Scherper
zien
onderweg
door
melk
onderweg
De expositie Zeeuwse boerderijen in archief te Middelburg
Rijdt veilig met melk
Ontstellende ontdekkingen bij landelijke
alcohol-verkeerscontrole
Wat biedt
de BEELDBUIS
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Muildag 2l december 1970 Nr. 20796
Drie ver&ehillende typen in provincie
MIDDELBURG, 19-12. lu verband
met de In het Rijksarchief te Mid
delburg ingerichte tentoonstelling:
„De Zeeuwse Boerderij als monu
ment en als bedrijf", schryft men
ons het volgende:
Hoewel ons land erg klein is. is
de verscheidenheid in velerlei op
zicht erg groot. Zo ook by de bouw
vorm van boerderijen. Per provincie
en vaak zelfs per gedeelte van een
provincie zijn boerderijen verschil
lend gebouwd. Zelfs in Zeeland zijn
drie verschillende boerderijtypen.
Dit is echter slechts schijn: het zijn
drie vormen van één type. Zowel bü
de boerderijen in Zeeuws-Vlaande-
ren, als op dc Zeeuwse eilanden en
zelfs bü de Schouwse stolp is het
principe van de indeling gelyk n.l.
een deel of dorsvloer op de lengte
richting van het gebouw. Maar toch
zün er verschillen. Deze verschillen
zijn historisch gegroeid.
Vroeger bouwde meri houten schu
ren met stro-daken, die ook nu nog
het Zeeuwse landschap sieren. Deze
materialen zijn goed brandbaar, re
den waarom in 1736 door de Staten
van Zeeland werd gewaarschuwd
tegen het roken in schuren. Later
werden de huizen veelal in steen op
getrokken. Dit gebeurde dan met ge
le IJsselstenen. Ook gebruikte men
Woerdense pannen, Moskovische
sparren en Dordtse kalk.' Veel
bouwmaterialen moesten dus van
Abortussen
in Rotterdam
ROTTERDAM, 19-12. Dit jaar zul-
len in de Rotterdamse ziekenhuizen
ca. 800 abortusingrepen worden ver
richt, zo heeft de Rotterdamse wet
houder G. Z. de Vos (volksgezond
heid) donderdag in de gemeenteraad
meegedeeld bij de behandeling van
een voorstel om de Stichting Me
disch Verantwoorde Zwangerschaps
onderbreking (Stimezo) garanties te
verlenen voor een lening van 400.000
gulden ten behoeve van een in de
Maasstad in te richten abortuskli
niek.
Advertentie
heinde en ver naar Zeeland worden
vervoerd. Hierdoor en door de hoge
re arbeidslonen, met name in
Zeeuws-Vlaanderen, zag het College
's lands van den Vrije van Sluis zich
in 1733 genoodzaakt een request in
te dienen bij de Staten-Generaal om
een verzoek van Salzburgse emi
granten om grotere huizen af te wij
zen.
Zeeuws-Vlaanderen
Hier komt het oudste nog bekende
type in Zeeland voor, dat overeen
komt met 1 a nggevel boerderij en in
West-Vlaanderen. De schuur en het
woongedeelte zijn in de lengte aan
elkaar gebouwd en gescheiden door
een stenen muur, waarin geen deur
zit. De deeldeuren of mendeuren
steken boven de dakrand uit, waar
door het strooien dak over de deu
ren golft.
In een later stadium wordt het
woonhuis van de schuur gescheiden
om het risico van brand te beperken
en om de ratten buitenshuis te hou
den. Vooral in Oost-Vl anderen
groepeerde men de schuur, het
wagenhuis en de bakkeet (of zo
merhuis) verspreid over het erf.
