ZEE EN LAND - ELEMENTEN VAN EMINENT WERKBEZOEK
ZIE 11 IK ZEE SCI IK NIEUWSBODE Donderdag 28 September 1972 Nr. 21157
Visie vissers
Vragen
heei't, maar de uitvoering in samen
werkingsverband doet.
Voor het (toen) experiment werd
een subsidie uit het Ontwikkelings
fonds verleend.
Prins Claus vroeg naar de juridi
sche gronden van het type bedrijven
als de onderhavige. Comparanten
blijken meer moreel, dan juridisch
gebonden, zij het dat de zaken bij
notariële akte zijn vastgelegd. De
verkoop (inkomsten) van elk der
twee bedrijven zijn apart gehouden.
De prinses vroeg of er van dit
voorbeeld een uitslralingsefl'ekt uit
gaat.
De heer Visser wees op de aan
vankelijke scepsis in landbouwkrin-
gen, maar geloofde dat men aan
samenwerkingsverbanden in de toe
komst niet kan ontkomen.
Van invloed is de persoonlijke
instelling van de comparanten. Men
moet niet te sterk steunen op een
eigen bedrijfstraditie. Overigens zijn
er op Schouwen-Duiveland reeds
allerlei samenwerkingsvormen.
De heer G. J. de Jager, voorzitter
van de C.B.T.B. West-Nederland
noemde een voorbeeld uit de prak
tijk van een integrale samenwerking
die leidt tot een feitelijke fusie.
Prins Claus wilde vvetep hoe het
gaat bij toekomstige overdracht van
bedrijven in de onderwerpelijke si
tuatie en naar fusie van kleinere
bedrijven.
Het eerst blijkt te correleren met
de wederzijdse familieverhoudingen
- c.q. omstandigheden; bij het laatste
moeten van b.v. vijf bedrijfsvoerders
er enkele afvloeien en dat kan wrij
vingen geven.
De werknemers
Prinses Beatrix wendde zich tol
de werknemers. De heer J. de Jonge
vertelde dat hij aan het „dualistisch
bazendom" niet zo zwaar tilt. „Baas
is bovendien een oud begrip", zo
merkte hij op, „je wordt gewoon ge
acht je werk te doen".
Ter sprake kwamen verder nog de
situaties bij ziekte en vakanties. Op
deze punten blijkt de samenwer
kingsvorm een uitkomst te zijn,
want de afzonderlijke ondernemers
kunnen zich toch iets vrijer bewegen
Uiteraard gaan zij nooit samen weg.
Ir. L. Th. J. M. de Wit, konsulenl
voor de Akkerbouw en Rundveehou
derij in Zeeland van het ministerie
van Landbouw en Visserij schelste
nog enkele moeilijkheden bij het
streven naar meer samenwerkings
vormen. „Er zijn nog klein-landbou-
wers, die het liever uithouden tol
hun 65-ste en zij remmen de ontwik
keling wat af".
Aantrekkelijk landschap
Op uitnodiging van ir. Van Bee-
kom vertelde de heer Doeleman nog
het een en ander over de nood zaak
tot behoud van een aantrekkelijk
landschap. Zijn in principe bomen
vijand van de landbouw daar moet
toch gezocht naar groen en een dui
delijke leefbaarheid in de regio. Na
de ramp van 1953 is geprobeerd er
iets van te maken en onder agrariërs
is ten aanzien van groenbeplanting
(erven) e.d. toch een andere mentali
teit gegroeid, al keert men zich te
gen illusionisten, die van de polders
ech'te boslandschappen willen ma
ken. Probleem is verder de tweede
woning, die feitelijk de streek geen
algemene voorzieningen biedt, omdat
de bewoners er doorgaans alleen
weekenden.
Tot slot bood de heer J. Kakebee-
ke, fruitteler te Wolphaartsdijk een
exemplaar aan van de landbouw-
struktuurnota: „Landbouw in de
stroomversnelling".
Geschenkjes
Een knus typische agrarisch en
vertederend tafereeltje volgde na het
gesprek: het aanbieden van produk-
ten van het land door de kindertjes
Doeleman en Visser. Ze hadden een
„poterbakje" volgestouwd met aller
lei akkerbouwprodukten, als zakjes
bonen, erwten, tarwe-aren. De be
langstelling was ongeveinsd. „Dit is
een suikerpee", zei één der jongetjes.
„Biet", verbeterde zijn ma en dit
„juin".
Nadien werd een rondgang ge
maakt over het bedrijf; waarop een
sorteermachine aardappeltjes stond
af te scheiden en ook heel wat pure
Duivelandse slik.
