vanURK
Nog eens de historie
van de oude stad Zierikzee
bouwt kas
Oosterlandse zaak
voor snijbloemen
STREEKNIEUWS
ZIEK 1KZEESCIIE NIEUWSBODE Dinsdag 9 september 1975 Nr. 21756
Roch'ëfort en vervolgens Jane Peule,
die er een bordeel hield. Toen Jane,
die regelmatig met enige meisjes in
een rijtuig naar Brouwershaven
reed, wanneer daar schepen waren
afgemonsterd, het pand in 1874 ver
liet, werd het als pakhuis in gebruik
genomen.
Evenals elders heeft het ook hier
lang geduurd voordat de burgerij
weer liefde toonde voor haar stads-
schoon. Als excuus kan gelden, dat
Zierikzee een verarmd stadsbeeld
had gekregen en dat niet alleen het
geld voor herstel ontbrak, maar ook
de lieden die voer dat herstel kon
den pleiten.
De eigenaar van het pand Haven
plein 19 gaf in 1867 een frappant
staaltje van opzettelijk verminking
van een huis. Hij draalde niet de
de voorgevel te verkopen. Het woon
huis had niet een gewone gemetsel
de gèvel, maar een fraaie zandste
nen in laat-gotische stijl.
Met enige fantasie zou men de
zeer verwaarloosde gevel van het zo
genaamde „Tempclierenhuis" in de
Meelstraat (Poststraat 2) als kopie
daarvan kunnen zien. Het zandsteen
van het pand Havenplein 19 werd
met vlugge hand afgebikt en het
puin gebruikt voer het maken van
een grotwerk in de vijver van het
buiten „Welgelegen" te Schudde-
bcurs.
Advertentie
j
Europa's grootste import- en
ca^>ui Mpcuianai H vlcugols en piano s«
Instrumenten, vervaardigd door 's werelds meest geniale instru
mentbouwers. Keus uit meer dan 150 modellen en uitvoeringen,
alle direct uit voorraad leverbaar, leder instrument met 5 jaar
volledige garantie. Van Urk, sinds 1898: Uw waarborg voor een
veilige koop en service. Stemmen en onderhoud in geheel Neder
land.
PIANO'S
Cherny
waarde 3600.-, nu
Irmbach
waarde 5100.-, nu
Rich.Weber
waarde 6350.-, nu
Tchaika
waarde 6500.-, nu
Bechner
waarde 6900.-, nu
2345.
3695.
4495.
4695.
4695.
VLEUGELS
Bechner
waarde 14.900.-, nu 9995.-
Estonia
waarde 25.400.-, nu 18.900.-
Steinway vanaf 22.4 50.-
Rechtstreeks van importeur.
J. van Urk, Westersingel 42
Rotterdam, Tel. (010) 363500.
m Dagelijks van 9 tot 17.30 uur,
Vrijdags koopavond van 19 tot 21 uur.
BURGII HAAMSTEDE
Fraaie opbrengst
kollekte K.W.F.
De le Haamstede/Burgh gehouden
kollekte ten bate van het K.W.F.
(Kankerbestrijding) heeft te Haam
stede opgebracht f 1316,54 en te
Burgh f 848,46; samen f 2165,een
belangrijk hoger bedrag dan vorig
jaar. De kollektrices, maar niet min
der de gulle burgerij komen een
woord van dank zeker toe.
Advertentie
NUTSSPAARBANK..
de ideale gezinsbank
Jeugdsparen
10
premie
RENESSE:
Centrum - woensdag 9.00-11.30
uur.
Veel verloren, veel behouden
Deze spitsvondige formulering was voor het gemeentebestuur sterk genoeg
om „volkomen herstel van dit gevaarte" by het Gouvernement te bepleiten,
hetgeen succes heeft gehad. Reeds in het begin van de 17e eeuw was het
grafelijke hof tegenover de toren afgebroken. Het werd begrensd door de
tegenwoordige Weststraat en Karnemelksvaart. De kerk verbrandde in 1832.