De Bevclanden
Hier treft men de grootste hofste
den aan met kolossale schuren en
soms wel vier dwarsdelen. Op
Noord-Beveland waren veel hofste
den eigendom van de Prins van
Oranje. Op Zuid-Beveland schijnt
vroeger een vex*schil in beschilde
ring tussen schuren van katholieke
boren en van protestantse boeren ge
weest te zijn. De schuren van katho
lieke boeren waren geheel zwart ge
teerd, maar die van protestantse
boeren hadden langs de deeldeuren
en om het klinket (het kleine deur
tje in de deeldeur, waardoor de boer
naar binnen kon zonder de zware
deeldeuren te openen) witgeschil
derde randen. Dit verschijnsel kwam
vroeger ook voor in Hulster-am
bacht (veel katholieke boeren) en in
Axeler-ambacht (veel protestantse
boeren). In het uiterste oosten van
Zuid-Beveland komt hier en daar
een boerderij voor van een ander
type, nl. het Vlaamse-schuur-type.
Deze bouwwijze is via West-Brabant
uit Vlaanderen afkomstig en vindt
zijn oorsprong in de Vlaamse kioos-
terschuren. Deze schuren hadden
een deel langs één van de houten
wanden, een langsdeel.
Walcheren
Op Walcheren waren de boerde
rijen klein als gevolg van de geringe
mogelijkheden van de landbouw.
Daarvoor was het land te drassig.
Waar landbouw wel mogelijk was,
ontstond vanuit het oudere smalle
type een naar één kant uitgebreide
boerenschuur. Die uitbouw had een
stenen muur, die veel lager was dan
de houten wand langs de andere zij
de. Na de veepest van 1744/1745 gin
gen de boeren veel weiland scheu
ren, waardoor de schuren groter
moesten worden om de oogst te
kunnen bergen. De vele adelijke
huizen op Walcheren hadden ook
schuren op hun terrein b.v. het ver
dwenen huis Waterlooswerve bij
Aagtekerke. Ook een zgn. herenka-
WASHINGTON. Bruce N. Harlow,
één van president Nixon's belang
rijkste adviseurs, heeft zijn ontslag
genomen. Als reden voor dit ontslag
gaf Harlow op dat hij in zijn pogin
gen een einde te maken aan discri
minatie in de regeringsprogramma's
sterk door ambtenarij werd belem
merd.
mer kwam soms voor op een boerde
rij.
Schouvven-Duiveland
Ook op Midden-Schouwen was het
land erg drassig. In de winter wer
den om de boerderijen dammetjes
aangelegd om ten minste op het erf
droge voeten te houden. Op Schou
wen ontstond zo een geheel eigen
soort boerderij: de Schouwse stolp,
waarbij alles onder één tentdak (of
afgeknot tentdak) zat. De stolp is
ontstaan door inkrimping van het
algemeen gangbare Zeeuwse schuur-
type. Helaas zijn de beide laatste
stolpen in februari 1953 vernield.
Sinds in de vorige eeuw de bema
ling veel beter werd, kon men gro
tere schuren gaan bouwen en zo
verschijnt sinds plus minus 1880 ook
op Schouwen het nieuwere Zeeuwse
type. Elders op Schouwen-Duive-
land, waar het minder drassig was,
komen nog oudere boerderijen voor.
(b.v. Dreischor).
Tholen en St. Philipsland
Op Tholen trekken sommige boe
renwoningen de aandacht door op
merkelijke details. In St. Annaland
staat de hoeve „Nooitgedacht" met
een trapgevel. In St. Maartensdijk
de hoeve „Reygersburg", waarvan
zelfs de bakkeet ovale vensters
heeft.
Op St. Philipsland en ook op Tho
len komt het type van de Vlaamse
schuur met zijn langsdeel voor.
Koop en Pacht
Vanaf de vroegste tijden werden
boerderijen gekocht en verkocht,
en verpacht en gepacht. Reeds in
de oudste nog overgeleverde keur
van Floris de Voogd van ongeveer
1257 is een bepaling opgenomen over
het recht van naasting bij de ver
koop van hofsteden en landerijen.
De oudste transportakten in het ar
chief dateren van ongeveer 1360.
Een aantal koop- en pachtcon-
tracten geven een beeld van het ju
ridisch handelen van de boer dooi
de eeuwen heen.
Landbouworganisaties
In 1843 werd de Maatschappij tot
bevordering van Landbouw en Vee
teelt in Zeeland opgericht. Het doel
van deze Maatschappij werd o.a.
verwezenlijkt door grote landbouw
tentoonstellingen. Bij dergelijke ten
toonstellingen ontbrak het diner
niet.
