Kwart eeuw Stichting kraamzorg op
Schouwen-Duiveland
I
wenókacirteix-y
WW
Ttieuiaiadc
HISTORIE VAN EEN ORGANISATIE
Z1ERIKZEESCHE NIEUWSBODE Vrijdag 31 december 1971 Nr. 21006
Op 14 maart 1918 werd in het stadhuis van Zierikzee
door afgevaardigden van de bij de provinciale Groene
Kruisvereniging aangesloten verenigingen, een com
missie benoemd voor het district Schouwen-Duive-
land, die zich onder meer tot taak stelde een centraal
depot te stichten en te beheren.
Dit werd gevestigd in het ziekenhuis te Noordgouwc. De eerste aanschaf
betrof een ziekenraam de IVIooy, ijskist, ijsblazen en betreffende het terrein
van de kraamzorg een couveuse.
Een ander belangrijk onderwerp was het ziekenvervoer. De samenstelling
van het bestuur van deze districtscommissie was wel opvallend: uitsluitend
predikanten en burgemeesters maakten er deel van uit. Hiervoor zullen wel
allerlei verklaringen aan te voeren zijn, één van de voornaamste lijkt mij
echter dat het Groene Kruiswerk nog geen gemeen goed was.
De aktiviteiten van de districts
commissie werden gedurende de oor
log" minimaal. Pas op I nov. 1946
werd door drie van de vijf bestuurs
leden, n.l. dokter W. H. Ittmann uit
Brouwershaven, de heer C. L. de
Jonge, onderwijzer te Nieuwerkerk
en de heer C. Padmos, landbouwer
te Eikerzee .een vergadering belegd.
De andere twee bestuursleden waren
inmiddels overleden, evenals thans
ook de drie bovengenoemde.
Deze districtsvergadering was be
legd op initiatief van de Inspectie
van de Volksgezondheid. Er werd
besloten om een eilandelijk centrum
voor kraamverzorging op te richten,
dat te Zierikzee zou worden geves
tigd.
De eerste baby", thans mevrouw
Bolkenbaas-Fondse te Kerkwerve.
Het districtsbestuur had nauwe
lijks meer een taak en daarom zou
dit als bestuur van het kraamzorg
centrum gaan fungeren, daartoe aan
gevuld met twee nieuwe bestuursle
den. Het werd daartoe als volgt ge
formeerd: voorzitter: notaris J. W.
Raap; secretaris: J. L. Braber; pen
ningmeester: C. L. de Jonge; leden:
dokter W. H. Ittmann en C. Padmos.
I?c Groene Kruisverenigingen op
Schouwen-Duivcland stonden dus
achter deze zaak en deze zouden -
ondanks eigen financiële moeilijk
heden - eventuele tekorten opvangen
Dit is gelukkig nooit nodig geweest
al zat de penningmeester in de begin
jaren steeds tegen de bodem van
zijn schatkist aan te kijken, maar
hiervan was de voornaamste oorzaak-
het erg laat binnenkomen van de
subsidies.
Na het overlijden van de heer
Raap - reeds in 1947 werd in diens
plaats de heer Scheuerman voorzit
ter. terwijl in 1948 de heer C. M. van
Hoorn de plaats van dokter Ittmann
kwam innemen.
Toen in 1949 notaris J. J. van den
Ende, na het bedanken van de heer
Scheuerman diens plaats kwam in
nemen. werd ondergetekende voor
zitter en de heer Van Hoorn, secre
taris.
De samenstelling van het tegen
woordige bestuur is dus: J. C. Bra-
ZIERIKZEE, december. In
deze laatste maand van 1971,
viel - men herinnert het zich -
het zilveren jubileum van de
Slichting Kraamzorg op
Schouwen-Duiveland. Centrale
figuur hierbij was en is de arts
de heer J. L. Braber, voorzit
ter van het „Centrum ,voor
Kraamzorg Zierikzee", die
- historisch ge-interesseerd als
hij is - de geschiedenis en zelfs
dc voorgeschiedenis van de
stichting heeft nageplozen. In
een doorhem samengesteld
overzicht steken zoveel bijzon
derheden, dat wij (de laatste
kans In het bijna vervlogen
jaar), het in extenso in dit
eindnummer publiceren.
ber, serdert 1946, voorzitter; J. J. van
den Ende, sedert 1949; H. J. Simons,
secr. penningsmeester, 1954; J. van
der Maas, sedert 1954; 1 vacature,
wegens bedanken van de heer A. A.
van Eet en.