Aan herstel van het gebouw werd niet gedacht. In het oudste stadsdeel ten
westen van de Dam bleef het stadhuis bewaard. Het oudste deel daarvan
diende eerst als vleesmarkthal. Tussen 1550 cn 1554 werd ten oosten van
deze hal een nieuw stadhuis gebouwd.
In 1775 werd de voorgevel van het
gebouw ingrijpend gewijzigd. Eeu
wenlang hing in de toren het wellui
dend klokkenspel uit de gieterij van
Peeter van den Gheyn, dat naar de
Zuidhavenpoorttoren werd overge
bracht. De zuivere klank van dit
carillon moest worden herontdekt
óm de klokken van het gemeente
museum naar de poort over te bren
gen, waar ze bij dag hun stemmen
weer laten horen. De Lutherse kerk
is een rest van het woonhuis c.a.
van de heren van Kleef, dat lang
het stadsbeeld in deze omgeving be
heerste.
Binnen de grote stadsuitleg, die
in het begin van de 14e eeuw in oos
telijke richting tot stand kwam,
vinden we drie stadspoorten, de
kloosterkapel van het voormalige
St. Elisabethsgasthuis (Gasthuis-
kerk) met een koopmansbeurs uit
het midden van de 17e eeuw als
voorstuk, de grafelijke gevangenis
van Zeeland Beoosten-Schelde
(1524/6) en een tot vismarkt ver
bouwd hofje in de St. Domusstraat.
Vergelijken we de verschillende
stadsplattegronden met elkaar dan
zien we dat door de afbraak van de
kloostercomplexen (Wevershoek,
Minderbroederstraat, Slabberswerf,
Lange St. Janstraat, Driekoningen
laan en Karsteil) na de reformatie
open erven in het stadspatroon ont
stonden. In de loop der eeuwen wer
den deze opnieuw bebouwd.
Slechts de kapel van het voor
noemde St. Elisabethsgasthuis bleef
bewaard en werd als kerk ingebruik
genomen (Gasthuiskcrk). Een sieraad
der stad.
Een eenvoudig klokkenspelletje,
dat in de westelijke toren op het
kerkdak heeft gehangen, was vóór
het jaar 1795 reeds eruit gehaald.
Ook werden gesloopt, omdat het
bouwwerk onnodig was geworden
of wegens gevaar voor instorting,
enige stadspoorten, een aantal wal-
molens. het leprozenhuis, de stads
muur enz.
Zeehond gezien
op de Roggeplaat
ZIERIKZEE, 8-9. De Oos- t
terschelde is kennelijk, nog f
niet „gesloten" voor zeehon- t
den. Gedurende het afgelopen t
weekeinde werd nl. door zei- t
Iers uit Zierikzee een zich t
heerlijk in hel zonnetje koes- t
terende zeehond waargeno-
men. Het dier had ligplaats
gekozen op het westelijk ge- f
deelte van de Roggeplaat, f
maar wachtte de komst van
dc zeilers «iet af. Bij de nude- t
ring van het jacht dook de f
zeehond in zee. f
Periode va» welvaart
De 17e en 18e eeuw (tot het laat
ste kwart) was voor de stad een
periode van welvaart. Zierikzee
kreeg zijn patriciaat, dat zijn rijk
dom toonde door de bouw van woon
huizen met indrukwekkende voor
gevels. Aantrekkelijk waren vooral
de beide zijden van de haven en het
plein rond de St. Lievens Minster-
kerk. De woonbuurt der gildebroe-
ders werd begrensd door de tegen
woordige Oude Haven, het Kraan
plein, Havenpark, Havenplein en
Appelmarkt ten noorden en de
Nieuwe Haven ten zuiden. Ook het
kwartier tussen Poststraat, Kerkhof
zz. en Weststraat, enerzijds en de
zuidelijke stadswal, anderzijds, was
de woonplaats van de kleine burge
rij. In de Wevershoek en de naaste
omgeving woonden reeds in de mid
deleeuwen veel arbeiders van de la
kennijverheid.