Overheidsbemoeiingen
Tot de Franse tijd waren de boe
ren veelal tot herendienst verplicht.
Soms weigerde een boer deze dienst
te verrichten. In één geval werd hi?
door het gerecht veroordeeld om zijn
plicht te doen en de kosten van het
proces te betalen.
In de Franse tijd en ook tijdens
de laatste bezetting werden de land
bouwers verplicht koolzaad te ver
bouwen. Ook overigens waren de
regels voor de landman in deze pe
riodes strak.
In de periode 1940/45 werd boven
dien veel land geïnundeerd, wat
voor de landbouw nare, zoute ge
volgen had.
DEN HAAG, 19-12. De landelijke
alcoholcontrole, die de politie in de
nacht heeft genomen, heeft ontstel
lende resultaten opgeleverd.
Drie en veértig bestuurders ver
keerden zodanig onder drankinvloed
dat zij werden aangehouden en te
gen hen proces-verbaal t.z.v. over
treding van art. 26, le lid van de
Wegenverkeerswet werd opgemaakt.
In 2 gevallen moest hiertoe een ach
tervolging worden ingezet.
Daarenboven waren 44 bestuur
ders zodanig onder invloed dat hen
verder rijden werd verboden.
In 2521 gevallen bleken de auto
papieren niet in orde te zijn. In 244
gevallen werd proces-verbaal opge
maakt t.z.t. het rijden met gladde
banden.
In verband met de verlichting
werden 720 proces-verbaal opge
maakt.
Tijdens de aktie werd één gesto
len voertuig achterhaald. De be
stuurder werd ingesloten.
Bovendien kon iemand worden
aangehouden wiens opsporing was
verzocht.
Gezien de slechte weersomstan
digheden (mist) geven met name de
cijfers betreffende het drankgebruik
en het aantal malen dat gladde ban
den werden geconstateerd indicaties
voor het nut van dergelijke akties,
aldus de Centrale Politie Verkeers-
commissie.
DEN HAAG. Het invoeren van een
bepaling, waarbij het verkeersover-
treders wordt verboden op bepaalde
dagen, bijv. zon-en feestdagen, te
rijden, is een zaak van de grootste
urgentie, aldus heeft de minister van
justitie, mr. C. H. F. Polak, in ant
woord op vragen van dr. E. Bron-
gersma (P.v.d.A.) in de Eerste Ka
mer meegedeeld.
Auto reed
op voetgangers in
JIPSINGBOERTANGE. 19-12. In
Jipsingboertange op de Jipsingboer-
tangerweg zijn in de nacht vier voet
gangsters door een achteropkomen
de personenauto aangexeden.
De slachtoffers, de 27-jarige me
vrouw G. M. Aalbers-Herbers uit
Zandberg, de 16-jarige H. Heibers
uit Valthermond, de 15-jarige G. M.
Scholte-Aalbers uit Tiendeveen en
de 18-jarige A. M. G. Deiman uit
Musselkanaal werden met onder
meer ei'nstig hoofdletsel en gebroken
ledematen naar het Refaja-zieken-
huis in Stadskanaal vervoerd. Zij
liepen rechts van de weg in de be
bouwde kom en kwamen van een
bruiloft.
MAANDAG 21 DECEMBER.
NED. I. Ter gelegenheid van de
kerstvakantie voor de kinderen een
middagprogramma. Om te beginnen
een film vait de dikke en de dunne
en een herhaling van de serie „Het
intieme leren van een roodborstje",
gevolgd door een tekenfilmpje van
Charlie Brown. Na de Woe/s en de
Lamaars een aflevering van Coro-
nationstreet, waarbij de bewoners
nog steeds met de diefstal en het auto
busongeluk te maken hebben. Aan
sluitend op het journaal brengt de
VARA Sacha Distel in het Olympia
Theater. De bekende entertainer en
zanger Sacha Distel gaf daar een
overweldigende show. Hij kreeg me
dewerking van de Clara Ward Sin
gers en de gitarist Stëphane Grap-
pely. Niet alleen zingt Distel, maar
hij brengt ook een gewelige show
van imitaties. Vanavond de laatste
keer voor de Gouddieven, die we na
Achter het nieuws kunnen zien. Cra-
dock zit de grote man achter de
schermen nu vlak op de hielen en
van hogerhand wordt van alles ge
daan om hem tegen te houden. De
inspekteur zet ondanks de vele te
leurstellingen zijn zin door en zijn
vriend en collega Thomas vindt bij
de ontknoping de dood. De avond
wordt besloten met een dokumentai-
re over Hirosjima. Het laat zien in
hoeverre de wonden van deze stad
geheeld zijn.
