BRuinisse
500
JAAR
Qijs de Peur
PRISMA
STREEKNIEUWS
3 V
DUIMSCHROEF VOOR NASSER
elke tijd
is tijd
voor
VAN
NELLE
thee
4
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Donderdag 11 juli 1968 Nr. 20025
Was men dus in 1673 al bezig zich
weinig aan te trekken van wat was
voorgeschreven en verordineerd,
honderd jaar later zou nog veel dui
delijker blijken, dat men zich niet
wenste te schikken naar reglemen
ten of verordeningen, die men na
delig achtte voor zijn bedrijf.
■rrr/r/rrrrrrjjrrTrff7rr/rrrrrr/r/r
HET MOSSELOPROER i
rr/rrrrr
rr rrrrrrrr rrrr
We doelen hier op het mosselop-
ro er van 1773.
De aanleiding tot het mosselop-
•roer waren de Ordinantiën op de
Mosselnering', zoals die in 1771 was
opgesteld (9 sept.), nog datzelfde
jaar aangevuld en nogmaals aange
vuld, 10 augustus 1772. Voor insi
ders betekent dat, dat ze werd aan
gevuld met het oog op het nieuwe
seizoen, terwijl nog een jaar later,
in september 1773, de gehele veror
dening' buiten werking werd gesteld'.
Er waren in 1771 veel klachten,
dat het in de mossel visserij een wil
de bende was. De brutaalsten voer
den de meeste mosselen aan. Vreem
den, die hier kwamen om te vissen,
werd dat vissen onmogelijk gemaakt
en ook de goedwillenden moesten
het onderspit delven.
Men besloot een „regeling" te la
ten maken en ieder moest „op de
beurt viaren". De havenmeester Jo
hannes 'de Waal, moest een lijst aan
leggen en zorgen dat ieder een beurt
kreeg', maar ook dat niemand voor
zijn beurt ging. De man was diep te
beklagen, want de jongste geschie
denis (1967) is daar om te bewijzen,
dat „om beurten varen" iets is, dat
geen enkele schipper wil. Zo nu, zo
toen.
Zoals gezegd, moet binnen 14 da
gen de ordinatie al veranderd wor
den en loerden „de van elders ko
menden" op een aparte lijst ge
plaatst
De verdere geschiedenis is bekend.
In 1772 een aantal bepalingen die
even zovele concessies betekenden;
in 1773 barst de bom. Het bijna dol
geworden schippersvolk eist op hoge
toon van de Ambachtsvrouwe Maria
Magdalena Stavenisse, weduwe van
de heer Jacob de Witte van Eiker
zee, dat de verordening moest wor
den ingetrokken. Vrouwe Maria had
alleen de heer Anthony de Koning
verlof gegeven haar op haar lusthof
bij 's Heeren weel (Riekes weel), op
te zoeken, maar men liet de Koning"
■niet alleen gaan. Ze gingen allen
samen, roepende tot cle Ambachts
vrouwe, die de zaak op de lange
baan wilde schuiven: „Als wij an
ders geen besoheyt krijgen, dan zul
len wij met onze zaken maar door
gaan". Zij trokken toen naar de bal
juw, er. toen ook deze beloofde de
zaak aan de Staten voor te leggen,
riepen zij: „De intrekking van de
mosselverordening moet nu terstond
geschieden".
Toen de baljuw zich in huis begaf,
zich verder van hun geroep niets
aantrekkend, namen zij een mast, die
voor een timmermanswinkel lag en
dreigden de deur open te stoten.
„Met de Staten hebben wij niets te
maken", was deroep, die men de
verschrikte baljuw toeschreeuwde,
dezelfde roep die men herhaalde
toen de baljuw, op hevel van de
woordvoerders der opstandige me
nigte, de Schepenen bijeen riep.
Er schoot toen niets anders over
dan later aan de Staten te schrijven,
dat het niet mogelijk was, de Ordi
nantie op de mosselnering weer in;
te voeren, omdat niemand er zich
aan hield.
De gehele geschiedenis van het
mosseloproer staat uitvoerig en
smeuïg verteld in de archiefboeken
van Bruinisse opgetekend en er is
al eens een toneelstuk van geschre
ven terwijl de geschiedenis zelf des
tijds uitvoeriger in deze courant is
beschreven.
ZIERIKZEE
Inbraak in bedrijf
Gisternacht hebben onbekenden
zich toegang verschaft tot het be
drijf van de Elektrotechnische In
dustrie en Handelsonderneming W.
