de middelbare scholen te Rotterdam
en sinds februari 1974 ook vakleraar
scheikunde aan de P. J. Evertse
school voor gehoorgestoorde en
spraakgebrekkige kinderen, die deel
uit maakt van de koninklijke Am-
mam Stichting te Rotterdam.