NED. II. Tot half acht de Woe/s
en de Lamaars, het journaal in het
kort en het Internationaal agrarisch
nieuws. Om half acht tot acht uur
de kWiz: Zo vader zo zoon. Aanslui
tend op 't tweede journaal een nieu
we aflevering uit de serie Memoran
dum van een dokter. In Verboden
snoepgoed haalt Finley tegen zijn zin
een stomme streek uit. Hij geeft een
patiëntje dat aan suikerziekte lijdt
snoep en dat kost het kereltje bijna
het leven. Hoofdschotel van deze
avond is de dokumentaire van Jan
van Hillo: Station Kilo Stand by. Hij
bezocht met een cameraploeg het
Nederlandse weerschip „Cirrus" kort
voordat het uit de vaart werd geno
men. Over het werk van deze sche
pen en het onderhouden van de
luchtvaartverbindingen, over het le
ven van de bemanning handelt deze
dokumentaire. Tot slot van de avond
aktualiteiten met Achter het nieuws
en ds. B. Hoorn in de rubriek In het
voorbijgaan.
MAANDAG 21 DECEMBER.
NED. I: 14.30 Sterreetje; 14.40 De
baby in de boom; 15.10 Laurel en
Hardy; 15.30 Het intieme leven van
een roodborstje; 15.55 Charlie Brown
en het kleine grut; 16.30 Het ge
schenk; 18.45 Woefs en Lamaars;
IS.55 Journaal; 19.04 Coronation-
street; 20.00 Journaal; 20.20 Sacha
Distel in het Olympia Theatre; 21.10
NED. I: maandag 21 december, 20.20 uur: Sacha Distel in
Olympia. Sacha Distel tijdens zijn show.
Achter het nieuws; 21.35 De goud-
dieven; 22.25 Hirosjima nu 23.05
Journaal.
NED. II: 18.45 Woefs en Lamaars;
18.55 Journaal; 19.04 Internationaal
agrarisch nieuws; 19.30 Zo vader zo
zoon; 20.00 Journaal; 20.20 Memo
randum van een dokter; 21.10 Sta
tion Kilo stand by; 22.05 Hier en nu;
22.30 In het voorbijgaan; 22.40 Jour
naal.
DINSDAG 22 DECEMBER.
NED. I. Ook in het middagpro
gramma voor de kinderen weer en
kele leuke onderdelen. Eerst tien
minuten met een Hongaarse dans
groep, een uur over een oude bron
in Mexico, waarin eeuwen geleden
allerlei voorwerpen werden gegooid
die men er nu uitvist en waarbij
men wonderlijke dingen ontdekt. In
de musical, gespeeld door Tommy
Steel, die hierop volgt, zien we het
kostelijke verhaal van een jongen die
zich heeft voorgenomen heel hoog te
komen op de maatschappelijke lad
der. Hij wil rijk worden en als hel
even kan nog burgemeester van
Londen ook. Dat is geen eenvoudige
zaak en zijn leven gaat dan ook niet
over rozen. Romantisch en spannend
zijn de kenmerken van deze musi
cal. Na de Woefs en de Lamaars in
het avondprogramma zien we Top-
pop en tot het journaal van acht uur
Tips voor je toekomst. Aansluitend
aan het journaal Peyton Place. An»
Colby's vader is begraven en ieder
een lijkt belangstelling te hebben
voor de gang van zaken op de be
graafplaats. Met de Webbers blijft
het nog sukkelen. Niemand weet hei
fijne van de zaak en Steven en Lee
proberen er achter te komen. Dan
Muziek is troef, van Pim Jacobs.
