Wetenswaardigheden over
(vroegere) vlasserij
ERIC DE NOORMAN
KERKDIENSTEN VOOR ZONDAG
„Dag dames"
De Witte Raaf
EEN OUD BEDRIJF
Voor het roten werd het vlas het water ingebracht. Een oude foto geeft
daar nog een beeld van.
Advertentie
(IV)
Uit de mond van oude vlassers
heeft mej. E. P. Kloet verno
men en opgetekend hoe de
thans bijna vergeten vlasbe
werking plaats vond. Deze bij
drage sliiit aan op de door het
bestuur van het Landbouwmu
seum georganiseerde tentoon
stelling van antieke landbouw
werktuigen in het Gravensteen
te Zierikzee. Deze expositie zal
gehouden worden van 22 juni
t/m 31 juli a.s.
Hier volgt het vierde artikel.
Wanneer het vlas „gaar" was, gooi
de men het met een vork met be
trekkelijk korte tanden op de kant
om uit te lekken. De koppen naar de
rijweg toe. Daarna kwam er een wa
gen langszij. De voerman gaf de uit
gelekte boten op. De vlasser, ge
kleed in oliekleding, tastte het ge
heel op elkaar.
Van één voer droog vlas, dat naar
de sloot ging om te roten, kwamen
drie of vier voeren uitgelekt vlas op
de wei- of stoppelvelden aan.
Daar ging het als volgt. De vlasser
gooide, terwijl de voerman zachtjes
reed, de booten op het land. Iemand
anders opende het en legde handen
vol tegelijk uit op het land.
Spreeën
Het was meestal een vrouw, die
daarna nog „sprêêde". (Sprêêën is
dun uitspreiden). Zij beschermde
haar armen of kleding met „veld-
mouwen" tegen de scherpe bouten.
Zij beschutte haar hoofd met een
„viegerobbe" (zwarte veldhoed) tegen
de zon. Een klein regenbuitje was
welkom. Daardoor werd het vlas
„ontzilt".
Na drie of vier dagen werd het
met een stok (met een scherpe punt)
van ongeveer drie meter lengte, op
het kopeinde „ewend". Enige dagen
later zette men het op „stuukjes"
(hokjes). Wèèr enige dagen latei-
bond de „stuken" op met een wisje
van het eigen vlas. Sommige vlassers
echter legden twee „stuken" om en
om („oid in pent") en bonden ze met
de ons bekende banden op tot een
„bind''.
Droge schuur
Daarna bracht men het naar huis.
De vlasser borg het als het kon, op in
een „droge" schuur. Dit betekende
in een schuur, waar niet vèèl of gèèn
vee in was.
Koeien gaven damp af. Het vlas
trok het vocht aan. Het werd te nat
om gezwingeld te worden. Laatstge
noemde opmerking gold alleen voor
een boer, die tevens vlasser was.
Sommige vlassers hadden ook en
kele „gemete" eigen land en gingen
tussentijds in loondienst óm „peeën"
(suikerbieten) te wieden, in de aard
appel- en bietencampagne te helpen.
Anderen teelden uien in deelbouw.
Voor Dreischor gold de regel „2 van
de 5", omdat de boer en de vlasser
de kostprijs van het zaad en de
kunstmest samen betaalden. In Nieu
werkerk: was dit niet het géval en
sprak men van.„l op de 3".
In de herfst
In de herfst.werde.n de zaadbollet
jes van het vlas gebroken met de
handboilenbreker. Deze wérd door
twee mannen in beweging gebracht.
De bolletjes werden fijn gemalen
tussen een stilstaand geribbeld dek
stuk en een draaiende geribbelde rol.
De ribbels bestonden uit metalen
lijstjes. De ribbels van het dekstuk
en de rol stonden „scheppend" te
genover elkaar. (Deze bollenbreker
werd later gemechaniseerd).
Over bleef het niet schone „lie-
zaed" (lijnzaad) dat eerst over de
„triezel" ging. Aan de triezel zat een
touw vast dat met een „mikke" be
vestigd was aan de pui.
Een mikke was een gaffelvormig
stuk hout, zo bevestigd dat hol via
het touw de zeef de nodige bewe
gingsvrijheid «af. Op de triezel bleef
het grove vuil achter, het nog niet
schone lijnzaad zakte er doorheen.
Nu volgde ei- een bewerking met de
„kluszifte".
