N. H. LYSEN VEERTIG JAAR
BOSBOUWKUNDIGE
GESLAAGD JAARFEEST
BRUSE CJV-JUNIORENCLUB
Het „H°efje" moest wijken voor
de nieuwbouw
Ilolty- fqode
3
Portret van een „natuurman"
STREEKNIEUWS
ZIERIIvZEESCHE NIEUWSBODE Donderdag 16 mei 1974 Nr. 21488
natuur"
woords
N. Lysen, „baas" van de Domaniale
bossen en duinen „dus", maar daar
naast veel meer: vooi'vechter voor
natuurbehoud, vlees geworden pro
pagandist voor alles wat leeft en
groeit, kenner van de Westhoek en
de regio als nauwelijks een ander,
voorvechter voor behoud van oude
schoonheid en, op een eigen speciale
manier, vriend van mensen, die zich
voor het eerst of bij vernieuwing
komen laven aan de stille schoonheid
van de natuur, die er nog is, allerlei
bedreigingen ten spijt.
Achter zijn bureau in het zijn stijl
vol ingelichte bungalowachtige wo
ning aan de Lage Weg (8) te Burgh
heeft hij alle plannen voor „zijn"
Domein bedacht en de praktijk vroeg
dan - samen met zijn medewerkers -
een worsteling om het beleid te kon-
kretiseren.
Zand is zand en zand vlak aan zee
eist de nodige inzet en volharding
om een gebied zijn eigen kleur en
karakteristiek te geven, met als inzet
tenslotte de introduktie, de aanplant,
ordening, onderhouding, specialise
ring en wat niet al van een ge-im
porteerde exoot: de den, hier ver
tegenwoordigd door de Oostenrijkse
en Corsicaanse den.
Dat is de heer Lysen gelukt. Hij
kijkt terug op vruchtbare jaren. „Wij
hebben een mooi en gezond bos, zon
der de dennescheerder, die elders
grote verwoestingen aanricht", zegt
hij er zelf van, een lang gesprek kort
samenvattend.
Houthakker"
(Van onze redakteur)
BURGH, 15-5. Voor zover toeval bestaat, zal het wel
toevallig ziju, maar het jubileumfeest voor de heer
N. H. Lysen valt in mei. De natuur heeft daar onzicht
baar en onberekenbaar mogelijk de hand in gehad. Er
is voor deze belangrijke en markante Westhoeker geen
betere maand te vinden voor een belangrijke herden
king dan de „zoete mei", die zijn kleurrijke en op
wekkende koloriet aan velden en beemden - zoals dat
heet - heeft gehecht.
Dc heer Lysen is immers voor alles natuurman en wat we wilden zeggen,
hjj staat vlak voor zijn 40-jarig jubileum als bosbouwkundige in dienst van
de rijksoverheid en sinds 1935 als eerste „Domein-man". Het heugelijke feit
wordt herdacht tijdens een receptie in hotel „Vliegveld" op maandag 20
mei a.s.
In het vlak van de organieke verantwoordelijkheid klopt „Domeinen" niet
helemaal meer; het is thans Bosbeheer van het ministère van Landbouw,
maar in de beheerspraktijk van de jubilaris, over een natuurgebied van ruim
300 ha maakt dat niet veel uit. Het ging en gaat altijd om het „domaniale"
duingebied, waar Lysen - om zo te zeggen - elke boom heeft geteld en elke
zandkorrel kent.
19
De heer Lysen werd geboren in de
stormnacht, die een einde maakte
aan de hels hete zomer van 1911.
Diezelfde storm (een coïncidentie)
zou later aanleiding vormen het
duingebied, waar hij kwam te wer
ken, vast te leggen en zo iets frap
peert toch. Hij werd geboren te Hee
renveen, maar pure Fries is hij niet,
„maar er steekt wel Fries bloed in
de aderen". Als knaapje groeide hij
op te Breda, en vond na de middel
bare school, zijn weg naar de Mid
delbare Tuinbouw School te Bos
koop.
„Als kind al wilde ik „houthakker"
worden". Houthakker stond voor
hem model voor het buitenleven in
bos en duin. Hij werd meer hout
planter - dan hakker en Schouwen-
Duiveland heeft daarvan mogen pro
fiteren en doet het nog.