Verschillende gasten verlenen hun
medewerking, o.a. de Wama's, Albert
Mol, Mieke Telkamp, Toby Rix, de
popgroep The Secrets en Jan Zijdel.
Tot slot van de avond vijf minuten
zang om ons in de kerststemming te
brengen en het laatste journaal.
NED. 11. Na de Woefs en de La
maars het journaal, Den Haag van
daag en Kunstsignalering. Om half
acht de voorlopig laatste show van
Tommy Cooper, waarin hij o.m. op
treedt als brandweerman, barbezoe-
ker en Noach. Na- het journaal ook
voorlopig voor de laatste keer een
aflvering van Mod Squad. De jon
gelui trekken zich het lot aan van
een man die een tijd in een psychi
atrische inrichting heeft gezeten.
Kort na zijn ontsnapping wordt zijn
vroegere baas dood gevonden en er
is reden genoeg om aan te nemen
dal dit hel werk van de gestoorde is
Hij had er inderdaad wel reden voor.
Dan De klop op de deur, dat wordt
vooraf gegaan door een aflevering
van Brandpunt Speciaal. Vooral Jet
je staat nu in de belangstelling. Ze
krijgt' een biltere teleurstelling te
verwerken en haar vriend de violist
schijnt haar niet te begrijpen. De
oorfog drukt haar stempel op alle
familieleden. Leo Akkermans maak
te een dokumentaire met als onder
werp: Onderwijskansen voor ieder
een. Akkermans nam een kijkje in
Zweden waar de problematiek waar
wij hier momenteel mee hebben te
kampen al veel eerder aktueel was.
Dan rest ons alleen nog het laatste
journaal.
DINSDAG 22 DECEMBER.
NED. I: 14.30 Herderdans; 14.40
Een bron vol geheimen; 15.00 Richard
Whittington; 18.45 Woefs en Lamaars
18.55 Journaal; 19.04 Toppop;; 19.30
Tips voor je toekomst; 20.00 Jour
naal; 20.20 Peyton Place; 21.10 Mu
ziek is troef: 22.00 Televizier Maga
zine; 22.50 Liederen in kerstsfeer;
22.55 Journaal.
NED. II: IS.45 Woefs en Lamaars
18.55 Journaal; 19.04 Den Haag van
daag; 19.09 Kunst signalering: 19.30
Tommy Cooper20.00 Journaal: 20.20
Mod Squad; 21.10 Brandpunt Special
21.35 De klop op de deur: 22.30 On
derwijs voor iedereen; 23.00 Jour
naal.
FEUILLETON
Op de een of andere manier was
Hanekam er achter gekomen, dat
Evert met zijn vrouw bij het huwe
lijk aanwezig waren geweest. „Dat
jij zoiets doet, als christelijke onder
wijzer, Veswijk, kan ik niet begrij
pen. Die man stoort zich aan God
noch zijn gebod. Met zulke mensen
moeten wij ons niet bemoeien. We
moeten aan onze positie in dit dorp
denken".
Op afgemeten toon had Evert ge
antwoord: „Luister eens, Willem,
mijn vrouw en die van Tollebrink
waren vroeger collega's. Ze werkten
"op hetzelfde bedrijf. Wegblijven zou
een belediging zijn geweest. In de
tweede plaats heeft een ander niets
met mijn privéleven te maken. Ik
weet niet, hoe men daarover in dit
dorp denkt, maar ik wens geen in
menging in mijn privacy. Als je dat
nu eens goed in je oren knoopt?"
Hanekam was misschien wel even
geschrokken. „Ik meende er. goed
aan te doen je te waarschuwen. Wij
zitten nu eenmaal, gezien onze posi
tie als onderwijzer aan een christe
lijke school, in een glazen huisje".
Evert besloot het maar van de hu
moristische kant te bekijken. „Ik zal
Dinie vragen een paar gordijnen te
maken. Dan is mijn glazen huisje
tenminste ondoorzichtbaar".
Hoofdstuk 13.
Evert heeft geen medewerking.
In het voorjaar wist Dinie: ik ben
in verwachting. Terwijl ze een dag
naar het ouderlijk huis was, maakte
ze van de gelegenheid gebruik om
haar oude huisdokter te bezoeken.
