mosLim en chmsten
„Meester" Landman
tekent kerstkaarten
DE KERK IN BEWEGING
ruim gehuisvest in een volière, die
zijn baas maakte van een kamer-en-
suite-kast.
Een andere kast werd omgetoverd
tot een miniatuur vitrine voor de
verzameling kleinoden van mevrouw
Landman. Onder die vitrine is het
voorgeslacht van het echtpaar sym
bolisch afgebeeld op paneeltjes.
De heer des huizes schilderde er
ook zijn eigen carrière bij: een H.A.
L.-schip; liggend aan een kade met
hijskraan, met daarin de dwarsdoor
snede van een scheepsmotor. Het ge
heel gevat in een hemelsblauwe zee
manskop.
Houtsnijwerk
Een kleermakersbuste en twee
vrouwenfiguurtjes - één in bikini,
het andere in avondtoilet - beelden
het leven uit van Loes Landman
van der Werf: vroeger coupeuse en
mannequin.
Niet alleen met hamer en zaag,
maar ook met steekbeitel en hout
snijmes weet de heer Landman goed
om te gaan. Dat blijkt uit een hele
verzameling houten figuren; een
zeeman met ringbaard en zuidwes
ter, een zwerver en een boer. Ver
der een kaperkapitein en een kok.
Alle gesneden van mahoniehout. Ook
moderne kunst neemt een grote
plaats in bij dat houtsnijwerk. Fraaie
bewijzen daarvan draagt zijn vrouw
trots aan. Het is te veel om op te
sommen.
Zo is het ook met de schilderstuk
ken. Een fijn stilleven ol portret,
modern en abstract. Van de laatste
soort o.a. een wat somber aandoende
uitbeelding der erfelijkheidsleer van
de Oostenrijkse monnik Gregor
Mendel. Deze had met veel kunste
naars gemeen dat hij pas na zijn
dood beroemd werd.
Scherven
„Mijn man is dol op scherven uit
de keuken", lacht Loes Landman on
der het serveren van koffie met,
door haar echtgenoot gebakken, cake.
„Hij gebruikt ze voor het mozaïek
leggen. Van brokken maakt hij weer
fraaie lijnen".
„Ja, als jongen had ik daar al oog
voor", haakt Piet Landman zelf daar
op in. „Ik fotografeerde en tekende
veel. Eén van mijn onderwerpen was
toen het boerenbedrijf - grootvader
was dorpssmid op de Zuidhollandse
eilanden - en ik kiekte een oom met
zijn paard. Later bracht ik dat kick-
je in olieverf op het doek".
Boetseerwerk
De Westerdam, eens een pronk
stuk van de H.A.L. („Ik bracht het
schip voor de sloop naar Alicante")
pronkt nu, keurig ingelijst, in de hal
van zijn huis.
Een andere hobby is het boetseren.
Een goed gelijkende „kop" van me
vrouw Landman in gips siert de
huiskamer. Ook andere, van klei ge
bakken kunstvoorwerpen vinden een
plaatsje in het ruime huis.
„Boetseren doe ik het liefst", zegt
de artistieke hoofdwerktuigkundige
Landman die in zijn vele liefhebbe
rijen een uitlaatklep vindt voor de
spanningen van zijn verantwoorde
lijke werk aan boord.
Schilderen
Een kerst- en nieuwjaarskaart vande „Papen- king van het schip en doen en laten van de be-
drècht", ontworpen door hoofdwerktuigkundige manning in beeld brengt.
Piet Landman, die op caricaturale wijze de wer-
Bij de entree in de leuk ingerich
te woning aan de Rusthoflaan te
Voorburg wordt daar al meteen de
aandacht op gevestigd door Janus.