„Het Heike"
Tussenfase was een dienstverband
met de Heidemij, waardoor hij in
het Brabantse „Het Heike" terecht
kwam, toen een wonderlijk en arm
oord, met wilddieven en smokke
laars. Wat wil men; het was afge
sloten van de wereld en de werk
loosheid bereikte een vaderlands
dieptepunt. Zogenaamde „moeren"
werden daar ontgonnen. „Ik heb
daar eerlijk gezegd, altijd een beetje
spijt van" excuseert Lysen zich.
Geen wonder, alles wat de natuur
te grondig geweld aan doet, leidt
hem er toe, dat hij de stekels opzet.
Verstuivingen
Er was al bebossing in het Domein
toen hij in 1935 hier kwam. De pe
riode 1911-1920 kenmerkte zich door
klachten over verstuivingen op de
lupine en de rogge, de enige pro-
dukten, die de Westhoek toen had. In
1923 is het allemaal begonnen onder
zijn voorganger, maar er viel in het
midden van de dertiger jaren nog
enorm veel te doen.
Prettige bijkomstigheid was, dat
tientallen werklozen uit de hele regio
konden worden ingezet bij het vast
leggen van de duinen en de bebos
sing.
„De Westhoek was toen nog veel
mooier, het was voordat de verdro
ging had ingezet. In de winter, kon
men van Haamstede over de lange en
brede duinpiassen praktisch tot aan
het strand schaatsrijden''.
Er was - als opgemerkt - dus al
aardig wat bebost, maar de jubilaris
van straks vond hier een werkterrein
dat zijn leven inhoudelijk zou bepa
len. Hij wilde het gebied een eigen -
bijna persoonlijke - karakteristiek
geven en het is zijn verdienste hierin
zo opvallend te zijn geslaagd.
Loofhout
Alles kon niet; meer loofhout had
gemoeten, maar ook daar is naar ge
streefd. Langs de flanken van de
brede zandbanen treft men loofhout
aan en topper in de praktijk werd de
eigen kweek. Op dit punt is de heer
Lysen een strenge toepasser geweest
van hetgeen hij in Boskoop mee
kreeg. In later jaren was er wel eens
enige twijfel of er wel echt Oosten
rijks en/of Corsicaans zaad werd
aangevoerd.
Om helemaal veilig te zitten be
gon het grote werk van het eigen
kweekzaad, dat werd gewonnen van
de elitcbomen in liet bos. Zo ontston
den vele tientallen hectaren uit ei
gen gewonnen zaad.
Dc denne-appcls gingen naar dc
„warme bak", knapten daar en het
zaad werd uitgezet. Later was het
handig de planten vlak bij dc hand
te hebben.
Kon ij
zijn Domein"
(Foto's: Zierfkzeesche Nieuwsbode)
nrn
Een nimmer aflatende strijd moest
worden gevoerd tegen de konijnen.
Konijnen en bosbouw blijken in de
praktijk niet samen te gaan. Het ka-
iamiteuse van de driftige knagers
heeft geduurd tot na 1950 en nog is
het altijd oppassen geblazen. De heer
I.ysen behoort niet tn| hot type. dat
in de breedste zin des
voor zichzelf wil houden.
Vroeg al onderkende hij de sociale
en rekreatieve funktie van een zo
prachtig gebied. Het begon eerst
voorzichtig met van kaarten voorzien
publiek en later is het allemaal vrij
gelaten. Luttele incidenten voorbe
houden, met succes. Het publiek
voelt intuïtief dat hier iets heel
moois aan de hand is en past wel op.
Uitdunnen
Bosbouw plegen hier, was ook de
kunst verstaan van het uitdunnen.
Er is tussen de bomen een ruimte ge
schapen van dertig meter. Ook dat
komt het rekreatief karakter ten
goede. Rekreatie: Lysen is er hele
maal mee vertrouwd. Vroeger kon en
mocht ook (terecht) bijna niets. Nu
zijn er - om een voorbeeld te noemen
- tegelpaden en liefst 200 zitbanken.
Een nieuwtje: er komt een fietspad,
min of meer ter compensatie voor de
autoweg, die men ooit door het ge-
b;ed heeft willen leiden, maar dat is
gelukkig niet doorgegaan.
„Het zal er vast en zeker ook nooit
van komen ook", weet onze jubilaris,
die ook nog praat over dc „output"
van bruikbaar hout voor allerlei
doeleinden.
