W Af
Pers in I844 werkte in
journalistiek wild-west
Hoe ging het met de andere jubilea van de krant?
Zierikzeesche Nieuwsbode.
JUBILEUMNUMMER ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE NOVEMBER 1969
-VT-V- -.VT
-U.lS**'
/y
ZIERIKZEE, november. - Bij de her
denking van het 125-jarig bestaan van
de Zierikzeesche Nieuwsbode is er
aanleiding te vragen wat men terug
vindt van andere jubileumdata van de
krant. nl. bij het 25-, 50-, 75- en 100-
jarig bestaan van de Nieuwsbode.
Met het 25-jarig jubileum heeft men
het kennelijk kalm-aan gedaan. De da
tum van 19 augustus 1869 viel op een
donderdag en het enig bemerkbare van
het kwart eeuw-bestaan bestond in het
„verspringen" in de kop van de krant
van de 25ste naar de 26ste jaargang.
De redakteur van 1894 - de Zierik
zeesche Nieuwsbode bestond toen 50
jaar is wél bezweken onder de fees
telijke druk van het gouden „feest" en
hij schreef een jubileumartikel onder
de kop „Vijftig jaren", waarin hij vlijtig
terugblikt in de historie, herinnerend
aan de moeilijke tijden waarin de krant
ontstond. De vaderlandse landbouw -
en dus ook op Schouwen-Duiveland -
ging toen gebukt onder een loden last.
De prijzen waren uiterst laag en het
vee verhongerde omdat er niet genoeg
voedsel was.
Het was de tijd van de diligence,
die - behalve wat gezelligheid voor de
reizigers - de reputatie had stipt op
tijd te vertrekken.
Maar als tegenhanger van die ge
moedelijkheid uit de veertiger jaren
van de vorige eeuw. bestonden dan
weer de epidemische ziekten en in het
algemeen de armoede, die zover ging
dat vaders hun dochters voor enkele
zilverlingen ter beschikking stelden.
Moeizame vooruitgang
Aan de nacht van onwaarschijnlijk
sterke ellende en sociale tegenstellin
gen was men in de negentiger jaren
van de vorige eeuw al wat ontworsteld.
Er was vooruitgang, maar het ging nog
moeizaam.
Overigens persifleert de schrijver van
1894 ongelimiteerd als hij vraagt: „On
begrensde zedelijkheid, onkreukbare
braafheid en het ontbreken van mis
bruik van godsvrucht om profane zaken
te dekken, zijn kenmerken van „deze
tijd" (einde 19e eeuw). „Is het niet
zo?" Dergelijke pijnlijke vragen stelt
hij ook met betrekking tot de land
bouw: De klachten van de boer zijn
verstomd. („Is het niet zo?"); de re-
geringszorg en het kiesstelsel zijn in
orde. („Is het niet zo?"). Maar verder
dan weer een uitschieter naar die oude
tijd van 1844: „Wat zullen thans de
spoorwegen, de bliksemtreinen. de
elektrische vaart, de snelvoeters en de
sportlieden er om lachen".
Maar dan ernstig: „Op ander terrein
wil de publieke mening niet terug naar
dagen van ruwere rechtspleging (de
lijfstraffen en de doodstraf waren re
centelijk afgeschaft). En dan waren er
nog andere verbeteringen, als de be
vordering van de openbare gezond
heid, de drankbestrijding, het onderwijs
en de „verzoening op dit laatste gebied
bereikt door het kabinet-Mackay.
Zelfs ten aanzien van de landsdefen-
sie kwam er in de negentiger jaren een
„uplift" en natuurlijk werd de rol van
leger en vloot in de „overzeese rijks
delen" vermeld.
Tot dan beleefde de Zierikzeesche
Nieuwsbode twee grondwetsherzienin
gen in zijn bestaan, ondanks - er is
niets nieuws onder de zon „ook bin
nen onze landpalen de tijdgeest zich
niet altijd deed kennen in den zin van
orde en eerbied voor het gezag". „In
de gehechtheid aan ons Vorstenhuis
evenwel vonden wij steeds onze groot
ste kracht".
„Rechten van de pers"
Een pleidooi tenslotte in het nummer
van dinsdag 21 augustus 1894 „voor
de rechten van de pers". Vooral de af
schaffing van de Zegelwet (kranten
moesten voorheen worden voorzien
van een zegel, dat de abonnements
prijs kunstmatig hoog hield), wordt met
grote waardering vermeld. Maar - zo
vervolgt de schrijver - ook al kon de
krant uitgroeien, „niet iedereen konden
wij het steeds naar de zin maken. Zo
is er nog veel tegenkanting en tegen
werking. ook van recente datum. „On
der alles echter mochten wij groeien
en bloeien en zonder zelfverheffing
mogen we zeggen thans de meest ge
lezen courant van Zeeland te zijn".
