zuivelland
Betekenis van het Spaans beleg
van Zierikzee in 1575-1576
halfboter
Burgemeester H. P. Everwijn
Ridder Orde van Oranje Nassau
Tinoccfuo
Verton's Schoenen
KOOPJES HALEN
„WIC0"
Vergadering
Stad en Lande
te Zierikzee
STREEKNIEUWS
KIJKJE IN DE HISTORIE VAN
(GERESTAUREERDE) MOLEN
VAN HAAMSTEDE
Vergadering- „Stad en Lande
„Herfst" op
Hoge Veluwe
Rekord lentevorst
de
nieuwe
lijn in
vroomboterJ
4
dj
ZIERIKZEE, 27-4. „De betekenis van het Spaanse be
leg van Zierikzee, heeft weinig recht gekregen van cle
historici, terwijl er toch zeer merkwaardige en mar
kante dingen zijn gebeurd, die voor geheel ons land
van betekenis zijn".
Aan het woord jhr mr M. VV. C. dc Jonge op de dinsdag gehouden vergade
ring van „Stad en Lande", in het kader van zijn kauserie: „Het beleg van
Zierikzee 1575/76. Mr. De Jonge poneerde de stelling, dat het uitputtend beleg
van Zierikzee heeft bijgedragen aan de ineenstorting van het Spaanse mili
taire apparaat, dat toenmaals het sterkste ter wereld was. Voor Zierikzee
begon het allemaal drie jaar na 1 pril 1572.
De globale militaire situatie was
aldus: Delft was in handen van de
prins; Holland en Zeeland met uit
zondering van Haarlem. Sehouwen-
Duiveland was in handen van de
Geuzen. De slag bij Mook vond
plaats en de prins wachtte af wat
de volgende zet van Don Requesens
zou zijn.
Het was een lijdelijk afwachten,
want de prins zat zonder geld. De
Spaanse landvoogd trouwens ook,
want hij kreeg niet wat hij wenste.
Spanje kon maar niet begrijpen
dat er geen gelden meer uit de Ne
derlanden kwamen, maar feit was
dat de handel hier al drie jaar stil
lag. Werkloosheid en armoede wa
ren de gevolgen.
SANDALEN,
je voeten genieten
er héél de zomer van!
In onverwoestbaar
Ga ze nu passen bij
Havenplein 13 - Zierikzee
Telefoon (01110) 2488
Afscheid
ir C. S. Knottnerus
UTRECHT. 28-4. Ir. C. S. Knottne
rus is bij bevordering benoemd tot
commandeur in de Orde van Oranje-
Nassau. De bij die onderscheiding
behorende versierselen zijn hem
woensdagmiddag in Utrecht uitge
reikt door minister A. van der Stee
van landbouw en visserij. Ir. Knott
nerus nam in een door het Land
bouwschap en het Koninklijk Neder
lands Landbouwcomité K.N.L.C.
belegde bijeenkomst, die werd bijge
woond door zeer vele funktionaris-
sen uit de Nederlandse landbouw-
wereld en landbouwattaché's van
andere landen, afscheid van zijn
verschillende funkties in de land
bouw.
UTRECHT, 28-4. In het nationaal
park de Hoge Veluwe is het zo droog,
dat de blaadjes van de bomen ver
dorren. Deze herfstaanblik geldt
vooral 50 hectare bosaanplant, die
door gebrek aan water als gevolg
van het extreem droge weer van de
laatste weken wordt bedreigd. Twee
maanden lang is een ploeg bosar-
beiders met plant machines in de
weer geweest om 150.000 bomen de
grond in te krijgen.
IrA. Langenbach, liet hoofd bos-
en wildbeheer van de Hoge Veluwe.
constateert dat het grote sterven is
begonnen. ,.AI zou het oranjezonne
tje op 30 april achter regenwolken
verdwijnen, het zon ons niet helpen.
Alleen een dagenlange regenval kan
nog iets van de jonge aanplant veilig
stellen:o zegt liij.