Dc achteruitgang van handel cn
scheepvaart in het laatste kwart van
dc 18e eeuw - o.m. als gevolg van
de Engelse oorlogen - cn het daarop
volgende verval in de Franse tijd,
bracht ook hier ter stede grote ar
moede. Als we ons slechts bepalen
tot het stadsbeeld dan weten wc, dat
vrij spoedig een deel van de bezit
tende klasse naar elders verrok.
Het nieuwe staatsbestel bood de
leden van het oude regentendom
weinig lucratieve ambten aan. Wat
het Zierikzeese patriciaat bij zijn
vertrek aan fraaie woonhuizen ach
terliet, verpauperde snel. Bekend is
dat reeds in de Franse tijd vele hui
zen vond de St. Lievens Monsterkork
leeg stonden. Bijna alle werden op
den duur gesloopt. Gelukkig bleven
de huizen langs de Oude Haven in
trek. Toen ze in de 19e eeuw inten
siever Werden bewoond en vaak aan
de achterzijde uitgebouwd, kwamen
ook deze panden in verval. Daarbij
werd door verkoop van vrijwel alle
onderdelen van interieurs, zoals
deuren, trappen c.d. de waarde in
hoge mate verminderd. Overigens
moeten we mild in ons oordeel zijn
ter zaken van de verkoop van frag
menten van huizen in gebouwen in
de I9e eeuw.
Bekend is. dat nog ongeveer veer
tig jaar geleden een inwoner van
Zwyndrecht do Or koop van een
handelaar eigenaar was geworden
van het geschilderde plafond uit het
pand Oude Haven 03 alhier.
Een kleine opleving in de scheep
vaart omstreeks het midden van de
19e eeuw heeft voor de huizen langs
de Oude Haven tot gevolg gehad,
dat vele als werkplaatsen of pak
huizen werden gebruikt. De ouderen
onder ens kennen nog de panden
waarin ook in later jaren sicarenla-
briekjes e.d. waren ondergebracht.
«rand Munsterkerk
Was in de Franse lijd en in dc vo
rige eeuw in onze stad meer afge
broken dan zou het Zierikzeese
De noord- en zuidzijde van de Ou
de Haven, die in de Franse tijd resp.
Le Port du Roi en de Quai de Marie
Louise hadden geheten, werden
door deze demping voor het grootste
deel met elkander verbonden. Enige
oude gravures geven ons nog een
indruk van de schoonheid van deze
haven met ter weerszijden fraai be-
boomde kaden en ter hoogte van de
Gaslhuiskerk een brede stenen brug.
Overigens was deze verminking in
de tijd gezien niet zo vreemd. Men
denke eens aan steden als Rotter
dam, waar door de aanleg van een
spoorweg en bouw van stations ook
grote veranderingen in het stads
beeld werden aangebracht. Het ge
meentebestuur van Zierikzee wist
door havendemping te bezuinigen
op de onderhoudspost der kaden.
Meelstraat 17
Veel huizen in de stad verpauper
den en in het bijzonder die op min
der aantrekkelijke plaatsen stonden.
Als extreem voorbeeld kon worden
genoemd het pand Meelstraat 17.
Begin 17e eeuw woonde daar notaris
Ieman Gillisse Poppe en later zijn
dochter Susanne. Midden 18e eeuw
werd hef pand bewoond door Gijs-
lirecht dc Jonge, gehuwd met Corne
lia de Kanter. Een eeuw later woon
de er de emeritus predikant I. L. de
ZIERIKZEE - Uiteraard is hier ter stede veel van de
oude bouwwerken verloren gegaan. De St. Lievens
Monstertoren herinnert alleen nog aan liet oudste deel
van de stad. De heer Olivier Groeneyk, commies-grif
fier ter gemeentesecretarie van Zierikzee, schrijft in
zijn Kronijk van Zierikzee, die in 1821 van de pers
kwam, (lat deze toren „als een onmisbaar zeebaken
moet beschouwd worden".
tot 20 september f 12 per ton, 22 en
23 september f 9 per ton, 24 en met
27 steptember f 7 per ton en van 29
september tot en met 4 oktober aan
gevoerde bieten f 3,50 per ton.
