BIJDRAGE TOT HISTORIE
VAN BIJZONDER DORP
Stoutenburg
Adviezen over stadsontwikkeling
Schietpartij
in Addis Abeba
Schutter doodt
vijf mensen
Uit Dreischors verleden (door J. L. Braber)
(XIV)
lil 1530 wilde een vierschaar van Zierikzee in 's-Gra-
vensteen de rechtspraak uitoefenen over te Dreischor
gevangen genomen personen. Pieter Janszoon Jonker
was daar overweldigd en in de kerker van het „stenen
huys" opgesloten. De Zierikzeese baljuw had de ge
vangene uit het slot laten halen, liem op transport ge
steld naar Zierikzee en hem daar in 's'Gravensteen
laten opsluiten.
Ridder Hendrik van der Werve, beriep zich toen, als baljuw van Dreischor,
op de oude, door Jan van Blois bekrachtigde rechten. Op 21 januari 1371
legde Jan van Blois, destijds ambachtsheer, het door zijn grootvader Jan van
Beaumont bepaalde, nog eens schriftelijk vast, dat Dreischor een hoge ju
risdictie (rechtsgebied) was.
De schepenen moesten er recht spre
ken, volgens het te Tholen - waar
een kasteel van onze ambachtsheer
stond - geldende recht. Dit recht
ontleende men tevens aan een plac-
caat van het Hof van Holland uit
1399. Ook volgens dit privilege,
mochten baljuw en schepenen van
Dreischor zowel lage als hoge recht
spraak uitoefenen.
Hendrik van de Werve wist als
rentmeester van Zeeland Beoosten-
schelde en baljuw van Dreischor, van
Karei V, als graaf van Zeeland, ge
daan te krijgen, dat Pieter Jonker
weer werd teruggebracht naar de
gevangenis te Dreischor.
De vorst stelde op 1 juli 1530 wel
als voorwaarde, dat de baljuw vol
doende kennis van rechtspraak
moest hebben, zodat hij ook zijn
schepenen over deze materie kon
voorlichten.
Men vond blijkbaar dat voorheen
te licht werd gestraft, zodat nu de
eis werd gesteld dat daarin verbete
ring zou komen.
Wrede straffen
En dat gebeurde, want in het tijd
vak 1532-1570, waren torture, gese
ling, onthoofden, levend verbranden
en ophangen gebruikelijke straffen.
De terechtstellingen vonden plaats
in de Slotstraat, westelijk van de
slotbrug van het kasteeltje.
Berechtingen
te Dreischor
In 1532 was er binnen het rechts
gebied van Dreischor een ernstig de
lict gepleegd. In de polder Bloois had
Adriaen Daniëlszoon, de stedehou
der (plaatsvervanger) van de baljuw
van Brouwershaven een zekere Joos
Jacobszoon laten arresteren.
Adriaan Daniëlszoon, zoon van
Daniël Adriaanszoon, was in 1547
schout van Brouwershaven. Zijn
broer was Hub'recht Daniëlszoon,
wiens nazaat Daniël Anthoniszoon,
Stoutenburg als achternaam kreeg
en van 1604-13 raad van Zierikzee
was.
Joos Jacobszoon, verdacht van
moord, werd opgesloten in de ge
vangenis van Brouwershaven. Dit
alles, was de baljuw van Dreischor
ter ore gekomen, en omdat Joos op
diens rechtsgebied gearresteerd was
eiste hij hem op om te berechten.
Michiel van Hammeel, optredend
namens de te Dreischor wonende
Dreischorse baljuw (tevens rent
meester Beoostenschelde) behandel
de deze zaak. Hij zond een bode met
een „gesloten missive" (verzegelde
brief) naar de baljuw van Brouwers
haven. Daarin stond het verbod om
Joos daar te berechten, terwijl hij
moest worden vastgehouden tot
Michiel van Hammeel hem liet op
halen.
De baljuw van Brouwershaven
moest de verdachte afleveren op de
plaats waar hij gevangen genomen
was. Daar zou hy worden overge
dragen aan de dienaren van Drei
schor. die hem naar het slot zou
den vervoeren.
Dit voorstel werd echter niet zon
der meer aangenomen zodat Michiel
van Hammeel persoonlijk met de
baljuw van Brouwershaven ovei de
ze kwestie ging praten.