Oöste rsche Ide
Requesens begeerde de Ooster
scheid e en de Zuiderzee vrij te krij
gen, maar door de nood gedwongen
kwamen beide partijen aan de on
derhandelingstafel te Breda. Dal
was in het voorjaar van 1575, maar
begin juli werden deze vredesbe
sprekingen al afgebroken.
Intussen werden te Gent en Brug
ge koortsachtig Spaanse oorlogs
schepen gebouwd, uitgerust met ge
schut en munitie, duidelijk met de
bedoeling de Oosterschelde en de
Zuiderzee te belagen. Requesens
moest echter noodgedwongen zien
de Geuzen over land te bereiken' en
zo viel het oog op Zierikzee.
Er werden drie militaire operaties
voorbereid: een hoofdaanval rich
ting Zierikzee. een ncvenaanval op
Enhuizen en een afleidingsmanoeu
vre.
Zierikzeese heren in do omgeving
van Requesens (een soort handlan
gers dus Red.), maakten hem attent
op de mogelijkheid het Zijpe te
doorwaden van Sint Philipsland uit.
Het Zijpe was toen aanmerkelijk
breder dan nu, maar veel ondieper.
Twee aklies
Intussen mislukte de vermelde
nevenaktie en de afleidingsma
noeuvre bleek gericht op: Woerden,
Oudewater, Schoonhoven en Krim
pen a/d Lek. Berichten bereikten
daarna de prins over grote Spaanse
concentraties in de omgeving van
Breda. Prompt ontstond voor hem
een miLitair dilemma, dat hij door
brak door het stationeren van zijn
vloot le Ooltgensplaat.
Tc Zierikzee stelde h(j gouver
neur Van Dorp aan, een wel krach
tige man, die echter gekonfronteerd
werd met een verdeegd stadsbe
stuur; dc helft was koningsgezind,
d.w.z. Spaans.
Men voelde niet voor de Water
geuzen. Toch nam Van Dorp goede
maatregelen. De wallen werden
versterkt, "geschut werd geplaatst
aan het Havenhoofd (toen aan het
begin van- de Gouwe), het fort Bom-
menede werd versterkt, in Duive-
land werden schansen opgericht, de
kerkklokken werden gevorderd om
er geschut van te gieten; grote som
men geld werden uitgegeven. Merk
waardig dat Holland de noodzaak
Zeeland te helpen helemaal niet in
zag. Spaanse schepeh werden ge
stationeerd te Tholen en St.. Maar
tensdijk en van Philipsland uit
werden verkenningen gedaan in
het Düivelandse.
Spaanse macht
Voor Schouwen-Duiveland brach
ten de Spanjaarden op de been: 45
vendels (een vendel is 150 man en
vergelijkbaar met een moderne
kompagnie), t.w. 15 Spaanse, 15-
Duitse en 15 Waalse vendels. Hel
bevel berustte bij Mondragon. een
beschaafd', ridderlijk, godsdienstig
man, die gevierd was bij zijn sol
daten.
Zijpe-tocht
De overtocht door het Zijpe werd
gemaakt in de nacht van 28 29 sep
tember 1575, bij laag tij en nieuwe
maan. Tevoren had Requesens de
troepen toegesproken. De soldaten
ontkleedden zich en kregen een zak
mee met noodrantsoenen voor twee
dagen en 2 pond kruit. Om 11 uur
's avonds werd gestart; de af te leg
gen afstand bedroeg 4 km. De Wa
tergeuzen te Zijpe werden volledig
verrast, hetgeen verwonderlijk is.
De Geuzen te water konden door
het lage tü moeilijk dichterbij ko
men; later ging dat beter. De Geu
zen vielen aan; het aantal Spaanse
slachtoffers bedroeg 100 cn 200 ge
wonden.
Op de Düivelandse dijk ontstond
onder de Geuzen grote verwarring.
De Spanjaarden konden een brug-
gehoofd vormen, bezet door Spaanse
en Duitse troepen, later gevolgd
door de Waalse vendels.
