MAHALIA
JACKSON
De jeugd en de kerk
Gevierd gospelzangeres
■Qen jeeótelyke tajei
<8<2*OK8eSoK0C
9
Movin' on up is de titel van een van de meest beroemde liederen, die Mahalit
Jackson heeft gezongen. Movin' on up of te wel „Verder gaan omhoog".
Deze titel zou een religieuze strekking doen vermoeden en dit vermoeden
is inderdaad juist.
Mahalia Jackson is wereldvermaard geworden door haar vertolkingen van
gospelsongs, de religieuze liederen die sedert de twintiger jaren in de Ame*
rikaanse negerkerken ten gehore ivorden gebracht, maar die door hun by-
zonder ritme en kleurrijke expressie ook in andere landen tienduizenden
muziekliefhebbers wisten te boeien. De platen van Mahalia Jackson vliegen
ook in ons land de winkels uit en in het genre van de gospelsong heeft zij
een even grote naam als haar voormalige stadgenoot Louis Armstrong in de
wereld van de jazz.
Kleindochter van negerslaaf
Toen op een zonnige augustusdag in
1963 meer dan tweehonderdduizend
negers in een indrukwekkende op
tocht door de straten van Washing
ton liepen, bevond Mahalia Jackson
zich in het voorste gelid. En nadat
Martin Luther King op de trappen
van het Lincoln-gedenkteken zijn
beroemde rede had uitgesproken
had uitgesproken tégen de rassendis
criminatie en vóór de rechten van de
Amerikaanse negerbevolking zong
Mahalia een oude negerspiritual. De
zangeres werd massaal toegejuicht.
Mahalia Jackson's geloof in de mu
ziek is groot. Met het zingen van
vrijheidsliederen, waaronder het
glorieuze „We shall overcome", pro
beert zij de verdrukte negerbevol
king bewust te doen worden van zijn
eigenwaarde en zij hoopt met het
zingen van gospelsongs de mensen
nader tot God te brengen. „Het zin
gen van liederen berust bij mij
steeds op een beginsel" zo heeft zij
eens gezegd en ieder die haar heeft
zien zingen weet dat deze uitspraak
geen holle frase is. Zij zingt met een
overgave, die zeldzaam is en in feite
indrukwekkender is dan haar zang
kunst zelf.
De religie heeft altijd een centrale
plaats in het leven van deze vrouw
ingenomen. Het geloof werd haar als
het ware met de paplepel ingegeven,
want de vader van deze in 1911 te
New Orleans geboren zangeres was
niet alleen sjouwer en kapper, maar
ook evangelist. Zondags besteeg hij
de preekstoel en wijdde de negers uit
de buurt in in de geheimen van
Gods Woord.
Roem in 1946
Mahalia Jackson, wier grootouders
nog als slaaf op een plantage hadden
gewerkt, groeide op in een van de
armste buurten van New Orleans,
dezelfde stad van waaruit de jazz
zijn zegetocht over de wereld zou
beginnen.
Mahalia ging na de lagere school
werken in een wasserij, verhuisde op
16-jarige leeftijd naar Chicago, waar
zij de kost verdiende als wasvrouw
en leerling-verpleegster. Zij werd
Reeds in het begin van deze
eeuw verschenen er statistieken
die aantoonden, dat het aantal
praktiserende kerkleden onder
de arbeiderbevolking sterk te
rugliep. Maar de meeste gelovi
gen accepteerden deze teleur
stellende cijlers met koele gela
tenheid, alsof hel in feite buiten
hen omging. Maar nu constate
ren zij tot hun schrik, dat hun ei
gen kinderen ook al niet meer
naar de kerk gaan en dezelfde
godsdienstigheid afwijzen, die
hun ouders altijd een gevoel van
veiligheid had gegeven. Deze
twijfel van hun kinderen berooft
zelfs menig ouder van zijn eens
zo vertrouwde zekerheden. En
voorzover hun kinderen nog wel
door het christelijk geloof wor
den geïnspireerd dan, verschil
len hun religieuze voorstellingen
op vele essentiële punten van
wat voor een oudere generatie
als de heilige en onvervalste
waarheid had gegolden.
Toch blijft het woord van de
Onbekende tol de ontgoochel
den op de weg naar Emmaüs
ook voor talloze jongeren zijn
actualiteit behouden, maar zij
zijn niet meer bereid zich kri
tiekloos neer te leggen bij het
kerkelijk leefgezag en zij heb
ben ook minder interesse voor
allerlei binnenkerkelijke proble
men, die in hun ogen de aan
dacht alleen maar afleiden van
de grote problemen in de we
reld.
