rrico
Nieuw jaarboek „LandbouwactualiteiteiT
Hoe
ging dat vroeger met de teelt van suikerbieten?
Bevolking nam in 1970 toe tot 13,1 miljoen
ZIERIKZEE, 28-12. Nog juist voor
fjet einde van dit jaar verscheen de
met vele foto's geïllustreerde jaar-
uitgave „Landbouwactualiteiten in
Zeeland en West-Noord-Brabant
J970". Landbouwactualiteiten bevat
ook dit jaar weer een Hink aantal
gevarieerde artikelen over actuele
landbouwzaken.
De heren h". J. A. H. liaenen en ir.
L. Th. J. M. de Wit, consulenten
voor de akkerbouw en de rundvee
houderij, resp. te Zevenbergen en
Goes, geven een toelichting op de
gang van zaken van de R.L.V.D. tot
Dienst voor de Bedrijfsontwikkeling.
In de jaren 1969 en 1970 werd - zo
als bekend - een herstructurering
doorgevoerd, met als belangijkste
doel de voorlichting sterker te rich
ten op de gewenste structurele ont
wikkelingen in de agrarische px;o-
ductietakken. In deze nieuwe struc
tuur bleef de provinciale organisatie
gehandhaafd, maar werden de con
sulentschappen sterker dan voorheen
gespecialiseerd naar tak van agra
rische produktie. Bij deze bijzonder
verhelderende publikatie zijn de
adressen en verdere gegevens ge
voegd van allen die bij de verschil
lende consulentschappen betrokken
zijn.
Vele onderwerpen
Verder worden in dit nieuwe jaar
boek de volgende ontwerpen behan
deld: spuiten in en langs sloten, bie-
tenoogstsystemen, de melkkoeltank
op de boerderij, spuitvaria, de ver
werking en waardering van de pro
duktie- en melkbaarheidsgegevens
in de rund veefokkerij, aanleg con
trole en onderhoud van drainage,
heeft grondontsmetting in bedrijfs
verband zin, mechanisatie-varia,
aanschaf en gebruik van de diep
vriezer in de huishouding, waarom
is het verteerbaar inkomen zo be
langrijk, fosfaat- en kalibemesting
in herfst of voorjaar, perspectieven
voor de rundvleesproductie op ak
ker bouw bedrijven, de teelt van kor-
relmais, zware wieltrekkers en hun
mogelijkheden in de landbouw, dier
lijke organische mest voor het Zuid
westelijk kleigebied, biedt grond
aankoop verruiming van het inko
men?. en - tenslotte - de graszaad
teelt op nieuwe, leest geschoeid.
Vijf en dertig inbraken
in één klap opgehelderd
VEENENDAAL, 30-12. Met de
arrestatie van de 21-jarige J. B.
heeft de Veenendaalse politie in één
klap circa 35 inbraken die het afge
lopen jaar in Veenendaal waren ge
pleegd tot klaarheid gebracht.
De Veenendaalse recherche had in
de loop van de tijd zoveel materiaal
verzameld, dat een speurhond bij
sorteerproeven B. als de vermoede
lijke dader aanwees.
Tijdens het verhoor viel B. dooi
de mand. Hij zal een dezer dagen
worden voorgeleid voor de officier
van justitie. De buit bedraagt in to
taal ongeveer 1.500 gulden. Zijn
meest geliefde objecten waren fa-
briekskantoren en woningen van
doktoren en tandartsen die in de
krant hadden aangekondigd wegens
vakantie afwezig te zijn.
Op oudejaarsavond
rijden weinig treinen
UTRECHT, 30-12. Ook dil jaar zal,
zoals de laatste jaren al gebruikelijk
was, de treinenloop op oudejaars
avond sterk worden ingekrompen. In
het algemeen zal de dienstregeling
tot ongeveer negen uur normaal
worden uitgevoerd. Na tien uur zal
er bijna geen trein meer rijden.
Gratie voor Ier dood
veroordeelden in V.S.