Dat is de beo - een tropische vogel
ter grootte van een ekster - die de
bezoeker met een langgerekt „daaag"
in de huiskamer verwelkomt. Hij is
De bemanning van de Nederlandse
ertstanker Papendrecht - 41 koppen
- van de rederij Phs. van Ommeren
in Rotterdam stuurde dit jaar al
vroeg haar heilwensen naar familie,
vrienden en kennissen, waar ook ter
wereld. Zij deden dat vanuit de gro
te Japanse havenstad Kobe en wel
door middel van hun eigen scheeps-
kerstkaarten. Inplaats van hun zuur
verdiende yens uit te geven aan de
produkten van een Japanse drukke
rij met onbegrijpelijke lettertekens,
klopten zij aan bij hun hoofdwerk
tuigkundige. Want meester Piet
Landman tekende verschillende
kerst- en nieuwjaarskaarten zelf.
Met vaardige hand hanteerde hij
de tekenstift om het scheepsleven
aan boord van de Papendrecht in
beeld te brengen en zo een originele
kerstgroet uit den vreemde naar huis
te kunnen sturen. Zomaar een be
vlieging van een zeeman met „tan
keritus"? Neen, beslist niet. De HW-
TK van de Papendrecht is een veel
zijdig kunstenaar en heeft nog meer
liefhebberijen dan qua opleiding
(Machinistenschool te Scheveningen)
een man van ijzer en staal te zijn;
in zijn vrije tijd doet hij alles met
hout.
en is dol op scherven
Mohammedanen en christenen hebben
elkaar in het verleden bitter bestreden.
Reeds een eeuw na de dood van Moham
med veroverden de moslem noord-Afrika
en Spanje en werden zij tenslotte door
Karei Martel en zijn troepen uit Frankrijk
teruggeslagen. De kruisvaarders trokken
vervolgens naar het nabije oosten, waar
zij in naam van het christendom delen van
Palestina en Syrië bezetten. In de zestien
de eeuw vielen de Turken zuidoost-Euro
pa binnen, veroverden de Balkan en ruk
ten zelfs op tot de poorten van Wenen.
Daarna was de beurt weer aan de chris
tenen. Engélse, Franse en Nederlandse ko
lonialen brachten een groot deel van de
moslemwereld onder hun macht. Pas na de
tweede wereldoorlog herwonnen de mos-
lem-staten hun vrijheid, maar uiteraard
werkt het verleden nog steeds door in de
verhouding tussen christenen en moham
medanen. De beide godsdiensten die in ve
lerlei opzicht nauw aan elkaar zijn ver
want, staan vol argwaan tegenover elkaar
en tot een dialoog, een zinvolle samen
spraak is het tot dusver niet gekomen.
Mohammed kende de bijbel
„Er is geen God dan Allah en Moham
med is zijn profeet". In deze bekende uit
spraak is de kern van de mohammedaan
se geloofsbelijdenis vervat. Hier ligt ook
een van de belangrijkste punten van over
eenstemming met het christendom. De
moslim gelooft evenals de christen in één
God, die de schepper is van hemel en aar
de en die in zijn barmhartigheid tot de
mens wil spreken.
De moslim kent de verplichting zich vijf
maal per dag in gebed tot Allah te wen
den. Ook hier een duidelijke overeenstem
ming met de christelijke godsdienst, waar
het gebed eveneens een belangrijke plaats
inneemt. Daarbij komt dan nog de ver
plichting zich te houden aan de voorschrif
ten van de Koran, het heilige boek van de
Islam. Ook hier weer een punt van over
eenstemming met de zes eeuwen oudere
zustergodsdienst. Wat de bijbel voor de
christenen is, dat is de koran voor de mo
hammedanen, nl. het woord van God.
Bovendien kan men de bijbel en de ko
ran niet als twee op zichzelf staande boe
ken beschouwen: De profeet Mohammed
kende de bijbel en hij werd ontegenzegge
lijk beïnvloed door Joodse en christelijke
ideeën. Maar hij geloofde dat Joden en
christenen de inhoud van het oude en nieu
we testament aan hun godsdienst hadden
aangepast. Kortom hij betwistte de authen
ticiteit van de bij bei.