Zaad opdraaien
Deze zoel' werd zodanig door de
vlasser gedraaid, dat het afval zich in
het midden verzamelde. Dit afval
werd met een oud schoteltje verwij
derd en op de grond gegooid. Men
voerde dit zgn. „zaadopdraaien" net
zolang uit, tot er zich geen vuil meer
in het centrum verzamelde. Dan had
men schoon lijnzaad (vlaszaad) over
Bij de windmolen blies de wind,
die de molen zélf maakte, het afval
(bolkaf) naar voren en het niet ge
heel schone produkt viel in een bak
onder de molen.
Het bolkaf werd gebruikt voor
veevoer; hel niet schone lijnzaad on
derging nog een bewerking met de
„triezel" en de „kluszifte".
l)e wanmolen
De latere wanmolen leverde het
lijnzaad schoon af. Het mooiste lijn
zaad. de eerste kwaliteit dus, werd
als zaaidzaad gebruikt. De tweede
kwaliteit ging als zgn. slagzaad naai
de olieslagerijen. De vlasboer ver
kocht het lijnzaad aan de beurtschip
per, die het 's maandags op de vlas
beurt in Rotterdam verkocht, 't Ge
beurde ook, dat de vlasser alleen
maar een monster meegaf. Nu was
de beurtschipper gemachtigd op bo
vengenoemde vlasbeurs de koop te
sluiten. Werd de koop gesloten, dan
ging een week later de partij lijn
zaad met het beurtschip naar Rot
terdam. Om tijdig op de vlasbeurs
aanwezig te zijn, vertrok het beurt
schip reeds 's zondags, op een tijdstip
afhankelijk
ROTTERDAM, 19-6. Met een
vriendelijk „dag dames" nam dins
dagochtend een fors gebouwde man
afscheid van het winkelpersoneel
van een kledingzaak aan de Jonker
Fransstraat in Rotterdam. Even te
voren was hij de winkel binnen ge
komen en had 12 nappajasjes uit hei
rek gepakt en in een groene plastic
zak gestopt. Geen van de personeels
leden durfde de man te storen in zijn
bezigheden. De schade voor de win
kelier bedraagt f 3.600.
MARKTBERICHTEN
Eierveilingon Bai'iu'vold
van 20 juni
Coöp. Veluwse eierveiling - Aan
voer 2.750.262; volgens veilinglijst
1.853.184 stuks. Stemming: redelijk.
Prijzen per 100 stuks: eieren van 50
gr. f 7,70-7,86, 55 gr. 1' 8,17-9,27; 60 gr
1' 10,52-10,63, 65 gr. f 13,55-14.70.
Eierveiling - Aanvoer 1.104.024 st.
Stemming: redelijk. Prijzen per 100
stuks: eieren van 52-53 gr. f 8,56, 56-
57 gr. 1" 9,45, 61-62 gr. f 10,80, 66-67
gr. f 14,46.
Eiermarkt - Aanvoer ca. 2.500.000
stuks. Handel: kalm. Eieren van 46-
48 gr. f 7,50-7,90 per 100 st., kg-prijs
1" 1,63-1,65; 50-54 gr. 8,35-9,10 per
100 stuks, kg-prijs f 1,67-1,69; 57-61
gr. f 10,10-11,90 per 100 stuks, kg-
prijs f 1,77-1,95; 64-67 gr. f 13,50-
15,00 per 100 stuks, kg-prijs f 2,11-
2,24; witte eieren 57-67 gr. f 0,10-0,75
per 100 stuks lager.
SPORT
VOETBAL
V eteranenwedstrijd
DFS-Zierikzee
Morgen (zaterdagmiddag) zal op
het sportpark Van Zuijen te Burgh
een voetbalwedstrijd worden ge
speeld tussen de veteranen van DFS
en Zierikzee. De wedstrijd vangt aan
te 16.00 uur. Zaterdagavond speelt
Duiveland haar laatste wedstrijd in
haar nederlaagtoernooi waarbij Vee-
re te gast zal zijn bij de Ooslerlan-
ders.
WANDELEN
Wandeltocht A.S.V.B.
In onze publikatie, opgenomen in
het donderdagnummer, inzake de
wandeltocht van de Algemene Sport
vereniging „Brouwershaven" werd
ten onrechte als datum 19 juni ge
noemd. Dit moet uiteraard zijn 29
juni. Red.
Ned. Herv. Kerk
Zierikzee: Gusthuiskerk: 11.00 uur
ds. Post. Arnemuiden, jeugddienst;
7.00 uur ds. L. Jansen Schoonhoven,
Serooskerke. Kerkwerve: 11.00 uur
ds. 1. P. v. d. Waal, em.-pred. Den
Haag. Serooskerke: 10.00 uur ds. L.