LITTLE ROCK, 30-12. De schei-
dende gouverneur van de Ameri
kaanse staat Arkansas, Winthrop
Rockefeller, heeft de vonnissen van
vijftien ter dood veroordeelden in
zijn staat omgezet in levenslange ge
vangenisstraf. Het betreft elf negers
en vier blanken. Het is de eerste
maal dat een Amerikaanse gouver
neur in één klap alle nog te voltrek
ken doodvonnisen in zijn staat onge-
dan maakt.
Advertentie
met kaas
een
niet vergeten... Fricoeten
Het probleem van
voldoende onderwijzers
ARNHEM, 30-12. „De vooruitzich-
ten voor de aanwezigheid van vol
doende onderwijzers, die een abso
lute voorwaarde is voor verlaging
van de leerlingenschaal, zijn somber.
Op de pedagogische academies wofdt
van veel kanten een beroep gedaan:
door basis-onderwijs, buitengewoon
onderwijs, voortgezet ondei*wijs en
wei-kende jongeren. De eerste klas
van de beroepsopleiding van de pe
dagogische academies telt 20 procent
minder studenten dan vorig jaar. Wij
zijn over deze teruggang bepaald
pessimistischer dan staatssecretaris
Grosheide". Dit zei de voorzitter van
het Kath. Onderwijzers Verbond
(K.O.V.), de heer Th. M. Knippen,
woensdagochtend op de jaarlijkse
verbondsvei'gadering in Arnhem.
Spreeuwen en meeuwen
tijdelijk onbeschermd
DEN HAAG, 30-12. De spreeuw,
de grote mantelmeeuw, de zilver
meeuw en de kopmeeuw vallen van
af 1 januari 1971 tot en met 31 de
cember 1972 buiten de bescherming
van de vogehvet 1936.
Voor de beide laatste meeuwen
soorten wordt echter een uitzonde
ring gemaakt tijdens de bi-oedtijd in
de periode van 16 april tot 15 juli.
Schieten op onbeschermde vogels
mag echter slechts met een vergun
ning van het ministerie van cul
tuur, recreatie en maatschappelijk
\Verk. Aanvragen voor het verkrij
gen van deze vergunning kunnen
door tussenkomst van de plaatselij
ke politie worden gericht aan het
hoofd van de afdeling natuur- en
landschapsbeschei*ming van het mi
nisterie van C.R.M. Zij die in het
bezit zijn van een geldige jachtakte
of van een vei'gunning ex ai*t. 53
van de jachtwet, behoeven geen af
zonderlijke vogelvergunning aan te
vragen.
Schouwen - Duiveland landbouwland
n - uutveiana lanaoouwiana
Nieuwjaarswens die klinkt als 'n klok
Met de regelmaat van de klok zijn de eeuwen weggetikt in de veel
zeggende zwijgzaamheid van de tijd. Eens waren zonnewijzer en
zandloper het toppunt van tijdmeetkundige zuiverheid en deze tijd
meters uit voorbije tyden hebben standgehouden naast de huidige
precisie-instrumentenAllemaal doen ze objectief hun plicht, mits
goed geolied, in conditie, 2onder zich te sloren aan gevoelens, waar
bij de tijd lijkt stil te s(aan of
Wcér vlood een jaarkring heen, met al zijn blijde dagen,
met al zijn leed en druk, met al zijn heil en vreugd;
In welk tempo dan ook, 1970 is verleden tijd
Alleen des Hemels trouw, Gods eeuwig welbehqgen,
Vlood niet en bleef ons bij en maakt ons hart verheugd.
In het heden van het nieuwe begin is de eerste Nieuwjaarswens
het meeste waard. Veel oude nieuwjaarswensen herinneren ove
rigens aan het samenvallen met de Kerkelijke jaarwisseling, die
duurt van Kerstmis tot en met Driekoningen. In oude nieuwjaars
liedjes werd vaak gesproken over Christus' lijden, op een nieuw
jaarskoekijzer beeldde men de Driekoningenstoet af.
Sylvesteravond: er is geen stilstand, elke seconde tikt met eendere
regelmaat naar het verleden
Zo treden wij vol moed den nieuwen jaarkring binnen.
