C. M. van Hoorn (arts) dook in historie van geneeskunde
Deltacross - in Domein-gebied - trok een grote belangstelling
*^Z)@ (§renóboerin
Deperfekte pasvorm
van Panty P
merkt upas goed
als uze aanheeft!
Cursus Streekgeschiedenis
Onder de vele artsen van die tijd
en later werden nog genoemd Dios-
ccrides, de deskundige op het ge
bied van geneeskruiden nog lang na
zijn dood. de chirurg Celsus, de ..mo
derne'' ingestelde As.klepiades, die de
humcraalpathologic verwierp, en
tenslotte Galenus. Van deze trok
Dioscorides als militair arts mede
met de Romeinse legers, en Galenus
levend ongeveer in de eerste eeuw
na Christus, was medicus in Rome
en beli .ndelde o.m. enige keizers.
Deze artsen hadden gestudeerd in
Aiexandrië, waar na Alexander de
Grote een universiteit geslicht was.
Galenus was, na een begintijd in
het Askleipion te Nergamon, gladia
torenaris geweest. Hij zou naar onze
inzichten bij deze vechters met het
zwaard door de daarbij ontstaande
verwondingen wel de kans moeten
hebben gehad anatomisch inzicht te
verkrijgen, maar vermoedelijk heb
ben de inzichten van Hippocrates
hierbij een overwegende invloed ge
had. Hij heeft zeer veel geschreven,
maar paste nooit anatomie toe op
mensenlichamen, doch uitsluitend
op dieren, waardoor hij nooit een
volkomen juist inzicht kreeg.
Grote verdiensten
Hoewel hij ontegenzeggelijk grote
verdiensten heeft gehad, heeft zijn
theorie over de bloedsomloop de ge
neeskunde eeuwenlang op een
dwaalspoor gebracht. Voor de Mid
deleeuwse medici is hij een grote
autoriteit geweest. Naast Alexandrië
waar Gelenus en vele andere geleer
den hebben gestudeerd, was in de
Byzantijnse tijd, na de val van Ro
me, onder Nestorius in het Perzische
gebied (in Gondishapur) een soort
gelijk wetenschappelijk centrum ge
sticht. Toen deze beide gebieden in
de 7e eeuw na Chr. in de handen
van de Arabieren vielen, namen deze
de wetenschappelijke kennis, die zij
daar aantroffen over In het Weste-
lijlc-kalifaat kwam het ziekenhuis
wezen tot een zekere ontwikkeling.
Van de Arabische tijd kennen wij
de algebra, de alchemie met haar
magische bëinvloeding, o.m. de al
cohol. Verder vond de astronomie bij
hen evenals bij de Grieken en de
Ocsterse volken, uitgebreide toepas
sing, en had op medisch handelen
ook nog een overheersende invloed.
In het Middeleeuwse westen werd
de geneeskunde weer een uitvloei
sel van de godsdienst: het beoefenen
van de ziekenzorg, de caritas; aan
eigen onderzoek werd weinig ge
daan. De wetenschap vond aanvan
kelijk een toevlucht in de kloosters,
waar in medisch opzicht de biblo-
theken met vaak gecopieerde manus-
scripten en de kruidentuin van be
lang waren. Doordat de geneeskunde
aanvankelijk in de hoofdzaak in
handen was van monniken, kon de
anatomie nog niet worden beoefend,
daar deze als ongeoorloofd werd be
schouwd, evenals dit bij de Arabie-
i-en, en bij Galenus en zijn voorgan
gers het geval was geweest.
De anatomie
De 13e eeuw, die in vele opzichten
het hoogtepunt van de Middeleeu
wen is geweest, heeft een arts van
betekenis voortgebracht: Mondino
di Luzzi die voor 't eerst systeemma-
tisch de anatomie aan het menselijk
lichaam beoefende. In deze tijd ko
men de steden meer en meer op, en
onder de leken (de niet-religieusen)
begint men dan onafhankelijk van
de kerk, zij het ook aarzelend, met
wetenschappelijk onderzoek. Deze
wetenschappelijke le5kenschool was
reeds in de 10e eeuw begonnen in
Salerno, met haar bekende Regimen
(een leerdicht) en de befaamde vrou
welijke docent Trotula, wier naam
tot in onze tijden in verkorte vorm
Het is voldoende bekend dat kracht
voer een stuk duurder is dan het op
het bedrijf gewonnen ruwvocr. Voor
al geldt dit de laatste tijd, omdat de
prijzen van het krachtvoer maar
steeds blijven oplopen. Voor de vee
houder is het daarom nu - meer dan
ooit - van het allerhoogste belang
zijn voeder (gras, hooi, kuil) zelf te
verbouwen.