De overtocht dient als een ge
durfde militaire handeling te wor
den aangemerkt. Na verovering van
Duiveland ging het °P Zierikzee
aan. Negen vendels trokken van het
Dijkwater, maar Van Dorp was wel
zo verstandig de dijkwatersluizen te
openen, zodat er een beperkte, ge
richte inundatie rond Zierikzee ont
stond, die voor de Spanjaarden een
gericht beleg noodzakelijk maakte.
Advertentie
BIJ
(Vervolg van pag. 1)
Niet zo bekend (maar wél waar) is
dat ook voor herstel van stoephek
ken subsidie kan worden verkregen.
De subsidie van Stad en Lande hier
voor bedraagt maximaal f 150. Mo
numentenzorg stelde f2000 be
schikbaar.
Het restauratiefonds en het Kel
dermansfonds zullen gaan samen
vallen.
Financiën
De rekening per 31 december sluit
in ontvangsten en uitgaven met een
bedrag van f 7.755,59: ,bet restaura
tiefonds met- f 3.991,51; de begroting
1976 met f 5900. De kaskommissie
bracht een schriftelijk gunstig ver
slag uit, waarna de penningmeeste-
resse mevrouw M. E. Jansen-Glas,
onder dankzegging werd gedechar
geerd. In de vakature J. W. Kapelle
werd voorzien door benoeming van
de heer Van der Cingel (kaskommis
sie). In het bestuur werden herko
zen: mevrouw Jansen-Glas. de heer
J. L. Braber, mr. W. P. Martens en
nieuw gekozen de heren J. A. A.
Fransen van de Putte te Serooskerke
en P. Jonker te Zierikzee. Laatstge
noemde ais tweede sekfetaris.
De voorzitter hoopte op een goede,
harmonische samenwerking in de
toekomst.
Reis naar Gent
Mevr. Jansen-Glas gaf opening
van zaken over de op 12 of 19 juni
te houden exkursie naar Gent. Een
bezoek zal worden gebracht aan de
St. Baafs-abdij en een nonnen
klooster, waarin een bijzondere
trap. Verder wordt een wandeling
gemaakt naar het Oude Steen en
enkele dorpjes in de omgeving. Mo
gelijk'ook een bezoek aan de Pacifi-
katiezaal te Gent.
De rondvraag
Bij de rondvraag werd geïnfor
meerd naar de ondersteuning van
een bezwaarschrift tegen het Wil-
ma-projekt te Bruinisse. Na een in
het ongelijk stellen door G.S. is be-
"roep aangetekend bij de Kroon,
maar daar is nog geen antwoord op
ontvangen.
Burgemeester Th. H, de Meester
gaf hierna een opsomming van ver
schillende zaken, die te Zierikzee
spelen.
Hisloricerciide bon w
Teer punt blijkt de begeerde his-
toricerende bouw in het Haven
kwartier. waartegen van overheids
wege zekere bedenkingen zouden
zijn gerezen. Moeilijkheid blijkt in
de praktijk ook, dat er voor typisch
aangepaste bouw, maar weinig ar-
ehitckten zijn.
Op Koninginnedag zullen dc eer
ste historische (lantaarns aan het
Havenpark worden ontstoken. La
ter komen er ook lantaarns rond het
llavrnplcin. Dc „feestverlichting" in
sommige straten zal worden vervan
gen door wandarniaturcn.
Een ander punt gold dc afwijkende
steensoorten en dito kleuren bij
verschillende - doorgaans door par-
tikuliercn uitgcVoe.-de - restaura
ties (z.g.n. ge-Sandiloinde raam- cn
deurpartijen). Dit werd als erg uit
de toon vallend ervaren. In het kol
lege van b. cn w. zal hierover wor
den gesproken. IJssclstcen - indien
enigszins betaalbaar - cn de kleuren
wit cn slandgroon moeten favoriet
blijven voor Zierikzee. Dc djrektcur
P VV. lichtte loc dat het in de prak
tijk vaak gaaf om het zoeken nam
een aanvaardbaar kompromis.