Aan het 75-jarig bestaan van de
Nieuwsbode is weer stilzwijgend voor
bij gegaan, evenals aan het 100-jarig
bestaan, want dat viel in het oorlogs-
evakuatiejaar 1944. Wij hopen daarom
dat onze lezers het niet te luxe vinden
dat thans bij het 125-jarig bestaan
de schijnwerper op het verleden en he
den van de krant, en wat daarmee an
nex is. wordt gericht.
NT". 1
(eerste jaaroano.)
1844
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE.
Hot. abonnement is MAANDAG De uitgave geschiedt
2Cts. in de week. op maandag, woensdag
Knkelc nummers 2 <m vrijdag, des voor-
Cents. '9 AUGUSTUS, middags.
Het jaar 1844, of om het iets
ruimer te nemen de jaren rond
dit jaar. Wat moet men zich daar
van voorstellen? Een speciaal
soort 19e eeuwse gezelligheid (bij
alle sociale nood) was er zonder
twijfel en het is moeilijk de. es
sentie daarvan met 20ste eeuwse
zintuigen te proeven. De „Camera
Obscura" tekent er een beeld van,
maar misschien nog wel ge-avan-
cheerder dan wij thans kunnen
vermoeden. Juist echter in die
tijd wordt er toch iets los ge
woeld in het volk, een ingaan te
gen het gevoerde regeringsbeleid
en exponent daarvan was met
name de pers, in Nederland, in
Zeeland en ook in Zierikzee.
De veertiger jaren van de vori
ge eeuw vormden nog - zij het
nipt - de verre na-dagen van de
Franse overheersing. Uit die ont
reddering was het feitelijk nog
nooit gekomen tot een gevarieerd
partijwezen, zoals een moderne
democratie deze toont. Alles was
nog gericht op opbouw van het
land en dat kon alleen in een
sfeer van rust. Het landsbewind
kon dan ook als weliswaar krach
tig, maar duur en patriarchaal
worden aangemerkt.
Trouwens er waren alweer an
dere zaken, die de staat - en ook
niét weinig de landelijke econo
mie hadden beroerd: In 1839 - dat
was slechts vijf jaar vóór de ver
schijning van het le exemplaar
van de Zierikzeesche Nieuwsbode
- vond het scheidingsverdrag met
België plaats.
De trieste broedertwist had niet
alleen mensenlevens gekost, maar
ook financiële offers gevraagd.
Een zekere economische terug
slag was hiervan het gevolg en
onlustgevoelens ontwaakten in
het volk, gevoed door de malaise.
Een algemene ontevredenheid
moet wel kenmerk geweest zijn
van die jaren.
Deze gevoelens werden echter
nog niet manifest in het stichten
van nieuwe politieke partijen,
maar leidden tot - wat wel is ge
noemd - een „zekere hergroepe
ring" van een deel van het volk.
En juist van dit gehergroepeerde
volksdeel werd de pers spreek
buis.
De twee belangrijkste groepen
waren de liberalen en de demo
craten. De eersten waren de ex
ponenten van de gegoede burgerij
en in hun vanen stond geschre
ven: directe verkiezingen, poli
tieke verantwoordelijkheid van de
Nieuwstijdingen.
nusracKc pest.
Op 10 dezer heeft bij Haaover
een gruwelijke zelfmoord plèats
gevonden. Een jongeling van
nauwelijks 16 jaren heeft zieh
namelijk door de wielen van een'
spoorwagentrein doen verplet
teren. In het ópene veld wacht
te hij den trein af, en wierp zich
alstoen kort voor den stoomsle
per op de spoorstaven neder, zoo
dat het onmogelijk was den trein
te stuiten. Men weet nog niet,
wa t de jongeling tót deze afgrij
selijke daad mag hebben aange
spoord.
BÏNNENLA.NDSCUE BERIGTEN.
Bij het dorp Valkenburg is
onlangs ècn spiegelgevecht, on
der commando van den Generaal
Serraris, geleverd, waarbij menig
cavalarist zandruiter is geworden,
ecnige ruiters ligt gekneusd en
een paar militairen ernstig ge
toond zijn. Vrij r.aïf schrijft men,
dat het te bewonderen is, dat er
niet meer ongelukken bij hebben
plaats gehadvermits het groo-
tendcels lotelingen waren, welke
slechts 6 weken in den wapen
handel waren geoefend. Een ge
woon menschcn-verstand zal in
verzoeking komen te vragen
lezen in de Rotterdamsche cou
rant van 2 Aug. jl. dat er in Rot
terdam een meester in de Box-
kunst is gearriveerd, die den zo
nen van de Maas Boksen wil
leeren. Zoo men te regt geen rat-
tekrufd openlijk mag uitventen,
waarom waakt men dan ook niet
tegen zedelijk vergif en de invoe-
ring van vreemde, zeer ontëeren-
de handgrepen
j 's Hertogenbosch 16 Aug.