Hagen aan het industrieterrein te
Zierikzee. Via een goot is de inbre
ker of zijn de 'inbrekers op het dak
gekomen. Een ruit werd geforceerd
en een bezoek werd gebracht aan
het kantoor. Een stalen bureau werd
opengebroken en een geldkistje met
f 1000 werd meegenomen. Ook bij
Superdam bleek een ruit ingedrukt,
maar de politie kon niet met zeker
heid zeggen dat ook aar dit pand zich
onbevoegden hebben opgehouden.
YVESTENSCHOUWEN
Modern telefoneren
In de telefooncellen te Burgh-
Haamstede (Schouwenplein) en Re-
nesse (nabij Dorpshuis) zijn moderne
telefoontoestellen aangebracht waai
de gebruikers hun gesprekken auto
matisch (dus niet via de telefoniste)
mee tot stand kunnen brengen. De
nieuwe toestellen zijn geschikt voor
het gebruik van dubbeltjes en
kwartjes.
BRUINISSE
Verkeerde rijbaan gepakt
Toen mejuffrouw S. ut Steenber
gen vorige week van de veerpont te
Anna Jacobapolder reed, pakte zij
(niet goed met de situatie ter plaat
se bekend) de verkeerde rijbaan. Zij
kwam tegen een paal terecht en be
schadigde haar auto.
Toch nog botsing
De heer Dietrich Wolf uit Aurich
(D.) reed niet zijn auto in de rich
ting van de veerpont, toen op rijks
weg 18, uit tegenovergestelde rich
ting een file naderde. De automobi
list V. uit Roosendaal kwam uit de
file, met het gevolg dat de Duitse
automobilist ternauwernood een
PRISMA ®(§)[LP&«22®
1) 100% waterdicht - incahioc shockproof -
onbreekbare veer - plat model - edelstaal 125.-
V
PRISMA dameshorloge
2) incabloc shockproof -100% waterdicht
dus óók bestand tegen (nat) huishoudelijk werk 99.-
Niet anders was het in de tijd van
de Franse revolutie. Er waren hier
zeker oudtijds ook nogal wat Oran-
jegezinden, maar Bruinisse was de
eerste plaats op het eiland waar de
vrijheidsboom werd geplaatst. Dat
gebeurde allemaal in februari 1795.
Twee partijen
Van het planten van de Vrijheids
boom zelf lezen we, 'dat men zich in
twee partijen verdeelde, waarbij de
ene partij een boom ging uitzoeken
in het bos, de andere partij ging de
put in de Oud'estraat, voor het oude
gemeentehuis graven, om de boom
in tè plaatsen, „waarbij ieder zich
beijverde om er ook aan te helpen".
Rond de middag kwam de boom
aangereden op het dorp. Onder een
groot gejuich er. bij de put waar hij
staan moest, werd hij van de wagen
gehaald en „na den eeten" gereed
gemaakt.
„Een steng omslingerd met de
„nationale couleuren" en daarop
staande een „Muts der Vrijheid" met
een nationale strik en a-oos voorzien
in dezelven vast gemaakt". Onder
kiokg'elui werd de boom aldus ge
tooid en geplant, en toen men zover
was, werden twee personen: Jacob
Kik en Jan van Zorgen naar de bal
juw en naar de predikant gezonden
om hen uit naam dei- burgers te
verzoeken onder de boom te komen.
Predikant en baljuw konden niets
anders doen, dan de uitnodiging dhr
burgerij aanvaarden. Men had te
voren al schriftelijk een stuk opge
steld, waarbij de eed op de Consti
tutie van 1787 werd herroepen, de
baljuw (burgemeester) had niets
Na de eerste wereldoorlog werden
de schepen gemotoriseerd. De foto
geeft een bijna arcadisch beeld uit
de zeilentijd. Bij het Bruse haven
hoofd was het een en al kalmte en
rust.
anders te doen dan „ja" te zeggen.
Vervolgens vroeg men de dominee
een toepasselijke aanspraak te hou
den en de boom „als de eerste be
ginselen der Vrijheit God toe te wij
den", welk den Ouden Herder
zeer gepast deede", en met een ge
bed tot God om Zijn zegen en goed
keuring over dit werk werd beslo
ten.