Overdracht
in polder Bloois
Na 14 dagen gevangenschap te
Brouwershaven, werd Joos eindelijk
op de afgesproken plaats in de pol
der Bloois door de Brouwse diena
ren overgedragen aan hun Drei
schorse collega's. Hij werd vandaar
Het gasveld
bij Bergen
Getekende repro van Stenenhuys.
door de oude Nele Betsmanszoon met
zijn wagen naar Dreischor afgevoerd
Dit alles onder geleide van de plaat
selijke dienaren (dienders) Frans Pie
terszoon, Spiernagel Betsmanszoon
en de Brabantse Nele (Nele is de ou
de noemnaam voor Cornelis).
De „teer- en siteencosten", de ver
blijfkosten van Joos Jacobszoon, be
droegen te Brouwershaven 6 groten
per dag. Dat besomde over 14 dagen
10 schellingen 4 groten. Transport
kosten 21 schellingen en 4 penningen
De verdachte werd in het „stee-
nenhuys", dat is het kasteeltje (in
latere tijd Windenburg geheten),
achter slot en grendel gezet. Vervol
gens was het de taak van Michiel
van Hamael en zijn schepenen om
de gevangene te berechten. De die
naren Frans Pieterszoon en Spierna
gel Betsmanszoon, leidden Joos naar
en van de in het kasteel gelegen
rechtszaal. Na dat twee dagen de
vierschaar gebannen was (op plech
tige wijze), werd over Joos Jacobs
zoon de doodstraf uitgesproken.
Bergen op Zoomse
scherprechter
Een scherprechter moest het von
nis komen voltrekken. Te Dreischor
was er geen en blijkbaar evenmin
te Zierikzee. Vandaar dat Spierna
gel Betsmanszoon per schip door het
Dijkwater, langs Zierikzee, over de
Oosterschelde naar Bergen op Zoom
reisde waar hij na twèe dagen zeilen
arriveerde.
Daar zou hij Koenraad, de scherp
rechter, ophalen. Deze moest daar
echter eerst nog een doodvonnis vol
trekken, zodat pas na vier dagen de
terugreis begon. De hele reis nam
dus acht dagen in beslag. De delin
quent werd gedurende zijn 38 da
gen arrest verzorgd door Joos de
Pauw, als „casteleyn" en gevangen
bewaarder van het slot.
Vóór de terechtstelling waren twee
broeders uit het Predik herenklooster
te Zierikzee overgekomen, om de
veroordeelde de laatste biecht af te
nemen. Hun beloning daarvoor be
droeg 14 groten en een stoop wijn.
Zo'n terechtstelling was altijd een
openbare gebeurtenis, die veel be
langstelling trok. Brave huisvaders
uit Dreischor en omgeving woonden
destijds met vrouw en kroost de
strenge en wrede strafpleging bij,
„ter lering en afschrikking".
Voorzorgsmaatregelen
Bij elke terechtstelling nam de
overheid uitgebreide voorzorgsmaat
regelen. om de beul zo nodig te be
schermen'tegen al Ie roerig publiek.
Ook uit omliggende plaatsen waren
er bij deze executie dienaren. De
Zierikzeese baljuw had voor deze
gelegenheid Lambrecht Lamb'rechts-
zoon, Lenert Vorlszoon on Jacob Da-
neszoon uitgeleend.
Joos Jacobszoon werd onthoofd.
Dat leverde de beul 20 schelhngen
op en bovendien kreeg hij 9 dogen
verlet a 2 schellingen per dag. Rei
nigen van het beulszwaard kostte 8
groten Vlaams. De totaio proces kos
ten bedroegen 6£ 7 schellingen en
8 groten Vlaams.
Wat biedt
de BEELDBUIS
DINSDAG 29 OKTOBER
NED. I: De NCRV die vanavond
het eerste net bediend begint met
een aflevering van Emil. Emil heeft
een middel bedacht om Lina. van
haar kiespijn af te helpen. Aanslui
tend hierop volgt weer Tweekamp.
Ditmaal binden Middelburg en
Stadskanaal de strijd tegen elkaar
aanAls „treffertje" uit de serie po
litieverhalen wordt na het journaal
van acht uur het spel Binnen zonder
kloppen gebracht. Het team recher
cheurs moet voorkomen dat een
jonge vrouw het slachtoffer wordt
van een misdaad. De jonge vrouw
wordt gespeeld door de aktrice Ans
Beentjes, die als gevolg van een
ziekte geruime tijd aan een rolstoel
gekluisterd is geweest. Na Kamer 17
zijn de volgende zestig minuten voor
Kick Stokhuizen en zijn spelpro-
gramma Herkent u deze tijdHet
spel waarin drie generaties vragen
moeten beantwoorden. Na de ont
spanning staat er het actualiteiten
programma Hier en Nu te wachten.