De voor het vee zo onmisbare be
standdelen (eiwitten, zetmeel, mine-
ralen( behoeven beslist niet alleen
in de vorm van duur krachtvoer te
worden verstrekt. Ruwvoer is na
tuurlijk wel veel economischer. Bij
de bemesting moet hiermee echter
terdege rekening worden gehouden.
De meststoffen moeten namelijk zo
danig worden gekozen dat een voer
voortleeft. De stedelijke universitei
ten, beginnend in Italië, wonnen
steeds meer aan gezag, en werden
ook gesticht in Frankrijk Monlpel-
lier, en Parijs, waarbij in het Zui
den de Arabische invloed vrij aan
vankelijk groot was. Ook nu was er
nog weinig eigen onderzoek. Men
steunde in hoofdzaak nog op de wijs
heid uit voorgaande perioden: de
scholastiek. Tijdens, de Renaissance
wordt de wetenschap nog meer ge
seculariseerd, en ondanks het verzet
der kerk, begint men meer en meer
zich toe te leggen op zelfstandig we
tenschappelijk onderzoek, aanvan
kelijk vornamelijk in de beoefening
van de anatomie.
Vesalius uit Brussel, latere lijf
arts van Karei V, is hier de grote
SCHEEPVAART
Abida, 15-2 Pan. Kan.
Acila, 27-2 verwacht Curacao
Acmaea, 14-2 Gothenburg naar
Stockholm
Area. 28-2 te Whangarei verwacht
Atys, 25-2 te Honolulu verwacht
Cam'tia. 19-2 te Curagao verwacht
Diloma, 14-2 Singapore naar P.G.
Dione, 24-2 te M. al Ahmadi verw.
Krebsia, 14-2 in Pan. Kan.
Abida, 18-2. Curacao.
Acila, 27-2 Curacao verwacht.
Acmaea. 18-2 te Stockholm.
Area, 28-2 te Whangarei verwacht.
Atys, 25-2 Honolulu verwacht.
Calamares, 17-2 Baltimore.
Camitia 19-2 te Curacao.
Diloma, 18-2 Singapore.
Dione, 24-2 te Mena al Ahmadi ver
wacht.
Ganymedes, 17-2 aank. Antwerpen.
Krebsia, 17-2 t Aruba.
KERKNIEUWS
Ned. Herv. Kerk
Beroepbaar: R. A. Grisnigt, kand.,
Krugerlaan 137, Gouda; W. Westland,
kand., Baanbergerweg 10, Huizen.
Beroepen te Bruchem, Goedereede,
Meerkerk. Noordeloos, Oosterwijk-
Nieuwland, Sprang en te Veen: W.
Westland, kand., Huizen.
Aangenomen naar Zoetermeer: Iz.
Kok, Baarn.
Bedankt voor Nieuwe Tonge: G.
H. van Kooten, Delft; voor Ede en
voor Woerden (toez.): A. van Brum-
melen, Hierden; voor Onstwedde: J.
T. Cazander, Middelhamis.
Geref. Kerken
Examen. - De classis Bergum
heeft praep. en peremtoir geëxami
neerd: C. Terpstra, kand., Ooster-
meer. De heer Terpstra heeft in
middels het beroep naar Oostermeer
aangenomen.
Beroepen te Klundert-Moerdijk-
Zevenbergen: A. J. G. Dronkert,
Geesteren-Gelselaa.r
Aangenomen naar Lemele-Lemc-
lerveld: J. L. Zijlstra, kand.. Am
sterdam. die bedankte voor Andel,
Gees en voor Oudega (Wijmbr.).
Gei'ef. Kerken Vrijgemaakt
Examen. - De heer L. J. Joosse
te Hattem is door de classis preap.
geëxamineerd. Hij heeft een beroep
naar Hasselt aangenomen.
