LO
„DIRKSLAND IN
OUDE ANSICHTEN
Van zitschooltjes via be waar
naar kleuterscholen
Boekje voor iedereen
ZIERIKZEESCHE
NIEUWSBODE
ZEELA^
September 1974
WAARIN OPGENOMEN
DE ZIERIKZEESCHE COURANT
1797-1889
Redakteur: M. J. Bij de Vaate
Uitgave: B.V. Drukkerij v/h Lakenman Ochtman,
Jannewekken 11, Zierikzee. Postbus 1
Oktober, november, december
Ja, de drukke maanden zijn weer in aantocht. Bekijk
nu reeds uw voorraad drukwerk of reclames. Tijdig
bestellen! Tijdig leveren! Wij bezoeken u gaarne voor
eventuele adviezen!
DRUKKERIJ LAKENMAN OCHTMAN
POSTBUS 1
ZIERIKZEE
01110-2255
boekdruk
offset
55
DIRKSLAND, september - „Dirksland in oude an
sichten" is de titel van een bij de Europese Bibliotheek
te Zaltbommel verschenen boekwerkje, samengesteld
en van tekst voorzien door de heer Th. de Waal, oud-
hoofdredakteur van het bekende Flaltkeese blad
„Eilandennieuws".
In een gedegen inleiding blijkt dat (heel vroeg lijntje naar Schouwen) zekere
Heer Diderik van Zierikzee (en de zijnen) de eerste bedijker(s) is (zijn) ge
weest van de polder Dirksland. In chronologische volgorde wordt hierna
in dit historisch overzicht de geschiedenis van Dirksland genoteerd.
Uiteraard is ..Dirkslandeen
kjjkboekje, dat velen - niet zonder
enige weemoed - ter hand zullen ne
men. Veel bleef nog wel ook in deze
plaats, maar in de loop der jaren is
meer nog veranderd. Meer dan een
bijkomstigheid is verder dat velen
zich op deze „ansichten" zullen her
kennen of er vrienden, bekenden of
Kerksingel, Paardenmarktstraat en
Zomerstraat in het Dirksland van
vóór 1914.
familieleden op ontdekken.
Belangrijk was vroeger de entree
van het dorp: het Korteweegje, op
oude platen met de charme van stilte
en landelijke gemoedelijkheid. Het
zelfde geldt voor het Schulpenpad
rond 1900. Veel aandacht verder voor
de haven van Dirksland, een brok
vergane glorie door de afsluiting van
het Haringvliet.
Vanouds is Flakkee een boeren
land, vandaar ook „agrarische plaat
jes", met een waardevolle foto uit
de „peetied". Kostelijke „old timers"
zijn te zien op een plaatje uit 1927
van het nauwe passagepunt de
Frekwent te zien in verschillende
perioden van de jongste geschiedenis,
is in het boekje de Voorstraat pre
sent.
„Trechter". Een zeldzame foto heeft
betrekking op het dorpslogement en
koffiehuis „Brooshooft".
Interessant is een verhaaltje bij de
Voorstraat over een vroegere ge
meentebode, die van de stoep van het
gemeentehuis af, afkondigingen van
huwelijken deed.
Hervormde kerk
Verder: een huifwagen uit het be-
gen van deze eeuw, voor het raad
huis; de gemeenteraad in 1938 en
uiteraard de prachtige hervormde
kerk (eerste steen 1488), één der
mooiste van Goeree-Overflakkee.
Een aparte gschiedenis heeft het
orgel in de kerk, ingebouwd in 1803.
Heel anders - zo leert een oude foto
- is de situatie op Kralingen ge
worden.
Dirksland heeft een fraaie kerk-
gracht, nog waardevol, en heel in
tiem „overkomend" op een ansicht
van 1927.
Fotografische curiosa zijn: Zomer
straat en Winterstraat, Paarden
marktstraat en Straatdijk. Een zeld
zame foto verder van „Het Hof" en
een klompenmaker aan het werk.
Een foto van het huis „Even Buiten"
bewijst de lommerrijke charme van
weleer in deze omgeving. Hoe jam
mer de huidige status is van de af
geknotte watermolen aan de Boezem,
toont een nog fraaie plaat van 1915;
de korenmolen aan de Vroonweg is
ook aan restauratie toe.