Jansen Schoonhoven; 11.30 uur zon
dagsschool. Burgh: 10.00 uur da. A.
A. van Leeuwen. Haamstede: 9.30
uur ds. Wassenaar; 19.00 uur
ds. Wassenaar (gez. dienst met vie
ring v.h. Avondmaal). Renesse: 9.30
uur ds. L. de Wit, H. Doop. Noord-
welle: 11.00 uur ds. L. de Wit. Scha-
rendijke: 9.30 uur ds. I. P. v. d. Waal
em.-pred. Den Haag. Brouwersha
ven: 11.00 uur ds. L. M. Verseput,
Huizen (N.H.). Zonnemaire: 9.30 uur
ds. L. M. Verseput; 11.00 uur zon
dagsschool. Noordgouwe: 11.00 uur
ds. Geers. Dreischor: 9.30 uur ds.
Geers; 11.00 uur zondagsschool. Ou-
werkerk: 10.00 uur ds. J. C. Koppert.
Nieuwerkerk: 10.00 uur ds. H. van
den Heuvel. Ocsterland: 10.00 en 6.00
uur ds. C. v. d. Vlies, Nijverdal; 10.00
uur Jeugdkapel in het verenigings
gebouw. Sirjansland: 10.00 en 18.30
uur ds. Cazander, Middelharnis.
Bruinisse: 10.00 en 5.00 uur kand. A.
Terlouw, Utrecht.
Lutherse Kerk
Zierikzee: 10.00 uur da. M. P. Stal,
G roede.
Gereformeerde Kerken
Zierikzee: 10.00 en 6.30 uur ds. P.
van Til, Middelburg. Haamstede:
9.00 en 10.00 uur ds. P. Westerneng,
Barneveld. Scharendijke: 9.30 en
19.00 uur student P. Moet, Kampen.
Brouwershaven: 10.00 uur gez. d. te
Br/haven; 3.00 uur gez. d. te Zonne-
marie, ds. P. A. de Bres. Zonnemai
re: zie Br.'haven. Nieuwerkerk'Oos-
terland: 10.00 uur ds. J. v. Buuren,
Nijkerk (dovendienst); 5.00 uur ds.
KERKNIEUWS
Ned. Hervormde Kerk
Bedankt voor H. I. Ambacht: J.
de Vreugd te Haaflen; voor Hardinx-
veld: K. Schipper, Dordrecht.
Gereformeerde Kerken
Aangenomen naar Maasland: H.
Makkinga, Heemse.
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt
Beroepen te Rouveen: J. A. v. d.
Velden, Enschede-N., voorheen miss.
pred.; te Neede: H. Hidding, kand. te
Emmen.
Gereformeerde Gemeenten
Aangenomen naar Nieuw Beijer-
land: A. Moerkerken, kand. te Rot
terdam die bedankte voor Aalburg,
Arnhem, Beekbergen, Berkenwoude,
Dinteloord, Ermelo, Emmeloord,
Gouda, 's-Gravenpolder, Groningen,
Hoogvliet, Haarlem, Hellevoetsluis,
Katwijk aan Zee, Klaaswaal, Krui-
ningen, Meliskerke, Melissant, Mid
delburg, Nunspeet, Ooltgensplaat,
Oostvoorne, Oudemirdum, Ouddorp,
Poortugaal, Randburg (Z.-Afrika),
Rotterdam-Alexanderpolder, Rotter
dam-C., Rotterdam-W, Scheveningen
(als legerpred.), Utrecht. Veenendaal,
Waarde, Westzaan, Zeist en Zwolle.
Oud Gereformeerde Gemeenten
in Nederland
Bedankt voor Utrecht: A. v. d.
Meer, Oosterland.
LANDBOUW EN VEETEELT
Meer rundvee
en varkens
dan vorig jaar
DEN HAAG. 20-6. De Nederlandse
melkveestapel is toegenomen van
2.109.000 stuks op 1 april 1973 tot
2.242.000 stuks op 1 april 1.974 (4- 6
procent). Het gedekte jongvee gaf
een toeneming ie zien t.o.v. vorig
jaar mot ruim 40.000 stuks 9 pro
eent). De groep „ander rundvee be
stemd voor de fokkerij" was ruim
Hio.oou stuks groter dan vorig jaar
8 procent). Hot mestvee nam toe
in aantal van 713.000 vorig jaar tot
789.000 op I april 1974. Aldus een
steekproef van het Centraal Bureau
voor do Statistiek.