Schoolmeester las psalm
De schoolmeester werd verzocht
„den geheelen Psalm 126 den volke
voor te lezen (zijnde daartoe een
paaltje met een soort van plankje
als lessenaar onder de boom 'in de
grond gestoken en dezelve met de
burgers te zingen. Denzelven gele
zen zijn'de, begonnen twee hoboïsten
denzelven te speelen en de geheele
vergadering met dezelven te zingen
en dezelven 'geëindigd zijnde deed
een driemaal herhaald hoezee de
lugt 'weergalmen".
Het was helemaal niet naar de
zin van Oosterland. dat op BruLniisse
de verandering van regering zo vlot
was verlopen. Baljuw de Graaf was
van zijn eed op de constitutie van
1787 ontslagen en was „door het
volk" weer aangesteld.
Zo vlot ging dat op de andere
schouwse dorpen niet.
Anthony de Koning, herhaaldelijk
genoemd bij het mosseloproer, speel
de ook bij de ui troep mg van de Ba
taafse Republiek weer een rol.
We komen dan echter nu al veel
nog bekende namen tegen. De naam
Adriaan van der Weel komt te Brui
nisse nu niet meer voor, de naam
Witte alleen nog in herinnering van
nog levende personen, wier moeder
die naam droeg. Wel de naam Goud
zwaard en Okkerse en Cornells Bal.
Wie in deze oude geschriften leest
en anno juni 1968 vergaderingen
meemaakt van mosselkwekers, waar
het bij gaat om „op beurte" te varen,
dus een zekere regeling te brengen
in de aanvoer van mosselen, con
stateert 'dat er nog weinig veranderd
is, wanneer de hartstochten los bre
ken. Zeker, de aanleiding om de
zaak los te gooien, om de mossel-
kwekers vrijheid te hergeven, ze zijn
aanwijsbaar en liggen builen de
Bruinissenaars om, maar de vrij
heidsdrang leeft nog sterk. Zij deed
dat alle eeuwen door en doet dat
ook vandaag nog!
BLIK DOOR HET WERELD
VENSTER
Het klonk eerst zo goed: de Egyp
tische minister van buitenlandse za
ken Reiad verklaarde dat het be
staan van de staal Israël aanvaard
moest worden als een niet ongedaan
te maken feit. Terstond begonnen
vooral de Palestijnse Arabieren van
uit het Jordaanse Amman in Cairo
zelf te foeteren. Tenslotte is voor
hen juist de drijvende gedachte dat
Israël opgeruimd moet worden - en
dan spreekt de sterkste Arabische
staat op zo'n manier dat het vrijwel
een erkenning van de Joodse staat
inhoudt.
Dit moest snel rechtgezet worden.,
een karwei die president Nasser
persoonlijk opknapte nog tijdens zijn
verblijf in Moskou. De Russische
regering is doorgaans niet al te
vriendelijk voor Israël maar had
tevoren nog ten aanhoren van de
Egyptische gast verklaard dat Israël
zo goed als de Arabische landen
recht op bestaan had. Niettemin
bleef van die gedachte weinig over
in Nassers speech.
De Egyptische president besloot
nog een paar dagen langer in Mos
kou te blijven. Aangezien hij niet
zozeer komt om te brengen dan wel
om te bedelen, mag men aannemen
dat de Russen er prijs opstellen dat
hij wat langer blijft. En waarschijn
lijk wel om zijn les nog iels beter
te leren.
Zo goed als Amerika pressie uit
oefent op Israël, zo doen de Russen
dat op Egypte om tot een of ander
akkoord te komen, waardoor de toe
stand in het midden-oosten wat op
klaart. Dal Nasser een terugkeer
van een V.N.-macht wil toestaan is
daarop al een eerste reactie, die
overigens weinig verheugenis heeft
gewekt. Tenslotte mag men zich wel
herinneren dal kort voor de juni-
oorlog van vorig jaar die V.N.-macht
abrupt het land uitgestuurd werd.
En waarom zou, dat niet weer eens
gebeuren als de vechthist. de Ara
bieren weer te machtig wordt?
Redenen
Waarom willen zowel Moskou als
Washington graag dal de situatie
tussen Israël en zijn buren wat ge
normaliseerd wordt? Amerika denkt
aan zijn belangen in de Arabische
wereld, vooral de oliebelangen. Zo
lang als Israël beslaat wordt de V.S.
in Arabische ogen beschouivd als de
grote vriend van de Joodse staat,
die zonder de Amerikaanse steun
allang onder de voet zou zijn gelo
pen.