Jezus
De meningsverschillen tussen moham
medanen en christenen draaien voorname
lijk om hun opvattingen omtrent de be
tekenis van Jezus. De moslem twijfelen
geenszins aan het bestaan van Jezus, noch
aan zijn grote betekenis. Maar in hun ogen
is Jezus niet meer dan één van de profe
ten en rijst Mohammed als de laatste pro
feet ver in betekenis boven hem uit.
Bovendien ontkennen de mohammeda
nen de essentie van het christelijk geloof.
In de koran wordt Jezus' kruisdood alsook
diens opstanding namelijk ontkend. Vol
gens de Islam hebben de christenen van
Jezus een ideaalbeeld willen maken en
daarbij de werkelijkheid vertekend.
De totaal verschillende visie op het
Evangelie leidde ertoe, dat ook in geheel
andere opzichten de mohammedanen tot
een levensbeschouwing kwamen, die sterk
van die van de christenen verschilde.
Onverdraagzaam
Ondanks tal van historische verbindin-
Geen sprake van dialoog tussen
HOOFDSTUK 2
AL-BAQARAH
DEEL I
37. Doch door middel van do boom ver
leidde Satan hen beiden en dreef hen uit
de staat waarin zij zich bevonden. En Wij
zeiden: „Gaat heen - gy zyt elkander vij
andig. Er zal op aarde een tydelykewoon
plaats en levensonderhoud voor u zijn."
38. Toen leerde Adam enkele woorden (des
gebeds) van zijn Heer. Zo schonk Hy hem
vergiffenis; gewis Hij is Berouwaanvaar-
dend, Genadevol.
39. Wy zeiden: „Gaat allen weg van hier.
En, indien er leiding van Mij tot u komt,
zullen zij, die Mijn leiding volgen, vrees
noch droefheid kennen.
40. Dooh zij, die niet geloven en Onze
tekenen verloochenen, zullen de bewo
ners van het Vuur zijn; zij zullen daarin
verblijven.
.41. „O kinderen Israels! Gedenkt Mijn
gunsten, welke Ik u bewees en weest ge
trouw aan Mijn verbond. Ik zal Mijn ver
bond met u houden en Mij alleen zult gij
vrezen.
42. En gelooft in hetgeen Ik heb geopen
baard, vervullende datgene, wat gij reeds
bezit1)
Ook de koran spreekt van de eerste mensen in hel paradijs, van Mozes in
Egypte en andere bekende figuren, profetiën en voorschriften, die de chris
tenen kennen uit de bijbel. Hier een Nederlandse vertaling van Mohammeds
versie van Genesis.
iLfjy
IjlLl Üs
i!' 0".?' 1".
ai £3 o*1
- 'Y.'.IP
gen hebben de twee godsdiensten elkaar in
de loop der eeuwen te vuur en te zwaard
bestreden. De oorzaak van deze bloedige
oorlogen moet niet in de laatste plaats ge
zocht worden in het feit, dat beide i-eligies
voortdurend het accent hebben gelegd op
hun zendings- en bekeringstaak. Zowel de
christenen als de moslem willen getuigen
van hun geloofservaring, zij willen beide
hun geloof verbreiden. Juist hierdoor wa
ren botsingen menselijkerwijs gesproken
welhaast onvermijdelijk. In zekere zin zijn
de christenen en moslem „concurrenten",
zij hebben het in elk geval vaak zo be
leefd.
Dit wil ovei-igens nog niet zeggen, dat
chi'istenen en mohammedanen in gelijke
mate onvei-draagzaam waren. Het is triest
om te zeggen, maar de moslem hebben zich
in de loop der eeuwen heel wat tolex-anter
jegens de christenen getoond dan de chris
tenen jegens de mohammedanen. In door
moslem bezette landen werden de chris
tenen weliswaar als een aparte groep be
schouwd, maar zij wei-den door de over
heid beschermd jegens eventuele w ï-eed-
heden van de moslimbevolking. Anderzijds
stonden de moslem minderheden in chris
telijke staten vaak bloot aan afschuwelijke
wreedheden zonder dat de door het chris
tendom geïnspireerde overheid een vinger
uitstak.