De varkensstapel nam in dezelfde
periode toe van 6.802.000 stuks tot
7.017.000. Zowel de fokvarkensstapel
als de mestvarkensstapel waren gro
ter dan vorig jaar. Daarentegen was
er een kleine vermindering van het
aantal biggen bij de zeug.
f
i Vaccin tegen Ji
mazelen
J BRUSSEL. 20-6. België be-
schikt op het ogenblik over
J een vaccin waarmee kinderen
i legen mazelen ingeënt kunnen
worden. Het rnccin is zojuist
J op de markt gebracht nadat de
J Hoge Raad voor Hygiëne, de
J Belgische instelling die elk
nieuw farmaceutisch produkt
moet goedkeuren, daarvoor
toestemming had gegeven.
i
H. v. d. Heuvel. Bruinisse: 10.00 uur
prof. G. N. Lammens (uitzending van
mej. S, Vlam naar Kenya); 3.00 uur
ds. J. van Buuren, Nijkerk.
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt
Brouwershaven: 9.30 en 6.30 uur ds.
Groenenberg, Uithuizen.
Chr. Geref. Kerken
Zierikzee: 10 (H.A.) en 6 uur ds. Op
den Velde. Kerkwerve: 10.00 uur
(voorber. Heilig Avondmaal) en 6.00
uur ds. W. J. Buijs. Haamstede: (in
de Herv. kerk) 11.00 en 5.00 uur ds.
G. Bijkerk, Enschede.
Gereformeerde Gemeenten
Haamstede: 10.00 en 3.00 uur ds. P.
Honkoop, Kampen. Nieuwerkerk:
10.00 en 3.00 uur leesdienst. Ooster
land: 10.00, 2.30 en 6.30 uur ds. W.
Hage.
Gereformeerde Gemeenten
in Nederland
Zierikzee: 10.00 en 6.00 uur lees
dienst. Nieuwerkerk: .9.45 en 3.00
uur leesdienst Bruinisse: 10.00 en
5.00 uur ds. A. v .d. Berg.
Oud-Gereformeerde Kerken
Oosterland: 9.30, 2.00 en 6.00 uur ds.
Van der Meer. Bruinisse: 10.00 en
5.00 uur leesdienst.
Remonstrants Ger. Gemeente
Sommelsdijk: 10.00 uur ds. T. Elders
Mayer.
Leger des Heils
Zierikzee: Diensten om 10.00 en 7.00
uur, zondagsschool van 11.45-12.30
uur.
Rooms-Katholieke Kerk
Zierikzee: Zaterdag 19.00 uur, zon
dag 10.15 uur. Haamstede: Zaterdag
19.00 uur, zondag 10.00 uur. Renesse:
Zaterdag 19.00 uur, zondag 9.30 uur.
Jehova's Getuigen
Zierikzee: Zondag: 5.00 uur n.m.
openbare lezing; 6.00 uur n.m
Wachttorenbespreking. Donderdag
theokratische school 7.30-8.30 uur;
dienstvergadering 8.30-9.30 uur.
OVERDENKING
Het enkele leven
Wij werken met grote getallen. De
bevolkingsgroei brengt met zich mee
een toename in alle sectoren van het
leven. Steden en dorpen groeien en
de prognoses vertellen dat er dan en
dan, daar en daar zoveel mensen
zullen wonen, voor wie zoveel huizen
zoveel scholen enz. nodig zullen zijn.
Het verkeer neemt toe; firma's be
rekenen hun produkties in tonnen en
staten hun uitvoer in zo en zoveel
miljoenen.
In het verkeer vallen jaarlijks tal
van slachtoffers; bij oorlogen reke
nen wij met een groot aantal gesneu
velden; er zijn de hongerenden, ook
al in grote aantallen.
Die getallen hebben het nadeel dat
zij onoverzichtelijke hoeveelheden
aanduiden. Dat ons de grens van ons
voorstellingsvermogen overschreden
wordt. Het verschil tussen vijf en zes
is ons nog wel duidelijk; dat tussen
vijf en zes miljoen minder of hele
maal niet meer. Met de kans dat wij
minder geraakt worden. Want in we
zenlijke kontakten wordt de enkele
mens bereikt en een gemeenschap
verdient die naam alleen, wanneer
de enkele mens zich daarin tot zijn
waarde gekomen voelt. Hoe verloren
kun je je voelen als je ergens bent
waar niemand je kent, zoals dat op
een vergadering of op een receptie
het geval wezen kan en dan hoeft
het nog niet eens door een groot ge
tal te zijn.
In het grote, massale, verdwijnt
het enkele. Om in de massa niet on
der te gaan moet ik weten van een
plek waarheen ik gaan kan, waar ik
thuis ben; weten van anderen met
wie ik in kontakt sta. Anders wordt
ik naamloos en verzink.