Een groot deel van de jeugd
vereenzelvigt de kerk met in
stituut, gezag en macht, en wel
proberen de kerken tot een an
dere plaatsbepaling in de we
reld te komen, maar dit proces
verloopt soms vrij moeizaam.
Willen de kerken ook in de toe
komst hun profetischkritische
laak kunnen vervullen ,dan zal
men een open oog moeten heb
ben voor deze mentaliteitsveran
dering, onder de jongeren.
Ontmoeting met
vernieuwende kerk
mogelijk
Het is nog niet zo heel lang
geleden, dat de kerk een institu
tie was, een door zede en ge
woonte aanvaarde gemeenschap,
waarvan men lid behoorde te
wezen. Nu leveren verschillende
kerken reeds achterhoedege
vechten in milieus, waar men
zich een halve eeuw geleden
nog op zijn kerkelijke gebon
denheid liet voorstaan. Het
schijnt dat ook veel jongeren
toegankelijker zijn voor de ge
neugten van onze welvaartsstaat
dan voor de symboliek van het
kruis. Toch is dit in zekere zin
maar schijn. Het ligt natuurlijk
voor de hand dat de jonge ge
neratie haar interesse richt op de
kansen, die onze welvaart biedt,
maar anderzijds zijn het ook de
jongeren, die rechtvaardigheid
en menselijkheid op alle niveaus
eisen. Die zich verzetten tegen
een strakke* reglementering, die
de menselijke creativiteit te wei
nig mogelijkheden biedt. En dit
verzet mag dan dikwijls dogma
tische en onverdraagzame trek
ken vertonen, de inspiratie is er
en deze inspiratie opent de weg
naar een ontmoeting met een
vernieuwende kerk.
Maar waarom komt deze ont
moeting zo dikwijls niet tot
stand? Waarom keert een jonge
generatie, die toch kennelijk
bereid is mee te denken met
wat in onze samenleving gebeurt
zich van de kerk af? Wenden zij
zich af van het christelijk geloof
of richten zij zich alleen tegen
de kerk als instituut, dat in hun
ogen niet meer de draagster is
van de evangelische boodschap?
Inspiratie
Het is een opvallend feit, dat
het vooral de jongeren zijn, die
streven naar een vernieuwde
maatschappij, die gebaseerd is
op rechtvaardigheid en gerech
tigheid. Zij interesseren zich
voor de fundamentele sociale en
economische vraagstukken (ar
moede, honger, onderontwikke
ling) en zij pleiten voor de ge
lijkwaardigheid van alle rassen,
volkeren en standen. Kortom, zij
geloven in een toekomstideaal,
zij willen de aarde weer leef
baar maken, zoals eertijds Abra
ham bereid was op weg te gaan
naar een nieuw land.
Het valt niet te ontkennen dat
vele jongeren bij het verkondi
gen van hun idealen vervallen
in nieuwe slogans, die de oude
leuzen vervangen, maar dacht
Het zijn vooral de jongeren die streven naar een vernieuwde maatscfiappij.
een oudere generatie op een
andere manier vaak niet even
rechtlijnig? In elk geval worden
vele jongeren gedragen door
een nieuw geloof in dé mede
menselijkheid en bij deze inspi
ratie zouden de kerken geen
ernst maken met de sociale kon-
sekwenties van de evangelische
boodschap. Het geloof in Chris
tus laat zich niet losmaken van
de problemen van vandaag, zo-
menen zij. Getuigt juist de be
lijdenis van het geloof in Jezus
Christus niet van een geweldige
radicaliteit
Weinig visie
De jeugd interesseert zich niet
zo voor binnenkerkelijke vraag
stukken en structuurproblemen,
waarmee nog altijd een groot
deel van de kerkelijke vergade
ringen worden gevuld. En men
paait de meeste jongeren ook
niet met nieuw liturgische vorm
gevingen. Door middel van
jeugddiensten tracht men de
jongeren hier en daar wel meer
bij het werk en de boodschap
van de kerk te betrekken.