Van het begin af was de heer J.
Legemaate arministrateur, maar deze
werd in 1958 als zodanig opgevolgd
door de heer A. Bin, die tevens het
secretariaat voor zijn rekening nam.
Waarom een kraamcentrum
In voorgaande eeuwen werden be
vallingen voornamelijk door vroed
vrouwen - in de steden ook wel door
vroedmeesters - verricht.
Deze hadden tevens de taak om
moeder en kind te verzorgen, even
tueel met assistentie van buurvrou
wen of familieleden van de kraam
vrouw
De voor hun beroep benodigde
kunde ontleenden zij aan huri voor
gangsters? Dat dit alles piet bepaald
op hoog peil stond, wordt duidelijk
bewezen door de zeer grote kraam-
rouwen- en kindersterfte in de vo
rige eeuwen.
In de oude bcgraafregisters leest
men dan herhaaldelijk: „bij avond
het kind begraven onder de arm ge
dragen." En ook dikwijls: „Moeder
en kind in één kist begraven".
Een voordeel van deze vroedvrou
wen was dat zij - evenals ook de
baker - het gezin kende en omge
keerd.
Om deskundige hulp
Tegen het eind van 1800 ging men
inzien, dat het nodig en ook moge
lijk was om deskundiger kraamhulp
te bieden. Dat hygiënischer werken,
de sterfte in het kraambed kon doen
afnemen. Zo gebeurde het zelfs dat
kraamvrouwen tetanus kregen om
dat men als onderleggers van de
kraamvrouw balen, baliezakken ge
bruikte ,die hiermede waren besmet.
Hoe dan ook, in Nederland werd te
Broek op Langendijk in 1899 de eer
ste bakercursus georganiseerd.
Later leidde men in kraamklinie
ken bakers op, die zich, na het vol
tooien van hun studie, over het land
verspreidden.
„Wilde bakers"
Op het platteland bleef echter nog
iang de verpleging van moeder en
kind in zwang door ongediplomeer-
den - die als zgn. „wilde bakers" een
groot gevaar voor de volksgezond
heid bleven vormen.
Sedert 1925 trachtte men te komen
tot landelijke organisatie van de
kraamzorg. In de laatste jaren van
dc oorlog 1940-'45 werden in ver
schillende rayons in Nederland
kraamcentra opgericht die zelfstan
dig werkten, zij het dan met de on
ontbeerlijke subsidie van het rijk.
Deze interne kraamzorg organi
seerde men dus perifeer om daarbij
de „couleur locale" zo veel mogelijk
te behouden
Zo weid op 12 december 1946 op
gericht het „Centrum voor Kraam
zorg op Schouwen-Duiveland en Sint
PhJlipsland".
Op 1 augustus 1947 kon de theore
tische cursus onder leiding van de
leidster-docente zr. E. Goudzwaard
beginnen. Docenten waren dc artsen
De Haas en Quaak. De laatste werd
vervangen door dc heer Simons, de
eerste is nog steeds in funktie. Het
aantal leerlingen bedroeg 8; voor
drie van hen moest dispensatie wor
den aangevraagd - en die werd ook
verkregen - omdat ze nog geen 21
jaar waren. Eén van de leerlingen
viel spoedig af, maar de overige 7
leerlingen - waarvan drie de naam
Kik droegen - hadden hun theorie
zeer goed bestudeerd zodat ze op 22
november 1947 allen slaagden en tot
het praktische gedeelte werden toe
gelaten.
Eerste baby
En i'eeds op 27 november 1947 kon
de eerste leerling optreden te Kerk
werve, bij de geboorte van baby
Fondse, thans wonend te Dreischor
als mevr. Bolkenbaas-Fondse, en
zelf reeds moeder van een \V> jaar
oude kleuter.