Telkens wordt van ons hulp ge
vraagd om één of andere nood te le
nigen. En or is veel nood in de
wereld.
Maar al weer: als je hoort van do
aantallen, wat is het dan wat je zelf
kunt doen. Een kleine bijdrage geven
en hopen dat vele kleintjes een grote
zullen maken?
Elke massa bestaat uit enkele men
sen. Soms komt één daaruit tevoor
schijn. In Yad wa Sjem, de gedenk
plaats voor de zes miljoen (zo'n on
voorstelbaar getal) in de tweede we
reldoorlog vermoorden, die men in
Jeruzalem bouwde, slaan vermeld de
aantallen uit de verscheidene landen.
Tienduizend meer of minder zegt je
niet eens zoveel. Ook het getal van
de kinderen wordt vermeld. Maar
bij dut getal staat één paar schoen
tjes. en het zijn die schoentjes die
treffen en ontroeren. Want ineens is
daar dat éne kind.
Op ons eentje kunnen wij de we
reldproblemen, de menselijke noden,
niet de baas worden. Persoonlijk mis-
srhicn ten hoogste voor écn, ver weg,
of dichtbij, iets doen. Een druppel op
de gloeiende plaat? In de Talmoed
staat dat „wie oen enkel leven ver
nietigt. is alsof hij een hele wereld
vernietigd heeft; en wie een enkel
leven redl, is alsof hij een hele we
reld gered heeft". g.
88. Bij het zien van de vreemde kleding der
krijgers meent de Noorman een moment met
Saksische rovers te doen te hebben, doch de
aanblik van de merkwaardige wapenrusting,
vooral ook die van de hoofdman, doet hem
spoedig van mening veranderen. Nog meer
kerels komen uit de struiken tevoorschijn en
stellen zich in een halve cirkel om de Noren
op. „Wat hebt ge hier te zoeken, vreemden?"
snauwt de aanvoerder hen toe en komt met
strak gespannen boog een paar passen naar
voren. „Zwerversluig wordt hier onmiddellijk
uitgeroeid", vervolgt hij dreigend.
„Beheers u", zegt de Noorman koel en over
ziet in een oogopslag de toestand. De mannen
op de kust de Witte Raven, moeten ge
waarschuwdTerwijl hij onmerkbaar zijn
schild van de linker- naar de rechterhand
overhevelt, fluistert hij snel naar Chobar:
„Vlucht. Ik tel tot drie".
Dichter dringen do krijgers zich om de No
ren heen.
„Drie"! klinkt Eric's stem scherp en op het
zelfde moment dat Chobar opzij springt en
tussen de struiken wegduikt, slingert Eric met
alle kracht die in hem is zijn schild tegen de
reeds geheven pijl en boog van de aanvoerder.
Kreunend ziet dc man zich het wapen ont
schieten en staart een seconde overdonderd
naar de pijnlijke. lege handen. „Grijp hem!"
schreeuwt hij dan en terwijl een deel der
mannen een achtervolging op Chobar inzet,
bespringen de anderen eenparig de drie Noren.
IJlings trekt Eric zijn zwaard, doch drie, vier
paar harde knuisten grijpen hem beet en sleu
ren hem achterover. De Noorman vecht als
een bezetene en ziet in een flits een van zijn
krijgers dodelijk getroffen neerstorten. Wan
hopig tracht Eric zich uit de knellende greep
te bevrijden en slaat met het gevest van zijn
zwaard een vijand bewusteloos. Dan wordt
hem het wapen ontwrongen en ziel hij do
zware kolfvlcgel van dc aanvoerder op zich
toesulzen. „Erwin!" Als een doodskreet ont
snapt de roep aan Eric's lippen Dan zakt
hij geluidloos ineen, terwijl een donkere straal
bloed onder zijn helm uitsijpell
„Die kerel kon vechten", gromt de hoofd
man. Hij bukt zich om het Noorse zwaard op
te nemen on weegt het goedkeurend op zijn
hand. „Het heeft hem alleen niet veel ge
holpen". vervolgt hij, tegen Eric's schouder
schoppend. „Van hem heeft niemand last
moer".
„Hij riep een naam. Erwin of zoiets. Hoorde
gij dat ook. Wilfrid?" Doze knikt instemmend.
„Erwin. herhaalt de aanvoerder grimmig.
„Erwin? Daar wil ik meer van weten. Kom
mee". Dan verwijderen zij zich en schemering
sluit zich langzaam over hel roerloze lichaam
van Eric do Noorman
I