Het NCRV-programma komt aan
zijn einde met de rubriek Vroomheid
in hout en steen, dat een mini-doku-
mentaire te bieden heeft over het
kerkje van het Friese dorpje Olter-
terp. Na een uitzending van de par
lementaire NOS-rubriek Den Haag
Vandaag gaat Nederland I enige
uren maar de lucht uit om tegen
half drie 's nachts getuige te zijn van
het boksgevecht tussen Mohammed
Ali en George Foreman. Ruud ter
Weyden geeft hel kommenlaar bij
de beelden.
NED. 11: De EO komt om zeven
uur op de buis met De kinderkrant,
dat o.a. een schimmenspel, een bij
belverhaal en samenzang te bieden
heeft. Na hei journaal kan men kij
ken naar de dokumentaire In het
spoor van een zendeling. Met de ca
mera wordt de predikant Bob Rebel
gevolgd, die sinds 1962 werkzaam is
in het oostelijk deel van Vendaland,
tegen de grens van Rhodesië. Het
daarop volgend half uur draagt de
titel Zingen in de duinen en biedt
een programma van koorzang door
ca. driehonderd jongelui. Tot tien
uur resteren van de EO nog twee
programma's. Namelijk de rubrie
ken Nader Bekeken en Tenslotte. In
de vijf en zeventig minuten die de
VPRO daarna nog ter beschikking
heeft worden twee programma's uit
gezonden. Allereerst het programma
getiteld: Het koninkrijk Gods is een
pan erwtensoep. Het portret van de
jonge predikant Leendert Jong in
Twijzel. De predikant mag van zijn
gemeente Twijzel niet meer op de
kansel staan en brengt nu in de pas
torie zijn tijd door met nadenken.
Het tweede VPRO programma is
het TV-spel Het Orakel, dat ver
haalt over de vluchteling Paktyes,
Tweede Kamer
DEN HAAG. 26-10 Minister Gruy-
ters beeft do Tweede Kamer inge
licht over een nieuwe mogelijkheid
voor de ontginning van hel gasveld
Bergen.
Do mogelijke ontginningsplaats is
iels ten noorden van do Verspyckwog
in Bergen aan Zoo. Deze plaats is In
hot ontwerp-bestemmingsplan ten
dele bestemd als woongebied met bij
behorende voorzieningen en ton dele
nis „duinorven met natuurweten
schappelijke waarde".
DEN HAAG, 25-10. De commissie
ter bestudering van de financiële
gevolgen van sanering en stadsre-
construktie' meent dat het rijk ruime
renteloze voorschotten aan gemeen
ten moet verstrekken ter financie
ring van de stadsvernieuwing.
Dit blijkt uit het vervolg-rapport
van de commissie dat vrijdag aan de
Tweede Kamer is aangeboden. Ook
adviseert de commissie dat het ne
gatieve saldo van de kosten en op
brengsten van de stadsvernieuwing
voortaan volledig voor rekening van
het rijk te laten komen. Dit zou - in
de opvatting van de commissie - in
ieder geval moeten gebeuren in die
gebieden, die na de totstandkoming
van een wet op de stadsvernieuwing
als vemieuwingsgebied worden aan
gewezen.
Meisje vermoord
ROTTERDAM, 27-10. Te Rotter
dam^ is de 8-jarige Monique Heis-
terenfberg vermoord door de 23-ja-
rige banketbakker Anton van G. De
man pleegde eerst ontucht met het
kind, dat alleen thuis was in het
huis aan de linker Rottekade. Haar
(gescheiden) moeder was op dat mo
ment in een café in de bqurt.
Na het kind te hebben gewurgd is
Van G., aldus de politie, in een taxi
naar het centrum gereden. Daar be
zocht hij korte tijd een café. De bak
ker ging daarna, opnieuw met een
taxi, naar Rotterdam-West. Tijdens
deze rit vertelde hij de chauffeur dat
hij zojuist een kind had vermoord.
De chauffeur lichtte de politie in.
„Zorg-verzekering"
i.p.v. Volksverzekering
DEN HAAG, 26r10. Om samenwer
king tussen en samenhang van ver
schillende voorzieningen op het ge
bied van de maatschappelijke dienst
verlening mogelijk te maken, is een
heid in de financiering nodig. Er zou
dan ook geen volksverzekering tegen
ziektekosten moeten komen, maar
eon „zorg"-verzekering.
