Boek schetst
een boeiend beeld
van historie
van slot Haamstede
Met zevenmijlslaarzen door de jaarkring
van 1966
„Kleine geschiedenissen
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Donderdag 30 december 1970 Nr. 22022
WESTERSCHOUWEN - In liet lipek „kleine gesrhie-
denissen van Grote kastelen", van Helina Wolf-Gatz,
lierinnert de schrijfster aan de laatste onivangrijke
restauratie van liet slot lfaainstede, toen sporen van
bewoning werden gevonden uit de tijd van de Romei
nen en uit die van de Noormannen.
Het moet een wilde tijd zp geweest; in de weiden graasde het vee, maar
in de rietlanden verscholen zich booswichten en vervolgden.
Niet anders moet het - volgens de schrijfster - geweest zfjn ten tijde van
Witte van Haamstede, aan wie het slot zijn legendarische klank onleent.
Voordat deze Witte zich echter
naar zijn bezitting ging noemen, was
er al sprake van twee verschillende
geslachten van Haamstede. Zo werd
de vierkante donjon van het slot
waarschijnlijk gebouwd door Jan
van Haamstede, kinderloos gebleven
kleinzoon van Costyn van Zierikzee.
Deze Costyn ruilde in 1223 met
Graaf Floris V zijn goederen te Zie
rikzee voor duingronden, weiden en
rietlanden in het westen van Schou
wen en stichtte daar het eerste slot
Moermond. Costyns andere klein
zoon, Jan van Renesse, kwam in
konflikt met graaf Jan I. Moermond
werd belegerd en verwoest en de
goederen werden verbeurd ver
klaard. Zodoende kwamen Haamste
de en Renesse ter beschikking om
aan Witte in leen te geven.
Jan van Haamstede
Voor het slot Haamstede was Wit
te van belang, omdat hij de stamva
der van het zgn. derde geslacht van
Haamstede is geweest, dat tot 1454
op het kasteel heeft gewoond. De
(13e) eeuwse donjon (met de
ridderzaal) zal bewoond zijn ge
weest door Jan van Haamstede en
zijn echtgenote Agnes van der Sluis,
met hun drie zonen. Witte van
Haamstede stierf in 1321 en werd
opgevolgd door zijn oudste zoon
Floris; de tweede zoon Arend werd
heer van Moermond.
In die tjjd werd Haamstede ver
heven tot baanderhecrhjkhcid. De
baanderheren hadden typische rech
ten, die hun leven vergemakkelijk
ten.
Maar het waren ook grote vech
tersbazen en „die van Haamstede
verdedigden hun Zeeuwse grond aan
de zijde van de Hoeken als leeu
wen". Bij Brouwershaven werd een
fatale slag geleverd, met Philips van
Bourgondic als overwinnaar, die
heer cn meester werd in Zeeland,
met uitzondering van Zierikzee, dat
eerst gewapenderhand moest zwich
ten.
Voor de Vierschaar
De heren van Haamstede stonden
uiteraard niet erg in de gunst van
hertog Philips. Floris van Haamste
de werd voor de Vierschaar van
Zierikzee gedaagd. Zijn goederen
werden verbeurd verklaard en hij
werd zelfs verbannen. Het baander
heerschap van Haamstede (1474)
kwam in handen van een gunsteling
van de hertog, Lodewijk. heer van
Gruuthuse. In 1463 was Lodewijk
van Gruuthuse reeds stadhouder van
Holland.
HU Hef - naar men aanneemt -
naast dc donjon een groot kasteel
houwen, waarvan de. resten - gelijk
bekend, bü de omvangrykc restau
ratic, destyds zijn teruggevonden.
Het kasteel brandde af in 1525,
tijdens feestelijkheden ter gelegen
heid van het feit dat Karei V de slag
bij Pa via had gewonnen.
De baamlerheerlijklieid
Van het slot bleef een ruïne over.
Het duurde tot 1591 voordatCatha-
rina van Gruuthuse (gehuwd met
graaf van Saint Amours) de baan
derheerlij kheid verkocht aan de
zwagers Johan Anthonisse de Jonge
en Joost Ewoudse Teclinck. die bei
den burgemeester van Zierikzee zijn
geworden.