Voor bieten aangetast door vorst
zal een prijscorrectie gelden, als het
bieten betreft die te laat zijn gele
verd.
ZIERIKZEE
Hoge opbrengst K.W.F.-kollekte
De alhier gehouden kollekte ten
bate van de kankerbestrijding (Kon.
Wilhelmina Fonds) heeft het mooie
resultaat opgeleverd van f 6507,23,
ruim f 1500,- meer dan vorig jaar!
Een woord van dank aan de dames
van de Plattelandsvrouwen-afdeling
Schouwen,alle gulle gevers en die
verder de kollekte verzorgden-, is ze
ker op zijn plaats.
Hervormde Vrouwengroep
De Hervormde Vrouwengroep
„Wees een zegen" vergadert op don
derdag 18 september in het her
vormd verenigingsgebouw. Voortijd:
zie agenda.
Afd. „Philatelica"
Op maandag 15 september a.s.
wordt in de bovenzaal van het Huis
van Nassau een vergadering gehou
den van de afd. Schouwen-Duive-
land van „Philatelica".
De prent, die door J. Korsten van
de kerkruïne werd getekend, toont
een zwaar gehavend gebouw zonder
dak. Nadat het omvergehaald was,
werd het puin verkocht, waarschijn
lijk voor dijkversterking. Ook staan
in Zierikzee nog enige stoeppalen,
die van grafzerken o.i.d. zijn ge
maakt. Men gooide niets weg.
Dat geschiedde nimmer. De Kan
ter vermeldt in zijn Chronijk, dat
vóór 1975 een dekstuk van een
windlade van het oude orgel van de
kerk in de Zuidhaven als deur
dienst deed.
Nieuwe kerk
Over de stijl van de Nieuwe kerk
wordt niet veel goeds gezegd. "Wel
is dit neo-classicistisch monstrum
curieus te noemen en heeft enige
verdienste in ruimtelijk opzicht. Wij
veronderstellen dat de generatie uit
het eerste kwart van de 19e eeuw
niet veel schoons meer in de res
tanten van de oude vervallen be
bouwing van haar woonstad zag en
iets geheel anders verlangde. Toch
is het gelukkig, dat het voorstel tot
afbraak van het gebouw van enige
malcontenten in de Zierikzeesche
Nieuwsbode van 1920 geen gehoor
heeft gevonden. De Grote Kerk al
hier blijft als stijlprodukt uit de 19e
eeuw een curiosum, maar is hard,
aan restauratie toe.
Door het dempen van tweederde
deel van dc oude binnenhaven en
dc Schuithaven werd liet stadsbeeld
sterk gewijzigd. Het eerste deel
(Schuitliavcn, een gedeelte van dc
Zwemhaven cn het deel van dc
haven dat thans Havcnplcin heet)
werd in 1872 cn 3873 gedempt en
het laatste stuk (het tegenwoordige
Havenpark) in 1891.
Duivclandse primeur
OOSTERLAND, 8-9. De landbouwer Adriaan Dooge
Pzn., wonende in (le Maatje Harings Jobsweg alhier,
simls enige jaren onder meer bloembollenteler, gaat
bet nu proberen met bloementeelt onder glas.
Op zijn bcdryf in genoemde weg is een warenhuis verrezen van 34,60 by
41,50 meter, geheel van staal - óók het dak - waarvoor niet minder dan
twaalfhonderd ruiten nodig waren. Het geheel rust op een betonnen voet.
Aan de noordkant van het vyarenhuis is een waterbassin gegraven met een
inhoud van omstreeks 480.000 liter, waarin het regenwater van het waren
huis, vla buisleidingen, wordt opgevangen, waaruit het weer met een elek
trische pomp in de bcregeningsinstallatie, die zich in de kas bevindt, wordt
geperst, om - wanneer nodig - het gewas te besproeien.