Deze opmerking viel vrijdag ver
schillende keren tijdens de hoorzit
ting van de vaste commissie voor
volksgezondheid uit de Tweede Ka
mer over de structuurnota gezond
heidszorg van staatssecretaris Hen
driks.
Churchill-herdenking
in Ridderzaal
DEN HAAG, 26-10. Wanneer
Churchill twintig of dertig jaar jon
ger was geweest, zexj.» hij een vurig
voorstander van de Europese Econo
mische Gemeenschap zijn geweest,
aldus sir John Colvillc, tijdens de
tweede wereldoorlog Churchill's par
ticulier secretaris,, en thans voorzit -
te van de Winston Churchill Memo
rial Trust.
Sir John sprak op een bijeenkomst
in dc Ridderzaal ter herdenking van
de honderdste geboortedag van de
Engelse staatsman.
Het kabinet heeft nog geen stand
punt bepaald over de voorstellen. Dit
zal geschieden in de vorm van een
uitgewerkte financiële regeling, die
zal worden voorbereid door de be
trokken ministers en staatssecreta
rissen.
ADDIS ABEBA, 26-10. Tenminste
één persoon is zaterdag gedood en
twee raakten gewond toen in de
Ethiopische hoofdstad Addis Abeba
militaire politie het vuur opende op
een menigte werklozen die demon
streerden bij het hoofdkwartier van
het Ethiopische vakverbond.
Het was de hele ochtend rumoerig
geweest en er was gevochten toen
de militaire politie in jeeps met mi
trailleurs arriveerde en het vuur
opende.
De militairen trokken zich later op
dc dag terug.
CLEVELAND, 26-10. In Cleveland
in de Amerikaanse staat Ohio heeft
een met een automatisch geweer za
terdagochtend vroeg vijf mensen
doodgeschoten en twee gewond die
op een verjaardagsfeestje waren.
De politie heeft twee verdachten
gearresteerd van wie één vermoede
lijk de auto bestuurde waax-mee de
dader ontkwam.
Volgens de gewonden kwam de
schutter het huis van de gastheer
binnen met wie hij ruzie begon te
maken. Plotseling opende hij het
vuur waarna hij de vlucht nam.
Inflatie en
werkloosheid
HEERLEN, 26-10. Wie dc inflatie
niet wil bestrijden, kan de werkloos
heid niet bestrijden. Zonder een ren
dementsherstel van het bedrijfsleven
komen wjj er in Nederland niet meer
uit.
In een democratisch staatsbestel
is de overheid niet in staat, in struk-
turele zin een ineenschrompelende
investeringsneiging van het bedrijfs
leven adequaat te compenseren door
vervangende eigen investeringen.
Aldus de president van de Neder-
landsche Bank, dr. J. Zijlstra, bij de
opening van het agentschap van de
centrale bank in Heerlen. Hiernaast
en hierboven zijn aanvullende maat
regelen nodig, met name om het cu
mulatieve karakter van de economi
sche neergang te stoppen, liet is dan
ook volgens ar. Zijlstra terecht, dat
de begroting 1975 expansief is. Een
dergelijk beleid zal uiteraard op in
ternationale schaal moeten worden
toegepast.
Donderdag 31 oktober, 20.20 uur,
Nederland 1: Colditz. De gevange
nen, onder bewaking, op mars.
die een uitspraak van de Griekse
godheid wantrouwt en tracht te wij
zigen. Om kwart over elf is op dil
net het laatste journaal te verwach
ten.
DINSDAC 29 OKTOBER
NED. 111.10 en 14.00 Schooltele
visie; 12.15 Flexibele school; 18.45
Paulus de boskabouter18.55
Nieuws; 19.05 Emil; 19.30 Twee
kamp; 20.00 Journaal; 20.20 Kamer
17; 21.15 Herkent, u deze tijd?; 22.10
Hier en Nu; 22.40 Vroomheid in
hout en steen; 22.55 Den Haag van
daag; 23.10 Journaal02.30 Boksen.
NED. 11: 18.45 Paulus de boska
bouter; 18.55 Nieuws: 19.05 Kinder
krant; 20.00 Jouurnaal; 20.20 In hel
spoor van een zendeling; 20.50 Zin
gen in de juinen; 21.20 Nader Beke
ken; 21.55 Tenslotte; 22.05 Het ko
ninkrijk Gods is een pan erwten
soep; 22.30 Het Orakel; 23.15 Jour
naal.