En nu wordt indirect: op de Ame
rikaanse regering bij geboekt dat al
zolang zoveel Arabisch gebied door
Israël is bezet. Dal is schadelijk en
daar willen de V.S. graag vanaf. De
Russen van hun kant hebben er bij
zondere last van dat het Suezkanaal
al die tijd gesloten is. Dat noodzaakt
hun schepen met voorraden voor
Noord-Vietnam bijvoorbeeld de lan
ge omweg om de Kaap ie maken en
dat hakt er aardig in.
Bovendien is het in China weer
eens zover dat. het met de spoorweg
verbindingen mis is in de aan Viet
nam. grenzende provincies, zodat de
scheepvaart nog meer transporten
moet verzorgen. Tweemaal een
eigenbelang om een oplossing te
forceren, met daarbij de algemene
overweging dat een nieuwe strijd
in het midden-oosten eenvoudigweg
gevaarlijker is en altijd de kans in
houdt dal de twee grote kernmach
ten tegenover elkaar komen te staan,
iets wat geen van beide op prijs
stelt - er hoeft maar wat ongeluk
kigs te gebeuren en men is aan de
rand van een kernoorlog.
De twee landen hebben beide goe
de pressiemiddelen. Israël is inder
daad voor vele leveranties en voor
al voor kredieten aangewezen op de
V.S. en Egypte kan niet zonder
steun die dan alleen uit de Russische
hoek kan komen. De pressie der
twee groten zou waarschijnlijk al
lang resultaat hebben gehad als de
Israëlisch-Egyptische vete niet ook
vol zat met allerlei emotionele ele
menten. Wal nu in Moskou gebeurt
draagt er alle kenmerken van dat
Nasser ditmaal de Russische duim
schroef nog eens wat steviger aan
legt.
o Frankrijk heeft op de eerste Eu
ropese conferentie na de onlusten en
verkiezingen in eigen land officieel
laten weten, dat het zijn mening
ever een toetreden van Engeland tot
de gemeenschappelijke markt niet
heeft gewijzigd.
AFTERNOON BUILTJES
Feuilleton door J. G. J. Bax
frontale botsing 'kon vermijden. Hij
wist zijn auto echter door sterk naar
rechts te sturen in de kerm te rijden,
maar hij werd toch nog door de V.
geraakt. Dit 'betekende grote schade
aan beide wagens. De auto varn de
heer Wolf moest worden wegge
sleept.
Dronken achter het stuur
Bij :een nachtelijke patrouille met
de surveillance-auto zag de rijkspo
litie in de nacht een auto op de
Grevelingendam die rare capriolen
maakte. Het bleek de automobilist
de V. uit Goedereede te zijn, £ie
sterk „onder de invloed was". Tegen
hem werd proces verbaal opge
maakt.
De Belgische filmster Catherine
Spaak heeft gezegd dat zij is ge
scheiden van de Italiaanse acteur
Fabrizio Capucci. In een vraagge-
sprek met het Italiaanse weekblad
„Gente" zei zij het nieuws van haar
advocaat uit Parijs te hebben ver
nomen.
Nadat Jacob zich aan de pomp in
de deel had opgefrist, nam hij in de
keuken aan de lange tafel voor de
grote ramen plaats. Zijn moeder, een
rijzige boerin met een rustig gelaat,
waaraan 'het strak gekamde, iets
grijzige haar iets strengs gaf, was
aan de ruime schouw, waar het gro
te fornuis stond, bezig het middag
maal te bereiden, met behulp van
Anne de ondermeid. De andere meid
was met zijn zuster Jaamtje bij het
hooien.
Gerda, die doende was de tafel te
dekken, had hij met een blij „Ha!
die tante" begroet. Hij kon het met
haar altijd 'best vinden en vond het
steeds weer prettig wanneer zij voor
enige dagen op de hoeve was. Het
was of haar aanwezigheid een ge
heel andere sfeer schiep, of alles er
direct vrolijker uitzag. De onder
linge verhoudingen op de hoeve lie
ten weliswaaa' weinig te wensen
over, maar toch mankeerde er iets
aan. Ieder ging stil zijn garag, er.
werd alleen over het weer, het wenk
of bijzondere 'gebeurtenissen in het
dorp gesproken: zij leefden langs
elkaar heen. Weinig spraakzaam
van aard als de meeste boeren zijn,
heerste er altijd een min of meer
gedrukte stemming. Vader was door
zijn verschillende functies bij de
kerk, de gemeenteraad, het polder
bestuur en de coöperatie veel van
huis en moeder leefde rustig haar
zorgend leven van een boerin op een
grote hoeve, slechts bedacht op het
welzijn van beesten en bewoners.