Chr. Geref. Kerken
Beroepen te Klundcrt: P. Beek
huis. Noordeloos; te Elburg: H. van
Leeuwen, Urk.
wordt verkregen dat smakelijk is en
veelzijdig van samenstelling. Een
meststof als bijvoorbeeld slakken-
meel, bevat niet alleen fosforzuur,
maar daarnaast nog kalk, magne
sium en sporenelementen.
Dit zijn nu juist de mineralen die
van zo'n grote betekenis zijn voor de
gezondheid en produktie van het vee.
Dat men hierbij in één gift dus
naast fosforzuur ook kalk toedient,
komt goed van pas, omdat hiermee
de verzurende werking van de
nieuwe kalkammonsalpeter (met 26
procent stikstof) wordt opgeheven.
Wil men tegelijk ook kali strooien,
dan kan men gebruik maken van ge
korreld Thomas-kali, dat in ver
schillende aangepaste verhoudingen
verkrijgbaar is.
pionier geweest, die bi alt met de tra
dities van Galenus.
Leonardo da Vinei
Zijn handboek voor de anatomie,
verschenen in 1543, hetzelfde jaar
als de revolutionaire publicatie van
Copernicus, is baanbrekend geweest.
Bovendien valt het op door zijn
voortreffelijk, ook op artistiek peil
hoogstaande tekeningen. Kunst en
wetenschap gaan in het Renaissah-
ce-tijdperk nauw samen. Dit is ook
duidelijk door de belangrijke anato
mische tekeningen van Leonardo da
Vinei, wiens betekenis men pas la
ter is gaan waarderen. Vesalius on
dervond hierin de steun van de kun
stenaar van Calcar
Bedankt voor Dordrecht-eentrum:
M. Vlietstra. Werkendam; voor De
venter: Th. Rutters, Baarn. (Verbe
terd bericht).
Geref. Gemeenten
Beroepen te Gorinchem: J. C. Ra-
venswaay, Arnhem; te Lethbridge
(U.S.A.): Chr. v. d. Poel. Yerseke;
te Aalburg en te Middelharnis: J.
Mol, Hardinxveld-Giessendam.
Bedankt voor Gouda: A. Hofman,
Scheveningen; voor Berkenwoude en
voor Nieuw-Beijerland: J. C. West-
strate, Meliskerke.
Wat biedt
de BEELDBUIS?
DINSDAG 20 FEBRUARI
NED. I: Prins Claus vertoont zich
vanavond aan het televisiepubliek.
Dat gebeurt om tien uur in het pro
gramma „Die streep moet weg", dat
aandacht schenkt aan de ontwikke
lingssamenwerking. Zoals bekend is,
heeft. Prins Claus een loarme be
langstelling voor deze problematiek.
De NCRV komt om zeven uur uit de
startblokken met de scholierenkwis
„Tweekamp" met daarop aansluitend
om half acht de rubriek „Beter sa
men", waarin voorbeelden worden
gegeven hoe mensen elkaar kunnen
helpen. Na het journaal huppelt An
ne de Vries' geesteskindjè „Bartje"
weer over de beeldbuis. Deel vijf
laat het gezin Bartels in zijn nieuwe
huis zien, dat aanzienlijk beter is
dan de Lange Jammer. In deze afle
vering speelt de klabats een erg gro
te rol in het leven van Bartje. De
volgende tien minuten worden be
steed aan het programma „Laten we
wel zijn", een uitzending in samen
werking met de Stichting Natuur en
Milieu. Na de konfrontatie met Prins
Claus in „Die streep moet weg",
neemt de NCRV afscheid met de ru
briek „Ander Nieuws". Voor nieuws
van het politieke front zorgt ten
slotte de rubriek Den Haag vandaag.