Hoewel het tijdperk der godsdienstoor
logen thans voorgoed voorbij schijnt te
zijn, is het nog steeds niet gekomen tot
een opën verhouding tussen de beoefena-
r'en der beide godsdiensten. In het Israëli
sche conflict kiezen de meeste christelijke
staten voor Israël en dat alleen al is voor
de mohammedanen reden om vol argwaan
tegenover de christelijke godsdienst te
staan. Zo blijven de misvex-standen voort
bestaan en een werkelijke samenspraak
tussen chi-istenen en moslem zal voorlopig
wel een illusie blijven.
Meer betrokkenheid op de sociale en politieke werkelijkheid
Het christelijk geloof stoelt op een gefundeerde
theologie. Maar het theologiseren kan ook een
vlucht uit de wereld worden, een krampachtig
zoeken naar dogmatische zekerheden, waai-bij
men zijn ogen sluit voor de geestelijke en ma
teriële noden die er in de wereld zijn. Het is nog
niet zo heel lang geleden, dat de kerken zich niet
inlieten met wereldproblemen zoals het kern
vraagstuk, ontwikkelingshulp en rassendiscx-imi-
natie, en zich evenmin verantwoordelijk voelden
voor het oplossen van sociale vraagstukken.
Deze „neutraliteit" inzake politieke en maat
schappelijke kwesties heeft de kerk geen goed
gedaan en de toenemende onkex-kelijkheid is ex-
mede een gevolg van. Maar de laatste jaren ko
men de kerken in beweging. Men probeert zo
wel in het katholieke als het protestantse kamp
tot een kerk-nieuwe-stijl te komen, die beweeg
lijker en dynamischer gaat opei-eren.
Minder historisch besef,
meer solidariteit
In de vorige eeuw werd armoede ook dooi
de kerkelijke leiders gezien als een onvermij
delijk kwaad, een sociaal euvel, waaraan niets
te vex-helpen was. Hoogstens kon men door mid
del van liefdadigheidsinstellingen proberen de
ergste nood te lenigen. En de armen (en dat was
toen de meerderheid der bevolking) probeerde
men te troosten met de boodschap van het Evan
gelie. Ook zij zouden eenmaal het Koninkrijk
der Hemelen binnengaan en daarmee verlost zijn
van alle aardse beproevingen.
Zo confox-meerden de kerken zich aan de be
staande maatschappelijke orde, een begrip als
„sociale i-echtvaardigheid" schenen zij niet te
kennen. Pas op het laatst van de voi-ige eeuw
veranderde er iets. In 1891 publiceex-de paus Leo
XIII zijn befaamde encycliek „Rerum novarum"
(„Van de nieuwe dingen"), waarin gesproken
werd over een veranderende sociale oi-de. Hoe
wel de revolutie als middel tot grotere sociale
rechtvaardigheid van de hand werd gewezen, be
vatte de encycliek voldoende uitspraken om dui
delijk te maken dat Rome zich zou bezinnen over
het sociale vraagstuk. Spoedig kwamen ook uit
het protestantse kamp sociaal-kritische geluiden.
Toch kwam deze vei'nieuwing niet spontaan
van binnenuit. De verandex-de houding van de
kerken kan men niet los zien van het socialisme,
dat in deze jaren met steun van een verruimd
kiesx-echt sterk opdronk en ook onder de chris
telijke ax-beiders een sterke zuigkracht uit
oefende.
Behoudend
Omstx-eeks de eeuwwisseling begon de kex-k
zich het lot van de sociaal-zwakkex-en dus steeds
meer aan te trekken. De kerken in Nedex-land
hebben mede de sociale wetgeving gestimuleerd
en een belangrijk aandeel gehad in de opkomst
van het maatschappelijk werk. Maar toch bleef
de oppositie van kerk en geloof die de geldende
machtspolitiek niet x-aakte, die zich confox-meerde
aan de bestaande maatschappelijke orde en die
zich niet dux-fde te wagen aan sociale actie.