Wat ook de toekomst brengt, ons lot is in Zijn hand.
Ook heidense gebruiken handhaafden zich. De lucht is immers ook
vol. boze geesten, die verdreven moeten worden, verjaagd door
sirenes, vuurwerk, klokgelui, St. Thomas luiden, Midwinterblazen,
al naar gelang volksaard en streek. Vooral, aan het St. Thomas-
luiden hechtte men in vroeger tijden heel erg. De tijden van het
luiden waren bij raadsbesluit precies vastgesteld. Het was een
sport, je daar niets van aan te trekken. Er kon een veroordeling
volgen. Er zijn zelfs oproeren uitgebroken omdat men het luiden
wilde afschaffen of verminderen. Toen bijv. in 1892 de gemeente
raad van Oudehome in Friesland had besloten een van de klokken
naar BTongerga te brengen, was de bevolking zo verbitterd, dat
men de klok moest terughalen. De Grietman, - het hoofd van een
Friese landgemeente - van Smallingerland verbood op 21 december
1841 het klokluiden in Drachten. Het gevolg van hel daarna uit
gebroken oproer was. dat de Grietman kon aftreden.
Of men echter op het platteland woont of in de hoofdstad, de
nieuwjaarswens van de Amsterdamse Torenwachters, waaruit
hierboven al is geciteerd, geldt voor iedereen:
k Wensch daarom bovenal, geachte Amstelaren,
U 't ééne nodige, zowel bij vreugd als smart.
Dat gij bezitten moogt, bij 't wentelen der jaren,
De vrede des gemoeds, die ruste voor het hart.
Het waren echter niet alleen de Amsterdamse torenwachters, die
veel werk van hun berijmde en geïllustreerde nieuwjaarswens
maakten. Het was natuurlijk ook niet helemaal onbaatzuchtig,
want men hoopte een extraatje te krijgen voor de toen al duurste
dagen van het jaar.
De vullislieden staken het in hun „zegenwensch aan alle Heeren,
Mevrouwe, Burgers en ingezetenen van 's-Gravenhage" niet onder
stoelen of banken:
En geef d' Inwooners al een Ieder met elkaar
Dog een goedkoope Tijd in dit begonne Jaar.
Dit is d'oprechte Wensch van ons als Vullislieden;
Wij hopen, dat de heer ons Wenschen-doen geschieden.
De illustraties waren prachtige tekeningen of houtsneden. De naam
van de dichter stond er wel eens onder, maar die van de drukker
in elk geval.
Een speciaal gebak uit de oude tijd waren een soort krenten
broodjes, in de vorm van twee hoofden, „Vollaards". Het was geen
herinnering aan Janus, doch een „scheenbeengebak of Duvekater"
Want gegeten moest er worden. Hel beslag was al klaar vóór de
tijd ook weer beslag hadgelegd op dit jaar.
Ach, breng, nieuwjaar, gewis ons allen rijken zegen!
Wie enigermate bekend is met de
ontwikkeling, die ook de landbouw
in de regio heeft doorgemaakt, weet
dat er niet zoveel overeenkomst be
staat tussen toen en nu, vooral niet
als men de teelt van écn produkt op
de voet volgt, d.w.z. van het uitge
strooide zaad af, tot en met de oogst.
Een bijzonder voorbeeld daarvan is
de suikerbiet, feitelijk - dit jaar -
nog maar net verdwenen van de ka
den, waar ze werden aangevoerd om
per schip te worden getransporteerd
naar de suikerfabrieken.