Na een hartelijk afscheid vertrok
ken prinses en prins - motoren voor
op - met het uitgebreid gezelschap
via de Zeelandbrug naar Middel
burg.
Produkten van het land aangeboden
in een „poterbakje" door de kinde
ren van de families Doeleman en
Visser.
(Foto's: Zierikzeesche Nieuwsbode).
De vier vissers, die woensdag op
de Oosterschelde van het vissers
vaartuig „Bruinisse 68" op het wa
terstaatsschip „Directeur-generaal
Harmsen" overstapten, hebben prin
ses Beatrix en prins Claus een uit
eenzetting gegeven over de mossel
cultuur in Zeeland. Het was een on
derdeel van het bezoek van prinses
en prins aan de provincie Zeeland.
De vissers betoogden dat de af
sluiting van de Oosterschelde een to
taal verlies van de mossel- en oester
cultuur voor Zeeland zou betekenen.
Ook al zouden de proeven met de
kunstmatige verwatering van mos
selen op Texel succes opleveren, dan
nog moet in Zeeland de mosselcul
tuur behouden blijven, zeiden de
vertegenwoordigers van de vissers
verenigingen uit Yerseke en Brui
nisse en de mosselhandel uit Yerseke.
westerse samenleving, die duidelijk
gepaard gaat met schaalvergroting
op allerlei terreinen. Zo ook in de
landbouw in Duiveland, een schaal
vergroting die bij de praktische toe
passing eisen stelt zowel aan de on
dernemers als aan de werknemers, in
het geval van dit samenwerkingsbe-
drijf tussen twee ondernemers en
twee werknemers.
Twee uitgangspunten
De heer Doeleman gaf een com
pact exposé wat er op beide bedrij
ven „aan de hand is". Twee uit
gangspunten leidden - vroeg al (1960)
tot een samenwerkingsverband tus
sen de bedrijven, n.l. de arbeid die
steeds meer vervangen wordt door
kapitaal, dat echter (tweede punt)
niet altijd in voldoende mate aanwe
zig is. Uit enkele andere mogelijk
heden kozen de heer Visser en hij
voor het samenwerkingsverband, zij
het - aanvankelijk schoorvoetend.
Belangrijk punt is daarbij de on
derlinge samenwerking, die goed
moet zijn. „En zo'n tien, twaalf jaar
is het nu al goed gegaan, aldus de
heer Doeleman, die er op wees dat
ook het personeel het samen moet
willen doen. Het personeelsbestand
is - in vergelijking met vroeger -
ingekrompen en naast de „bazen"
moeten twee mensen het doen. Er
wordt dan ook vaak - vooral in de
oogsttijd overgewerkt. De vraag
wordt wel gesteld: moet het nog
groter?".
Voorzichtigheid is geboden, want
het spreekwoord wil: „de derde man
brengt ruzie an". Zo vormen op dit
samenwerkingsbedrijf de bieten al
een probleem en loonwerkers wor
den ingeschakeld. De afvoer evenwel
geschiedt door de boeren zelf.
Wat betreft de zelfstandigheid der
beide comparanten, in de praktijk
merkt men van een mogelijk veron
dersteld verlies niets.
Prinses Beatrix informeerde naar
de verdeling der werkzaamheden,
waarop de heer Doeleman antwoord
de dat ieder wel zijn eigen bouwplan
Prinsesselijke belangstelling op het erf van de boerderij, waar nog even werd
gedemonstreerd met een aardappelsorteermachine.
Prinselijk paar in Duiveland
mosselvissers en de -handel zouden
bijzonder gebaat zijn met het be
houd van de mosselverwatering in
Zeeland, zo hebben zij het prinselijk
paar verteld, omdat van de 100.000
pond mossels 90 procent naar België
en Frankrijk wordt uitgewoerd.
Te grote afstand
Als de mosselverwatering naar
Texel zou worden verplaatst, zou de
afstand tussen verwaterplaats en af
nemer te groot worden en er zou 's
winters door de lage temperatuur in
de Waddenzee stagnatie in de mos-
selaanvoer kunnen ontstaan.
Bepleit werd het bevorderen van
een kreeftencultuur in de Grevelin-
gen als eventuele vervanging van de
mosselcultuur. Voorts klaagden de
vissers over de langzame uitvoering
van de Delta-schadewet.