Dit was mede een gevolg van het feit dat de
kerk in Nederland een duidelijk „middenstands
karakter' 'dx-aagt. Onder de intellectuelen en de
arbeiders is de ontkei-kelijking het gi-ootst en dus
worden de sleutelposities in de kerkbesturen
vaak bezet door vertegenwoordigers van de mid-
dengioepen, die in velei'lei opzicht een behou
dende koers willen varen.
Men kan daarom rustig zeggen dat vóór 1945
het kex-ks-zijn de maatschappelijke structuur
niet of nauwelijks heeft beïnvloed. De kerken
hielden zich afzijdig van alle wereldproblemen
en gecompliceerde maatschappelijke vx-aagstuk-
ken en pas in de jax-en 1940-1945 won de ge
dachte veld, dat de kerken zich in politieke en
maatschappelijke kwesties niet neutx-aal moch
ten houden.
Geëngageerd
Het kex-kelijk leven van vandaag dx-aagt reeds
de sporen van deze nieuwe gedachte: er is min
der angstvalligheid en exclusiviteit, meer be
langstelling en solidariteit, minder historisch be
sef, méér gevoel voor alles wat zich in de wex-eld
van heden aandient.
Er is een nieuw slag christenen (pi*otestantse
en rooms-katholieke geestelijken voorop) opge
staan, dat zich sterk sociaal en politiek geënga
geerd weet, ook ten aanzien van de wex-eldpro-
blemen. In ons land hebben bijvoox-beeld ver
schillende kerken hun mening uitgesproken over
het vraagstuk van de kex-nwapens, over de x-as-
sendiscriminatie. die elders in de wereld nog
steeds met de bijbel in de hand wordt vex-dedigd,
over de oorlog in Vietnam en de Russische inval
in Tsjecho-Slowakije. Omgekeex-d staat de kerk
nu ook meer open voor kritiek van buitenaf.
De gedachte wint veld, dat de kex-k weliswaar de wex-eld
moet bekex-en, maar dat anderzijds de wex-eld de kei'k even
eens zal moeten bekeren.
In de strijd tussen gehoorzaamheid aan het kerkelijk gezag
en de persoonlijke gewetensbeslissing wint de laatste hand over
hand. De reacties op de pauselijke encycliek „Humanae vitae",
juist uit r.k. kring, bevestigen dit. Maar ook in protestantse
kringen waar men vaak nog conservatiever denkt dan in r.k.-
kring, wordt de aandrang groter om vernieuwingen door te
voeren, ook in de eigen structuur van de gezagsoefening.
Proces
Dat deze nieuwe ontwikkeling zeer positieve aspecten ver
toont, behoeft nauwelijks betoog. Een van de gunstige gevol
gen van deze heroriëntatie is, dat men gekomen is tot een
nederiger dus chx-istelijker houding tot de andex-e kei-ken. Door
het aanvaax-den van nieuwe taken kwamen de kerken meer
met elkaar in contact en het x-esultaat van deze ontmoeting
was een grotere onbevangenheid om ook datgene wat buiten
het tx-aditionele leex-systeem valt op zijn bijbelse waai'de te
toetsen. Er leeft thans sterker het besef van dienst dan het
besef van tegenstelling.
Niet alle kex-kgangers zullen deze ontwikkeling toejuichen.
Bijna ieder kerkgenootschap kent zijn „verontrusten", d.w.z.
degenen die kost wat kost vast willen houden aan de oude
tradities, maar zij vormen ontegenzeggelijk een minderheids
groep. In min of meer snel tempo maken de kerken nu een
px*oces door dat noodzakelijk is om hun vex-eenzelviging met de
bestaande orde te doorbx-eken. Er is sprake van een loutering
om van de gezelligheidskerk tot een meer bewuste kerk-
nieuwe-stijl te komen.
De laatste jaren komen de kerken in beweging