Het is zo'n 1000 m3 per jaar, resul
taat van de uitdunning. Vroeger
veelal bestemd voor stuthout (mij
nen), stellinghout, maar nu vooral
voor de houtvezelfabrieken en pa
len. Het materiaal gaat eerst naar
Dalfsen, waar Staatsbosbeheer een
reusachtige houtopslagplaats heeft.
„Ons bos"
„Schrijf vooral dat ik heel veel
aan al mijn medewerkers heb te
danken", vraagt de heer Lysen, die
al te huiverig is dat teveel licht op
zijn persoon en werk wordt gewor
pen. Die medewerkers volgden allen
een cursus Natuurgids, zijn ge-uni-
formeerd en hebben politiebevoegd-
heid.
Brand is er (gelukkig) zelden ge
weest. Een grote schare van 500
ménsen staat geregistreerd als
brandhulpen. „Ze komen als het no
dig zal zijn, want iedereen nier
spreekt eigenlijk van „ons bos".
Vogels en planten komen uitvoe
rig ter sprake, maar het wordt te
veel. Samenvattend dit: er is hier
feitelijk een heel nieuw biotoop ont
staan. Er is veel „klein grut" (nacht
zwaluw, geitemelker, fitis, tjiftaf),
dank zij (ook) het uitdijend areaal
loofhout en de vele nestkastjes in het
gebied.
De toekomst
De heer Lysen ziet - ernstige en
andersoortige kalamiteiten voorbe
houden - géén grote gevaren voor
het gebied in de toekomst. „De men
taliteit, de visie, de „trend" is ver
anderd bij de mensen en dat gaat
een rol spelen; de nadelen van de
wateronttrekking worden gecom
penseerd door het grote duinmeer,
met Haringvlietwater. Mulle paden
blijven er en van een fietspad kan
ook de brandweer profiteren".
Het zijn opwekkende futurologi
sche geluiden van de man, die het
„heeft gemaakt" en thuis gekomen
meestal (het bloed kruipt waar het
niet gaan kan) snel zijn heel aparte
tuin induikt; een gécompartimenteer-
dè tuin (moestuin, kruidentuin,
heemtuin, boomgaardje), waar juwe
len van bloemen, bomen en planten
te vinden zijn. De aanleg is een
Westhoekse bezienswaardigheid
apart. Door beelden, 'n fraaie gemet
selde oude tuinmuur, zitbariken en
hekken is 'n heel bijzonder geheel
ontstaan, waarvoor men haast het
woord „jardin" zou willen gebruiken,
omdat het met een vleugje Franse
esprit is aangelegd en wordt ver
zorgd. Die tuin er is geen tweede
zo in stad en land.
De heer Lysen, nog met de veer
krachtige tred van een veertiger (wat
wil men, niet roken en altijd buiten,
duin op, duin af) wil de jaren bij
Bosbeheer nog graag volmaken. Dan
krijgt hij meer tijd voor „zijn tuin",
want nu is het wel eens werken tot
op het tandvlees.
Trouwens er is nog ander werk:
voor dc Natuur- en Vogelwacht b.v.
(jarenlang waarnemend voorzitter
en sekretaris) en voor Stad en Lande
en sinds enige tjjd adviseur op pro
vinciaal niveau van de Culturele
Raad.
Originele privé-hobby verder: ver
zamelaar van majolica (soort antiek
aardewerk).
Bij zo'n jubilaris, gaat men altijd
een beetje kleintjes vandaan. Er is
zoveel disharmonie en onzekerheid
in deze wereld en dan (weer eens)
die konfrontatie met zoveel enthou
siasme. overtuiging, inzicht, even
wichtigheid en begrip voor de na
tuur als ons aller moeder. „Het doet
je toch wat", zou Wim Kan zeggen,
maar voor „wat" zou hij in dit geval
„veel" moeten gebruiken!
BRU1NISSE, 15-5. Dc C.J.V.-junio-
rcnclubs te Bruinissc vierden vorige
weck het achtste jaarfeest. De bij
eenkomst werd geopend door dc
voorzitter met een hartelijk wel
komstwoord en gebed.
Na het lezen van Matth. 28 11-20
volgde een korte inleiding, zoals we
kelijks op de clubs wordt gedaan.