Teelinck was een dapper man,
want hij bracht met gevaar van
eigen leven korrespondentie over
naar de prins van Oranje, dwars
door dc linies bij het beleg van Zie
rikzee. Hij deed ook veel voor de
polders en dijken van Schouwen.
Zijn jongste zoon Willem stond als
predikant te Haamstede/Burgh. Hij
was gepromoveerd aan de universi
teit te Poitiers en had in Engeland
gestudeerd. Het is tevens de geleerd
ste predikant, die beide dorpen ooit
hebben gehad. De bevolking in die
tijd werd omschreven als „ongebon
den".
De herbouw
In 161)8 ging de baanderheerlijk-
heid over in handen van Jacobus
Eyndius, een dichter en geleerde die
slot Haamstede weer opbouwde. Hij
huwde met Clara van Raephorst en
liet een totaal nieuw slot ontwer
pen. Twee torens werden aan de oude
woontoren gebouwd en een poortge
bouw moest de brug daarmee ver
binden. De kantelen, die een deko-
ralieve indruk maken, zijn niet ver
geten.
Jacob van den Eynde liet geen
kinderen na. Zijn weduwe her
trouwde met Jaepb de Witte uit een
Zierikzeese regentenfamilie. Agatha
kreeg evenmin kinderen en liet haar
neef, Philip Jacob van Boetzelaer,
erven.
Weer een Witle
Deze verkocht echter zijn erfenis
aan mr. Jacob de Witte, weer een
burgemeester .van Zierikzee, die er
echter niet veel genoegen aan be
leefde, want in datzelfde jaar (1679)
overleed hij. Bekend is dat zijn we
duwe met veel zorg het kasteel liet.
onderhouden en vernieuwen. Hun
dochter Helena bracht door haar hu
welijk met mr. Iman Mogge, slot
Haamstede in het geslacht Mogge.
Het werd in die jaren gemoderni
seerd tot een achttiende eeuws bui
tenverblijf.
Er kwam nameiyk een nieuwe
vleugel aan de westzijde met een
mooie, lange gang. Daarbij nog een
zaal cn twee kleinere kamers.
Wist u het nog?
SCHOUWEN-DUIVELAND, december - Voor een pe
riode van tien jaar in de kpntemporaine geschiedenis
geldt nog altijd dè 'tweeledige reaktie: is dat alweer
tien jaar geleden of is dat nog maar tien jaar geleden?
Tien jaar geledendat was 1966. We leven snel,
wat was er toen aan de band?
Ons jaar 1966 Avas druk genoeg, maar we kunnen cr hier maar enkele feiten
uit memoreren, bij wijze van geheugensteuntjes. In ieder geval was januari
erg koud. Overal waren de psbancn open en er kwam ook \rolop sneeuw.
De toenmalige kommissaris dei-
koningin mr. J. van Aartsen opende
in februari de nieuwe sociale werk
plaats aan het industrieterrein. De
Kon. Zeelandia ruimde een oude
schoorsteen op en ook de stoomfluit,
.maar die kwam terug, tot genoegen
van het publiek. Het stedelijk gas
bedrijf ging in handen over van de
ZEGAM.
Westerschouwen werd door een
ramp getroffen; de stranden
werden vervuild met teer. Dat kost
te heel wat vogels het leven en geld
om de rommel op te ruimen.
Nat en koud
Het voorjaar van 1966 was nat en
koud en bleek voorbode van een.
slechte zomer. Er viel - zelfs nog
sneeuw op de pas geplante pootaard-
appelen.
In mei .werd de landdag van dis-
trikl 160 van Rotary International te
Zierikzee: gehouden. De molen „Dc
Lely" te Eikerzee bestond 100 jaar.
In juni werd het buitencentrum
„Mr. de Roos"-huis te Noordgouwe
geopend.
In het C.T.V.-gebouw vond dc
Visto '66 plaats. Burgemeester D. W.
Kastelein deed zyn intrede te Zie
rikzee. De gerestaureerde kerk van
Noorchvelle werd opgeleverd.
Zorgen waren er om het behoud
van het Visdicfje en de Grote Stern
in de Westhoek. Zierikzee vierde in
Alleen het poortgebouw van van
den Eynde werd - uitgezonderd
de poort - afgebroken.
De MoggeV
.augustus een .druipnatmosselfeest.