Zo heeft de hervormde kerk een
aantal jeugdpredikanten in
dienst. Maar hoe is de positie
van deze predikanten? Het
weekblad „Hervormd Neder
land" van 24 oktober 1970 ont
hult dat sommige jeugdpredi
kanten gepest worden door col
lega's die een jeugdpredikant
niet naast zich kunnen verdragen
omdat ze bang waren dat hij
„hun" jeugd, „hun" catechisan
ten zou afnemen. In hetzelfde
blad wordt vermeldt dat er
jeufcjddienktcommissies werden
gecreëerd. „De leden van zo'n
commissie hadden tot taak de
dominee naar de preekstoel te
brengen en de collecten te tel
len. Maar in al te weinig ge
meenten had men de moed deze
diensten werkelijk aan de jonge
ren te geven om met hen nieu
we vormen te vinden voor het
vieren van de dienst."
Gevreesd moet worden dat deze
angst om de jongeren als mon-
digen op te nemen niet alléén
in hervormde kringen heerst.
Hoeveel jongeren, zelfs als we
de leeftijdsgrens op 30 stellen,
zullen in een kerkbestuur zitten?
Vroeger nam de jeugd dat, nu
echter niet meer. En er is bij de
kerken te weinig visie op deze
mentaliteitsverandering onder de
jonge generatie. Men zal de
jeugd meer ruimte moeten ge
ven voor een eigen inbreng. En
de kerken zullen daarmee niet
te lang mogen wachten. Want
de negatie van de jeugd zal
zich dan ongetwijfeld tegen de
kerk keren. De tekenen daarvan
zijn helaas nu al duidelijk zicht
baar.
lid van een kerkkoor, waar haar ko
lossale stem die van andere koorle
den overstemde. Zij raakte diep on
der de indruk van de kerkelijke mu
ziek, die in de negerkerken werd
uitgevoerd. Slechts begeleid door de
cimbaal en de tamboerijn zongen al
le kerkbezoekers mee, ze stampten
met hun voeten en zongen met hun
hele lichaam. Met enkele anderen
vormde Mahalia een gospelzang
groep. Alles wat de groep verdiende,
werd afgedragen aan het kerkbe
stuur om de hoge schulden af te be
talen. Mahalia viel in deze groep
sterk op. Zij nam zanglessen en
trouwde met de postbode Ike Hoc-
kenhull.
Langzaam maar zeker steeg haar
bekendheid als zangeres. Maar pas
na de tweede wereldoorlog zou haar
naam een begrip worden. In 1946
werd haar vertolking van het oude
lied „Movin' on up" op de plaat vast
gelegd. Er werden twee miljoen ex
emplaren van verkocht! Van toen af
droeg de zwarte bevolking van Ame
rika haar op handen en beschouwde
haar als zijn muzikale woord voerd-
ster. Maar ook voor de blanken bleef
Mahalia's talent niet verborgen. Zij
werd reeds spoedig een vaste gast in
de televisieshows van de toenmalige
grootheden als Bing Crosby, Steve
Allen en Dinah Shore.
Sinds Hitler
Vooral door de grammofoonplaat
raakte Mahalia Jackson nu ook in
het buitenland bekend. Haar gos
pelsongs bereikten een miljoenen
omzet en zij ging ook op tournee.
Tijdens een concert in het Berlijnse
Spprtpaleis werd zij zó toegejuicht,
dat een van de toeschouwers zei:
„Sinds Hitler is er nooit meer zo
lang voor iemand geapplaudisseerd
Financieel ging het Mahalia, die ja
renlang op een minimumbestaan was
teruggeworpen, nu voor de wind.
Haar gage was f 20.000 a f 25.000 per
avond Sommigen hebben hoar ver-
weten'dat zij de gospelsong heeft ge
commercialiseerd. maar een derge
lijke aantijging heeft zij altijd met
verontwaardiging van de hand ge
wezen. Zij heeft nooit willen optre
den in nachtclubs en andere dubieu
ze uitgaansgelegenheden. En zij mag
dan een Cadillac gekocht hebben,
deze vrouw met het gezicht van een
blij, argeloos kind heeft haar minder
bedeelde zwarte lotgenoten nooit
vergeten en zij heeft een groot deel
van haar royale verdiensten afge
staan voor het bouwen van kerken.