Ook is men nog bezig elektrisch
licht aan te leggen in het kas inte
rieur, zodat, als het nodig is er ook
's avonds of 's nachts gewerkt kan
worden, wat wel nodig kan zijn
wanneer het produkt in de vroege
morgen naar de veiling moeten wor
den gebracht. Momenteel staan ei
rond 50.000 chrysantenplunten in de
kas in zes verschillende variëteiten
en kleuren, waarvan de eerste, als
het goed gaat ongeveer begin no
vember geoogst zullen kunnen wor
den. Deze chrysanten (of Chrysant
hemum, wat in het Grieks „goud
bloem" betekent) is een zeer gewilde
en veel gevraagde bloemsoort, die
als snijbloem zeer lang houdbaar is.
De planten staan cp bedden van
ongeveer 1 meter breed in z.g.
„chrysantengaas". In elke maas staat
een plant, en wanneer de planten
hoger worden wordt dit gaas opge
trokken en aan slokken opgehangen
om het omvergaan van de planten
te voorkomen. Al met al zeer inten
sief werk.
Het ligt in de bedoeling van de
heer Dooge mettertijd ook andere
bloemsoorten als snijbloemen in dit
warenhuis te gaan telen. De zoon
van de heer Dooge, die veel voor de
ze teelt voelt, staat zijn vader bij
voor het werk in de kas. Te hopen
is dat de ondernemer de eerste in
Oosterland met bloementeelt onder
glas, suksgs met zijn bedrijf mag
hebben.
ZIERIKZEE. DU is de bibliobus
Spiegel van den ouden en nieuwen
lijdt", die de eerste week al Schou-
wen-Duiveland suksesvol bezocht.
(Foto: Zierikzeesche Nieuwsbode)
Een stukje nieuwbouw, dat de
omgeving van de Nieuwe Bogerd-
straat lot cp heden een doods aan
zien geeft, is de oude school C, d;e
in 1883 werd gebouwd ter plaatse
van een vervallen garanëinéfabriek
en die in 1914 met een verdieping is
verhoogd.
De bibliobus
Sfeer heeft met name de binnenstad
van Zierikzee altijd gehad. Hier een
tafereeltje uit 1910.
stadsbeeld wellicht even erg ge
schonden zijn geworden als dat van
Brouwershaven, Veere enz. Kerk,
stadhuis, Gravensteen en enige
woonhuizen voor ambtenaren zou
den ook hier al povere resten van
de oude stad zijn blijven staan. Het
grootste lidteken in het aanzien van
Zierikzee werd in 1832 veroorzaakt
door het verbranden van de St. Lie
vens Monsterkerk. Het reeds ver
vallen „Kerplein" verloor daardoor
alle aantrekkelijkheid, temeer daar
het tot 1848 duurde aleer een nieuw
kerkgebouw ter-plaatse van het ou
de gereed kwam. We weten thans
nog niet precies in hoeverre afbraak
van de St. Lievens M<?nsterkerk
noodzakelijk was.
Hoewel een bus rijdt, is de opmer
king verantwoord dat het met de
bibliobus al lekker loopt. De eerste
week is achter de rug en 758 lezers
en lezeressen werden ingeschreven,
waarvan 225 volwassenen, 533 jeug
digen. Uitgeleend werden 1945 boe
ken. De meeste inschrijvingen von
den plaats in de dorpen: Oosterland,
Haamstede en Nieuwerkerk.
De suikerbietencampagne
De suikerbietencampagne 1.975
wordt van 22 september tot 24 de
cember gehouden. De voorschotprys
bedraagt f 70 per ton voor bieten
met een suikergehalte van' 15 pet of
hoger. Aldus een mededeling van de
Suikerunie.
De fabrieken gaan echter al enige
dagen vroeger draaien. Bieten die
15 en 16 september in de voorleve
ring worden geleverd krijgen een
premie van f 14 per ton, die van 17
t