De jongens van de oudste club
brachten hierna het toneelspel „Goeie
morgen veerman", een goed komisch
spel. Een geanimeerde belangstelling
was er voor de kwis, verzorgd door
Dick de Koning.
De in de pauze gehouden verloting,
waarvoor met medewerking van de
Bruse middenstand negentig prijzen
waren verzameld, bracht het mooie
bedrag op van circa f 250,Als ver
sterking van de kas werd bovendien
van de firma Van 't Hoof een bedrag
van f 100,— ontvangen. Na de pauze
werd de kwiz-winnaar bekend ge
maakt; het was Ada Kik, die een
prachtige taart in ontvangst mocht
nemen.
Zanggroep
Een speciaal vöor het jaarfeest ge
componeerd lied over het wel en wee
van de vorig jaar gehouden boot
tocht, met nog enkele vlotte meezin-
gertjes, werden door enkele toffe
jongelui ten tonele gebracht, met een
volledige band inclusief zangers; aan
de vleugel: A. v. d. Berge.
De jongste club bracht o.l.v. Wim
van Kooten de klucht „Knalgas". Nog
eens echt een keertje terug in de
schoolbank voor de jongens van de
jongste club.
Aan het slot van de avond dankte
de voorzitter alle ouders en belang
stellenden voor de goede medewer
king aan de verloting en het verloop
van het programma. De dames, die
meegewerkt hadden aan de toneel
stukjes, kregen bloemen aangeboden.
Verder werd dank gebracht aan de
concierge van het gebouw, de orga
nist J. v. d. Berge en kapper Kik.
Tenslotte ontving mevr. Schot nog
bloemen en de voorzitter een kist
sigaren uit handen van secretaris A.
de Zeeuw, voor het vele verrichte
werk.
De vergadering werd besloten met
staande te zingen „Ga Gij nu met ons
mede, getrouwe Heer!".
Het was wat laat in het seizoen
geworden, maar desondanks toch nog
een goéd jaarfeest.
Opening stadhuis Goes
Vrijdag 27 juni om half elf zal dc
commissaris van de koningin in Zee
land, mr. J. van Aartsen, het geres
taureerde stadhuis op de Grote
Markt in Goes officieel openen.
Het eérste deel van dit stadhuis
werd aan het begin van de vijftien
de eeuw gebouwd en het bestond
toen in feite uit enkele gotische hui
zen. In de achttiende eeuw werd het
stadhuis gerestaureerd. De restaura
tie heeft zes jaar in beslag genomen
Er was een bedrag van drie miljoen
gulden mee gemoeid.
Kippen in gierput verdronken
In Anna-Jacoba Polder (gem. St.
Philipsland) zijn ongeveer 800 kip
pen in een gierput verdronken. De
kippen zaten in éen hok die boven
de put was gebouwd. Toen de bodem
van het hole bezweek kwamen de
kippen in de put terecht. Men kon
slechts enkele tientallen dieren red
den.
ZIERIKZEE
Prinses Beatrix
opent Delta-week
Prinses Beatrix zal op vrijdag 14
juni te Zierikzee de officiële ope
ning verrichten van de Delta-week
Gedurende de Delta-week worden
op de Oostcrschelde zeilwedstrijden
voor ronde- en platbodemjachten en
z.g.n. I.O.R.-gemeten zeegaande
schepen gehouden.
Oroet van Apeldoorns
burgemeester
TEUGEN, 14-5. Ronald Hultink is
vertrokken in een één-motorig toe
stel van het vliegveld Teugen (Dr.)
naar Tel Aviv, met een schriftelijke
groet van burgemeester mr. F. Th.
Dijckmeester van Apeldoorn voor
zijn ambtgenoot in de Israëlische
hoofdstad. Ronald, die over tien da
gen weer terug hoopt te zijn, heeft
als navigator Rob Kok (28) uit Put
ten meegenomen.
Behalve de brief van de burge
meester vervoert Ronald ook nog
een brief met een groet van de ha
venmeester van Teugen voor zijn
kollega in Tel Aviv. „Slaagt deze
tocht, dan ga ik er over denken om
een tocht over de Atlantische
Oceaan te maken en hetzelfde te
doen wat indertijd Linbergh heeft
gedaan," zei Ronald voor zijn ver
trek.
Dapper vogelpaar
ZIERIKZEE, 15-5. In de
werkplaats van liet Aanne
mingsbedrijf Fa. M. Berre-
voets zn. in de Hoofdpoort-
straat, is een merelechtpaar
druk in. de weer met het bou
wen van een nest aan de zol
der boven een werkbank.