De veetelers introduceerden het
Yersey-vee. Augustus was een bar
slechte maand en' duizenden toeris
ten kozen het hazepad. De.Westhoek
won met de wagen „Circus" de
'dorpsprijs in het kruitkorso en-Zie
rikzee zwoegde aan zijn zwaaikom-
projekt.
Te Brouwershaven kwam de mo-
leri „De Haan" uit handen van de
restaurateurs. Een gemeentelijke de
legatie uit Zierikzee. bracht een
bezoek'aan Hatfield (E.).
Bpnkers weg
Een kustvaarder voer tegen .de
Oosterscheldebrug cn in de duinen
verdwenen de laatste bunkers, tries
te herinneringen aan de oorlogstijd.
Eerder vleide de huishoudschool
„Prinses Juliana" het 40-jarige be
staan. Kerkwerve kreeg een nieuwe
(Chr. Ger.) kerk. Bij elkaar, zo maar
wat feitjes uit 1966. Wist u het nog
allemaal?
Nog enige generaties Mogge volg
den op Haamstede, bijna allen gepa
renteerd aan het Amsterdamse re
gentenpatriciaat. Suzanna Cornelis
Mogge, de laatste van het Schouwse
geslacht, trouwde aan het eind van
de achttiende eeuw met Henric
Muilman. In hun zoon Willem (1778-
1849), die vooral in zijn kinderjaren
de zomers vaak op Haamstede door
bracht, vinden we de twee namen,
Mogge Muilman, voor het eerst ver
enigd. Deze Willem werd later een
beroemd Duits Shakespeare-vertaler
en medewerker aan een tijdschrift
van Schiller. Toch bleef hij koop
manszoon en werd opgenomen in de
direktie van de Nederlandse Bank.
De betreffende familie had een schat
aan schilderijen, die ten onrechte
onder de naam „Collectie van de
Poll" in het Rijksmuseum zijn te
recht gekomen. Het had eigenlijk de
„Collectie Mogge-Muilman" moeten
zijn.
„Mogge-Mie"
In juni werd de gerestaureerde kerk van Noordwelle in gebruik genomen.
De toenmalige president-kerkvoogd dc heer M. C. Moermond aan het moord
in de overvolle kerk.
In de persoon van de heer D.
grmeester.
W. Kastelein kreeg Zierikzee een nieuwe bur-
(Foto's: 2fe rik zee sc he Nieuwsbode)
Hoofdpersoon in dc geschiedenis
Vond deze „vergissing" is „Mogge-
Mie", één der dochters van mr. Wil
lem Mogge Muilman. „Mogge-Mie"
kwam jammerlijk om het leven en
verwacht mag worden dat de juris
ten een flinke prijs voor Haamstede
zullen hebben bedongen, want er
waren vier Zierikzeese notabelen,
die tesamen "liet buitenverblijf koch
ten. Eén van deze was de notaris mr.
Cornelis van der Lek de Clerq, van
wie de erfgenamen in de vrouwelij-
ke-lijn (de mannelijke is uitgestor
ven), sinds 1955 verenigd zijn in de
N.V. Landgoed Slot Haamstede.
De restauratie
Wat dc recente historie betreft,
wordt in het boek herinnerd aan de
Duitse bezetting in de oorlogsjaren,
die schade tot gevolg had.
In 1963 werd de restauratie Ier
hand genomen, -die tien jaar in be
slag nam en - gelijk bekend - uiterst
waardevol werd uitgevoerd onder
archilekluur van architckt M. J. J.
van Bcvercn. Belangrijk punt hierbij
was het tevoorschijn komen van
de ridderzaal in de woontoren,
waarvan de oorspronkelijke slaat
achter metselwerk en ingebouwde
kamers verborgen was. De slotpoort
draagt de rode leeuw van Haam-
stede in d" gevels leen. met aan
weerszijden een zwaard, dat vastge
houden wordt door een geharnaste
hand. Om het zwaard kronkelt bo
vendien een lang. Zwaarden en
slangen behoren tol het wapen \ran
Jacob van den Eynde. die dc poort
oorspronkelijk heeft laten bouwen.
Dc schrpfster: „het geboomte geeft
aan het avooiigedeelte een mooie om
lijsting. de torens verheffen zich sta
tig cn dc kantelen hoven dc wydc
poort wekken gedachten op aan da
verend hoefgetrappel of aan een ka
ros met een minzaam groetende
edel vroiiAv".