De arts in Dalewoud was met vakan
tie en zijn vervanger was haar hele
maal onbekend, zodat ze zich liever
tot haar oude, vertrouwde dokter in
de stad wendde. En deze bevestig
de, wat ze zelf al enige weken ver
moedde: begin november zullen
Evert en ik een baby hebben.
Toen ze het aan Evert vertelde,
was deze minstens even blij en en
thousiast als zijzelf. En hij realiseer
de zich terdege: dit zal heel wat ver-'
anderingen teweeg brengen. Dinie
zal zich wat meer moeten ontzien.
Bovendien moeten we extra gaan
sparen, want een kind kost vandaag
de dag een schep geld.
Hoewel het dochtertje van Griel
Alfers, dank zij de voorzichtige en
tactische duwtjes van Evert Ves
wijk wat meer, zij het schoorvoe
tend, door enkele andere meisjes op
de school werd geaccepteerd, maakte
Evert zich toch nog zorgen over haar
toekomst. Greetje was ontegenzeg
gelijk de beste leerling van zijn klas.
Ze stak met kop en schouders uit
boven alle anderen en op een mor
gen, toen hij haar taalschrift corri
geerde en als gewoonlijk geen enke
le fout kon vinden, kwam dc ge
dachte in hem op: Dit kind is uiterst
begaafd, dat moet doorleren. Maar
hoe zal ik dat voor elkaar krijgen?
Tien tegen één, dat men haar nadat
ze de leerplichtige leeftijd te boven
is. op de boerderij haalt. Hoewel hij
de grootmoeder kende als iemand.
waarmee niet te praten viel, kwam
het plan bij hem op eens met de
moeder te gaan praten. Tenslotte
moest uiteindelijk zij beslissen. En
tevens eens informeren, wie dc toe
ziende voogd zou zijn.
Dit laatste kwam hij te weten van
zijn hoofd, met wie hij een keer over
de toekomst van het meisje sprak.
Van Bragen was op de hoogte van
dc uitstekende vorderingen, welke
dit kind op schoof maakte, maar
veel kans gaf hij Evert niet. „Ga eens
naar die man. Evert. Hij woont een
half uurtje fietsen van ons dorp.
DOOR GERRIT FRANSSEN
Bart Pinneger heet hij. Hij heeft een
klein spulletje aan de heiderand."
Op een woensdagmiddag fietst
Evert naar het naburige Disselberg,
een kilometer of zeven van zijn
dorp. Na enige vragen aan een paar
inboorlingen is hij al spoedig op weg
naar de heide. ,Daar waar de groe
ne weiden overgaan in het grauw
van de heide, staat een laag boerde
rijtje, er lopen kippen rond en er
gens in de modder wroet een var
ken. Een hofhond verwelkomt hem
met een nijdig geblaf, maar Evert
kan met dieren omgaan, toont zich
niet bang en de hond laat. het nog
wat wantrouwend toe. dat Evert met
de fiets aan de hand het erf be
treedt.
Dc boer is nog binnen. Blijkbaar
heeft hij net zijn middagdutje uit.
Evert stelt zich voor en als hij er
aan toevoegt, dat Greetjc Alfers in
zijn klas zit, worden do boer cn zijn
vrouw wat toeschietelijker. Ze druk
ken flauwtjes zijn ^uitgestoken hand
en maken een bekende beweging.
Ga maar ergens zitten.
„Moeilijkheden met Groetje,
meester?" informeert dc boerin, een
dikke vrouw, maar met een inne
mend. lief gezicht.
Evert schudt, als hij gezeten is, het
hoofd. „Integendeel, zij is de «beste
leerling van mijn klas en misschien
van de hele school."
„Dat valt me dan echt mee."
bromt de boei*, terwijl hij een pijp
gaat stoppen.
„U bent immers de toeziende
voogd?" informeerde Evert.
„Zo noemen ze dat. geloof ik."
antwoordt de ander, grinnikend.
„Mag ik u vragen; Komt u wel
eens in Dalewoud bij lv ar moeder?"
De man denkt even na. „Zo'n paar
keer per jaar. Moet dat?"
(Wordt vervolgd)