Ook als gevierd zangeres heeft zij
ondervonden, dat zij vanwege haar
huidskleur niet geaccepteerd werd
door de blanken. Zij wilde een huis
kopen in een der buitenwijken van
Chicago. Maar in deze buurt woon
den alleen blanken. Dezen wilden
niet, dat een^ negerin in de wijk
kwam wonen. Men trachtte eerst de
dokter te bewegen van de verkoop
af te zien. Toen dat niet lukte, begon
men Mahalia te intimideren. Maar
zij zette de koop door en ging in het
huis wonen. De eerste avond sneu
velden haar ruiten en zij werd zelfs
door de buurtbewoners bedreigd,
zodat de politie een jaar lang haar
woning moest bewaken. En wat ge
beurde er toen? De blanke bewoners
trokken uit deze buurt weg en hun
huizen werden gekocht door neger
families. Zo blijven in het land van
de vrijheid de ghetto's bestaan.
Bij het Kerstfeest hoort een kerstdiner en bij een kerstdiner
hoort een kersttafel. Elk jaar weer zijn de huiskamers tijdens
de kerstdagen versierd met stukjes dennegroen, brandende
kaarsen en vaak ook met een echte kerstboom.
In sommige gezinnen wordt ook de tafel tijdens het toch al zo
feestelijke diner versierd met extra mooie kaarsen en wat takjes
dennegroen. Dat er nog veel meer mogelijkheden zijn om uw
tafel een kersttintje te geven, zult u ongetwijfeld wel weten,
maar niet zo gauw op het idee kunnen komen hoe u dat dan wel
het beste kunt doen. Daarom zullen wij u hier enkele leuke
ideetjes aan de hand doen.
Een eigen vakje
Als u een vierkante of langwerpige tafel hebt, waarover een
wit damasten tafellaken ligt, kunt u heel leuk te werk gaan
met rood lint. Over de lengte van de tafel legt u twee linten op
een afstand van ongeveer dertig centimeter evenwijdig aan el
kaar. De uiteinden slaat u een paar centimeter naar binnen
over de zoom van het tafelkleed en speldt ze daar vast. Dan
gaat u na hoeveel personen zich tijdens het diner aan tafel zul
len begeven. Dwars over de tafel legt u dan nog enkele linten,
zodat er voor iedere aanzittende een eigen vakje ontstaat, waarin
zijn bord, mes, vork en lepel kunnen liggen.
Op enkele kruisingen van de linten kunt u kleine leuk opge
maakte kerststukjes zetten of een brandende kaars. Een zilveren
sparappel, wat noten of een mandarijntje zullen het feestelijk
gezicht nog verhogen. Maar overdrijf het nietZorgt u er wel
voordat de tafel niet te vol wordt, want zoals bij allesover
daad schaadt.
Niet te bont
Bij een ronde tafel kunt u ook leuk rood lint gebruiken en wel
door de tafel er mee vanuit het midden als het icare in parten
te delen. Op de plaats waar de linten bij elkaar komen kunt u
dan een wat groter .kerststukje zetten en boven ieder part een
kaars. Ook hier geldt Weer: maak het niet te druk, vooral niet
op kleinere tafels.
Te bont moet u het ook niet maken, want bij een zo stil feest
als dit passen niet veel en vooral geen felle kleuren. De echte
kèrètkleuren zijn eigenlijk rood en groen op een witte onder
grond. Denkt u er ook om de gerechten, vooral deze keer, niet
in een pan of bontgekleurde schaal op te dienen! Gebruikt u
voor deze keer uw mooiste tafellaken, de kristallen wijnglazen
én de kostbare schalen en juskommen die altijd diep in de kast
staan. Ook voor het zilveren bestek dat u jaren geleden als hu
welijkscadeau hebt gekregen, is dit de beste gelgenheid om het
eens uit de dozen te halen.
Menukaarten
Vast en zeker hebt u wel ook eens die leuke kerstlopertjes ge
zien. Wist u, dat u die zelf ook kunt borduren? Zo'n lopertje op
de tafel tijdens het diner zal bijzonder gezellig staan.
Wat tl ook kunt doen om het kerstdiner een echt evenement te
laten worden is zelf kleine menukaarten ontwerpen. Op de bui
tenkant van een aantal dubbelgevouwen kaartjes schrijft u de
naam van uw tafelgenoten. Binnenin vermeldt u de gerechten
die u zult opdienen met toepasselijke betitelingen. Het geheel
beplakt u met bijvoorbeeld uit glacépapier geknipte figuurtjes.
Zo zal het kerstdiner een waardig onderdeel vormen van dit
grote feest in deze donkere tijd van het jaar.