NED. II: Een natuurfilm opent de
rij van onderwerpen die de VARA
op het tweede net te bieden heeft. In
„De langste weg naar de Mont
Blanc", om zeven uur. wordt in fas
cinerende beelden getoond hoe een
expeditiegroep er in slaagde via de
moeilijkste weg de top van de Mont
Blanc te bereiken. Voor het lichte
amusement zorgt vervolgens Lucille
Ball in haar show „Hier is Lucy". Op
een reis naar een Mexicaans grens-
plaatsje gebeuren de merkwaardigste
dingen. Zo wordt Lucille ongewild
het slachtoffer van een smokkelaf-
faire. Wie nog sterker strafbaar is, is
de dader van de moord op een meis
je, waarmee commissaris Keiler na
het journaal geconfronteerd wordt in
de aflevering „Hel einde van een hu
morist" uil de Duitse serie „Der
Kommissar". De moord is het gevolg
van een zeer tragische ontwikkeling.
Commissaris Keiler krijgt rnet één
van de merkwaardigste zaken uit
zijn loopbaan te maken. Van ont
spannende aard is de kwis „Twee
voor twaalf". Met aklualiteiten in
Achter het Nieuws gaal de VARA
om tien voor elf de lucht uit.
DINSDAG 20 FEBRUARI
NED. I: 10.45 Schooltelevisie; 14.00
Vervolg schooltelevisie; 18.45 Ti-ta-
tovenaar; 18.55 Journaal; 19.05
Tweekamp; 19.30 Beier Samen; 20.00
Journaal; 20.20 Bartje; 21.20 Laten
we wel zijn; 21.30 Die streep moet
weg"; 22.20 Ander Nieuws; 22.45 Den
Haag vandaag; 22.55 Journaal; 23.00
Kijk op sport.
NED. II: 18.45 Ti-ia-tovenaar;
18.55 Journaal; 19.05 De langste weg
naar de Mont Blanc; 19.30 Hier is
Lucy; 20.00 Journaal; 20.20 De Com
missaris; 21.20 Twee voor twaalf;
22.00 Achter het Nieuws; 22.50 Jour
naal; 22.55 Spaans.
LANDBOUW EN VEETEELT
Ruwvoer het goedkoopste veevoer!
Heel mooi plaatje uit
1912. Schaapherder J.
M. Ringelberg met
zijn dieren aan de
Oude. Polderdijk bij
het Steenzwaan on
der Nieuwerkerk. De
kudde toen telde
maar liefst 400 scha
pen en waren eigen
dom van (wijlen) de
heer A. van Sleijn te
Capelle (bij Zierilc-
zee).
ATLETIEK
WESTENSCHOUWEN. 17-2. Hoe
wel er natuurlijk nooit genoeg men
sen van het unieke bos en duinge
bied van de Domeinen te Westen-
schouwen kunnen genieten, was de
organiserende alletiekafdeling van de
S.V. Delta Sport dik tevreden met
de 360 mensen, die als presatielopers
of wedstrijdlopers meeliepen in de
Deltacross.
Het terrein is de reclame voor de
crossen die Delta Sport organiseert
in de Domeinen, want van heinde
en ver kwamen er trimmers en atle
ten om sportieve strijd te leveren,
maar vooral om ook (weer) eens te
lopen op dit parcours. Het weer was
ook goed, zodat alles meewerkte om
tot dit recordaantal personen te ko
men. Vanaf half 2 vonden er wed
strijden plaats in alle categorieën,
waar in totaal 140 atleten van Zeeu-
se, Brabantse en Zuid-Hollandse
verenigingen voor aan de start kwa
men.
Bij de laatste wedstrijd, voor de
heren was er dankzij o.a. de wach
tende prestatielopers, vee! publiek
langs de lijn, dat voo raanmoedigin-
gen zorgde, die de heren hard nodig
hadden om 8 zware kilometers uit te
lopen.
Winnaar bij de heren werd de be
kende Peter Havermans uit Roosen
daal die de 8 km in het geacciden
teerde terrein aflegde in 15. 26.1 min.