Om dus nog eens even een 40 a 50
jaar terug te schakelen naar de teelt
der suikerbieten. De peilers waar
de boerderij op rustte waren toen de
paarden en daarbij een flinke mest
put, want organische meststoffen in
de grond waren onmisbaar Gn de
boer kreeg ze via de paarden en de
koeien praktisch voor niets! Als de
boer zijn bouwplan had gemaakt
werden diep in het najaar, de akkers
waar bieten gezaaid moesten worden
voorzien van stalmest. De boeren
wagens werden van alle opbouw
ontdaan en de arbeiders, getooid met
klompen en „sunen" (de voorlopers
van de knielaarzen) bouwden een
prachtige partij mest op de „boom-
planke". Van achteren gezien vvas
zo'n voer mest net een gelijkbenige
driehoek. Vakwerk was dal om met
de riek de mest waar de damp uit
sloeg keurig op te laden. De paarden
hadden met inspanning van alle
spiei'en nauwelijks kracht genoeg om
het voer mest uit de diepe put te
krijgen, doch weldra was op de weg
te zien dat er mest „gemend" werd
en het was daarbij te ruiken ook. Op
het land, ontstonden kleine hoopjes
mest, door de paardenknecht van het
voer met de „misaek" afgetrokken.
Later werd de mest gespreid en dan
verscheen de wielploeg compleet met
„inlegscharre" en onder de begelei
ding van honderden meeuwen, be
lust op wonnen, begon de knecht tc
winterveuren". Na een laatste ron
de met de „staertploeg" (afhaalploeg)
kon het land de winter in.
Super en kali
Al in februari bij een paar mooie
dagen kwamen de balen super en
kali ten tonele. Meestal moest het
kalizout eerst nog door een z.g. „Chi-
libreker" gedraaid worden omdat het
tot enorme stukken in de zakken
verhard was. Hondeird kilo wogen
deze zakken en de arbeider moest
deze soms honderden metei-s ver het
land opdragen. Het werd dan ook
meer strompelen. Het zaaikleed werd
omgeschort en met de hand werd de
kunstmest uitgestrooid, soms nog
over de bevroren girond. De zaaier
kreeg echter 5 cent per „baele" ex
tra.
Wanneer het in april lijd werd om
het „pecland" klaar te maken, kwam
de sleper in het geweer en met flin
ke zwaaien, staande op de sleper,
trachtte de boer het land gelijk te
maken.
De volgende bewerking werd uit
gevoerd door de „vuufbalkcr", ccn
houten eg met Ijzeren pennen en
heel vroeger nog met houten pennen.
De cg moest daarbij regelmatig om
hoog gegooid worden om eventueel
achtergebleven onkruid te verwij
deren.
Wanneer de „kluten" wat kleiner
gemaakt, waren met de vijfbalksegge
werd er nog eens gesleept en dpn
was de zaaimachine aan de beurt
die het bruine peezaad. vroeger met
slechts een twee- of drietal rassen,
aan de grond toevertrouwde.
Met wat goed voorjaarsweer kwa
men de kleine plantjes snel boven en
de eerste bewerking was met de
wielschoffel. Een apparaat dat al
lang verdwenen is. Met flinke halen
en grote passen scheurde de arbeider
die dit werk in angenome" deed,
de grond open en de eerste onknxid-
jes werden vernietigd. Dan moesten
de bietjes gedund woi'den. Met de
schrepel en soms met vrouw en ou
dere kinderen begon dit nauwkeu
rige werk, dat altijd met gekromde
rug van 's morgens vijf tot soms
's avonds 8 uur, doorging. Voor de
goede groei was nog wat Chilisalpe-
ter net voor de opkomst gezaaid. Na
het dunnen bleef het bij „doorslaan"
en tenslotte het „afdanken" hetgeen
laatste bewerking betekende. Dan
kon de arbeider af gaan rekenen. Na
aftrek van het enkele malen (weke
lijks) vei"kregen voorschot bleef er
nog wel wat over.
Het rooien
In het najaar (van bietenvliegbe-
slrijding of luis was nog geen sprake
en als ze er waren had de boer een
strop) na Eurghse kermis als de
aardappels eruit waren en aan de
hoop lagen („de pit") trok de ai'bei-
der met zijn vrouw naar het „pee-
land". Met het pee„spaedje" wei'den
de bieten vakkundig uit de grond ge
wipt, even op de spa afgeklopt (voor
de tarra) en keui-ig in het gelid op
een rij gelegd. De vi'ouw begon dan
met het gi-ote peemes het blad af te
hakken en de peeën kwamen op
hoopjes te liggen. Was er een schip in
Burghsluis dan kon geleverd worden
Met de grote peeriek wei-den de wa
gens geladen (voorzien van pee„lad-
der" en „peeplanken") naar Burgh
sluis of soms ook naar „den tram"
gereden en bij hoog water met de
mand in het schip gedragen of bij
laag water met speciale schuiven in
het schip gegooid.