In het laatste kwartaal van 1947
werden door de leerlingen 4 kraam-
verzorgingen gedaan en door de twee
gediplomeerden, mej. Steur en mej.
Jonker, die zich na opleiding elders,
in oktober ook bij ons kraamcentrum
aansloten, 5. Later kwam mej. Pad
mos - thans mevr. De Oude-Padmos
- de gelederen verder versterken. Op
2 maart 1949 werden de eerste 6
kraamverzorgsters gediplomeerd.
Dc animo voor kraamhulp was
aanvankelijk nog niet zo groot maar
onder dc bezielende leiding van zr.
Goudzwaard ging het steeds beter
draaien.
Na pensionering van zr. 'Goud
zwaard. nam op 1 april 1962 zr. Hoo-
gendoorn, thans zr. Scheick-Hoogen-
doorn geheten, de scepter over, later
met assistentie van zr. Priemus. En
ik moet uitdrukkelijk stellen: zij
doen dit cp een sublieme manier,
zodat het bestuur een gemakkelijke
taak heeft.
Deze vorm van kraamzorg is uniek
op de gehele wereld.
Nog steeds wordt het mcrèndeél
van de bevallingen thuis verricht,
waar het ook hoort te gebeuren. Bo
vendien is de levenskans van moeder
en kind thuis ook het beste.
In nota's inzake kraamzorg, tracht
men de laatste jaren allerlei motie
ven te zoeken om de kraamzorg in
provinciaal verband te organiseren
en te hospitaliseren.
Te zoeken, want wat ons centrum
aangaat, durf ik te zeggen dat alles
voortreffelijk draait en dat alleen de
hoge kostprijs zorgen baart. Maar
dat wordt door andere organisatie
methodes niet verbeterd. Betreffende
dit financiële aspect hopen we dan
ook dat ziekenfonds en aanvullings
fonds hierin tegemoet komen zo ver
dit mogelijk is.
Voor de partikulieren geldt dit nog
in sterkere mate voor hun ziektekos
tenverzekering. Werd in 1947 begon
nen met een tarief van f 3,50 en
f 3,75 per dag en een salariëring van
de kraamverzorgster van f 4,- per
dag, in 1967 waren deze bedragen
f 40 en f 45. Thans is het tarief ge
stegen tot f 70, terwijl dat in 1972
f 80 zal worden.
Het is dan ook het voordeligst om
een tweeling te krijgen, daar hier
voor de prijs hetzelfde is.
Gevolg van de gestegen bedragen
is helaas, dat het aantal bakers wer
kend voor een lager tarief, weer toe
neemt. Nog erger is dat er zelfs ge
diplomeerde kraamverzorgsters zijn,
die zich als baker gaan gedragen,
hoewel ze er toch eenmaal een hand
tekening voor hebben gezet, dat ze
alleen in het kader van de georgani
seerde kraamzorg zouden werken.
Maar dat zijn ze don blijkbaar ver
geten. Dc Stichting Kraamzorg ver
wacht op dit punt medewerking van
de huisartsen.
Voorzitter Stichting Kraamzorg
J. L. BRABER
'I
Die - i:aa rteii van vroege f. Wal waren zc
gek", maar de tijd heeft 'er zoveel mee
gedaan, dat men er toch met enige ver
tedering naar kijkt. IJet goud en de andere
kleurtjes, de kindertjes en - in dit geval -
het denncgroen: het blijft u:el in de sui
kergoedsfeer, maar het is toch wel iels
dal ook die wenskaarten bewaard zijn ge
bleven in oude albums
Sóms gleden de wenskaarten makers uit en
creëerden :c een sneeuwen harlekijn met
bezemsteel in de sneeuw, duidelijk toege
juicht drfar enkele besmuikte snaken. Mnar
- zo ging dat soms - de tekst is er wille
keurig irgeti aan geplakt „Wil in il
n-eldadig Heer. Ons ook Uw zegen
En Uwen Geest, om U ter eer. In
vrees te leren.
De eerste zeven
geslaagde leerlingen
met leidster-docente
t'. Goudzwaard.