OOSTEKLAND
De Sakor-kollekte
De SAKOR-kullekte. die hier ter
plaatse gehouden werd onder leiding
van mevrouw D. Sluij-ter Heide,
door Ria Bouwman, Ida Dooge, Els
van der Have, Marjan van 't Hoff,
Jannie en Paula de Later en Wim
Stuij, bracht op de som van 1' 248,11).
Een dankwoord aan hen die dit nut
tige werk weer gedenken wilden
met een gift, dc leiding en de kol-
lektantcn is zeker niet misplaatst.
Brandweer-geslaagden
Van de manschappen van de vrij
willige brandweer van Duiveland,
commandant de heer L. Isla, die hier
ter plaatse gestationeerd is. slaagden
dinsdag 27 april j.l. een viertal te
Zierikzee voor het diploma Brand
wacht 2de klasse. Het zijn de leden
van de brandweer: de heren Koos
van der Have Johz.. Henk de Jong.
Henk van der Maas Cz. en Leo Stou
ten Mz.
BRUINISSE
Ere-medaille in goud
voor wethouder W. van Gilst
In de woning van betrokkene te
Zijpe, heeft burgemeester T. C. Hek
man heden (donderdag)-morgen de
gouden ere-medaille. behorende bij
de Orde van Oranje Nassau, uitge
reikt aan wethouder W. van Gilst te
Bruinisse. De burgemeester spelde
de wethouder de versierselen op de
jas, in aanwezigheid o.m. van dc he
ren. ir. H. Verwey van de Rijkswa
terstaat en de vertegenwoordiger
van hel hoofdbestuur N.C.B.O. de
heer P. Nieuwenhuijz.cn. Wethouder
Van Gilst heeft tot nu 25 jaar deel
uitgemaakt van het gemeentebestuur
van Bruinisse, waarvan 20 jaar als
wethouder.
Eerder houten molen
Een overlevering spreekt van de
standplaats van deze „Olymolen" op
het weitje in het Slotbos direct oos
telijk van de Molenweg.
Twee molens?
Misschien hebben er hier ooit twee
molens in eikaars nabijheid gestaan,
maar dit moet dan voor 1540 zijn ge
weest. In 1540 staat er n.I. één mo
len getekend noordelijk van Haam
stede aan dc Hoge Zoom en zelfs
geen enkele ten westen van het dorp.
Mogelijk werd na het verdwijnen
van deze 1600 een korenmolen ge
bouwd aan de tegenwoordige
Burghseweg waarvan in een adver
tentie in de Zierikzeesche Nieuws
bode van 20 december 1847 als volgt
gewag wordt gemaakt.
„Uil. clr hand Ir koop"
„Door het bouwen van een nieuwe
stenen wind-koren-molen, wordt uit
HAAMSTEDE, 29-4. Kwart over
elf heden (dondcrdag)morgcn: bur
gemeester II. P. Everwijn van Wcs-
tcrschouwen werd geconfronteerd
met een grote verrassing op deze dag
voor koninginnnedag. Op dat tijdstip
arriveerde namelijk in het gemeente
huis de commissaris der Koningin in
Zeeland dr. C. Bocrtein en werd bur
gemeester Everwijn een hoge ko
ninklijke onderscheiding verleend:
het Ridderschap in de Orde van
Oranje Nassau.
..Dit overvalt me zo. dat ik wer
kelijk niet weet wat te zeggen", al
dus de heer Everwijn. Niettemin liet
de heer Everwijn geen twijfel be
slaan aan zijn mening dal hij cle ho
ge onderscheiding niet alle c n had
verdiend. ..Als we al van verdienen
mogen spreken, dan wil ik ér toch
uitdrukkelijk op wijzen--dat ik slechts
geprobeerd hel) om samen-met-un-
deren een aantal problemen - het
doel van mijn ambt - te verwezenlij
ken", aldus de heer Everwijn.
Wethouder M. Steur verwelkom
de alle aanwezigen op deze onver
wacht feestelijke bijeenkomst op de
ze mooie morgen.