Was er storm of bleef hel schip
lang weg dan werd op het havenpla-
tcau gelost en grote hopen stapelden
Bij hoge vloeden ver-
J dwenen soms de bieten
in de haven. Een histo
rische foto van een „bie-
tenstort" in de haven
van Burgsluis.
zich naast elkaar op. Deze bieten
werden later met kruiwagens het
schip in gereden.
Soms vei-dwenen bij hoge vloeden
massa's bieten in de haven die er
dan weer met manden uitgetakeld
moesten worden.
Tarra en gehalte
Van elke wagen of soms varieerde
dat wel, nam de „tan-eerder" een
monster. Dit monster werd gewogen
(nauwkeurig met losse gewichtjes)
dan in de haven gewassen en af ge-
krabt en opnieuw gewogen. De tar-
i-a was dan al bepaald en de schone
bieten gingen, verpakt in zakjes mee
naar de fabriek waar dan het suiker
gehalte werd bepaald. Eert. paar we
ken later ontving de boer dan een
blauw papiei-tje waarop het gehalte
was geschreven. Elke dag bracht de
knecht die het laatste voer peeën
aan de haven of tram bracht het
„peeboekje" van de weegbrug mee,
want elk voer werd gewogen. De
boer werd uitbetaald via de agent
die dit in de maand januarie, wan
neer alles was uitgei-ekend, deed.
De peeën werden vroeger altijd ge
contracteerd bij een fabriek. Put-
tershoek, Dinteloord, dë Centrale,
Sas van Gent, Steenbergen, Zeven
bergen wai*en vroeger zeer bekende
namen en cr moest bij het lossen en
laden terdege rekening mee gehou
den woi*den.
Wanneer de boer destijds met Sin
terklaas zijn land niet op wintervoor
had liggen werd hij bij de minder
goede ondergebracht.
Aan deze tradities is een einde ge
komen er wordt nu geleverd als de
fabriek vraagt. Veel hangt van het
weer af want nog steeds worden
grote massa's per schip aangevoerd,
doch er is een tendens die toch in de
richting van het totale vervoer pei
ns gaat.
DEN HAAG, 30-12. De bevolking
van ons land is in 1970 met 1,2 pro
cent toegenomen tot 13,1 miljoen, zo
raamt het Centraal Bureau voor de
statistiek op grond van de meest re
cente gegevens. De zuigelingensterf
te vertoont een gunstig verloop.
Een daling in 1970 met 4,5 procent,
van 13,2 per duizend levendgebore
nen in 1969 tot 12,6 in 1960. Ook de
sterfte bü de geboorte, pcrinatale
sterfte, nam af en wel met 2,6 pro
cent.
Er kwamen in 1970 meer zieken
huisbedden per 100.000 inwoners
(plus 5 procent), en in erkende ver
pleeginrichtingen (plus 4,7 procent).
Het Nederlandse leven, getekend
in cijfei-s, geeft nog een reeks an
dere veranderingen: meer leerlingen
bij het beroeps onderwijs (plus 6.5
procent), meer studenten bij het we
tenschappelijk onderwijs (plus 5,9
procent), dalend bioscoopbezoek
(min 9 procent), meer overheidsuit
gaven voor recreatie (plus 9 procent).
De woningvooi-raad nam toe met
2,7 procent, maar het aantal agra
rische bedrijven daalde met 3 pro
cent. In de Nederlandse zeehavens
heerste een belangrijk hogex-e akti-
viteit, de totale overslag steeg met
23 procent.
De bruto-uux*lonen van volwassen
mannelijke arbeiders zijn in het af
gelopen jaar met 12 px-ocent toege
nomen in industrie en bouwnijver
heid en met 13 procent in de land
bouw. De prijzen stegen echter met
4,5 (voeding 5 procent, kleding 3
procent, huur 5 procent). Het index
cijfer van de bouwkosten van wo
ningen ging met negen procent om
hoog.