Vanaf de start ging hij in de 4 ron
den verdeelde loop aan kop en pas
in de laatste ronde werd hij bedreig-
door Zeelands beste lange afstand
loper (20 km, 25 km en marathon)
Cees Markusse van A.V. '56 uit Goes
Hij eindigde op slechts 7 seconden
van Havermans, nl. in 25.33.1, Koos
Oggel van A.V.'56 werd met flinke
achterstand derde en -Johan Antheu-
nisse van A.V.A. 64 uit Aalsmeer
vierde. Een prima prestatie leverde
ook Delta Sport atleet Martin Moer-
mond door op „eigen terrein" als 9e
Ï0 eindigen,
Junioren
Bij de junioren, die daarvoor van
start gingen waren ook verscheidene
prima prestaties van Delta Sport at
leten. Een echte verrassing was de
5e plaats voor de pupil Rini Stout-
jesdijk bij de jongens pupillen. Ook
met een 4e plaats bij ed C meisjes,
een groep waarin zeven D.S. meis
jes startten, waarvan er 5 bij de eer
ste 10 eindigden. Rietje kon net
voorblijven op Anita Koopman (Se-
rooskerke), die 5e werd. Ook weer
Ook weer prima prestaties bij de pu
pillen meisjes, dat wat betreft Delta
Sport nu uitgegroeid is tot een
De junioren - hier aan start - weer
den zich dapper.
(Foto: Zierikzeesche Nieuwsbode)
groepje van 6 meisjes. Michaela
Jongschaap werd 5e en was daar
mee weer de eerste Delta Sport pu
pil. Jos Geluk uit Ellemeet eindigde
als 5e bij de C jongens en Joke Ge
luk als 5e bij de B meisjes. In tegen
stelling tot vorig jaar zitten er dit
crossseizoen geen overwinningen in
voor de Delta Sport atleten wel is
er momenteel een flinke vooruit
gang in de breedte.
BADMINTON
Zierikzec IHouck I 62
Junioren:
Marathon AZicrikzee A 35
Afgelopen week weer uitstekende
resultaten voor de b.c. Zierikzee.
Zierikzeel gaat onverdroten door en
versloeg vrijdagavond thuis het
Zeeuws-Vlaamse Houck met 6-2, vol
komen verdiend.
Alleen het tweede heren-enkel en
het eerste dames-enkel gingen ver
loren. De overige partijen werden
allen in twee sets door Zierikzee ge
wonnen. Het team bestond uit de
dames Berrevoets, Simmei's en de
heren Den Reijer en Quartel.
De junioren versloegen zaterdag
middag Marathon in hun eigen om
geving met 5-3. Vooral het overwicht
van Zierikzeese jongens was beslis
send in deze wedstrijd. De meisjes
v. Westen en Nolet verloren hun par
tijen doch er zit een steigende lijn in
hun verrichtingen. De verrichtingen
van het jeugdteam tot nu zijn:
7 4 0 3 8 29-27
Voor deze week staan op het pro
gramma: 23-2.: Zierikzee Ti-Jong
Ambon II; 24-2.: Astroiden I-Zierik-
zee I; 24-2.: Zierikzee A-Shuttel A.
ROTTERDAM. Ongeveer 1500 Su-
rinamers hebben zaterdagmiddag- in
Rotterdam een demonstratieve op
tocht gehouden uit solidariteit met
de stakers in Suriname. Moeilijkhe
en deden zich tijdens de betoging, die
anderhalf uur duurde, niet voor. Het
verkeer ondervond enige hinder.
13
FEUILLETON
DOOR
J. L. POSTHUMUS
Zaterdagsavonds was Kees Hoo-
gendijk gespannen, want de vrouw
had wel gezegd: „We houden het
voortaan op de zaterdagavond",
maar ze kon er immers spijt van
gekregen hebben? Desondanks pro
beerde hij zich zo goed mogelijk te
beheersen, zodat de boerin niets aan
hem kon merken.
Na de koffie zette ze een flesje
bier voor hem neer, terwijl ze zelf
een glas en de sherryfles te voor
schijn haalde. Nadat ze gedr-onken
hadden, stelde de vrouw voor, hem
aankijkend: „Kaartje leggen?"
„Best," was zijn antwoord. Gelijk
kwam hij overeind om de kaarten,
welke boven op het kabinet lagen, te
pakken. En papier en een balpen. Ze
speelden om kleine bedragen, want
dat verhoogde de spanning, was de
mening van de boerin.
Die avond verloor hij de pot na pot,
zodat hij een paar keer zijn porte-
monnaie te voorschijn moest halen.
Ze lachte, nadat ze de zoveelste par
tij gewonnen had. „Ongelukkig in
het spel. gelukkig in de liefde, zul
len we maar denken, he?"
"En u dan?