Commissaris Boertien vond het
één van de hoogtepunten in zijn
ambtsuitoefening iets te mogen zeg
gen tegen Hendrik Pieter Everwijn.
„U bent al heel wat jaartjes burge
meester van Westerschouwen, nadat
u diep uit Zeeuws-Vlaanderen bent
gekomen. Ik vind het ook bijzonder
prettig om muzikale mensén te ont
moeten cn u leidde jarenlang ec-n
zangkoor", aldus dr. Boertien, die
verder een indruk gaf van de-enorme
expansie van dé gemeente West er-
schouwen. „Burgemeester Everwijn
heeft hierbij met bekwame hand ge-
regeerd; hij is zelfs de enige in 't
land die soms peren bij opbod ver
koopt", aldus, de Commissaris. Hij
gaf uiting aan zijn grote waardernig
voro burgemeester Ever wijn, waarna
hij hem namens H.M. de Koningin de
versierselen behorend bij het Rid
derschap opspèldde.
de hand te koop aangeboden den op
stal van een houten gedeeltelijk met
riet gedekt zijnde, een achtkant,
dienstig tot verplaatsing hetzij voor
koren of watermolen; reflederenden
vervoege zich bij A Gast koornmo-
lenaar te Haamstede". Gast woonde
in liet 18e eeuwse Moolhuis (de oude
boerenleenbank), waar niet alleen
zijn voorgangers maar zijn latere
collega's verbleven. Op 17e eeuwse
kaarten cn gravures van Haamstede
kan men de korenmolep terug vin
den. duidelijk zuidelijk van de
Burghseweg en schuin tegenover dc
Meestoot (nu Saman en Steviger).
Namen
De namen van dc achttiende
eeuwse molenaars zijn moeilijk te
achterhalen maar na de Franse tijd
wordt het eenvoudiger. We vinden
na 1 december 1812 een molenaar
mei dc merkwaardige achternaam
Pekop de Haas.
Jan Pekop de Haas was in 1974 te
Een hartelijke gelukwens sprak
vervolgens wethouder Steur, die me
vrouw Ever wijn een fraai boeket
aanbood. „Burgemeester Evcrwijn is
voortdurend bezig in 't belang cn
voor het welzijn van dc gemeentcna-
rcn. Dat is geen eenvoudige zaak",
aldus de heer Steur.
DE BILT, 29-4. In De Bilt, evenals
in het grootste deel van Nederland
heeft de nacht van woensdag op
donderdag een rekord lage tempera
tuur opgeleverd, :o laat in de lente
gemeten. Dit over een periode vuil
130 jaar. De Bilt noteerde 4.8 gra
den, terwijl de laagste temperatuur
ooit na 20 april gemeten 3,7 gra
den bedroeg op 4 mei 1029. Vlak bo
ven het gras werd op enkele weer
stations in hel noorden, oosten en
midden van het land donderdagmor
gen ongeveer 10 graden als mini
mum gemeten.
„Geef Max de zak"
AMSTERDAM, 29-4. Een groep
reuma-patiënten, afkomstig uit heel
Nederland, vertrek vandaag (donder
dag) van het vliegveld Soesterberg
naar Bad Gastein in Oostenrijk, om
daar een reumakuur met thermal-
en stolien-baden van drie weken te
onder aan.
Een aantal van hen wordt hiertoe
in staat gesteld dank zij de opbrengst
van de actie van Max Tailleur „Geef
Max de zak". Andere - die daartoe
in staat zijn - bekostigen de reis zelf.
Goes geboren en afkomstig uit Zie
rikzee. Na het overlijden in 1829 van
zijn Haamsteedse vrouw Joppa Ge-
leijnse vertrekt Pekop de Haas naar
elders. Bijzonder is dal alleen de
jongste van de zes kinderen de bij
voeging Pekop meekreeg. Dat zou
betekenen dat Pekop als voornaam
is bedoeld, wat echter niet uit hel
bevolkingsregister blijkt. Joppa Ge-
leijnse kan de dochter van de vorige
molenaar zijn geweest, want ook tel
gen uit molenaars geslachten huw
den dikwijls met elkaar.