De tram
Ook hier de tram in aktie; hij kwam
in 1909 op Goeree-Overflakkee. Veel
mensen op oude foto's bij de bouw
van het ziekenhuispaviljoen en bij
gelegenheid van de opening van het
badhuis (1937); plaatjes om mensen
al of niet op te herkennen. Merk
waardig - ook al door latere veran
deringen - is een foto „Aan 't Gooi",
met de Gooie, waarop 's winters ge
schaatst werd. Iets voor kunstschil
ders was het „Boschje", ooit één der
mooiste wandelwegen van Dirksland.
Mensen verder bij de eerste steen-
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE
Iedere maand verschijnt een Zierikzeesche Nieuwsbode-Extra op
Goeree-Overflakkee en Schouwen-Duiveland in een totaaloplaag
van ruim 22.000.
De verschijningsdata voor 1974 zjjn: 23 oktober
20 november
18 december.
Voor ADVERTENTIES kunt u kontakt opnemen met de heer J. van
Loon, drukkerij Lakenman Ochtman B.V., Jannewekken 11, Zie
rikzee; telefoon 01110 - 2255; privé-telefoon 01110 - 4188.
Voor RED AKTIEZ AKEN: Redaktie Zierikzeesche Nieuwsbode,
Jannewekken 11, Zierikzee. Telefoon 01110-2255.
Voor Goeree-Overflakkee in de middag- en avonduren: Mejuffrouw
B. v. d. Weide, Zandpad 28. MIDDELHARNIS. Telefoon 01870-2014.
legging van de gasfabriek (1911); om
der wille van de Flakkeese kleder
dracht en dan natuurlijk op foto's
van scholen en de muziekvereniging
„Amicitia".
Aanvullend komen de landbouw,
antieke stijl en de februari-ramp van
1953 aan de orde en dan heeft men
in vogelvlucht wel een idee van
„Dirksland in oude ansichten", een
waardevol boekje met een - naar het
ons voorkomt - betrouwbare tekst.
Een „heimweeboekje" uit eigen
streek voor de ouderen, maar niet
voor hen alleen.
Uit de stadshistorie
ZIERIKZEE, september - In het rijkgeschakeerde
oiulerwijspatroon, neemt liet kleuteronderwijs een
aparte plaats in. Het komt in allerlei verhanden „op
draven" en het is wel eens moeilijk te geloven dat dit
alles zich eigenlijk - althans in die mate nog maar
uitstrekt over een periode van tien, zeg vijftien jaar.
Een interessante vraag tegen deze achtergrond is: hoe stond het vroeger
met de zorg voor het prilste kind? De naam kleuterschool was er nog niet,
wel de naam bewaarschool en van elders hoorde men wel de naam - wat
later in de ontwikkeling - het woord „Fröbelschool".
Laten we echter dicht bjj huis blijven en iets meedelen over hoe het alle
maal was (of niet was) te Zierikzee. Vóór 1840 waren er te Zierikzee zelfs
nog geen bewaarscholen. Een akelig woord eigenlijk, want het duidt al
aan dat het met dergelijke schooltjes, vooral in de begintijd, nog maar pover
gesteld was.
Het jaar 1840 is genoemd. In dat jaar
begon het dan toch, want in een per
ceel aan de Sint Domusstraat werd
de eerste Zierikzeese bewaarschool
- genaamd de Burgerbewaarschool -
gesticht. Voorlopers van de bewaar
schooltjes waren de zgn. „zitschool
tjes", waar een matres" de scepter
zwaaide, die op de kinderen paste als
de moeders uit werken gingen of
thuis onvoldoende aandacht aan het
kroost konden bestede.
Een-en-twintig
zitschooltjes
Zo waren er te Zierikzee in 1812 - in
de Franse tijd dus - wel 21 van der
gelijke zitschooljes. De inrichting
moet wel abominabel slecht zijn
geweest, want slechts drie van de
een-en-twintig waren voorzien van
eenplanken vloer. Het waren
doorgaans duffe, dompige en veel te
kleine ruimten, waarin een veel te
groot aantal kinderen werd samen
gepakt. De grote kindersterfte in die
tijd wil men dan ook wel in verband
brengen met het verblijf in deze on
mogelijke optrekjes.