WOENSDAG 30 OKTOBER
NED. I: Vanmiddag keert het tv-
programma Bibelebons op het Ne
derlandse tv-scherm terug. Om vijf
uur is de eerste aflevering in het
winterseizoen te zien. Baas Bonk,
Juffrouw Draadje en Manus van Al
les zijn nieuwe figuren voor de Bi-
belebons kinderen. Zij zorgen onder
meer voor een kivis en voor een boe-
venavontuur. Het woensdagavond
programma komt als gebruikelijk
Voor rekening van de NOS en heeft
weinig nieuws onder de zon, afge
zien van het tv-spel Een bruid in de
morgen. Tussen zeven en acht uur
zitten Van gewest tot gewest en de
stichting Socutera op de buis. Na hel
journaal volgt eerst een uitzending
van de politieke partijen (RKPN),
voordat om half negen het doek op
gaat voor het toneelspel. Een bruid
in de morgen. De schrijver, Hugo
Claus, konfronteert zijn publiek met
een ongewone maar zuivere liefdes
verhouding tussen de jongen Tho
mas en zijn zusje Andrea. Hun ou
ders zijn twee in het leven teleur
gestelde mensen. Het geestelijk en
financieel aan de rand van de af
grond levende gezin staat voor een
naderende ondergang. Hierna volgt
de rubriek Kijken naar kinderen,
waarin ditmaal het spotlicht gericht
wordt op het kind in de crèche. On
der meer wordt een oplossing aan
de hand gedaan voor het probleem
dat veel kinderen onvoldoende in de
crèche worden opgevangen. Hierna
volgt nog Panoramiek, Studio Sport
en Den Haag Vandaag.
NED. II: De vooravond is gere
serveerd voor het 1KOR, dat zijn
zendtijd aan livee onderwerpen be
steedt. Dat is op de eerste plaats een
filmverslag van het eind augustus
in het Franse Taizé gehouden jonge-
renconcilie. Uil meer dan 100 landen
waren ruim 40.000 jongeren naar
Taizè gekomen om daar te bidden en
te zingen en na te denken over de
vraag hoe eenheid te brengen lus
sen gebed en engagement, politiek
en geloof, str{jd en aanbidding. De
zendtijd die dan nog over is tot acht
uur is voor de rxibrick Kenmerk. Na
het journaal is de beeldbuis tot om
streeks kwart i'oor elf voor de AV
RO, die van astari gaat mei een kor
te aflevering van Telcvizier Magazi
ne. Vervolgens wordt onder de titel
de ambachtsschool en de spinazie-
academie bestaan niet meer, een
programma over het lager beroeps
onderwijs gebracht. In dit program
ma maakt men o.a. duidelijk wat
LEAO, LTO en LAVO, precies in
houden. Hierna is zanger en akteur
Ramses Shaffy op het scherm tr
zien, tijdens een optreden in het
Amsterdamse Carré. Ten gerieve
van de belangstellenden voor de ko
mende wintermode komt dc AVRO
rend k'okke tien met een program
ma hierover. Dixwrse kleren worden
ge:howd door o.a. Willeke Albcrti.
De Sissies en Ast rid Ceulers. Om
streeks half elf is op het tweede nel
het laatste nieuws te verwachten.
WOENSDAG 30 OKTOBER
NED. I: 9.15 Schooltelevisie: 16.30
Waar je woont gebeurt wat: 17.00
Pibelebons; 18.45 Paulus de boska
bouter; 18.55 Nieuws; 19.05 Van ge-
wrat tot gewest19.50 Socutera
20 00 Journaal; 20.20 Politieke par
tijen: 20.30 Een bruid in de morgen:
°J45 Kijken naar kinderen; 22.10
Panoramiek-korl; 22.25 Studio
Sport; 22.50 Den Haag vandaag;
23.0.5 Journaal.
NED 11: 18.15 Leiding bij sport:
18 15 Paulus de boskabouter; 18.55
Nieuws- 19.05 Taizé, concilie der
jrr.gd: 19 30 Kenmerk: 20.00 Jour
naal20.20 Telcvizier; 20.40 Dc am
bachtschool en de spinazie-academie
hestann niet meer; 21.15 Ramsessic
22.05 Dc wyde winterwereld van de
mode; 22.35 Journaal; 22.40 Hoe
word ik de computer de baas?