Het Centx-aal Bui'eau voor de sta
tistiek geeft deze cijfei-s in een spe
ciaal nummer van het statistische
bulletin „Het jaar 1970 in cijfers".
Voor 45 jaar...
Opslag van 30 miljoen
eieren in koelhuis
DEN HAAG, 30-12. Minister Lal-
dinois van landbouw en visserij
heeft een regeling getroffen voor de
opslag door exporteurs van ongeveer
dertig miljoen verse Nederlandse
kippe-eiei-en. Exporteurs kunnen on
der deze regeling voor opslag in het
koelhuis aanmelden tot ten hoogste
tien procent van de door hen naar
West-Duitsland geëxporteerde hoe
veelheid kippe-eieven in de maanden
september, oktober en november van
het jaar 1970. De iegeling zal wor
den uitgevoerd door het Produkt-
schap voor Pluimvee en Eieren.
Toename van misdaad
in 1970
DEN HAAG. 31-12. Het aantal vei-
mogensmisdrijven is in 1970 toege
nomen met 11,5 percent, zo raamt
haet Centraal Bureau voor de Sta
tistiek op basis van de laatst beken
de gegevens. De agressieve misdi'ij-
ven bleven op hetzelfde niveau. In
het geheel nam de misdadigheid van
dc Nederlandse bevolking toe. Het
aantal ter kennis van de politie ge
komen misdrijven was in 1970: 20
pof duizend inwoners (v.j. 18,6).
ZIERIKZEE. In hotel „Juliana" te
Zierikzee sprak voor de leden van
de fotoclub alhier de heer Den Boer
uit Bloemendaal, redakteur van het
foto-tijdschrift „Focus" over land
schapsfotografie. Hij zette de aanwe
zigen diverse zaken uiteen, ook op
technisch gebied en probeerde en
thousiasme op te wekken bij de le
den zijn adviezen op te volgen.
RENESSE. Als het waar is dat de
komst van wilde zwanen, de zg. De
nen, naar ons land een aanduiding
zijn dat er een strenge winter op
komst is, dan kan gemeld worden
dat de heer J. W. G. alhier zaterdag
in het Watergat onder deze gemeente
een exemplaar heeft geschoten.
ZIERIKZEE. Advertentie. - Moe
ders! Gij zijt bezorgd voor de gezond
heid van uwe kinderen. De ervaring
leert dat de kinderen door regelma
tig gebruik van Kwatta cacao een
betere gezondheid krijgen.
Advertentie. Een bijna nog nieuwe
pathéfoon te koop met dubbele veer
en 12 mooie muziek- en zangnum
mers benevens 200 naalden. En dit
alles voor nog geen dertig gulden.
ZIERIKZEE. In 1925 waren de
kerstdagen zacht. De temperatuur
was ongeveer 5 graden en er stond
een zuidwestenwind, die af en tos.
wat regen en natte sneeuw bracht.
OOSTÈRLAND. Onder 2eer grote
belangstelling is hier begraven de
heer J. C. van der Have, die ruim
dertig jaar burgemeester van Oos-
terland is geweest. Van 1896 tot 1920
is de heer Van der Have ook nog
dijkgraaf van de polders Ooster- en
Sirjansland geweest. Hij was in de
gemeenten zeer geacht en voor velen
zal hel een zwaar verlies zijn.
FRANKRIJK. Het instituut Pas
teur te Parijs heeft een nieuw vac
cin tegen TBC bereid. Het kan aan
een kind van nog geen tien dagen
worden toegediend, ook al heeft de
moeder zelf de ziekte dan zal het
kind immuun zjjn. Het nieuwe mid
del is geen geneesmiddel maar een
middel om de zo gevreesde "ziekte te
voorkomen. Geen andere inrichting
heeft zo een vaccin.
KERKWERVE. Bij dc laatste da
gen gcivoed hebbende storm hebben
de stormvlagen, gepaard gaande met
hoe waterstanden, een gedeelte aan
dc Flaauwcrsdam onder water gezet.