Ontvangst in schuur
Non plus ultra van ongedwongen
heid was - ondanks een ingewikkeld
draaiboek voor het Zeeuwse werk
bezoek - de ontvangst in de schuur
van de heer A. J. G. Doeleman, voor
aanstaand (ook) in de sfeer van de
landbouworganisatie, als voorzitter
van de Z.L.M. met zijn echtgenote,
mevrouw W. A. Doeleman-Stols en
het comparantenechtpaar de heer en
mevrouw R. J. Visser-Gi'oenendal,
ruim tevoren wachtend op dit wel
zeer uitzonderlijke bezoek aan het
bedrijf. De schuur had wel wat make
up meegekregen; geveegd, stoeltjes,
tafeltjes, maar helemaal „clean" kon
het niet zijn ,want de bewerking
van de aardappeloogst is nog niet
aan de kant. Later wierp een aard
appelsorteermachine vrolijke patatjes
over de band en daarbij kwam écht
wel wat heuse Duivelandse slik te
De onderzoekingen naar het kunst
matig verwateren moeten worden
versneld, menen de vissers. Voor
september '73 moet bekend zijn of
het bedrijfsleven wil meewerken aan
de aanleg van kunstmatige verwater
plaatsen in Zeeland. De Zeeuwse
Prins Clans in gesprek met mevr.
Doeleman-Stols.
(Van onze redakteur)
DUIVELAND, 27-9. Water en laiul waren woensdag
de elementen die het bezoek van prinses Beatrix en
prins Claus aan Duiveland duidelijk bepaalden. Door
het water tijdens een vaartocht met het m.s. „Direc
teur-generaal Harmsen" over Zijpe en Keeten én door
het land als uitvloeisel van een uitzonderlijk geslaagd
bezoek aan het samenwerkings-landhouwhedrijf van
de heren A. J. G. Doeleman en K. J. Visser aan de
Stolpweg te Nieuwerkerk.
Hoewel er geen massale uitlopen waren gisteren zat het hoge bezoek toch
duidelyk tevoren al in de lucht, door de ge-ijkte symptomen; vlaggen hier
en daar in de zachte herfstwind, tassendragend fotografenvolkje en op aller
lei saillante punten rijkspolitiemannen met geperste broeken en witte
handschoenen. Voordat de tocht naar Duivekmd werd ondernomen, hadden
prinses en prins Tholen er al op zitten met als eindpunt op het „over-Zijpse"
Anna Jacobapolder, van waar de overtocht gemaakt werd met de veerpont.
Overstapje van de visserijdelegatie
van de Bric 68 - schipper W. Okker-
se op de „Directeur-Generaal Harm
sen", met aan boord prinses Beatrix
en prins Claus.
Inschepingshaven te Zijpe was de
vluchthaven, waar burgemeester G
Hokken ter begroeting aanwezig was,
die zich daarna aan boord begaf. De
„Directeur-Generaal Harmsen" voer
onmiddelijk uit, een wat williger
zonnetje tegemoet, dat vonken ketste
op het woelige water en voortdurend
poogde het grijs van de lucht te
doorbreken. Aan boord bevonden
zich verder o.m. Zeeland's commis
saris mr. J. van Aartsen en de bur
gemeester van Reimerswaal mr. C.
Pijl Hogeweg, gewaardeerd leider bij
het gespi-ek over visserijzaken, die
relevant waren in deze zilte omge
ving.
Extra kleur kreeg het allemaal nog
toen de Bru 68 langszij kwam varen
met een fikse lading mosselen en en
kele mensen op de prinsesseboot
oversprongen, de heren W. Okkerse,
voorzitter van „Algemeen Vissers-
belang" de heer H. Schot, secreta
ris van die vereniging en enkele fi
guren uit de Yersekse mosselwereld.
Met lege handen kwamen de he
ren niet. Aangeboden werd aan
prinses en prins, die zich tevoren
aan dek hadden begeven: geconcer-
veerde mosselen, potjes mosselsau-
sen en door de heer C. P. van IJs-
seldijk te Yerseke, een zak met
kleertjes voor de kleine prinsjes,
thuis op „Drakensteyn".
De vaderlandse journalistiek kon
het buitengebeuren allemaal volgen
vanaf de R.P. 9, een welvertimmerd
politieschip met een kombuis, die
juist op tijd koffie met broodjes prijs
gaf, waardoor kranteverhalen over
dit water-land-bezoek gegarandeerd
leken.
pas.
Goed gesprek
Aankomst van prinses en prins in de schuur aan de Stolpweg. Rechts van de
prinses, de partikulier secretaresse mej. M. E. Tiele. Achter deze dr. ir. C. W.
C. van Beekom.
Duidelijk leidde de bijeenkomst tot
een goed gesprek over landbouw
zaken, in het kader waarvan het
prinselijk paar de gelegenheid te
baat nam de nodige vragen te stel
len.
In een inleidend woord gewaagde
dr. ir. C. W. C. van Beekom, hoofd
ingenieur-directeur voor de Bedrijfs
ontwikkeling in Zeeland van het
ministerie van Landbouw en Visserij,
van de grote veranderingen in de