Zij werd hierin bijgestaan door zijn
vijf jaar jongere zuster Jaantje, die
nu twintig was en de beide meiden
Greet de bovenmeid en Anne de
ondermeid.
Het 'bedrijf eiste alle aandacht en
hun gehele leven stelden zij in dienst
van de grond en de dieren. De hoe
ve was er nu eenmaal en de grond
diende bewerkt te worden, men was
boer en daarmee uit. Als enige af
wisseling spaarzaam familiebezoek
en de zondagse kerkgang.
's Ochtends melken, daarna ont
bijten en verkleden in de onwenni
ge donkere kleren en de heldere
overhemden, dan naar de kerk. Na
het kerkbezoek koffiedrinken met
de eigen gebakken koekjes. De
ouderen bleven dan tot het eten wat
praten over het land, de beesten en
het weer. de preek van de dominee
werd nog eens doorgenomen, terwijl
de kinderen gingen speLen. Na het
eten opnieuw naar de kerk, de avond
werd dan verder gevuld met orgel -
spel en zang, of met voorlezen uit
de bijbel of een ander stichtelijk
boek. In de zomer werd 's avonds
nog vaak een wandeling gemaakt
door de landen.
Gemakkelijk was hel leven dei-
boeren niet en niettegenstaande alle
ijver en zorg bleef het een zeer wis
selvallig bestaan, afhankelijk van de
weersomstandigheden en de onze
kere opbrengst van de produkten.
Ondanks dit alles bleef hij zijn plicht
doen, het land wist niets van crisis,
goedkopere invoer, dumping, rege
ringsmaatregelen, invoerrechten of
steunverlening, 'het land lag daar
door God geschapen en verlangde te
worden bewerkt. En de boer, hij
ploegde en egde, hij mestte en zaai
de, hij pootte en oogstte, zoals zijn
voorvaderen hadden gedaan en zo
als zijn kindskinderen zouden doen.
Dit alles overdacht Jacob, terwijl
hij over 'het vertrouwde, zonovergo
ten erf keek, waar alleen een paar
'kippen voor de machtige tas rond
scharrelden op zoek naar verdwaal
de graankorrels. Het eigen erf, bees
ten, die geheel van hem afhankelijk
waren, dat is de bekoring van het
boerzijn, rijkdom noch macht zijn
hiermee te vergelijken. Hij voelde,
dat dit ook zijn bestemming was en
dat hij eens de gebieder over dit
alles zou zijn, met naast zich Ma-
netje. Marietje? Hier moest hij on
willekeurig aan moeder denken, die,
hoewel in wezen geheel niet heers
zuchtig van aard, toch rustig in huis
en hof de heerschappij voerde. Dit
was haar aangeboren en het sprak
als het ware vanzelf, dat zij zonder
morren of tegenspraak door de mei
den werd gehoox-zaamd. Nee, Ma-
rietje in haar plaats, daarvan kon
hij zich geen juiste voorstelling ma
ken, een ander dan?
Anna soms, Anna van „Niets zon-
dwer God's zegen", op wie vooral
moeder veel prijs scheen te stellen.
Ja. die zou hier inderdaad beter op
haar plaats zijn, dat moest hij eerlijk-
bekennen. Maar Anna ais yrouw.
nee, daarvoor kwam alleen maar
Marietje in aanmerking en wanneer
zij eenmaal als zodanig was erkend,
zou de rest vanzelf wel in orde ko
men. Zo ver was het echter nog
lang niet. Tante Gerda in de arm
nemen, die was vroeger ze,If met
oom -FransNee, geen hulp van
anderen, als het er op aan kwam
was hij mans genoeg om zijn boon
tjes zelf te doppen.
Alsof ze zijn gedachten had gera
den, stootte Gerda hem aan, om een
bord voor hem te plaatsen. Speels
streek zij hem met de hand door
het haar. „Schiet op en kijk eens
even of je vader nog niet in zichl is.
het eten is zo gaar. Dromen doe je
maar in je eigen tijd, ze moet toch
niets van je weten".
Jacob dook snel onder haar hand
door en stond op. ..Hij zal zo wel
komen, maar ik zal even gaan zien".
(Wordt vervolgd)