„Hier bleekt men"
Ruim honderd jaar geleden was in
één van dergelijke - toen niet meer
gebruikte schooltjes - nog het op
schrift te lezen, dat een werkvrouw
er eens moet hebben aangebracht:
„Hier bleekt men" en dat sloeg op
de kleintjes die er moesten vertoeven
en er terecht een grondige hekel aan
hadden. Het laatste zitschooltje vond
men in 1885 in de Verrenieuwstraat.
De reeds genoemde Burgerbewaar
school werd op 1 april 1840 geopend.
Een commissie bemoeide zich met
de aankoop en inrichting van het ge
bouw en de school bleek goed te vol
doen.
Van 2 tot 6 jaar
Kinderen van twee (wie praat daar
tegenwoordig over drie jaar?) tot zes
jaar mochten er naar toe en waren
van 9.00 tot 12.00 uur en van 2.00 tot
6.00 uur (in de winter van 2.00 tot
4.30 uur) onder de pannen. Het
schoolgeld bedroeg zestig cent per
maand. In totaal zijn er zes „school
hoofden" geweest. In 1912 was het
aantal kinderen geslonken tot 28 (de
school begon met honderd kinderen)
cn op 5 oktober van dat jaar besloot
men de school op te heffen.
„Armen"- school
Behalve de Burgerbewaarschool was
er ook nog een bewaarschool voor
kinderen van „armen en onvermo-
genden", een splitsing die de negen
tiende eeuw altijd met een specifieke
fijngevoeligheid doorvoerde. Dat
schooltje dateerde uit 1842 en was
ZIERIKZEE. Iets anders dan de
„zitschooltjes" van toen. Een moder
ne kleuterschool. „De Speeldoos" te
Zierikzee.
(Foto: Zierikzeesche Nieuwsbode)
ondergebracht in een pand aan de
Koraalstraat. In grote lijnen was de
school precies eender ingericht als
de Burgerbewaarschool. Eerste hoofd
was mejuffrouw A. Th. Ribbe; het
laatste hoofd mejuffrouw Z. F. Pa-
peveld, die ouderen zich nog zullen
herinneren.
Tijdens Wereldoorlog I werd in het
schoolgebouwtje een garnizoen mili
tairen ingekwartierd en vond de
jeugd aan de zuidzijde van het Kerk
plein een onderkomen. In 1916 kreeg
deze school de naam Algemene en
nog iets later de naam Neutrale be
waarschool.
Andere scholen
Sedert 1879 was er in het Sint Cor
nelia Liefdehuis een bewaarschool
voor R.K. kinderen en een Christe
lijke bewaarschool werd (1868) on
dergebracht in de benedenlokalen
van de toenmalige christelijke school
aan hét Havenplein. Ook dit onder
komen voor de jeugd was slecht,
maar er kwam verbetering in 1911,
toen op 21 augustus - onder enorme
hitte - een nieuwe school werd be
trokken door de vereniging „Reho-
both", op de hoek Manhuisstraat-Pie-
tcrseliestraat (thans leegstaand B.B.-
gebouw). Het hoofd van deze be
waarschool vierde in mei 1931 haar
vijftigjairg jubileum. Het was me
juffrouw L. G. A. Verheijen. die op
bijzonder liefdevolle wijze met de
jeugd wist om te gaan.
Na 1953
Het slot van de kleuterscholen-his
torie mag bekend verondersteld. Na
de stormramp van 1953 verrezen, met
gelden van de Slavenkas, een twee
tal nieuwe kleuterscholen: de Nuts-
kleuterschool en de Christelijke kleu
terschool. Deze kregen aanvullingen
met scholen in Malta en plan-West
en daarbij - dat staat wel vast - zal
het In de toekomst niet blijven.
Van een „zitschooltje" naar een
moderne kleuterschool is op papier
maar één stap, maar in werkelijk
heid ligt er een wereld tussen.
i