Adriaan Gast werd de volgende
molenaar. Hij was in 1808 te Renes-
seg eboren, maar zijn laatste woon
plaats was Stavenisse. Uit zijn hu
welijk met Maria Johanna Vis wer
den vier dochters en drie zoons ge
boren. Hij was in 1847 de opdracht
gever voor de bouw van de huidige
molen.
Sleen
Een steen boven de molendeur met
een foutieve voorletter in het op
schrift herinnert hier aan. Naar
schatting moest hiervoor een half
miljoen stenen worden vermetseld.
Hoeveel mensen er aan gewerkt lieb-
ben van augustus tot half november
1847 zou te berekenen zijn. want
toen moet het metselwerk zo goed
als gereed zijn geweest. Ook uit de
advertentie van 20 december d.a.v.
bleek dat de nieuwe molen klaar
was. Men moet zich realiseren dat
de winter vanouds de drukste ti.id
was voor molenaar en molen. Gast
overleed op 41-jarige leeftijd, nau
welijks twee jaar na hel gereed ko
men van „De Graanhalm". Zijn jon
ge weduwe huwde molenaar Jan
Cornells van Rhee van Dreischor die
na zijn komst in 1853 hier tien jaar
hel beheer voerde.
De oudste van dc drie zoons van
A. Gast. M. Vis cn Lieven Stoffel
Gast (ze hadden ook nog vier doch
ters) kwam in 1863 „op" de molen.
Van Wissekerke bracht hij zijn
vrouw Maria Verborst naar Haam
stede. Voordat ze in 1888 naar Mid
delburg vertrokken, kregen ze vier
dochters cn vier zoons.
Inwonend personeel
Vele molenaars hadden inwonend
personeel, zo was er van 1830 tot
1832 een zekere Frederik Grim mo
lenaarsknecht bij Gast. In onze tijd
was dat als laatste Janus Zijta die
niet minder dan 44 jaar knecht bij
\V. D. Dijkman was. Het duo vorm
de samen met het bejaarde paard
Max en de moolkar een bekend ge
geven in de Westhoek. Als opvolger
van Gast kwam in 1888 Hendrik Ge
luk van Noordgouwe. die tot 1901 de
molen bediende. Hij was gehuwd
met Johanna Smallegangc cn kreeg
drie zoons. Alvorens in 1921 M. Dijk
man ten tonele verscheen en de mo
len een grondige opknapbeurt gaf
werkte Adriaan Blom twintig jaar
met wind in de zeilen. Hij was te
vens dc kassier van de in opkomst
zijnde boerenleenbank. Deze laatste
functie werd door zijn zoon voort
gezet.
Op een foto uil 1922 zien wc „dc
Graanhalm" achter dc tramlijn cn
het toen nog onbebouwde land aan
de Burghseweg.
W. P. d. V.
KINSJASA. De Verenigde Staten
zullen Zaire op korte termijn finan
ciële steun verlenen. Vijf miljoen
dollar is bestemd voor dc aankoop
van Amerikaanse katoen. Daarvoor
was al 23 miljoen dollar beschik
baar gesteld voor de aankoop van
rijst.
Half zo vet als
roomboter.
Voor tafelgebruik.
j Ir» handige kuipjes.
1 Smeerzachl uit de
koelkast.
Nemen we een kijk je in de geschiedenis van de Haam-
steedse molen, dan blijkt dat vóór de stichting in 1817
van de huidige molen, er een houten molen bestond
ongeveer op de plaats w aar in 1921 hel woonhuis van
W. D. Dijkman verrees.
In 1783 wordt dc Burghseweg aangeduid als Haamsteedse Moolwcg cn dc
tegenwoordige Molenweg als „Olymolemvekkcn". Men schreef toen „Het
Olymolcnwekkcn begint aan de Haamsteedse Moolweg regl over dc koorn-
molen van Haamstede en eindigt op de noordwesthoek van den tempel aan
de duynkant (bij dc tempelput).