Vau allo zijden rondom deze-stad
ontvangen wij de verblijdende
tijdingendat niettegenstaande
het aanhoudende natte weder in
de geheele Mcijcrij van rs Herto-
genbosch de oogst op eene allezins
j voldoende* wijze binnengehaald
en de granen van een uitmunten
de goede kwaliteit zijn, d&aven-
boven is de landman ten hoog
ste tevreden over den overal
alsnog fe veld staandon oogst van
aardappelen èn belooft dit zeer
nuttig gewas niet alleen over
vloed maar daarenboven een
goede kwaliteit.
Dezer dagen verscheen we
der een Amsterdamsch Han
delsblad met eene wcenende
vrouw, het zinnebeeld der Pa-
rijschc Verborgenheden. De
wandelende Jood, is een zegen
voor de broodschrijverij gewor-
ministers, controle op het (kolo
niaal) bestuur en bezuiniging van
het bestxiursapparaat.
De democraten zou men kun
nen zien als de voorlopers van de
socialisten.- -Hun politieke oog
merken waren veeleer afgestemd
op de niets- of weinig hebben
den: de arbeiders, de schamelen
en de kleine middenstand, die ook
toen ai een rol in Nederland
speelde.
Voor de democraten ging het
om algemeen kiesrecht, hervor
ming van de armenzorg en een
republikeinse- staatsvorm. De li
beralen wilden staatkundige her
vormingen, maar dé democraten
vooral maatschappelijke hervor
mingen, en in ieder- geval een be
langrijke-verbetering van de so
cialeen materiële positie van de
lagere -klciSsen, de niet-bezittén
den.
De Zierikzeesche Nieuwsbode
was oorspronkelijk liberaal getint
en was later opnieuw liberaal ge
tint, -maar redakteuren en mede-,
werkers .(het 'blijkt- ook uit het
historisch, overzicht van de krant)
kozen toen voor een radikalisme,
dat vooral ten doel had, in het
land te komen tot een grotere so
ciale rechtvaardigheid.
Gepleit werd zelfs voor de af
schaffing van partikulier eigen
dom. en in verschillende sugges
ties proeft men de sfeer van mo
derne denkwijzen. Zo moesten
winsten door machines verkregen,
worden aangewend voor uitvoe
ring van publieke werken en be
strijding van de werkloosheid.
Het is wel met enige trots - om
een ander voorbeeld te noemen -
dat de Zie.rikzeesche Nieuwsbode
in de veertiger jaren van de 19e
eeuw, er reeds voor pleitte histo
rische monumenten niet af te
breken, maar te restaureren.
Spijtig bij dit alles blijft dat de
„rédaktionele radikalisten" vaak
te: ver gingen met hun geschrijf.
Soms waren zé zélfs min of meer
rancuneus ingesteld tegenover de
maatschappij, op grond van per
soonlijke ervaringen of maat
schappelijk wansucces.
Ondanks deze kwalijke eigen
schappen, hebben ze toch grote
invloedgehad op de maatschap
pelijke ontwikkeling van die tijd
en deden in de journalistieke
Wild. West van dié dagen opmer
kelijke dingen. Er school een brok
idealisme achter, waarover men
zich anno 1969 best eens zou mo
gen verbazen.
Het eerste exemplaar van de krant: 19 augustus 1844.
ONTVANGEN van den Heer fy /<-
de som van 0,80, wegens zes weken franco geleverde
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODEN.
ZlKBIKZEBj den
Een belangrijke en onniisbare rol speelde, gedurende 125
jaar, de administratie van de krant, een afdeling die wat
minder „aan de weg timmert" dan de redaktie, maar voor
een krant uiteraard onmisbaar is.
Grappig was het ongevraagde geschenkje van de heer J.
Ekkes te Dordrecht, die ons een Nieuwsbode-rekening uit
het jaar 1878 ter hand stelde. Uit de tekst kan men de kran-
teprijs in die tijd aflezen: „De som van f 0,80 wegens zes
weken franco geleverde Zierikzeesche Nieuwsboden".
In het pand aan de Schuithaven
(thans Administratie en Makelaars
kantoor A. Vermaal), was vele jaren
lang de administratie gevestigd van
de Zierikzeesche Nieuwsbode. Na
verbouwing van het Nobelstraat-
pand werd de administratie naar
hier overgebracht en later uiteraard,
naar 't nieuwe pand Jannewekken 11