De vogels trekken zich van
het vele lawaai niets aan,
maar zijn driftig bezig allerlei
nestbouwmalerialen aan te
slepen. Ze vliegen in en uit.
Het is al eerder gebeurd dal in
deze omgeving een paar tol
broeden kwamhel ziet er nu
weer naar uit.
Advertentie
BRUINISSE. 15-5. Het „Hoefje"
aan dc Molenweg te Bruinissc meer
dan een mensenleeftijd lang. als
landbouwbedrijf (huis en schuren)
in eigendom en gebruik bij de fami
lie Jac. de Jonge (drie geslachten)
is afgebroken.
Het moest wijken voor de nieuw
bouw, die in enkele jaren als plan
West III. daar uit de grond schoot.
Sloper Joh. Giljam heeft ally met de
grond gelijk gemaakt en dc laatste
bewoner, de heer Joh. do Jonge.
woont nu in een nieuwbouw woning
aan dc Dokter dc Kockstraat.
Naast het ouderlijk huis van de
Gebrs. de Jonge heeft de firma Van
Oeveren een nieuwe schuur ge
bouwd. De heer W. de Jonge ge
bruikt bij tijd en wijlen nog een
span paarden om het land te bewer
ken. iets dat in de wijde omtrek fi
naal in onbruik is geraakt. Maar De
Jonge is een echte paardenliefheb
ber.
Waarschijnlijk staat straks ter
plaatse een nieuwe "b'ungalow. maar
in het stratenlabyrint van West III,
is ook een straat, die ..He1 Hoefje"
wordt genoemd.
T-shirts op de vlotte toer!
Ga eens op de vlotte toer met
een van die talloze toffe
T-shirts. Zitten fijn, staan
goed, en 'n speels borduur-
seltje tilt 't 'n stuk boven 't
normale niveau uit. U ver
wachtte toch niet anders
V.a.12,^ Met de hand op
t hart: ons mode
nieuws is uw
Dam 19 Zierikzee
Tel.01110-2816
Afd. „Philatelica"
Op maandag 20 mei wordt in
„Mondragon" weer een vergadering
gehouden van de afdeling Schou-
wen-Duiveland van „Philatelica".
HAAMSTEDE
Afd. N.C.V.B.
Op dinsdag 21 mei wordt in de re-
kreatiezaal van de Geref. kerk weel
een bijeenkomst gehouden van de
N.C.V.B.-afdeling. Mevr. Metselaar
te Goes spreekt over het onderwerp
„Amnesty International".
Ned. Ver. van Huisvrouwen
Ter gelegenheid van haar 9c lus
trum zal de Nederlandse verenigi-
ging van Huisvrouwen afdeling
Westreschouwen op vrijdag 17 mei
a.s. in de rekreatiezaal van de Geref.
kerk te Haamstede een feestelijke
bijeenkomst houden. Op deze avond
zal o.m. het poppentheater Henk
Walters optreden.
RENESSE
„Bremhoeve" krijgt zwembad
De Stichting Vakantieverblijven,
deelt mede dat één dezer dagen dc
bouw gereed komt van het nieuwe
hoofdgebouw en zwembad van het
vakantiecentrum „Bremhoeve" te
Renesse. Het complex zal op dinsdag
28 mei a.s. officieel worden geopend
door burgemeester H. P. Everwijn
van Westerschouwen.
Middag voor gehandicapten
Door de afd. Schouwen (Westhoek)
van het Nederlandse Rode Kruis zul
op zaterdagmiddag 18 mei a.s. in hel
dorpshuis te Renesse een gezellige
middag worden aungeboden aan
mindervaliden, gehandicapten enz.
Mevr. Kort-Meurs zal deze middag
opluisteren met zang cn gitaarspel.
De weekmarkt
Woensdagmorgen 15 mei werd in
Renesse voor het eerst na de winter
weer een seizoenweekmarkt gehou
den. Het was natuurlijk nog lang
niet zo druk als in het hoogseizoen
Maar het feit dat er nog niet zo veci
toeristen in Renesse zijn in aanmer
king genomen was er toch zeker een
goede belangstelling. Ook burge
meester Everwijn en de wethouders
kwamen een kijkje nemen.