Haar gezicht betrok. Ze legde de
kaarten opzij en schonk zich in, na
een nieuwe fles bier voor hem neer
gezet te hebben. „Ik zal je wal ver
tellen, Kees, uit mijn leven. Dan zul
je kunnen concluderen, dat omge
keerd ook wel eens waar kan zijn.
Misschien heb je het een en ander
over de grensboerin, zoals ze mij
noemen, al gehoord. Misschien heb
ben ze het opgeblazen en erbij ge
fantaseerd. Daarom is hel wellicht
beter, dat. ik je wat uit mijn leven
vertel."
„Voor mij hoeft het niet, boerin,''
antwoordde hij op kalme toon. „Ik
ben helemaal niet nieuwsgierig. En
over u hebben ze in het dorp tegen
mij nooit gesproken. Ze weten, dat ik
bij u werk, maar dat is dan ook al
les."
Ze glimlachte. „De vreemde knecht
noemen ze je. En dat vreemd zal wel
tweeërlei betekenis hebben voor de
dorpelingen. In de eerste plaats kom
je niet uit deze streek en tweedens
bemoei je je met niemand."
„Waarom zou ik? Ik ben niet het
type, dat gemakkelijk met iedereen
aanpapt, als u dit bedoelt.
„Dat heb ik al begrepen en daar
zul je ongetwijfeld wel een reden
voor hebben Ik ben in Noordbroek
geboren. Mijn vader had daar een
klein boerderijtje, op vijf minuten
afstand van het dorp. Ik was enig
kind. Met gevolg, dat ik verwend
werd. Zowel door mijn vader als
door mijn moeder. Vader had een
vooruitziende blik en zag aankomen
dat er in het boerenbedrijf weinig
toekomst meer zat. Tenminste voor
de kleine boeren. Daarom moest ik
doorleren. Gp de lagere school had
ik behoorlijk? cijfers, dus de hoofd
onderwijzer moedigde me aan naai
de Ulo te gaan. Ergens streelde dit
mijn trots en zo ging ik als enige
boerendochter in wijde omgeving
naar de Ulo, behaalde m'n diploma
en zou gaan leren voor kleuteron-
derwijseres. Daarvoor moest ik naar
Groningen en dus ging ik iedere dag
met de bus heen en weer.
In die lijd begon Noordbroek zich
uil te breiden. Er werd een nieuwe
woonwijk geprojecteerd en de rand
ervan lag precies op ons bedrijf. Om
een lang verhaal kort te maken, va
der accepteerde de aangeboden prijs
niet, dus werd het onteigening. We
moesten binnen drie maanden het
bedrijf verlaten en konden een
nieuwbouw woning in het dorp
krijgen. Maar vader vond dit zo ver
schrikkelijk, dat hij Noordbroek de
rug toekeerde en naar Nieuwe
Schans trok. Daar kocht hij een be
trekkelijk nieuw huisje, weliswaar
klein, maar met een lapje grond er
bij, zodat hij wat kleinvee kon hou
den en dus bezigheid had. Maar dat
hij op het huis een hypotheek had
moeten nemen, wisten wij niet. Va
der heeft maar een paar jaar daar
gewoond, toen werd hij getroffen
door een hartverlamming. En daar
na bleek, dat er schulden waren. Ik
moest mijn studie staken en een baan
zoeken. De aardigheid was er voor
mij af. Ik kon ergens op een kan
toor komen, maar daar was ik na
drie maanden alweer weg. Ik kon er
niet aarden. Tenslotte ben ik een
boerendochter; ik moet de ruimte om
me heen hebben.
Een achterneef van moeder had
een flinke boerderij in de buurt.
Diens vrouw was ziekelijk en hij
had een hulp in huis' nódig. Moeder-
animeerde mij er heen te gaan. Hoe
wel met enige tegenzin accepteerde
ik en de boer en ik kwamen overeen,
dat ik het eerst een paar maanden
zou proberen."
Ze schonk zich een nieuw glas in
en wees naar de krat met flessen.
„Als je meer wilt hebben, ga je je
gang maar."
Hij knikte en de boerin vervolgde:
(wordt vervolgd)
Panty P, de pUW"Hig)zicli volmaakt
vormt om 't been van elke vrouw
voor elke vrouw
voor elke maat
in de rode verpakking
